Imeretiya

Imeretiya
იმერეთის მხარე
; Zestaponi ;
Oʻlka
Maʼmuriy markazi	Kutaisi
Yirik shaharlari	Kutaisi (147 635),; Samtredia (25 318),; Zestafoni (20 814),; Chiatura (12 803),; Tsxaltubo (11 281),; Tkibuli (9770),; Xoni (8987),; Sanchxere (6140).;
Rasmiy tili	gruzin tili
Aholi (2018)	507 038 (2-oʻrin)
Zichligi	77,38 kishi./km²
Millatlar tarkibi	gruzinlar (99,32 %), ruslar (0,26 %), armanlar (0,13 %)
Dinlar tarkibi	pravoslavlar (98,81 %)
Maydoni	6 552.3 km²
Kod ISO 3166-2	GE-IM
Xaritada
42°10′0″N 42°59′0″E / 42.16667°N 42.98333°E

Imeretiya (Imereti, gruz. იმერეთი) — oʻlkasi (mxare) Gʻarbiy Gruziyada, Rion daryosining oʻrta oqimida joylashgan tarixiy viloyat. Mintaqaning aholisi gruzin tilining (imeretlar) imereti lahjasida soʻzlashadi, tarixda ular madaniyat va turmushning ayrim mahalliy xususiyatlari bilan ajralib turgan.

Oʻlka markazi — Kutaisi. Mintaqa hududining bir qismi qisman tan olingan Janubiy Osetiya Respublikasi tomonidan nazorat qilinadi.

Tsxaltubo shahridan unchalik uzoq boʻlmagan va Kutaisi shahridan taxminan 10 kilometr uzoqlikda Gruziyadagi eng katta gʻor — Kumistavi gʻori joylashgan. 2010-yilda Prometey gʻori deb oʻzgartirilgan.

Tarixi

XV asr oxirida Temur istilosidan keyin kuchaygan feodal nizolar natijasida Imeretiya Gruziya davlatidan mustaqil feodal davlatga — Imeretiya qirolligiga (Kartli va Kaxeti bilan birga) — poytaxt Kutaisi bilan birga ajralib chiqqan.

XVI asr oxirida Imeretiya qirolligi Imeretiya hududi bilan chegaralangan.

1555-yilgi Eron -Turkiya sulhigiga koʻra, Imeretiya podsholigi Usmonli Turkiyaga boʻysunib, qul yoki pul va naqd oʻlpon toʻlagan. Tarixi doimiy feodal tartibsizliklari va qul savdosining gullab-yashnashi bilan ifodalanadi. Ayniqsa, XVII asrda oʻzaro feodal nizolar kuchaydi.

Podshoh Sulaymon I (1752-1784) davriga kelib qirol hokimiyati mustahkamlandi. U qul savdosini taqiqladi, butun Gʻarbiy Gruziyani birlashtirishga harakat qildi. Sulaymon I ning turklar bilan uzoq muddatli urushi 1757-yilda gʻalaba qozonish va 1758-yilda Kartli qiroli Erekle II bilan harbiy ittifoq tuzish bilan belgilanadi.

XVIII asrda Imeretiya qirolligi qirollari yordam soʻrab Rossiyaga bir necha bor murojaat qilishgan, ammo Turkiya bilan munosabatlarni murakkablashtirmaslik uchun soʻrovlar rad etilgan. Nihoyat, 1769-yilda Yekaterina II general Totleben korpusini Gruziyaga yubordi (rus qoʻshinlari olib chiqilishidan biroz oldin, uning oʻrniga keyinchalik general Suxotin keldi). Totleben Imeretiyadagi turk qal’alarini qoʻlga olib, Kutaisini egallashga muvaffaq boʻldi. Poti shahri va qal’asini ham qamal qildi. Rossiya qoʻshinlarining qisqa muddat turishiga qaramay, bu harbiy muvaffaqiyatlar Turkiya bilan keyingi tinchlik muzokaralariga taʼsir koʻrsatdi: 1774-yilgi Kuchuk-Qaynarji rus-turk shartnomasiga koʻra, Turkiyaning Imeretiya qirolligiga soliq bekor qilingan. Totleben tomonidan olingan qal’alar turklarga qaytarilmaydi.

1811-yilda Imereti qirolligi Rossiya imperiyasining Imeretiya viloyatiga aylantirilgan.

Maʼmuriy boʻlinishi

Imeretiya maʼmuriy jihatdan 11 munitsipalitetga (2006-yilgacha — tumanlar) va 1 viloyatga boʻysunadigan shaharga boʻlingan:

Munitsipalitet	Maydon,km²	2002-yilgi aholi roʻyxatga olish boʻyicha^[3],	2014-yilgi aholi roʻyxatga olish boʻyicha ^[4],	2018-yilgi aholi roʻyxatga olish boʻyicha ^[5],	Zichligi, 2018-yil	Markazi
Kutaisi, shahar	70	185 965	147 635	140 961	2013,72	Kutaisi sh.
Bagdati	815	29 235	21 582	19 830	24,33	Bagdati sh.
Vani	577	34 464	24 512	22 790	39,49	Vani sh.
Zestafoni	433	76 208	57 628	56 532	130,55	Zestafoni sh.
Samtredia	364	60 456	48 562	45 907	126,11	Samtredia sh.
Sanchxere^[6]	769	46 846	37 775	36 312	47,08	Sanchxere sh.
Terjola	357	45 496	35 563	33 329	93,35	Terjola sh.
Tkibuli	478	31 132	20 839	19 348	40,47	Tkibuli sh.
Xaragauli	914	27 885	19 473	19 098	20,89	Xaragauli sh. t. pos.
Xoni	429	31 749	23 570	22 234	51,82	Xoni sh.
Tsxaltubo	700	73 889	56 883	51 425	73,46	Tsxaltubo sh.
Chiatura	542	56 341	39 884	39 272	72,45	Chiatura sh.
Imeratiya, hammasi	6552	699 666	533 906	507 038	77,38	Kutaisi sh.

Aholi punktlari

Mintaqaning milliy tarkibi
(2014-yil aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra)^[7]

	Soni	%
Jami	533 906	100.00%
gruzinlar	530 288	99.32%
ruslar	1384	0,26%
armanlar	709	0,13%
ukrainlar	398	0,07%
osetinlar	143	0,03%
loʻlilar (boshalar)	135	0,03%
ossuriyaliklar	125	0,02%
yunonlar	109	0,02%
ozarbayjonlar	106	0,02%
yahudiylar	65	0,01%
abxazlar	48	0,01%
yazidiylar	6	0,00%
boshqa	390	0,07%

Shahar tipidagi aholi punktlari

Kutaisi (147 635 kishi, 2014-yil aholini roʻyxatga olish boʻyicha),
Samtredia (25 318 kishi),
Zestaponi (20 814 kishi),
Chiatura (12 803 kishi),
Tsxaltubo (11 281 kishi),
Tkibuli (9770 kishi),
Xoni (8987 kishi),
Sachxere (6140 kishi),
Terjola (4644 kishi),
Vani (3744 kishi),
Bagdati (3707 kishi).
Xaragauli (1965 kishi, 2014-yil aholini roʻyxatga olish boʻyicha),
Kulashi (1702 kishi).

Aholisi

Mintaqaning aholisi (imeretilar) gruzin tilining imereti lahjasida gaplashadi.

2018-yil 1-yanvar holatiga viloyat aholisi 507 038 kishi^[8], 2014-yil 1-yanvar holatiga 703 300 kishi ^[9], 2009-yil 693 500 kishi^[10].

Viloyat aholisi 2014-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra 533 906 kishi^[11], 2002-yil aholi roʻyxatiga koʻra 699 666 kishi edi.

2014-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra Imeretiya aholisining milliy tarkibi

Munitsipalitet	Hammasi	gruzinlar	%	ruslar	%	ruslar	%	ukrainlar	%	osetinlar	%	loʻliar (bosha)	%	ossuriylar	%	greklar	%		%	boshqalar	%
Imeretiya , umumiy	533 906	530 288	99,32%	1384	0,26%	709	0,13%	398	0,07%	143	0,03%	135	0,03%	125	0,02%	109	0,02%	106	0,02%	509	0,10%
Kutaisi	147 635	146 153	99,00%	533	0,36%	127	0,09%	151	0,10%	51	0,03%	101	0,07%	75	0,05%	66	0,04%	54	0,04%	324	0,22%
Bagdati	21 582	21 514	99,68%	32	0,15%	6	0,03%	15	0,07%	3	0,01%	0	0,00%	0	0,00%	0	0,00%	1	0,01%	11	0,05%
Vani	24 512	24 465	99,81%	31	0,13%	3	0,01%	8	0,03%	0	0,00%	0	0,00%	0	0,00%	4	0,02%	0	0,00%	1	0,01%
Zestafoni	57 628	57 365	99,54%	119	0,21%	42	0,07%	38	0,07%	8	0,01%	0	0,00%	31	0,05%	5	0,01%	1	0,00%	19	0,03%
Samtredi	48 562	47 779	98,39%	218	0,45%	379	0,78%	57	0,12%	12	0,02%	34	0,07%	18	0,04%	7	0,01%	23	0,05%	35	0,07%
Sanchxeri	37 775	37 690	99,77%	31	0,08%	7	0,02%	5	0,01%	26	0,07%	0	0,00%	0	0,00%	5	0,01%	0	0,00%	11	0,03%
Terjoli	35 563	35 446	99,67%	64	0,18%	13	0,04%	17	0,05%	3	0,01%	0	0,00%	0	0,00%	1	0,00%	9	0,03%	10	0,03%
Tkibuli	20 839	20 646	99,07%	90	0,43%	13	0,06%	40	0,19%	12	0,06%	0	0,00%	1	0,01%	5	0,02%	3	0,01%	29	0,14%
Xargauli	19 473	19 417	99,71%	30	0,15%	5	0,03%	3	0,02%	7	0,04%	0	0,00%	0	0,00%	1	0,01%	2	0,01%	8	0,04%
Xoni	23 570	23 504	99,72%	38	0,16%	10	0,04%	11	0,05%	2	0,01%	0	0,00%	0	0,00%	1	0,01%	0	0,00%	4	0,02%
Tsxaltubi	56 883	56 601	99,50%	147	0,26%	28	0,05%	35	0,06%	10	0,02%	0	0,00%	0	0,00%	8	0,01%	13	0,02%	41	0,07%
Chiaturi	39 884	39 708	99,56%	51	0,13%	76	0,19%	18	0,05%	9	0,02%	0	0,00%	0	0,00%	6	0,02%	0	0,00%	16	0,04%

Umumiy xaritasi

	Maʼmuriy birlik, 200 600 kishi
	20 000 kishidan 30 000 kishigacha.
	10 000 kishidan 20 000 kishigacha
	5 000 kishidan 10 000 kishigacha
	2 000 kishidan 5 000 kishigacha
	1 000 kishidan 2 000 kishigacha

Kutaisi

Samtredia

Zestafoni

Chiatura

Tsxalbuto

Tkibuli

Xoni

Sachxere

Terjola

Bagdati

Vani

Xaragauli

Kulashi

Chorvali

Itxvisi

Ternali

Opshkviti

Geguti

Vartsixi

Dimi

Meore Obcha

class=notpageimage|

Imeretiya aholi punktlari

Manbalar

↑ Без районов, подконтрольных частично признанным государством
↑ საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის შედეგები: „ტომი I“ (deadlink). 2015-yil 23-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.. მთავარი რედაქტორი: თეიმურაზ ბერიძე. თბილისი: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური, 2003, გვერდი 52. ISBN 99928-0-768-7
↑ Этнический состав Грузии по переписи 2002 года ^(ingl.)
↑ „Итоги переписи населения Грузии 2014 года (2014 General Population Census Main Results General Information)“. 2014 GENERAL POPULATION CENSUS RESULTS (en) (deadlink). Национальная статистическая служба Грузии. 2016-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 28-aprel.
↑ „Численность населения краёв и муниципалитетов Грузии на начало года в 1994—2018 гг.“ (en) (deadlink). Национальная статистическая служба Грузии. 2018-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 29-oktyabr.
↑ Грузия причисляет к Сачхерскому району Имеретии юго-запад , неподконтрольный Грузии
↑ „Национальный состав по краям Грузии (Total population by regions and ethnicity)“ (en). Национальная статистическая служба Грузии. 2016-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 28-aprel.
↑ „Численность населения краёв и муниципалитетов Грузии на начало года в 1994—2018 гг.“ (en). Национальная статистическая служба Грузии. 2018-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 29-oktyabr.
↑ „Оценка населения Грузии на 2004—2014 гг. по муниципалитетам по данным Департамента статистики Грузии“ (en). 2014-yil 22-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
↑ „Оценка населения Грузии на 2000—2009 гг. по районам по данным Департамента статистики Грузии“ (en). 2009-yil 13-noyabrda asl nusxadan arxivlangan.
↑ „Итоги переписи населения Грузии 2014 года (2014 General Population Census Main Results General Information)“ (en). Национальная статистическая служба Грузии. 2016-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 28-aprel.

Havolalar

[1] Без районов, подконтрольных частично признанным государством

[2] საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის შედეგები: „ტომი I“ (deadlink). 2015-yil 23-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.. მთავარი რედაქტორი: თეიმურაზ ბერიძე. თბილისი: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური, 2003, გვერდი 52. ISBN 99928-0-768-7

[этн-3] Этнический состав Грузии по переписи 2002 года ^(ingl.)

[Перепись2014-4] „Итоги переписи населения Грузии 2014 года (2014 General Population Census Main Results General Information)“. 2014 GENERAL POPULATION CENSUS RESULTS (en) (deadlink). Национальная статистическая служба Грузии. 2016-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 28-aprel.

[5] „Численность населения краёв и муниципалитетов Грузии на начало года в 1994—2018 гг.“ (en) (deadlink). Национальная статистическая служба Грузии. 2018-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 29-oktyabr.

[6] Грузия причисляет к Сачхерскому району Имеретии юго-запад , неподконтрольный Грузии

[Этно2014-7] „Национальный состав по краям Грузии (Total population by regions and ethnicity)“ (en). Национальная статистическая служба Грузии. 2016-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 28-aprel.

[8] „Численность населения краёв и муниципалитетов Грузии на начало года в 1994—2018 гг.“ (en). Национальная статистическая служба Грузии. 2018-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 29-oktyabr.

[9] „Оценка населения Грузии на 2004—2014 гг. по муниципалитетам по данным Департамента статистики Грузии“ (en). 2014-yil 22-iyulda asl nusxadan arxivlangan.

[10] „Оценка населения Грузии на 2000—2009 гг. по районам по данным Департамента статистики Грузии“ (en). 2009-yil 13-noyabrda asl nusxadan arxivlangan.

[11] „Итоги переписи населения Грузии 2014 года (2014 General Population Census Main Results General Information)“ (en). Национальная статистическая служба Грузии. 2016-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 28-aprel.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

k m t Gruziyaning maʼmuriy-hududiy boʻlinishi
Avtonom respublikalar	Abxaziya¹ Ajariya
Oʻlkalar	Guriya Imeretiya Kaxeti Kvemo-Kartli Mtsxeta-Mtianeti Racha-Lechxumi va Quyi Svanetiya Samegrelo-Yuqori Svanetiya Samtsxe-Javaxeti Shida-Kartli
Maxsus maqomga ega shahar	Tbilisi (poytaxt)
Boshqa	Janubiy Osetiya¹
¹ De fakto mustaqil hududlar (qarang Abxaziya, Janubiy Osetiya)