Rukniddin Gʻursanchti
| Rukniddin Gʻursanchti | |
|---|---|
| noib | |
|
Mansab davri 1217 – 1222 | |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Turmush oʻrtogʻi | Nusrat ad-Din Xazoraspning qizi |
| Onasi | nomaʼlum yoki kanizak |
| Otasi | Alo ad-Din Muhammad II |
Rukn ad-Din Gʻursanchti (forscha: رکن الدین گرسانجی oʻzbekcha: Rukniddin Gursanjti ; 1206 – 1222) – Xorazmshoh shahzodasi, Xorazmshoh Muhammadning oʻgʻli va Xorazmshoh Jaloliddinning ukasi.
Biografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Xorazmshoh Muhammadning ikkinchi toʻngʻich oʻgʻli, onasi Xorazmshohning sevimli xotinlaridan biri edi. Gursanjti bu taxallusni Gʻoʻr fath qilingan kuni tugʻilgani uchun olgan. 1217-yilda u otasidan Iroq yerlariga egalik qiladi. Otasi unga Iroq viloyatini boshqarishni topshirgan. Xorazmshoh Muhammad Gʻur viloyati bosib olinganligi sharafiga unga „Gʻursanchti“ nomini bergan. Nasaviyning taʼkidlashicha, u oʻgʻillarining tashqi koʻrinishidan eng jozibalisi, qoʻl yozuvi zoʻr boʻlgan va hali yoshligida Qurʼonni oʻz qoʻlida koʻchirgan. U saxiy, adolatli va yaxshi xulq-atvorga ega edi. U husnixat sohibi boʻlib, oʻsmirlik chogʻidayoq Qurʼoni karimni oʻz qoʻli bilan qayta koʻchirgan.
Janglari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Reyga tayinlanganidan keyin mahalliy amirlar unga qarshi isyon koʻtardilar. Otasi bilan birgalikda qoʻzgʻolonni bostirgandan soʻng, u fitnachilarni kechirdi va ularga yer uchastkalarini berib, tarafdorlari sonini koʻpaytirdi[1].
1220-yilda moʻgʻullar istilosi paytida u otasi bilan 30 minglik qoʻshin bilan Farrazin qalʼasida (Arok yaqinida) boʻlgan, otasi qochib, oʻgʻillari bilan Hamadonda yashiringan. Ruk-ad-Din magʻlubiyatga uchradi va Kirmonga qochib ketdi va u yerda 9 oy qolib, soliq yigʻib, yerlarni boshqargan.
1221-yilda Isfahonda Jamoliddin al-Farraziy oʻz yerlarini tortib olmoqchiligi va buning uchun qoʻshin yigʻayotgani haqida xabar oladi. Qoʻshin yigʻib, u shaharni egallab oldi va uni talon-taroj qilish uchun askarlarga berdi, bu esa qoʻzgʻolonga sabab boʻldi. Koʻp oʻtmay u Qarshibek boshchiligida dushmanga qarshi jang qilish uchun qoʻshin yubordi, ammo lashkarboshilardan biri oʻzgarib, dushman tomoniga oʻtib, qoʻshin orqaga chekindi[2].
Rukniddin Gʻursanchti oliyhimmat, adolatli boʻlgan. Moʻgʻullar istilosi davrida Subutoy bahodir va Jebe noʻyon qoʻshinlaridan qochayotgan otasiga yordam berish uchun 30 minglik qoʻshin bilan Farrozin qalʼasi yaqinida peshvoz chiqqan, soʻngra uni Qorun, Sarjahon qalʼalarigacha kuzatib borgan. Rukniddin Gʻursanchti Isfahon noibi Jamoliddin Muhammad ibn OyOba isyonini bostirish bilan band boʻlib turganida unga qarshi moʻgʻullar qoʻshini kelayotganidan xabar topgan. Rukniddin Gʻursanchti Ustunavand qalʼasiga oʻrnashib olgan. Moʻgʻullar qalʼani qamal qilib egallashgan.
Moʻgʻullarning yaqinlashayotganini bilib, u askarlari bilan 6 oy davomida oʻzini himoya qilgan Ustanavidni qamab qoʻydi. Qal’ani moʻgʻullar qoʻlga kiritgach, Rukn ad-Din va qolgan himoyachilar moʻgʻullar qarorgohiga keltirilib, tiz choʻkishdan bosh tortgani uchun oʻldirilgan[3].
Adabiyot
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Shixabad-Din Muhammad anNasavi, Jizneopisaniye Sultana Djalal adDina Mankburni, Baku, 1973; Anushtagin xorazmshohlar davlati (1097— 1131), T., 1998.[4]
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Djuveyni Istoriya zavoevatelya mira
- ↑ „Разгром и гибель государства Хорезмшахов“. Qaraldi: 2023-yil 22-oktyabr.
- ↑ Nasavi Jizneopisanie sultana Djalal-ad-dina Mankburni
- ↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
 | Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |