Kontent qismiga oʻtish

Mtsxeta-Mtianeti

Koordinatalari: 42°17′0″N 44°45′0″E / 42.28333°N 44.75000°E / 42.28333; 44.75000
Vikipediya, erkin ensiklopediya
Mtsxeta-Mtianeti
gruzincha: მცხეთა-მთიანეთი



Oʻlka
Maʼmuriy markazi Mtsxeta
Yirik shahari Msxeta (7940 k., 2014-yil)
Boshqa yirik shaharlari Mtsxeta (7940 k., 2014-yil), Dusheti (6167 k.).[1]
Rasmiy tili gruzin tili
Aholi (2018) 93 897 (10-oʻrin)
Zichligi 14 kishi./km²
Millatlar tarkibi gruzinlar 94,5 %
ozarbayjonlar 2,4 %
osetinlar 1,4 %
Dinlar tarkibi pravoslavlar 96,07 %, musulmonlar 2,43 %
Maydoni 6785 km², de-fakto hududlarsiz — 5774 km²
Kod ISO 3166-2 GE-MM
Rasmiy sayti http://www.mtskheta-mtianeti.gov.ge
Xaritada
Mtsxeta-Mtianeti xaritada
42°17′0″N 44°45′0″E / 42.28333°N 44.75000°E / 42.28333; 44.75000

Mtsxeta-Mtianeti[2] (baʼzan Mtsxeta-Mtianetiya; gruzincha: მცხეთა-მთიანეთი mcxeta-mtianeti ; gruzincha: მცხეთა-მთიანეთის მხარე mcxeta-mtianetis mxare) — Gruziya markazidagi zamonaviy maʼmuriy hudud. Markazi va eng yirik shahri — Mtsxeta.

Oʻlka Gruziyaning bir qancha tarixiy hududlari hududlarini egallaydi: Ertso-Tianeti, Mtiuleti, Xevi, Xevsureti, Pshavia va Ichki Kartlining sharqiy qismi. Mintaqaning bir qismi qisman tan olingan Janubiy Osetiya Respublikasi tomonidan nazorat qilinadi.

Geografiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻlka geografik jihatdan Katta Kavkaz tizmasi joylashganligi tufayli shimoliy va janubiy ikki qismga boʻlingan. Ular Krestoviy dovoni orqali bogʻlangan. Kavkaz tizmasining shimoliy yonbagʻrida Kazbegi munitsipalitetining koʻp qismi va Dusheti munitsipalitetining kichik qismi joylashgan.

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1801-yilda Rossiyaga qoʻshilish vaqtida Mtsxeta-Mtianeti hududi Kartli-Kaxeti qirolligi tarkibiga kiradi.

1840-yilda bu hudud Gruziya-Imereti guberniyasi tarkibiga kirdi va 1846-yilda bu guberniya tarqatib yuborilgach, Kutaisi guberniyasi tarkibiga kirdi. Keyin oʻlkaning Gori, Tushino-Pshavo-Xevsur hududlarining qismlari Gori va Tiflis uyezdlariga toʻgʻri keldi. Keyinchalik okrug chegaralari oʻzgargan.

Maʼmuriy boʻlinishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mtsxeta-Mtianeti tarkibiga 4 ta munitsipalitet kiradi (2006-yilgacha — tumanlar). 2016-yildan 2018-yilgacha Mtsxeta shahri munitsipalitet maqomiga tenglashtirildi (shahar avval oʻlkaga boʻysunuvchi shahar edi).

Munitsipalitet maydoni,
km²		 2002-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra[3] 2014-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra[4] 2018-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra[5] markazi
Dusheti 2982 33 636 25 659 26 128 Dusheti sh.
Kazbeg 1082 5 261 3 795 3 818 Stepantsminda sh.
Mtsxeti 806 64 829 55 651 53 944 Msxeta sh.
Tianeti 906 14 014 9 468 10 007 Tianeti sh. t. pos.
umumiy 5776 117 740 94 573 93 897 Msxeta sh.

Axalgori munitsipaliteti — Janubiy Osetiyaning Leningor tumaniga toʻgʻri keladi va bu hudud qisman tan olingan davlat kuchlari, shu jumladan Axalgori (Leningori) qishlogʻi tomonidan toʻliq nazorat qilinadi.

Shaharlar : Mtsxeta (7940 kishi, 2014-yil aholini roʻyxatga olish boʻyicha), Dusheti (6167 kishi).

Shahar tipidagi aholi punktlari : Tianeti (2479 kishi, 2014-yil aholini roʻyxatga olish), Jinvali (1828 kishi), Stepantsminda (1326 kishi), Pasanauri (1148 kishi), Sioni (371 kishi).

Mintaqaning milliy tarkibi

Aholi soni %
Jami 94 573 100.00 %
gruzinlar 89 343 94.47 %
ozarbayjonlar 2316 2.45 %
osetinlar 1327 1.40 %
ossuriyaliklar 709 0,75 %
armanlar 291 0,31 %
ruslar 252 0,27 %
ukrainlar 80 0,08 %
yezidiylar 61 0,06 %
yunonlar 55 0,06 %
boshqa 139 0,15 %

Aholisi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2018-yil 1-yanvar holatiga oʻlka aholisi 93 897 kishini tashkil etdi [6], 2014-yil 1-yanvar holatiga koʻra — 108 800 kishi istiqomat qiladi (Axalgori tumani (Janubiy Osetiyaning Leningor tumani) bundan mustasno).

2014-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra viloyat oʻlka 94573 kishini tashkil etdi [7].

2002-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, mintaqaning Gruziya tomoni nazorati ostidagi qismining aholisi 125 443 kishini (mamlakat aholisining 2,9 %), shu jumladan Axalgori tumanining bir qismini (Janubiy Osetiyaning Leningor tumani); usiz — 117 740 kishini tashkil etadi. 2008-yil 1-yanvar holatiga 118,1 ming kishi[8] (Axalgori tumanisiz (Janubiy Osetiyaning Leningor tumani)) — 97,6 ming kishi [9][10]. 2009 -yil 1-yanvar holatiga (Axalgori tumanidan tashqari (Janubiy Osetiyaning Leningor tumani) — 97,6 ming kishi)[11].

Mtsxeta-Mtianeti aholisining aksariyati gruzinlar boʻlib, ular bir nechta etnografik guruhlardan iborat. Mintaqaning janubida kartlilar, janubi-sharqida kaxetiyaliklar, oʻrta qismida pshavlar, togʻli hududlarda — moxevlar va xevsurlar yashaydi.

Kichik ozarbayjon diasporasi Mtsxeta munitsipalitetida joylashgan (2311 kishi yoki 4,15 %). Mtsxetada (686 kishi yoki 1,2 %), Tbilisi va Dusheti munitsipalitetiga tutash hududlarda (609 kishi yoki 2,4 %) osetin diasporalari ham bor.

2008-yil avgustigacha Axalgori tumani aholisining kattaroq qismi (2008-yil avgustigacha Gruziya tomonidan nazorat qilingan) gruzinlar (kartlilar) edi (84,6 % yoki 6520 kishi), kichikroq qismi esa — osetinlarni tashkil etadi (14,4 % yoki 1110 kishi).

Mtsxeta-Mtianeti viloyati va uning munitsipalitetlarining etnik tarkibi (2014)[12]

Munitsipalitet umumiy gruzinar % ozarbayjonlar % osetinlar % assuriylar % armanlar % armanlar % ukrainlar % yazidiylar % greklar % boshqalar %
oʻlka Axalgori tumanisiz 94 573 89 343 94,47 % 2316 2,45 % 1327 1,40 % 709 0,75 % 291 0,31 % 252 0,27 % 80 0,08 % 61 0,06 % 55 0,06 % 139 0,15 %
Dusheti 25 659 24 946 97,22 % 3 0,01 % 609 2,37 % 1 0,00 % 18 0,07 % 39 0,15 % 17 0,06 % 0 0,00 % 10 0,04 % 16 0,06 %
Tianeti 9468 9409 99,38 % 1 0,01 % 19 0,20 % 0 0,00 % 8 0,08 % 14 0,15 % 6 0,06 % 1 0,01 % 8 0,08 % 2 0,02 %
Mtsxeti 55 651 51 222 92,04 % 2311 4,15 % 686 1,23 % 708 1,27 % 262 0,47 % 192 0,35 % 56 0,10 % 60 0,11 % 37 0,07 % 117 0,21 %
Kazbeg 3795 3766 99,24 % 1 0,03 % 13 0,34 % 0 0,00 % 3 0,08 % 7 0,18 % 1 0,03 % 0 0,00 % 0 0,00 % 4 0,11 %

Galereya

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Argun vodiysi.
    Argun vodiysi.
  • Bagineti togʻidan Mtsxeta va Svetitsxoveli ibodatxonasining koʻrinishi
    Bagineti togʻidan Mtsxeta va Svetitsxoveli ibodatxonasining koʻrinishi
  • Muxron vodiysidagi Ksani qal’asi
    Muxron vodiysidagi Ksani qal’asi
  • Gudauri mahallasi, Guda darasi
    Gudauri mahallasi, Guda darasi
  • „Nataxtar“i pivo zavodi
    „Nataxtar“i pivo zavodi
  • Shatili
    Shatili

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Mtskheta-Mtianeti“. 2007-yil 29-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 5-oktyabr.
  2. ↑ „Грузия“, Энциклопедия Кольера. Открытое общество, 2000. 
  3. ↑ Этнический состав Грузии по переписи 2002 года (Wayback Machine saytida 2012-08-03 sanasida arxivlangan)(ingl.)
  4. ↑ „Итоги переписи населения Грузии 2014 года (2014 General Population Census Main Results General Information)“. 2014 GENERAL POPULATION CENSUS RESULTS (en) (deadlink). Национальная статистическая служба Грузии. 2016-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 28-aprel.
  5. ↑ „Численность населения краёв и муниципалитетов Грузии на начало года в 1994—2018 гг.“ (en) (deadlink). Национальная статистическая служба Грузии. 2018-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 29-oktyabr.
  6. ↑ „Численность населения краёв и муниципалитетов Грузии на начало года в 1994—2018 гг.“ (en). Национальная статистическая служба Грузии. 2018-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 12-dekabr.
  7. ↑ „Итоги переписи населения Грузии 2014 года (2014 General Population Census Main Results General Information)“ (en). Национальная статистическая служба Грузии. 2016-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 28-aprel.
  8. ↑ %20Population%20by%20regions%20for%20the%20beginning%20of%20the%20year. „Оценка населения Грузии на 2003—2008 гг. по районам по данным Департамента статистики Министерства экономического развития Грузии (англ.)“.
  9. ↑ „Оценка населения Грузии на 2000—2009 гг. по районам по данным Департамента статистики Грузии“ (en). 2009-yil 13-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 12-dekabr.
  10. ↑ Bez Axalgorskogo rayona (Leningorskogo rayona Yujnoy Osetii) — 97,6 tis. chel. (2009 g.)
  11. ↑ „Численность населения краёв и муниципалитетов Грузии на начало года в 1994—2018 гг.“ (en). Национальная статистическая служба Грузии. 2018-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 12-dekabr.
  12. ↑ „Национальный состав по краям Грузии (Total population by regions and ethnicity)“ (en). Национальная статистическая служба Грузии. 2016-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 28-aprel.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
 Vikiomborda Mtsxeta-Mtianeti
haqida turkum mavjud 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Mtsxeta-Mtianeti&oldid=5339584" dan olindi