Eshon Boboxon ibn Abdulmajidxon
Eshon Boboxon ibn Abdulmajidxon | |
|---|---|
Eshon Boboxon ibn Abdulmajidxon | |
| Shaxsiy maʼlumotlar | |
| Tavalludi | 1858 |
| Vafoti |
5-iyun 1957-yil (99 yoshda) |
| Dini | Islom |
| Farzandlari | Ziyovuddinxon ibn Eshon Boboxon |
| Mazhab | Sunni |
| Kelib chiqishi | Ahmad Yassaviyning bevosita avlodi |
| Yurisprudensiya | Hanafiylik |
| Education | Koʻkaldosh madrasasi (Toshkent) |
Eshon Boboxon ibn Abdulmajidxon (1858–1957) – oʻzbek islom diniy arbobi, voiz, ilohiyotchi va huquqshunos, shayx ul-islom. Oʻrta Osiyo va Qozogʻiston musulmonlari diniy boshqarmasi (SADUM) asoschilaridan biri va birinchi raisi (1947–1957). Beshta respublikaning birinchi muftiysi[1].
Hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Eshon Boboxon ibn Abdulmajidxon 1858-yilda Toshkent shahrida Qoʻqon xonligining (hozirgi Oʻzbekiston Respublikasi poytaxti) Muyi-Muborak madrasasida uzoq yillar mudarrislik qilgan mashhur din arbobi Ustoz Abdulmajidxon ibn Yunus Xoʻja eshon oilasida tavallud topgan. Olti yoshli Eshon Boboxon onasining vafotidan keyin bobosi Yunusxoʻja eshon qoʻlida, uning oʻlimidan soʻng esa xolasi, otasining singlisi, badavlat beva Bibisoraning qoʻlida tarbiya olgan. 12 yoshga toʻlganda, xolasi Bibisora uni Buxorodagi Mir Arab madrasasiga oʻqishga yuborgan. Boboxonning ustozi mashhur ilohiyot olimi Domla Ikromcha boʻlgan[2]. Ustozining yordamida oʻsmirning dunyoqarashi oʻsgan, fiqh, tafsir va hadis bilimlarini chuqur egallagan va naqshbandiylik tariqatining namoyandasi sifatida tanilgan. Buxoroda tekshiruvda boʻlgan Toshkent xalq qozisi Muhiddin Xoʻja madrasada Eshon Boboxonni uchratib qolgan. Uning tavsiyasiga koʻra yigit Toshkentga oʻqishini koʻchirgan va dastlab Oxunjon Oxun bilan Saroytosh madrasasida, soʻngra uning ustozlari XIX asrning atoqli mufassir va muhaddislari boʻlgan Miyon Malik Maxsumiy va mashhur livanlik muhaddis Said Ali Zohiriy al-Vitriy al-Madaniydan Koʻkaldosh madrasasida tahsil olgan.
Yosh dinshunos va huquqshunos Boboxon oʻqishni tamomlagach, Toshkent shahrida fiqh ilmi boʻyicha faoliyatini boshlagan. Koʻp oʻtmay homiysi Muhiddinxoʻjaning qizi Toʻxtaxonga uylangan. Bu nikoh Eshon Boboxonning ijtimoiy mavqeini oshirgan va Toshkent shahri yaqinidagi Yalangʻoch[3] qishlogʻidan 120 gektar yer maydoniga ega boʻlgan. Chuqur bilim va munosib aloqalari tufayli Eshon Boboxon Tillashayx masjidida imom-xatib lavozimini egallash muvofiq boʻlgan. Keyinchalik Muyi Muborak madrasasida ham dars bergan. 1896-yilda rafiqasi Toʻxtaxon uchinchi farzandini dunyoga keltirayotganda vafot etgan. Oradan biroz vaqt oʻtgach, Eshon Boboxon Toshkentning eng boy kishilaridan biri boʻlgan Siddixoʻjaning qizi Salomatxonga uylangan. Eshon Boboxon 1912-yilda qaynotasi va birinchi turmushidan boʻlgan oʻgʻli Kamolxon bilan birgalikda 182 kun davom etgan ilk hajni ado etgan[4].
Urushning birinchi, eng ogʻir ikki yilida Sovet jamiyatida qadriyatlar maʼlum darajada qayta baholangan va dinga munosabat oʻzgara boshlagan. Jangovar ateizm siyosati oʻz oʻrnini diniy bagʻrikenglikka boʻshatib bergan. Oʻzgarishlarni sezgan Eshon Boboxon 1943-yilning qishida O‘rta Osiyo va Qozog‘iston musulmon jamoalariga murojaat qilib, birlashishga chaqirgan. Eshon Boboxon O‘zbekiston SSR Oliy Kengashi Prezidiumi Raisi Yoʻldosh Oxunboboyev va bir guruh din arboblari orqali SSSR hukumati bilan Oʻrta Osiyo va Qozogʻiston musulmonlari diniy boshqarmasini tashkil etish toʻgʻrisida muzokaralar olib borgan. 1943-yil 12-iyulda Eshon Boboxon boshchiligidagi tashabbus guruhi tomonidan SSSR Oliy Soveti Prezidiumi Raisi M. I. Kalinin nomiga rasmiy murojaat qilingan. Koʻp oʻtmay, Moskvada Oʻrta Osiyoda islom maʼnaviyati markazini tashkil etish tashabbusi maʼqullangan va rasmiylar Eshon Boboxonning ehtiyojlari uchun 1928-yilda musodara qilingan Toshkentdagi Hazrati Imom mahallasidagi uyini qaytarib bergan.
Muftiy Eshon Boboxon 1955-yilda hukumatdan musulmonlar ziyoratgohi Baroqxon madrasasini dindorlarga qaytarish tarafdori boʻlgan. 1957-yilda Qur’onni nashr etish tashabbusi bilan chiqqan. Shayx Eshon Boboxon ibn Abdulmajidxon umrining oxirigacha SADUM raisi sifatida qoldi. U 1957-yil 5-iyunda 99 yoshida vafot etdi va Oʻzbekiston SSR hukumati qarori bilan Toshkentdagi Qaffol Shoshiy maqbarasiga dafn etilgan.
Mukofotlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]SSSR Oliy Soveti Prezidiumining 1955-yil 9-avgustdagi farmoni bilan Eshon Boboxon „Koʻp yillik vatanparvarlik faoliyati va tinchlikni saqlash yoʻlidagi faol ishtiroki uchun“ Mehnat Qizil Bayroq ordeni bilan mukofotlangan.
Xotirasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Toshkent shahridagi „Boʻston“ mahallasidagi masjid va koʻchaga Eshon Boboxon nomi berilgan.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ SADUM vedalo delami musulmanskix organizatsiy Uzbekistana, Kirgizii, Tadjikistana, Turkmenistana i Kazaxstana
- ↑ Domulla – uchitel v medrese
- ↑ Nine odnoimyonniy jiloy massiv v Mirzo-Ulugbekskom rayone Tashkenta
- ↑ Protokol sobraniya 2-go Kurultaya v 1948 godu
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- 5-iyunda vafot etganlar
- 1957-yilda vafot etganlar
- Tashkentda vafot etganlar
- 1858-yilda tugʻilganlar
- Toshkentda tugʻilganlar
- Toshkentda vafot etganlar
- Islom
- Muftiylar
- Mir Arab madrasasida tahsil olganlar
- Koʻkaldosh madrasasida tahsil olganlar (Toshkent)
- Oʻrta Osiyo va Qozogʻiston musulmonlari diniy boshqarmasi muftiylari
- Sovet muftiylari
- Bosh muftiylar
- Mehnat Qizil Bayroq ordeni sohiblari
- Oʻzbekiston Bosh muftiylari