Ieronim Krauze
| Ieronim Krauze | |
|---|---|
| nemischa: Karl Hironim Teodor Krause | |
 | |
| Tavalludi |
1845-yil 19-yanvar Kovno guberniyasi (hozirgi Litva) |
| Vafoti |
1909-yil 21-avgust Toshkent, Turkiston viloyati, Rossiya imperiyasi |
| Fuqaroligi | Andoza:Country data Empire of Russian |
| Sohasi | botanika, tibbiyot |
| Ish joylari | Turkiston viloyatida farmasevt boʻlib ishlagan, Toshkent shahar hokimiyatida xizmat qilgan |
| Institutlar | Moskva farmatsevtika jamiyati maktabi |
| Mashhur ishlari | shifokor, botanik, tabiiy resurslar tadqiqotchisi, jamoat arbobi |
Ieronim Ivanovich Krauze (shuningdek, Karl Ieronim Teodor Krauze, nemischa: Karl Hironim Teodor Krause; 1845—1909) – rus tabiiy resurslar tadqiqotchisi, shifokor, botanik, tibbiyot anʼanalarining asoschisi, taniqli jamoat arbobi.
Biografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kelmchevo yevangelistlar cherkovi kitobiga koʻra, Prussiya subyekti Karl Ieronim Teodor Krauze 1845-yil 19-yanvarda Litvada – Kovno viloyati Rossien tumani Tsitovyanu qishlogʻida temirchi Iogan Krauze va Ema Franklar oilasida tugʻilgan.
1855—1860-yillarda Ieronim Krauze Kauas gimnaziyasida tahsil olgan. Ieronim Krauzening ona tili nemis tili boʻlgan. Uning Xudo qonuni, rus tili, arifmetika, fizika, tabiiy tarix, lotin tili, chizmachilik va xattotlik haqidagi bilimi „yaxshi“; umumiy tarix, geografiya, algebra va geometriya, shuningdek, fransuz tili bo‘yicha bilimi “qoniqarli” deb baholangan. M. A. Xludov tomonidan Rossiya Turkistonining ishlab chiqarish kuchlarini, jumladan, Qoʻqon xonligida („Moylisoy“) Namangan yaqinidagi topilgan neft konlarini oʻrganishga jalb qilingan.
Krauzening ishi mahalliy hokimiyat uchun qandaydir shubhali boʻlib tuyulgan, shuning uchun hibsga olinib, xon asiri sifatida olti oyga yaqin togʻli qishloqda saqlangan. Turkiston general-gubernatori K. P. Fon Kaufmanning aralashuvi tufayli Krauze ozod qilingan.
1870-yilda Ieronim Krauze Turkistonga kelgan va Turkiston viloyatida farmatsevt boʻlib ishlay boshlaygan, oʻlkaning foydali oʻsimliklarini yigʻib, oʻrgangan.
Viloyatda birinchi kinoteatrning paydo boʻlishi uning nomi bilan bogʻliq.
Krauze botanik sifatida 1873-yilda Turkiston general-gubernatori general K. P. Kaufman boshchiligida ruslarning Xivaga qarshi yurishida qatnashgan. Bu tarixiy fakt Brokgauz va Yefron ensiklopedik lugʻatining „Aziya, materik“ boʻlimida oʻz aksini topgan, yaʼni „…1873-yilda ruslarning Xivaga yurishi munosabati bilan A. L. Kun bosib oʻtgan hududlar bilan yaqindan tanishish uchun koʻp ishlar qilingan. Unga zoolog Bogdanov va botanik Krauze, Skobelev (Ustyurt va Turkman choʻlida), Kaulbars (Amudaryo deltasi va Oksusning eski oʻzanida), Stebnitskiy va Sievers hamrohlik qilgan. Yana, Seyiston va Kaspiy dengizi orasidagi hududda Beyker va Quenne-Gille; Fors va Balujistonning chegaradosh hududlarida Goldshmid, Pollok, Blanford va Bello oʻrganish ishlari olib borganlar…“.
I. I. Krauze Toshkentda bir qancha dorixonalar ochgan[1][2]. Shunday qilib, 1880-yil 25-yanvarda Sobor dorixonasi (hozirgi Sayilgoh koʻchasida), 1905-yil 1-noyabrda Maxram dorixonasi (Sh. Rashidov va Oʻzbekiston xiyobonlari kesishmasi burchagida) ochilgan[3], 1917-yildan keyin bu dorixona Shahar Markaziy dorixonasi vazifasini oʻtagan.
Krauze tadbirkorlik faoliyati bilan bir qatorda, Toshkentda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarda sanitariya meʼyorlarini tekshirish boʻyicha birinchi hududiy kimyo laboratoriyasining tashkilotchisi boʻlgan.
Mahalliy tabobatning asoslarini tubdan oʻzgartirmasdan, xalq tabobati tajribasidan oqilona don olishga intilgan eng uzoqni koʻradigan yevropalik shifokorlar qatorida I. I. Krauze Turkiston mahalliy xalq tabobati tajribasini oʻrgangan va ularni umumlashtirgan[4]. Mahalliy shifokorlar – tabiblar bilan doimiy muloqotda boʻlib, ularning tajribasini oʻz farmatsevtika amaliyotida toʻplab, qoʻllagan.
I. I. Krauze 1909-yil 8-avgustda (21-avgust, yangi kalendar asosida) vafot etgan va Toshkent shahridagi Botkin qabristoniga dafn qilingan.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Пшеничникова Г. Н. Профессор Николай Иеронимович Краузе // Известия Медицинского университета. — Саратов: Саратовский государственный медицинский университет, 2007, декабрь. — Andoza:Бсокр. Архивировано 24 sentyabr 2015 года.
- Сорокина М. Ю. Туркестанский пленник // Природа. 2005. № 8. С. 91-96
- Диаспора немцев Узбекистана в диалоге культур. (Под ред. к.э.н. В. А. Ивонина). Ташкент, 2010 г.
- Т. В. КОТЮКОВА «О ВКЛАДЕ ВЫХОДЦЕВ ИЗ СТРАН ЗАПАДНОЙ, ЦЕНТРАЛЬНОЙ И СЕВЕРНОЙ ЕВРОПЫ В НАУЧНОЕ ИЗУЧЕНИЕ РУССКОГО ТУРКЕСТАНА В КОНЦЕ XIX — НАЧАЛЕ XX в.» http://www.izvestia.komisc.ru/Archive/i04/kotyukova.pdf (Wayback Machine saytida 2019-07-12 sanasida arxivlangan)
- Marina Yu. Sorokina, Irina V. Rhou Doktor Hieronimus Krause und die Volksmedizin im russischen Turkestan in der zweiten Halfte des 19. Jahrhunderts // Kaestner I., Pfrepper R. (Hgg.) "... so ist die Naturwissenschaft das wahre internationale Band der Völker". Wissenschaftsbeziehungen in Medizin und Naturwissenschaften zwischen Deutschland und dem Russischen Reich im 18. und 19. Jahrhundert - Vorträge der Symposiums vom 11. und 12. September 2003 am Karl-Sudhoff-Institut für Geschichte der Medizin und der Naturwissenschaftchen. Aachen: Shaker Verlag, 2004. S. 101-112
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Краузе Иероним Иванович“. mytashkent.uz. Qaraldi: 22-oktabr 2023-yil.
- ↑ „Иерони́м Ива́нович Кра́узе“. facebook.com. Qaraldi: 22-oktabr 2023-yil.
- ↑ „Иероним Краузе и Ипотека-банк“. repost.uz. Qaraldi: 22-oktabr 2023-yil.
- ↑ „Аптека Каплана“. dzen.ru. Qaraldi: 22-oktabr 2023-yil.