Zamburug‘li meningit
| Zamburug‘li meningit | |
|---|---|
 | |
| Miya to‘qimasidagi zamburug‘ (qora) | |
| Mutaxassislik | infeksiologiya, nevrologiya |
Zamburugʻli meningit - hayvonlardagi zamburugʻli infeksiya natijasida kelib chiqqan meningitni anglatadi.
Belgilari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Zamburugʻli meningitning belgilari odatda meningitning boshqa turlariga oʻxshaydi va quyidagilarni oʻz ichiga oladi: isitma, boʻyin qotishi, kuchli bosh ogʻrigʻi, fotofobiya (yorugʻlikka sezgirlik), koʻngil aynishi va qusish, ruhiy holatning oʻzgarishi (uyquchanlik yoki sarosima)[1].
Sabablari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Zamburugʻli meningit zamburugʻlarning quyidagi turlari tomonidan kelib chiqishi mumkin:[1][2]
- „Candida“ – „C. albicans“ – markaziy asab tizimi infeksiyalarini keltirib chiqaradigan eng keng tarqalgan „Candida“ turidir.
- „Coccidioides“ – Amerika Qoʻshma Shtatlari va Meksikaning janubi-gʻarbiy qismida tarqalgan. Tarqalgan koksidioidomikoz bilan kelgan bemorlarning uchdan bir qismida meningit rivojlangan.
- „Gistoplazma“ – qush va koʻrshapalaklar axlatida uchraydi va Amerika Qoʻshma Shtatlari, Janubiy va Markaziy Amerika davlatlarida endemik hisoblanadi. Tarqalgan gistoplazmozning 10-20% hollarda markaziy asab tizimining shikastlanishi kuzatiladi.
- " Blastomitsetlar " – AQShning Oʻrta Gʻarbiy qismidagi organik moddalarga boy tuproqda uchraydi. Meningit blastomikozning noodatiy koʻrinishi boʻlib, tashxis qoʻyish juda qiyin boʻlishi mumkin.
- "Kriptokokk " (Cryptococcal meningitis) – qush axlati bilan ifloslangan tuproqni nafas olish orqali olinadi deb taxmin qilinadi. „C. neoformans“ zamburugʻli meningitni keltirib chiqaradigan eng keng tarqalgan patogen hisoblanadi.
- " Aspergillus " – " Aspergillus " infeksiyalari markaziy asab tizimi bilan bogʻliq zamburugʻli infeksiyalarning 5% ni tashkil qiladi.
Xavf omillari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Immun tizimi zaif boʻlgan shaxslar eng koʻp xavfli guruhiga kiradi. Bunga guruhga immunosupressiv dorilarni qabul qiluvchi shaxslar, saraton bilan ogʻrigan bemorlar, OIV bilan ogʻrigan bemorlar, juda kam vaznli chala tugʻilgan chaqaloqlar[3][2], va keksalarni ham kiritishimiz mumkin[4].
Baʼzi zamburugʻli infeksiyalarni yuqtirish xavfi yuqori boʻlgan odamlarda zamburugʻli meningit rivojlanish xavfi ham yuqori boʻladi. Chunki baʼzi hollarda infeksiya markaziy asab tizimiga tarqalishi mumkin. Qoʻshma Shtatlarning oʻrta gʻarbiy qismida, AQShning janubi-gʻarbiy qismida va Meksikada yashovchi odamlar mos ravishda „Gistoplazma“ va „Coccidioides“ bilan zararlanish xavfi yuqori hisoblanadi[3][2].
Diagnostikasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Agar zamburugʻli meningitga shubha qilinsa, qonni va orqa miya suyuqligini patogenlarga tekshirish orqali tashxis qoʻyiladi. Davolashning toʻgʻri kechishi va prognozini aniqlash uchun oʻziga xos patogenni aniqlash zarur[3]. Zamburugʻli meningitga shubha boʻlganda, orqa miya suyuqligidagi bosimini, hujayralar sonini, glyukoza va oqsil konsentratsiyasini, Gramm boʻyogʻini, hind siyohini va kultural testlarni oʻlchash kerak[2].
Davolash usullari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Zamburugʻli meningit zamburugʻlarga qarshi dorilarning yuqori dozalari bilan uzoq muddatli kurslar bilan davolanadi. Davolashning davomiyligi kasallik qoʻzgʻatuvchisi va bemorning infeksiyani oldini olish qobiliyatiga bogʻliq. Immun tizimi zaif yoki qandli diabet bilan ogʻrigan bemorlarda davolash koʻpincha uzoqroq davom etadi[3].
Prognozi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Prognoz infeksiya qoʻzgʻatuvchisiga va xavf guruhiga bogʻliq. „Candida“ meningitining umumiy oʻlim darajasi 10-20%, OIV bilan kasallangan bemorlarda 31% va neyroxirurgik holatlarda (davolash paytida) 11% ni tashkil qiladi. „Aspergillus“ va kokssidioid infeksiyalar uchun prognoz yomon[2].
Epidemiyalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]
2012-yil 5-noyabr holatiga koʻra, CDC 409 bemorda laboratoriya tomonidan tasdiqlangan zamburugʻli meningit kontaminatsiyalangan dori-darmonlar bilan yuborilganligi haqida xabar berildi. Buning natijasida 30 kishi halok boʻlgan. Ushbu holatlarning 45 tasida „Exserohilum rostratum“ qora mogʻor, bir holatda „Aspergillus fumigatus“ va bir holatda „Cladosporium“ turi topilgan[5].
" Aspergillus " kamdan-kam hollarda meningit bilan bogʻliq[6] boshqa sogʻlom odamlarda „Exserohilum“ tomonidan aniq sabab boʻlgan holatlar oldinlari qayd etilmagan[7].
2023-yil boshida zamburugʻli meningit holatlari Meksikaning Matamoros shahrida kosmetik jarrohlik amaliyotini olgan bemorlar bilan bogʻliq edi[8].
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Meningit
- Surunkali meningit
- Criptokokkli meningit
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 "Meningitis". Paediatrics & Child Health 6 (3): 126–7. March 2001. doi:10.1093/pch/6.3.126. PMID 20084221. PMC 2804524. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2804524.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 "Fungal meningitis". Seminars in Neurology 20 (3): 307–22. 2000. doi:10.1055/s-2000-9394. PMID 11051295. https://archive.org/details/sim_seminars-in-neurology_2000_20_3/page/307.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 „Meningitis Fungal Meningitis“. www.cdc.gov. Qaraldi: 2017-yil 29-noyabr.
- ↑ Sirven, Joseph I.; Malamut, Barbara L.. Clinical neurology of the older adult, 2nd, Philadelphia: Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins, 2008. ISBN 978-0-7817-6947-1. OCLC 169452993.
- ↑ „Current Situation:CDC Responds to Multistate Fungal Meningitis Outbreak“. CDC (2012-yil 18-oktyabr). Qaraldi: 2012-yil 21-oktyabr.
- ↑ "Assessment of a real-time PCR method to detect human non-cryptococcal fungal meningitis". Archives of Iranian Medicine 14 (6): 381–4. November 2011. PMID 22039841. http://www.ams.ac.ir/AIM/NEWPUB/11/14/6/005.pdf.
- ↑ "Exserohilum: an emerging human pathogen". European Journal of Clinical Microbiology & Infectious Diseases 25 (4): 247–53. April 2006. doi:10.1007/s10096-006-0093-3. PMID 16511679.
- ↑ „Suspected Fungal Meningitis Outbreak Associated with Procedures Performed under Epidural Anesthesia in Matamoros, Mexico | HAI | CDC“ (en-us). www.cdc.gov (2023-yil 24-may). Qaraldi: 2023-yil 26-may.