Mississippi (daryo)
| Mississipi | |
|---|---|
| |
| Tavsif | |
| Uzunligi | 3 766[1][2] |
| Suv sarfi | 12 743 m³/s |
| Joylashuvi | |
| |
| Davlat | AQSh |
| Mississippi (daryo) | |
Mississipi, Missisipi (mahalliy indeyslar tilida — katta daryo) — Amerika Qoʻshma Shtatlaridagi daryo, dunyodagi eng katta daryolardan biri. Uzunligi 3950 km (Missuri daryosining boshidan hisoblaganda 6420 km), havzasining maydoni 3268 ming km². Minnesota shtatining shim. qismidagi koʻldan boshlanadi, Markaziy tekisliklar va Meksika boʻyi pasttekisligini shim.dan janubga kesib oʻtib, delta hosil qilib (32 ming km²) Meksika qoʻltigʻiga quyiladi. Eng yirik irmoklari: oʻngdan — Minnesota, De-Moyn, Missuri, Arkanzas, Redriver, chapdan — Viskonsin, Illinoys, Ohio. Vodiysining morfologik tuzilishi va suv rejimiga kura, Mississippi 3 qismga boʻlinadi.
Yuqori qismi dastlab kichikroq koʻllar orqali oʻtadi, ostonalar bor. Minneapolis shahridan boshlab, daryo oʻzani shlyuzlangan, Missuri daryosi quyilish joy-igacha bir necha oʻnlab toʻgʻon qurilgan. Oʻrta qismida daryo, asosan, bir oʻzanda oqadi; vodiysining kengligi 10– 15 km. Missuri irmogʻi qoʻshilgach, uning loyqa suvi Mississippining tiniq suvi bilan 150–180 km gacha yonma-yon oqadi. Quyi qismi keng tekislikdan oʻtadi, vodiysining kengligi 25 km dan 70– 100 km gacha. Qirgʻoqlariga toshqinga qarshi dambalar qurilgan. Mississippi dengizga yiliga 350 mln. t dan ortiq oqiziq keltiradi. Daryoning quyi qismida suv koʻpayganda suvining bir qismi Pon-shartren koʻliga va Mississippidan 15–40 km gʻarbda oquvchi Atchafalaya daryosiga oqadi. Daryo qor va yomgʻir suvlaridan toʻyinadi. Bahor va yoz oylarida Mississippining oʻrta va quyi qismida kuchli toshqinlar boʻladi. Yuqori qismi qishda muzlaydi. Daryoning yillik oʻrtacha suv sarfi 19 ming m³/sek (eng yuqorisi 50— 80 ming m³/sek). Daryo suvining sanoat korxonalari chiqindilari bilan ifloslanishini kamaytirish choralari koʻrilmoqda. Mississippining transport ahamiyati katta: kema qatnaydigan daryo va kanallar orqali Buyuk koʻllar va chu-qur suv yoʻli qisoblangan Sanlavrentiy daryosi orqali Atlantika okeani bilan bogʻlangan.
Minneapolis shahrigacha (3000 km) daryo kemalari, Baton-Ruj shahrigacha okean kemalari qatnaydi. Mississippi daryo sistemasidagi barcha kema qatnovi yoʻllari uzunligi 25 ming km dan ortiq. Gidroenergiya resursiga boy (27,5 GVt). Eng ahamiyatli GES Kiokak shahri yaqinida qurilgan. Mississippi sohilida Minneapolis, Davenport, Sent-Luis, Memfis, Baton-Ruj, Yangi Orlean shaharlari joylashgan.
 | Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |
 |