Meningit
| Meningit | |
|---|---|
 | |
| Umumiy maʼlumotlar | |
| Qoʻzgʻatuvchisi | Meningokokk |
| Klassifikatsiyasi va tashqi linklar | |
| Ixtisos | nevrologiya, infectious diseases[*] |
| DiseasesDB | 22543 |
| MedlinePlus | 000680 |
| eMedicine | med/2613/{{{eMedicineTopic}}} |
| Patient UK | Meningit |
| MeSH | D008581 |
Meningit (qadimgi yunoncha: μῆνιγξ → lotincha: meninx , qaratqich k. lotincha: meningis „meninges“ + qoʻshimchasi -itis " yalligʻlanish ") — miya va orqa miya membranalarining yalligʻlanishi[1]. Mustaqil kasallik sifatida paydo boʻladigan birlamchi va asoratlar tufayli yoki infeksiya yuqishi, masalan, oʻrta quloq, burun yondosh boʻshliqlarining yalligʻlanishi, gripp, qizamiq, tepki, sil, zaxm oqibatida kelib chiqadigan ikkilamchi meningit farqlanadi. Meningit qoʻzgʻatuvchilariga (virusli, bakterial, zamburugʻli; sil, zaxm meningiti va boshqalar), kechishiga (oʻtkir, oʻrtacha oʻtkir va surunkali meningit), orqa miya suyuqligininh (likvorning) oʻzgarishiga qarab (yiringli va seroz meningit) ajratiladi. Chivin va kanalar yuqtiradigan infeksion kasalliklarda (ensefalitda, meningoenefalitda) ham meningit kuzatiladi. Infeksiya meningit bilan ogʻrigan bemor yoki bakteriya tashib yuradigan „sogʻlom“ kishilardan (ular bilan soʻzlashganda, oʻpishganda, bemor aksirganda, yoʻtalganda), aksari yuqori nafas yoʻllari yalligʻlangan bemorlardan yuqadi. Kattalarga nisbatan yosh bolalar koʻproq kasallanadi. Aksariyat kech kuz, qish va erta bahorda uchraydi. Kasalllk toʻsatdan boshlanadi, harorat 38—40°ga koʻtariladi, badan uvishadi, bemor tez-tez qayt qiladi (ovqat yesa-yemasa ham), bezovtalanadi. Meningitning shakliga qarab klinik belgilari xilma-xil boʻladi, lekin ularning barchasiga xos ayrim alomatlar mavjud; qattiq bosh ogʻrigʻi, bosh va boʻyin muskullarining tortishishi natijasida bemornig boshi orqaga engashgan boʻlib, oldinga ega olmaydi, oyoqlari bukilib qoladi. Baʼzan bemor alahlaydi, talvasa tutishi ham mumkin, tashqi taʼsirotlarga (kuchli yorugʻlik, qattiq tovush va hokazolarga) taʼsirchan boʻladi[2].
Yallig‘lanish jarayoniga va orqa miya suyuqligining tarkibiga qarab yiringli va seroz meningitlarga bo‘linadi. Hamma meningitlarda quyidagi meningial belgilar kuzatiladi:
1. Bosh og‘riq — bu miya pardalaridagi sezuvchi retseptorlarning taʼsirlanishidan kelib chiqadi. Bosh og‘riq hamma vaqt boshning barcha tomonida, ko‘proq
ensa va peshona qismida bo‘ladi. Bosh og‘riq V—X juft kbm nervlarining toksik yoki mexanik taʼsirlanishi (bosh miya bosimining oshishi) dan keyin paydo bo‘ladi. 2. Qusish — markaziy xarakterga ega bo‘lib qusish ovqat yeyishga bog‘liq bo‘lmaydi.
3. Giperesteziya — bemorlar yorug‘likni, tovushni, shovqinni juda yomon his qiladi.
4. Ensa mushagining tarangligi — bo‘yin mushaklarining tarang tortilib qolishi. Bu narsa orqa miya ildizlarining taʼsirlanishi natijasida kelib chiqadi.
5. Kernig va Brudzinskiy (yuqori, o‘rta, pastki) belgilari.
6. Yangi tug‘ilgan chaqaloqlarda katta liqildoq tarangligi.
7.Lessaj (osiltirish) belgisi — bolani qo‘ltig‘idan ko‘targanda oyoqlarini bukib tizzasini qorniga tekkizadi.
8. Uch oyoq belgisi — bemor qo‘lini orqasiga qilib o‘tirgan vaqtda oyoqlarini tizzasidan bukib oladi[3]
Meningitning hamma xilida bemorni darhol vrachga koʻrsatib, albatta, kasalxonaga yotqizish kerak. Davo oʻz vaqtida boshlansa bemor batamom sogʻayib ketadi. Kasallik qoʻzgʻatuvchisini tashib yuruvchilar topilsa, jamoadan ajratiladi va davolanadi.
Oldini olish uchun quloq, tomoq va burun boʻshligʻining yalligʻlanish va yiringli kasalliklarini oʻz vaqtida davolash lozim[2].
Tarixiy maʼlumot[tahrir | manbasini tahrirlash]
Baʼzi olimlar Gippokrat meningit mavjudligidan xabardor boʻlgan deb hisoblashadi. Uygʻonish davrigacha boʻlgan boshqa shifokorlar, masalan, Avitsenna, bu kasallikdan xabardor edilar[4] . 1768 yilda Shotlandiya shifokori Robert Whytt tomonidan sil kasalligi bilan kasallangan meningit qayd etilgan. Robert Whytt tamonodan bemorning oʻlimini tasvirlashda meningit, sil va uning qoʻzgʻatuvchisi oʻrtasidagi munosabatlar aniqlanmagan[5]. (19-asrda aniqlandi) . Epidemik meningit nisbatan yaqinda paydo boʻlgan hodisadir[6] . Birinchi hujjatlashtirilgan epidemiya 1805 yilda Jenevada sodir boʻlgan[6][7] . Keyingi yillarda Evropa va Qoʻshma Shtatlarda bir nechta epidemiyalar paydo boʻldi, birinchi marta 1840 yilda Afrikada. Afrika epidemiyalari XX asrda tez-tez takrorlangan, 1905-1908 yillardagi Nigeriya va Ganadagi epidemiyalardan boshlangan. Meningitning sababi sifatida bakterial infektsiya haqida birinchi maqola avstriyalik bakteriolog Anton Vayxselbaum (nemischa: Anton Weichselbaum1887 yilda meningokokkni tasvirlab bergan Anton Vayxselbaum[8] . XIX asrning oxirida meningitning koʻplab klinik belgilari ham tasvirlangan. Rossiyada kasallikning eng ishonchli belgisi 1884 yilda Obuxov kasalxonasi shifokori V. M. Kernig tomonidan tasvirlangan. Uning taʼkidlashicha, „tizza boʻgʻimlari kontrakturasining alomati“ meninges yalligʻlanishining dastlabki belgisidir. 1899 yilda Vladimir Mixaylovich Bexterev qobiqning zigomatik alomatini (zigomatik kamarga bolgʻa bilan urganda ogʻriqli burishish) tasvirlangan. Keyinchalik, polshalik shifokor Jozef Brudzinski toʻrtta meningeal simptomlarni tasvirlab berdi[9]. Virusli meningitning birinchi shakllaridan biri limfotsitik xoriomeningitdir . Armstrong va Lilli 1934 yilda maymunlar ustida oʻtkazgan tajribada meningitning bu shakli avtonom filtr virusidan kelib chiqqanligini koʻrsatdi. Tez orada Armstrong va Lilli virusi ham bemorlarning miya suyuqligidan ajratildi[10]. 1953 yilda S. N. Davidenkov kana keltirib chiqaradigan ikki toʻlqinli seroz meningitni tasvirlab berdi. Kana bilan yuqadigan ensefalit virusi bilan kasallangan oʻtkir seroz meningit sindromi kasallikning kashfiyotchisi A. G. Panov tomonidan 1935 yilda bahor-yoz tayga ensefalitini tasvirlab bergan[11] . XX asrga qadar meningitdan oʻlim 90 % ga etdi. 1906 yilda otlarni immunizatsiya qilish orqali meningit patogenlariga qarshi antitanalar olindi, amerikalik olim Saymon Fleksner (Simon Flexner) tomonidan immunizatsiya gʻoyasining rivojlanishi meningitdan oʻlimni sezilarli darajada kamaytirdi[12][13] . 1944 yilda penitsillin bu kasallikni davolash uchun ishlatilishi mumkinligi koʻrsatildi[14] . XX asrning oxirida Haemophilus influenzae ga qarshi vaktsinalardan foydalanish ushbu patogen bilan bogʻliq kasalliklar sonining kamayishiga olib keldi. 2002 yilda bakterial meningitda kasallikning borishini yaxshilash uchun steroidlardan foydalanish taklif qilindi.
Yiringli meningit[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qo‘zg‘atuvchilari meningakokk, pnevmakokk, stafilakokk, streptakokk, salmonellalar, ichak tayoqchalaridir. Bolalarda ko‘proq uchraydi, sababi gematoensefal barer to‘liq yetilmagan bo‘ladi. Bu meningitlarning qo‘zg‘atuvchilari yuqori nafas yo‘llari orqali organizmga kirib, u yerda ko‘payadi va yuqori nafas yo‘llarining yallig‘lanish belgilarini namoyon qiladi. Keyinchalik limfa tugunlarida ko‘payib, qon orqali bosh miya pardalariga boradi. Meningit boshqa surunkali kasalliklar (otit, zotiljam, abssess, sepsis) dan keyin ham paydo bo‘ladi. Kasallikning yashirin davri 3—5 kun davom etadi.
Klinik manzarasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kasallik to‘satdan, o‘tkir boshlanib tana haroratini 39 — 40 °C gacha ko‘tarilishi, qusish, titrash, yosh bolalarda sababsiz baqirib yig‘lash paydo bo‘ladi, katta yoshdagilar kuchli bosh og‘riqdan shikoyat qiladilar. Bemorning hushi karaxt, ruhiy bezovtalik, alahsirash va og‘ir hollarda hushning yo‘qolish holatlari bo‘ladi. Agar yallig‘lanish miyaning tepa qismida (konveksital) bo‘lsa, qaltirash belgilari meningial belgilar bilan kechadi. Qaltirash belgilari ko‘proq yosh bolalarda uchraydi. Kasallikning 2—3 kunidan boshlab meningial belgilar paydo bo‘ladi (ensa mushagi tarangligi, Kernig, Brudzinskiy belgilari). Bemor boshni orqaga tashlab,
oyoqlarini qorin bo‘shlig‘iga yaqinlashtirib yotadi. Yosh bolalarda katta liqildoq taranglashgan bo‘ladi. Giperesteziya, pay reflekslari oshgan, III— IV—VII—VIII—XII juft kalla bosh miya nervlarining zararlanishi kuzatiladi. Agar yallig‘lanish miyaning asosida bo‘lsa, unda bemorlarda g‘ilaylik, ko‘zga narsalarning, ikkita bo‘lib ko‘rinishi, yuqori qovoqning osilib qolishi, yuz mushaklarida asimmetriya kuzatiladi. Bu mahalliy miya belgilari faqat miya shishgan vaqtlarda paydo bo‘ladi. Bemorning rangi oqargan, og‘iz atrofi ko‘kargan, nafas olishi va tomir urishi tezlashgan, qon bosimi biroz ko‘tarilgan, ishtahasi yo‘qolgan bo‘ladi. Baʼzi bemorlarning oshqozon-ichak yo‘llarida buzilish bo‘lib, jigar va taloq kattalashadi, siydikda oqsil va silindrlar ko‘p miqdorda ajralib chiqadi. Yosh bolalarda sababsiz bezovtalik, qichqirib yig‘lash, tana haroratini ko‘tarilishi, ich qotish meningitning asosiy belgilari hisoblanadi. Qon tarkibida leykotsitoz neytrofillar hisobiga ko‘paygan, ECHT tezlashgan bo‘ladi. Orqa miya suyuqligida bosim oshgan, rangi loyqa, sariq-ko‘k rangda, oqsil 0,66 dan 6 g/l gacha va undan ham yuqori bo‘ladi. Pandi, NonneApelt reaksiyasi musbat, sitoz 1000—10000 gacha 1 mm3, shundan neytrofillar 80—100 % ni tashkil etadi[3].
Davosi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bemorni tezda shifoxonaga yotqizib davolash zarur. Birinchi kundan boshlab penitsillinni bolalarga 400—500 tb/kg har 3—4 soatda mushak orasiga, kattalarga 18—24 mln tb dan kuniga har 4 soatda mushak orasiga, 5—7 kungacha qilinadi. Levomitsitin suksinat 100 mg/kg kuniga 4 mahal 7—10 kun, seporin 1 g dan har 6 soatda mushak orasiga qilinadi. Sulfamonometoksin birinchi kuni 2 ta tabletkadan 2 mahal, ikkinchi kundan boshlab 2 ta tabletkadan 1 mahal 5—9 kungacha beriladi. Bosh miyadagi shishlarni olish uchun mannit, plazma, laziks, furatsemid, magneziy sulfat, diakarb, gidrokortizon 7—12 mg/kg, tutqanoqqa qarshi fenobarbital, benzonal, geksamedin, difenin, depakin, finlepsin buyuriladi. Toksikozga qarshi natriy xlor 0,9 %, glukoza 5—10 %, gemodez, reopoligukin, kokarboksilaza, kavinton 0,5 mg/kg t/i har kuni 10 kungacha, solkoseril, aminazin, gammaglobulin va burun orqali kislorod berib turish zarur.
| Yoshi, oylari | O'rtacha vazn, g | Mushak ichiga 6 doza, birlik | Yoshi, yillari | O'rtacha vazn, kg |
|---|---|---|---|---|
| yangi tug'ilgan chaqaloqlar | 3200 | 1 200 000 | 1 | 10 |
| 1 | 4000 | 1 200 000 | 2 | 12 |
| 2 | 4800 | 1 200 000 | 3 | 14 |
| 3 | 5500 | 1 200 000 | 4 | 16 |
| 4 | 6500 | 1 500 000 | 5 | 17 |
| 5 | 7000 | 1 500 000 | 6 | 21 |
| 6 | 7500 | 2 000 000 | 7-9 | 27 |
| 7-10 | 8500 | 6 000 000 | 10-12 | 45 |
| 11-15 | 9500 | 9 000 000 | 16 | - |
| 17 va undan katta | - |
Parvarish qilish[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qatʼiy to‘shak tartibi, tez-tez yengil ovqatlantirib turish, meningitlarda bosh miyada gipertenziya belgilari bo‘ladi. Bunda bemor shovqin, yorug‘likni yoqtirmaydi. Shuning uchun bemorlarni alohida tinch, unchalik yorug‘ bo‘lmagan xonaga yotqizish, xona havosini toza havo bilan taʼminlash, yumshoq yostiq bo‘lishi, ko‘rpa-to‘shaklari ozoda bo‘lishi kerak.
Sil meningiti[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sil meningiti barcha yoshda, ko‘proq bolalar va o‘smirlarda uchraydi. Kasallikning paydo bo‘lishidan oldin boshqa aʼzolarda sil jarayoni (o‘pka sili, bronxial bezlar yoki boshqa aʼzolar sili) bilan og‘rib o‘tgan bo‘lishlari kerak.
Klinik manzarasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sil meningiti ko‘pincha asta-sekin avj olib boradi. Kasallikning dastlabki belgilari o‘tkinchi bosh og‘riq, umumiy holsizlik, lanjlik, darmonsizlik, tajanglik, ishtaha yo‘qolishi, o‘qish saviyasining yomonlashishi, doimiy bo‘lmagan tana haroratning 37,2 — 37,8 °C gacha ko‘tarilishi. Keyinchalik bosh og‘riq kuchayib boradi. Uyqu buzilishi, nafas tutilishi, yorug‘likdan qo‘rqish, kichik yoshdagi bolalarda ich ketish va behushlik, yuqori tana harorati, teri rangi oqarib, bemorning ko‘ngli aynib,
qayt qilib turishidir, katta yoshdagilarda toliqish, ish qobiliyatining keskin kamayishi yoki yo‘qolishi, asabiylashish, tajanglik kuzatiladi. Mana shu alomatlarning hammasi 1—2 hafta davom etib, keyin meningial belgilar kuchayib boradi. Bunda bemorlarda umumiy lohaslik belgilari kuchayadi, ozish, doimiy yuqori bo‘lgan tana harorati, parishonlik yoki hushsizlik, anglash va so‘zlash qobiliyatining buzilishi, uyquchanlik, savollarga xohishsiz javob qaytarish, kuchaygan davomli bosh og‘riq, sababsiz ko‘ngil aynish yoki qusish, alahsirash, tirishish, umumiy og‘riqni sezish va turli xildagi gallutsinatsiyalar kuzatiladi. Bemorni tekshirganda meningial belgilar: ensa mushagining tarangligi, Kernig va Brudzinskiy belgilari, pay reflekslarining kuchayishi yoki yo‘qolishi, Babinskiy, Oppengeym, Gordon,
Rossolimo patologik reflekslarining borligi, miya asosidan chiquvchi 12 juft kbm nervlarida o‘zgarishlar kuzatiladi. II juft ko‘ruv kbm nervizararlanganda ko‘rishni pasayishi, ko‘z tubida o‘zgarishlar kuzatiladi; III juft ko‘zni harakatlantiruvchi kbm nervi zararlanganda yuqori qovoqning osilib qolishi, tashqariga qarab qolgan g‘ilaylik, ko‘z qorachig‘ining kengayishi, ko‘z olmasining o‘ynoqiligi va narsalarning ikkita bo‘lib ko‘rinishi; VI juft ko‘zni tashqariga harakatlantiruvchi kbm nervi
zararlanganda ichkariga qaragan g‘ilaylik, doimiy bo‘lgan diplopiya; VII juft yuz kbm nervi zararlanganda yuz mushaklarining falaji, og‘iz burchagi pastga tushgan, burun-lab burmasi silliqlashgan, peshona burmalari silliqlanishi natijasida ko‘z tirqishi bekilmaydi (logoftalm); XII juft til osti kbm nervi zararlanganda til og‘iz bo‘shlig‘idan chiqarilganda zararlangan tomonga qiyshaygan bo‘ladi. Vegetativ o‘zgarishlar ham kuzatiladi: yurak urishini sekinlashishi, yuz rangini vaqti-vaqti bilan qizarishi yoki oqarishi, kech paydo bo‘ladigan turg‘un qizil, yoyilgan dermografizm.
Sil meningiti 3 ta klinik shakldan iborat:
1. Sil meningitining bazillar shaklida meningial belgilar bilan barcha 12 juft kbm nervlarining zararlanish alomatlari kuzatiladi.
2. Meningoensefalit shaklida meningial belgilar bilan bir qatorda bosh miya to‘qimasining o‘choqli jarohatlanishi (afaziya — nutq buzilishi, afoniya — ovozning bo‘g‘ilishi, afagiya — ovqatni yuta olmaslik yoki qalqib ketish, qo‘l-oyoqlarda gemiparez alomatlari kuzatiladi.
3. Serebro-spinal shaklida, miya to‘qimasining, pardalarining zararlanish belgilari bilan birga orqa miya ildizlarida periferik asab falajligi belgilari va chanoq aʼzolari faoliyatida ham o‘zgarishlar kuzatiladi. Sil meningitida orqa miya suyuqligini olish uchun maxsus xonada aseptik va antiseptik qoidalarga rioya qilgan holda punksiyani bajarish zarur. Punksiyani bajaruvchi shifokor qo‘llarini zararsizlantirilgan cho‘tka va sovun bilan yuvib tozalaydi, so‘ngra zararsizlantirilgan salfetka bilan artib quritadi va spirt-yod-spirt bilan tozalaydi, ayniqsa barmoqlarni. Boshini ko‘krak qafasiga va oyoqlarini qorin tarafga eggan, gorizontal holatda yotgan
bemorning bel umurtqa sohasini spirt-yod-spirt bilan artiladi. III—IV—V umurtqa pog‘onasi oralig‘ini (asosan, III—IV) maxsus mandrenli igna bilan
punksiya qilinadi (bolalarda oddiy qontomirga dori yuboradigan ignani ishlatish mumkin). Orqa miya suyuqligi 3 ta shisha idishga 3 ml dan kam bo‘lmagan miqdorda olinadi. 1 va 2 shisha idishlar umumiy tahlil—oqsil, hujayralar, qand, xloridlar miqdorini aniqlash uchun va bakterioskopik tekshirish uchun laboratoriyaga yuboriladi, 3 chi shisha idish esa o‘rgimchak inisimon pardaning hosil bo‘lishini kuzatish uchun (12 soat) xonada qoldiriladi. Agarda parda hosil bo‘lsa, uni darhol, chayqatmasdan bakterioskopik usul bilan tekshirishga yuboriladi. Bemor punksiyadan keyin 2 soat davomida tepaga qarab yotishi kerak va hech qanday ovqat hamda dori vositalari buyurilmaydi. Orqa miya suyuqligi tiniq, sarg‘ish, sal tovlanib turadigan bo‘ladi. Suyuqlik tarkibida oqsil va limfasitlar ko‘p miqdorda uchraydi. Orqa miya suyuqligida 24—28 soatdan keyin yupqa parda paydo bo‘lib, shu pardadan sil tayoqchalari topilishi mumkin. Mana shu davrda
bemorning tana harorati 38—39°C ga ko‘tariladi. Es-hushi vaqti-vaqti bilan karaxt bo‘lib turadi.
Davosi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sil meningiti bo‘lgan bemorlar darhol shifoxonaga yotqizilishi kerak. Shifoxonada o‘rtacha turli xil shakliga qarab 6 oydan 1 yilgacha davolanadilar. Shifoxonada davolanish vaqti tugagandan so‘ng, bemorlar sil sihatgohida to‘liq davolanishni davom ettiradilar. Bu joydan davolanib chiqqandan keyin bemorlar yashash joydagi silga qarshi kurashish dispanseri nazoratida kuzatiladi va keyingi o‘tkaziladigan davolash, oldini olish choralari olib boriladi. Hamma sog‘aytirilib uyga chiqarilgan bemorlar dispanser shifokori tomonidan, kasallikning qaytalanmasligi maqsadida, 5yildan kam bo‘lmagan nazorat kuzatuvida bo‘ladilar.
Bemorlarga tarkibida oqsillar, yog‘lar va vitaminlarga boy bo‘lgan yuqori kaloriyali oziq-ovqatlar berish kerak. Antibakterial dorilar: rifampitsin (tibinil R) (0,15 g) 3—4 dona kapsulasi katta kishilarga och qoringa 1 mahaldan 3—4 oygacha, streptomitsin 0,5—1,0 g 3—4 oygacha, tubazid (izoniazid) 10 % 5,0 ml dan tomir ichiga, bundan 15 daqiqa oldin vitamin B6 5 % 2,0 ml qilish tavsiya etiladi yoki izoniazid 0,6—0,9 g kuniga 1 mahal ichishga beriladi; pirazinamid 0,5 g dan 3 mahal kuniga, ftivazid 1,5—2,0 g, etambutal 0,4 g dan 2 mahal ichishga beriladi; siydik haydovchi dorilardan magniy sulfat 25 % 7—10 ml 2,0 ml 0,5 % novokain bilan mushak orasiga yuboriladi 10—15 kun, furotsemid yoki laziks, mannit 15 % 200,0 ml tomir ichiga 4—6 kun; tutqanoqqa qarshi dorilar benzonal, fenobarbital
buyuriladi. Falaj bo‘lgan holatlarda dibazol kuniga 0,05 g 3—4 hafta, galantamin 0,5 % 1,0 ml dan 30 kun, prozerin 0,05 % 1,0 ml kuniga 2 marta 20 kun (dibazol va prozerinni bir vaqtning o‘zida ishlatish mumkin emas). Og‘ir holatlarda antibakterial davoni 3—4 kundan boshlab, yallig‘lanishga qarshi prednizolon kattalarga 7,5 mg (1,5 tabl) 2 mahal 7 kun beriladi. Agar og‘riq bo‘lsa, og‘riq qoldiruvchi dorilar—analgin, baralgin, agar falajlik kuzatilsa, qo‘l-oyoqlarni fiziologik vaziyatga keltirib, kontrakturalarning oldini olish uchun bo‘g‘imlarga yumshoq shakldagi yostiqchalar qo‘yilishi kerak. Og‘riq kamaygandan so‘ng yengil uqalash, bu
to‘qimalarda qon aylanishni yaxshilash, shishlarni kamaytirish va yotoq yaralarningoldini olish uchun tavsiya etiladi.
Zaxm meningiti[tahrir | manbasini tahrirlash]
Zaxm kasalligi bilan og‘rib yurgan bemorlarda zaxm meningiti kelib chiqishi mumkin. Kasallik meningial belgilar bilan boshlanadi. Bunda bosh og‘riq, bosh aylanish, ko‘ngil aynishi, qusish va haroratning ko‘tarilish belgilari asta-sekin kuchayib boradi. Zaxm meningitida miya asosining pardasi ko‘proq zararlangani uchun II—III—VI juft kbm nervlarining zararlanish belgilari kuzatiladi. Bosh og‘riq kechalari bilan zo‘rayadi, qo‘loyoq mushaklari zaiflashib boradi, pay reflekslari o‘zgaradi, patologik reflekslari paydo bo‘ladi. Tashxis qo‘yishda qon va likvor tahlil qilinadi. Vasserman reaksiyasi musbat bo‘lsa, tashxis to‘g‘ri qo‘yilgan bo‘ladi.
Davosi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Zaxmga qarshi dorilar qo‘llaniladi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Бондаренко Е.С., Фрейдков В.И., Гордеева Л.М., Ковалев В.В, Костров Н.И., Фомина-Косолапова В.П., Несветов А.М.. Большая медицинская энциклопедия. Москва : Советская энциклопедия, 1981..
- ↑ 2,0 2,1 OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
- ↑ 3,0 3,1 X. Q. Shodmonov, X. Sh. Eshmurodov O. T. Tursunova. ASAB VA RUHIY KASALLIKLAR. «Bilim» nashriyoti, 2004.
- ↑ Arthur Earl Walker, Edward R. Laws, George B. Udvarhelyi „Infections and inflammatory involvement of the CNS“,. The Genesis of Neuroscience. Thieme, 1998 — 219—221 bet. ISBN 1-879-28462-6.
- ↑ Whytt R.. Observations on the Dropsy in the Brain. Edinburgh: J. Balfour, 1768.
- ↑ 6,0 6,1 {{{заглавие}}}.[sayt ishlamaydi]
- ↑ {{{заглавие}}}.
- ↑ {{{заглавие}}}.
- ↑ В. С. Лобзин.. Менингиты и арахноидиты. «Медицина», 1983.
- ↑ В. С. Лобзин.. Менингиты и арахноидиты. «Медицина», 1983.
- ↑ В. С. Лобзин.. Менингиты и арахноидиты. «Медицина», 1983.
- ↑ The results of the serum treatment in thirteen hundred cases of epidemic meningitis // Andoza:Нп3. — DOI:10.1084/jem.17.5.553.
- ↑ Swartz M.N. Bacterial meningitis--a view of the past 90 years(ingl.) // The New England Journal of Medicine. — 2004. — Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. — DOI:10.1056/NEJMp048246.
- ↑ Rosenberg D.H., Arling P.A. Penicillin in the treatment of meningitis(ingl.) // JAMA. — 1944. — Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. reproduced in Rosenberg D.H., Arling P.A. Penicillin in the treatment of meningitis(ingl.) // JAMA. — 1984. — Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. — DOI:10.1001/jama.251.14.1870.
- ↑ В. С. Лобзин.. Менингиты и арахноидиты. «Медицина», 1983.