At-Tahaviy
Abu Ja'far Ahmad at-Tahaviy | |
|---|---|
أبو جعفر أحمد الطحاوي | |
| Shaxsiy maʼlumotlar | |
| Tavalludi |
Milodiy 853 / hijriy 239 yil[1] Taha al Amidah, Abbosiylar xalifaligi |
| Vafoti |
5 November 933 CE / 14 Dhul Qa’ada 321 AH[1] Cairo, Abbasid Caliphate |
| Dini | Islom |
| Era | Abbosiylar xalifaligi |
| Mazhab | sunniy |
| Yurisprudensiya | Hanafi[2][3][4] |
| Imom | Ashari[5] |
| Asosiy qiziqish(lar)i | Islom fiqhi, Islom ilohiyoti, Hadis |
Abu Jaʼfar Ahmad at-Tahoviy (arabcha: أبو جعفر الطحاوي)[6] (853 – 5 noyabr 933), yoki oddiygina aṭ-Ṭahāwī (arab : الطحاوي), misrlik arab[7][8][9] Hanafiy huquqshunosi va anʼanaviy dinshunos edi[10]. U amakisi al-Muzaniydan tahsil olgan va shofeʼiy faqihi boʻlgan, keyin Hanafiy mazhabiga oʻtgan. U Misrdagi hanafiylarga taʼsir koʻrsatgan sunniy islom aqidasining[11][12] xulosasi boʻlgan "al-'Aqida at-Tahoviyya" asari bilan mashhur[13].
Ism
[tahrir | manbasini tahrirlash]Az-Zahabiyning manbalari yozishicha, At-Tahaviyng asl ismi Abu Jaʼfar Ahmad ibn Muhammad ibn Salama ibn Abdulmalik ibn Salama, al-Azdi al-Hajari al-Misri at-Tahoviy al-Hanafiy boʻlgan edi[14].
Biografiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]Aṭ-Tahavi (239-hijriy) 853-yili Misrning yuqori qismidagi Taha qishlogʻidagi asli Azdiy boʻlgan badavlat arab oilasida tugʻilgan[15]. U oʻz taʼlimini amakisi Ismoil ibn Yahyo al-Muzaniy yaʼni, ash-Shofiʼiyning yetakchi shogirdidan[16] boshlagan, ammo 873-yili (hijriy 259), taxminan 20 yoshida., Ath-Tahaviy shofiiy mazhabidan voz kechib, hanafiy mazhabi foydasiga chiqdai. Uning hanafiy mazhabiga kirganligi haqida uning tarjimai holi mualliflari tomonidan turli xil rivoyatlar keltiriladi, lekin eng ehtimoliy sabab Abu Hanifa tuzumi Shofiiynikidan koʻra uning tanqidiy qarashlariga koʻproq murojaat qilganidek koʻrinadi.
Keyin Athaviy Misrdagi hanafiylar boshligʻi Ahmad ibn Abu Imron al-Hanafiy qoʻlida tahsil oladi, Abu Hanifaning ikki boshlangʻich shogirdi Abu Hanifa va Abu Muhaniy-Shuayniydan tahsil oladi. Soʻngra At-haviy (hijriy 268) 882-yili hanafiy fiqhi boʻyicha oʻqishni davom ettirish uchun Suriyaga yoʻl oladi va Abu Xozim Abdulhamid ibn Abdul-Aziziqizning shogirdi boʻladi[17].
At-tahaviy hanafiy fiqhi bilan bir qatorda hadis ilmi boʻyicha ham keng maʼlumotga ega boʻlgan, shu sababli, uning oʻquv toʻgaragiga koʻplab ilm talabalari jalb qilingan va ular At-tahaviydan hadis rivoyat qilgan va asarlarini naql qilib borgan. Shunigndek ular orasida Xurosondagi zohiriylarning boshligʻi ad-Dovudiy va hadis rivoyatchilarining tarjimai holi lugʻatlari bilan mashhur boʻlgan at-Tabaroniy ham bor edi[18].
At-Tahaviy hayotligida ham hadis va hanafiy fiqhi boʻyicha oʻz bilimi bilan shuhrat qozongan. Uning “Kitob Maʼoni al-Ator”, "Aqida aʼtiyoti" va boshqa koʻplab asarlari bugungi kunda ham Muslim rivoyati boʻyicha yuqori baholangan.
Hijriy 321-yili (milodiy 933-yil 5-noyabr) Zul-qaʼda oyining 14-kunida At-Tahaviy vafot etgan va Qohiradagi al-Qarafada dafn etilgan.
Meros
[tahrir | manbasini tahrirlash]At-Tahaviyning koʻplab zamondoshlari uni maqtashgan edi, ishonchli olim va hadis roviyi sifatida qayd etishgan ham. Shuningdek, At-Tahaviy koʻzga koʻringan va sermahsul yozuvchi sifatida tanilgan va barcha mazhablardan xabardor boʻlgan, qoʻshimchasiga u Misrdagi hanafiylar orasidagi eng ilmli faqih sifatida tanilgan edi. Uning «Aqida ath-tahaviyya» risolasiga, jumladan, hanafiy faqihi Ismoil ibn Ibrohim ash-Shayboniy va taymiyyaga moyil Ibn Abu al-Izzning shuruhlariga oʻn beshdan ortiq sharhlar yozilgan[19].
Ishlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]At-Tahaviy boshqa koʻplab asarlar muallifi boʻlib, qirqga yaqin turli kitoblar yozgan va ulardan baʼzilari bugungi kunda ham mavjud, jumladan:
- Maʼoni al-Asar (mʿạny ạlạtẖạr)
- al-ʿAqida aṭ-ḥāwīyyah (ạlʿqydẗ ạlṭḥḥḥẗ)
- Ahkam al-Qur’on al-Karim (ḥkạm ạlqrḢn ạlkrym)
- Al-Muxtasar fil-Furūʿ (ạlmkṣṣr fy ạlfrwʿ)
- Sharḥ Mushkil al-Athār (sḥrḭ mssẖkl ạlḥtẖạr)
- Sharh Maʼani al-Athār (sḥrḭ mʿạny ạlḥtẖạr)
- Sharkh al-Jomi' al-Kabir (sḥrḥ ḥ ạljạmʿ ạlkbyr)
- Sharḥ al-Jāmiʿ as-Ṣaghir (sḥrḭ ạljạmʿ ḵgẖyr)
- Ash-Shurūṭ as-Ṣaghir (ạlsẖrwṭ ạlṢgyr)
- Ash-Shurut al-Kabir (ạlsẖrwṭ ạlkbyr)
- Ixtilof al-'Ulamo' (ạạtlạf ạlʿlmạʾ)
- ʿUqūd al-Marjon fī Manoqib Abi Hanifa an-Nuʿmon (ʿqwd ạlmrjạn fy mnạqb ạlnʿmạn)
- Tarikh al-Kabir (tạrykh ạlkbyr)
- Hukm Araxi Makka al-Mukarramah (ḥkm ḣrḍy mkẗ ạlmkrmẗ)
Shuningdek qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Islom huquqiy tafakkuri: musulmon huquqshunoslarining to'plami, 2013 yil 25 sentyabr — 123–126-bet. „Konstruktiv tanqid, hadis adabiyoti va sunniy islomning bayoni: Ibn Sad, Ibn Moin va Ibn Hanbal avlodining merosi.“, Islom tarixi va sivilizatsiyasi, 93-bet
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedSharif - ↑ A.C. Brawn, Jonatan. Hadis: O'rta asr va zamonaviy dunyoda Muhammad merosi ( Islom asoslari), 2009 — 166-bet. ISBN 978-1851686636.
- ↑ Xiroyuki, Islom tafakkurida hudud tushunchasi, 56-bet. ISBN 1136184538
- ↑ Jozef V. Meri, Jere L. Bacharach, Oʻrta asr islom tsivilizatsiyasi: A-K, indeks, 6-bet. ISBN 0415966914
- ↑ El Shamsy. Birinchi Shofiʼiy: Abu Yaʼqub al-Buvaydiyning anʼanaviy huquqiy fikrlashi 231/846). Brill Publishers. p. 327. http://www.jstor.org/stable/40377944. ""Al-Tahaviy hanafiy bo'ldi, lekin uning huquq va ilohiyotdagi metodologiyasi o'ziga xos an'anaviy xususiyatni saqlab qoldi.""
- ↑ Calder, N. (2012-04-24). "al-Ṭaḥāwī" (en). Encyclopaedia of Islam, Second Edition. https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/al-tahawi-COM_1150.
- ↑ Ibn-Ḫallikān, Aḥmad Ibn-Muḥammad. Ibn Khallikan's Biographical Dictionary, 1 (en). Oriental Translation Fund of Great Britain and Ireland, 1843.
- ↑ Ingrid Mattson. The Story of the Qur'an: Its History and Place in Muslim Life. John Wiley & Sons, 2013 — 146-bet. ISBN 9781118257098.
- ↑ ARAM: Zoroastrianism in the Levant and the Amorites Shafiq Abouzayd: . Aram Society for Syro-Mesopotamian Studies, 2014 — 195-bet. ISBN 9781326717438.
- ↑ El Shamsy, Ahmed (2007). "The First Shāfiʿī: The Traditionalist Legal Thought of Abū Yaʿqūb al-buwayṭī (d. 231/846)". Islamic Law and Society (Brill Publishers) 14 (3): 327. http://www.jstor.org/stable/40377944. ""Al-Tahawi became a Hanafi, but his methodology in both law and theology retained a distinctively traditionalist character.""
- ↑ Masooda Bano. The Revival of Islamic Rationalism: Logic, Metaphysics and Mysticism in Modern Muslim Societies. Cambridge University Press, 2020 — 82-bet. ISBN 9781108485319.
- ↑ Scott C. Lucas. Constructive Critics, Hadith Literature, and the Articulation of Sunni Islam: The Legacy of the Generation of Ibn Sa'd, Ibn Ma'in, and Ibn Hanbal. Brill Publishers, 2004 — 93-bet. ISBN 9789004133198.
- ↑ Oliver Leaman. The Biographical Encyclopedia of Islamic Philosophy. Bloomsbury Publishing, 2015. ISBN 9781472569462.
- ↑ „Siyar A'lam al-Nubala' by Al-Dhahabi“. Islam Web.
- ↑ Martijn Theodoor Houtsma, Sir Thomas Walker Arnold, René Basset, The encyclopaedia of Islām: a dictionary of the geography, ethnography and biography of the Muslim peoples, Volume 4 p 609.
- ↑ Ibn Abi al-Wafa, Jawahir (Cairo), 1:273
- ↑ Ibn Asakir, Tariqh Madinat Dimashq, 5.367
- ↑ Kawthari, al-Hawi, 238
- ↑ Hoover, Jon (2014-09-01). "Creed" (en). Encyclopaedia of Islam, THREE. https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-3/creed-COM_25587?s.num=7&s.f.s2_parent=s.f.book.encyclopaedia-of-islam-3.