Stiks

Yunon mifologiyasida – stix (/ˈstɪks/ ; qadimgi yunoncha: Στύξ [styks]; yoqilgan. „Shuddering“) Yer osti dunyosining maʼbudasi va daryosi edi. Uning ota-onasi Titanlar Okean va Tetis edi va u Titan Pallasning xotini va Zelus, Nike, Kratos va Biaʼning onasi edi. Titanlarga qarshi urushda u Zevsning yonini oladi va shuning uchun uni hurmat qilish uchun Zevs xudolarning tantanali qasamyodlarini Stiks suvi bilan ichishni buyurdi.

Oila

Odatdagi maʼlumotlarga koʻra, Stiks Okeanlarning eng kattasi, Titan Okeanining koʻplab qizlari, dunyoni oʻrab turgan buyuk daryo va uning singlisi-xotini Titaness Tetis edi. Garchi, Rim mifografisi Giginusning soʻzlariga koʻra, u Nox („Tun“, Nyxning Rim ekvivalenti) va Erebusning (Zulmat) qizi boʻlgan boʻlsa ham.

U Titan Pallasiga turmushga chiqdi va undan Zelus (Shon-sharaf, Oʻxshatish), Nike (Gʻalaba), Kratos (Kuch, Ustunlik) va Bia (Kuch, Zoʻravonlik) timsollarini tugʻdi. Geograf Pausaniasning aytishicha, Krit epimenidiga koʻra, Stiks nomaʼlum Perias tomonidan Yexidna yirtqich hayvonining onasi boʻlgan.

Odatda Demeter Zevs tomonidan yer osti maʼbudasi Persefonning onasi boʻlgan boʻlsa-da, mifograf Apollodorning soʻzlariga koʻra, bu Stiks edi. Biroq, Apollodor Persefonning oʻgʻirlab ketilishi haqidagi mashhur hikoyani va uni gʻazablangan va gʻazablangan onasi tomonidan izlash haqida gapirganda, odatdagidek, Demeter qidiriladi.

Mifologiya

Xudolarning qasami

Stiks xudolarning qasami edi. Gomer Stiksni „qoʻrqinchli qasam daryosi“ deb ataydi. " Iliada "da ham, „ Odisseya“ da ham Stiks suvi bilan qasam ichish „muborak xudolar uchun eng katta va eng dahshatli qasam“ ekanligi aytiladi. Gomer Gera (Iliadada) Zevsga Stiks bilan qasamyod qilganida, Poseydonning Troya urushida yunonlar tomoniga aralashuvida aybdor emasligini aytadi va u Kalipso (Odisseyda) xuddi shu soʻzni ishlatadi. U Odisseyga Stiks bilan qasam ichganida, u unga qarshi fitna uyushtirishni toʻxtatadi. Shuningdek, Gipnos (Iliadada) Gerani unga „Stiksning daxlsiz suvi bilan“ qasamyod qiladi.

Stiks tomonidan qasamyod qilingan qasamyodlarning misollari Gomer madhiyalarida ham uchraydi. Demeter Metaneyraga qasamyod qilar ekan, Stiksning „murosasiz“ suvini uning guvohi boʻlishini soʻraydi, Leto Delosga Stiks suvi bilan qasamyod qiladi va buni „muborak xudolar qasamyod qilishi mumkin boʻlgan eng kuchli va dahshatli qasam“ deb ataydi. ", Apollon Germesdan Stiksning „qoʻrqinchli“ suvi haqida qasamyod qilishni soʻraydi.

Hesiod, Teogoniyada, Stiks uchun bu rol qanday paydo boʻlgani haqida maʼlumot beradi. Uning soʻzlariga koʻra, Titanomaxiya davrida, Zevs va uning olimpiyachilarning Kron va uning tengdoshlari Titanlarga qarshi urushi paytida, Zevs „barcha oʻlimsiz xudolarni buyuk Olimpga“ chaqirgan va unga kim qoʻshilsa, Titanlarga qarshi jang qilishini vaʼda qilgan. Ularning har birida qanday huquq va mansablar boʻlishidan qatʼiy nazar saqlab qoling yoki agar ular Kronus qoʻl ostida boʻlmasa, ikkalasi ham uning hukmronligi ostida beriladi. Stiks otasi Okeanning maslahatiga koʻra, birinchi boʻlib Zevs tomoniga oʻtib, bolalarini Pallas bilan birga olib keladi. Va shuning evaziga Zevs Stiksni „xudolarning buyuk qasami va uning bolalari doimo u bilan yashashga“ tayinladi.

Gesiodning soʻzlariga koʻra, Stiks Gadesga kiraverishda, „har tarafi kumush ustunlar bilan osmonga koʻtarilgan“ gʻorda yashagan. Gesiod, shuningdek, Zevs xudolarning xabarchisi Irisni xudolar qasamyod qilishlari uchun Stiksning „mashhur sovuq suvi“ ni olib kelish uchun yuborishini aytadi va bunday qasamni buzgandan keyin qanday jazolarni tasvirlaydi:

For whoever of the deathless gods that hold the peaks of snowy Olympus pours a libation of her water and is forsworn, must lie breathless until a full year is completed, and never come near to taste ambrosia and nectar, but lie spiritless and voiceless on a strewn bed: and a heavy trance overshadows him. But when he has spent a long year in his sickness, another penance more hard follows after the first. For nine years he is cut off from the eternal gods and never joins their councils or their feasts, nine full years. But in the tenth year he comes again to join the assemblies of the deathless gods who live in the house of Olympus.

Rim shoiri Ovid Semelega vaʼda berganida Jove (Rimdagi Zevsning ekvivalenti) Stiks suvlari bilan qasamyod qilgan edi:

Whatever thy wish, it shall not be denied,
and that thy heart shall suffer no distrust,
I pledge me by that Deity, the Waves
of the deep Stygian Lake,—oath of the Gods.

va keyin Semelening iltimosi uning oʻlimiga olib kelishini dahshatga tushganiga qaramay bajarishga majbur boʻldi. Xuddi shunday , Feb (bu yerda Sol bilan aniqlangan, yunoncha Geliosning rim ekvivalenti) oʻgʻli Faytonga xohlagan narsasini vaʼda qildi, bu ham bolaning oʻlimiga olib keldi.

Daryo

  Stiks maʼbudasi, otasi Okean va uning oʻgʻillari Potamoi singari, daryo boʻlib, uning misolida Yer osti dunyosining daryosi edi. Gesiodning soʻzlariga koʻra, Stiksga otasining oʻndan bir qismi yer ostidan oqadigan suvning oʻndan bir qismi berilgan va u baland toshdan toʻkilish uchun yuzaga chiqqan:

the famous cold water ... trickles down from a high and beetling rock. Far under the wide-pathed earth a branch of Oceanus flows through the dark night out of the holy stream, and a tenth part of his water is allotted to her.

Iliadada Stiks daryosi Yer osti dunyosida oʻliklarning turar joyi boʻlgan Gades chegarasini tashkil qiladi. Afina Gerakl Serberni qoʻlga kiritib, Gadesdan qaytib kelganida, „Stiksning tiniq suvlari“ ni kesib oʻtish kerakligini eslatib oʻtadi va Patroklusning soyasi Axillesdan „Gades darvozasidan oʻtib ketishi uchun jasadni tezda koʻmishni soʻradi“ va „daryoning narigi tomonidagi“ boshqa oʻliklarga qoʻshiling. Virgiliyning Aeneidida ham, Stiks Gades chegaralarini toʻqqiz marta aylanib oʻtadi va qayiqchi Charon oʻliklarni u orqali olib oʻtish uchun javobgardir. Odatda, Axeron – bu tiriklar dunyosini oʻliklar dunyosidan ajratib turadigan daryo (yoki koʻl).

Odisseyda Kirk Yer osti daryosi Kotsit Stiksning bir tarmogʻi ekanligini aytadi. Dantening „ Doʻzax“ asarida Flegiya Virjil va Danteni doʻzaxning beshinchi doirasini oʻz ichiga olgan botqoq sifatida tasvirlangan Stiks daryosining iflos suvlari orqali oʻtadi, bu yerda gʻazablangan va gʻamginlar jazolanadi.

Boshqa

Gomer madhiyasi 2-da Demeter Persefon Stiksni Gades tomonidan oʻgʻirlab ketilganida, uning „oʻyin-kulgi“ okeani hamrohlaridan biri deb ataydi.

Milodiy 1-asrda Rim shoiri Statiy tomonidan yozilgan Axilleidga koʻra, Axilles tugʻilganda onasi Tetis uni Stiks daryosiga botirib, oʻlmaslikka harakat qilgan; Biroq, ayol uni ushlab turgan tananing qismi yaʼni chap tovoni zararlanadi. Shunday qilib , Paris Troya urushi paytida Axillesning tovoniga oʻq otib oʻldirishga muvaffaq boʻldi.

Ikkinchi asrda Apuleyning Metamorfozalarida Venera Psixikaga qoʻygan imkonsiz sinovlardan biri Stiksdan suv olish edi. Apuley suvni shafqatsiz ajdaholar (drakonlar) qoʻriqlaydi va suvning oʻzidan oʻlik ogohlantirishning dahshatli qichqiriqlari keladi. Uning vazifasini qirqishning mumkin emasligi Psixiyani xuddi toshga aylangandek bemaʼni boʻlib qoldi. Yupiter burguti Psixiyaga shunday deb nasihat qiladi:

Do you ... really expect to be able to steal, or even touch, a single drop from that holiest—and cruelest—of springs? Even the gods and Jupiter himself are frightened of these Stygian waters. You must know that, at least by hearsay, and that, as you swear by the powers of the gods, so the gods always swear by the majesty of the Styx.

Arkadian stiks

Stiks mifologik daryosi haqiqiy suv yoʻllari bilan bogʻlangan. Masalan, Gomerning fikriga koʻra, Fesaliyadagi Peney daryosining irmogʻi boʻlgan Titaress daryosi Stiksning bir tarmogʻidir.

Stiks shuningdek, Chelmos togʻining shimoliy yuzidagi jarlikdan oqib oʻtadigan va Kratis daryosiga oqib oʻtadigan oqim va sharshara bilan bogʻliq. Miloddan avvalgi 5-asr tarixchisi Gerodot bu oqimni — uni „Stiks suvi“ deb ataydi — Nonakris yaqinidagi shahar (oʻsha paytda qadimgi Arkadiya va hozirgi Axeyada) Feneusdan unchalik uzoq boʻlmagan joyda joylashganligini va Sparta shohi ekanligini aytadi. Kleomen, odamlarni uning suvi bilan qasamyod qilishga majbur qiladi. Gerodot buni „qoyadan hovuzga tushadigan kichik koʻrinishdagi oqim; hovuz atrofida toshlardan yasalgan devor“ deb taʼriflaydi. Pausanias Nonakris yaqinidagi „Stiks suvi“ ga tashrif buyurganligi haqida xabar beradi (u tashrif buyurgan paytda, eramizning II asrida u allaqachon qisman koʻmilgan xaroba boʻlgan) shunday dedi:

Not far from the ruins is a high cliff; I know of none other that rises to so great a height. A water trickles down the cliff, called by the Greeks the water of the Styx.

Aelianning soʻzlariga koʻra, Demeter bu Stiks suvining „Feneus mahallasida koʻpayishiga“ sabab boʻlgan. Qadimgi afsona Demeterni ushbu Stiks bilan bogʻlagan. Fotiusning soʻzlariga koʻra, maʼlum bir Ptolemey Gefestion (ehtimol Ptolemey Chennusga ishora qiladi) „Arkadiyadagi Styx suvi haqida“ hikoyani bilar edi, unda gʻazablangan Demeter Stiks suvini qora rangga aylantirgan. Jeyms Jorj Freyzerning soʻzlariga koʻra, bu „fable“ uzoqdan turib sharsharaning qora koʻrinishini tushuntirib berdi.

Ushbu Arkadian Stiksning suvi zaharli va koʻpgina moddalarni eritishga qodir ekanligi aytilgan. Birinchi asrning tabiat faylasufi Pliniy uning suvini ichish darhol oʻlimga olib kelishini va urgʻochi xachirning tuyogʻi uning suvi bilan „chirilmagan“ yagona material ekanligini yozgan. Plutarxning soʻzlariga koʻra, zaharli suvni faqat eshakning tuyogʻi ushlab turishi mumkin edi, chunki boshqa barcha idishlar „sovuqligi va oʻtkirligi tufayli u tomonidan yeyiladi“. Pausaniasning soʻzlariga koʻra, Stiks suvini (odamlar va hayvonlar uchun zaharli) ushlab turadigan yagona idish otning tuyogʻi edi. Iskandar Zulqarnaynning oʻlimiga ushbu Stiks suvi bilan zaharlangani sabab boʻlgan degan qadimiy shubhalar mavjud edi.

Ushbu Arkadian Stiks mifologik Stiks uchun naʼmuna boʻlishi mumkin. Bu Apuleyning Metamorfozalaridagi Stiksga tegishli boʻlib koʻrinadi, u Veneraga ega boʻlib, Psixikaga murojaat qilib, quyidagi tavsifni beradi:

Do you see that steep mountain-peak standing above the towering cliff? Dark waves flow down from a black spring on that peak and are enclosed by the reservoir formed by the valley nearby, to water the swamps of Styx and feed the rasping currents of Cocytus.

Apuleyning „qora buloq“ ajdaholar tomonidan qoʻriqlanishi, shuningdek, uning Stiksi va sharsharaning ikkita zamonaviy mahalliy nomi: Qora suv (Mavro Neron) va Ajdaho suvi (Drako Neron) oʻrtasidagi bogʻliqlikni koʻrsatadi.

Oy

2013-yil 2-iyulda „Stiks“ rasman Plutonning yoʻldoshlaridan birining nomiga aylandi. Plutonning boshqa yoʻldoshlari (Charon, Nix, Hydra va Kerberos) ham yer osti dunyosi bilan bogʻliq boʻlgan yunon-rim mifologiyasidan nomlarga ega.

Shuningdek qarang

• Gjöll – Skandinaviya mifologiyasi
• Xitpun – Manda mifologiyasi
• Hubur – Mesopotamiya mifologiyasi
• Sanzu daryosi – yapon buddizmi
• Vaitarna daryosi (mifologik) – hinduizm va buddizm

Manbalar

• Aelian, On Animals, Volume II: Books 6-11, translated by A. F. Scholfield, Loeb Classical Library No. 448, Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press, 1959. Online version at Harvard University Press. ISBN 978-0-674-99493-5ISBN 978-0-674-99493-5.
• Aeschylus, Seven Against Thebes in Aeschylus: Persians. Seven against Thebes. Suppliants. Prometheus Bound. Edited and translated by Alan H. Sommerstein. Loeb Classical Library No. 145. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 2009. ISBN 978-0-674-99627-4ISBN 978-0-674-99627-4. Online version at Harvard University Press.
• Apollodorus, Apollodorus, The Library, with an English Translation by Sir James George Frazer, F. B. A., F. R. S. in 2 Volumes. Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1921. ISBN 0-674-99135-4ISBN 0-674-99135-4. Online version at the Perseus Digital Library.
• Athanassakis, Apostolos N, Hesiod: Theogony, Works and days, Shield, JHU Press, 2004. ISBN 978-0-8018-7984-5ISBN 978-0-8018-7984-5.
• Apuleius, Metamorphoses (The Golden Ass), Volume I: Books 1-6, edited and translated by J. Arthur Hanson. Loeb Classical Library No. 44. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1996. Online version at Harvard University Press.
• Arrian, Anabasis of Alexander, Volume II: Books 5–7, translated by P. A. Brunt, Loeb Classical Library No. 269, Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press, 1976. ISBN 978-0-674-99297-9ISBN 978-0-674-99297-9. Online version at Harvard University Press.
• Burgess, Jonathan S., The Death and Afterlife of Achilles, JHU Press, 2009. ISBN 978-0-8018-9029-1ISBN 978-0-8018-9029-1.
• Callimachus, Callimachus and Lycophron with an English Translation by A. W. Mair; Aratus, with an English Translation by G. R. Mair, London: W. Heinemann, New York: G. P. Putnam 1921. Internet Archive.
• Campbell, David A., Greek Lyric, Volume I: Sappho and Alcaeus, Loeb Classical Library No. 142, Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press, 1990. ISBN 0-674-99157-5ISBN 0-674-99157-5. Online version at Harvard University Press.
• Dante, Inferno, in The Divine Comedy of Dante, Henry Wadsworth Longfellow (translator), Kessinger Publishing (2004). ISBN 1-4191-5994-1ISBN 1-4191-5994-1.
•  Chisholm, Hugh, ed. (1911) "Styx" Encyclopædia Britannica (11chi nashri) Cambridge University Press 
• Euripides, Alcestis in Euripides: Cyclops, Alcestis, Medea, edited and translated by David Kovacs, Loeb Classical Library No. 12, Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press, 2001. ISBN 978-0-674-99560-4ISBN 978-0-674-99560-4. Online version at Harvard University Press.
• Fowler, R. L. (2000), Early Greek Mythography: Volume 1: Text and Introduction, Oxford University Press, 2000. ISBN 978-0198147404ISBN 978-0198147404.
• Fowler, R. L. (2013), Early Greek Mythography: Volume 2: Commentary, Oxford University Press, 2013. ISBN 978-0198147411ISBN 978-0198147411.
• Gantz, Timothy, Early Greek Myth: A Guide to Literary and Artistic Sources, Johns Hopkins University Press, 1996, Two volumes: ISBN 978-0-8018-5360-9 (Vol. 1), ISBN 978-0-8018-5362-3 (Vol. 2).
• Frazer, J. G., Pausanias’s Description of Greece. Translated with a Commentary by J. G. Frazer. Vol IV. Commentary on Books VI-VIII, Macmillan, 1898. Internet Archive
• Grimal, Pierre, The Dictionary of Classical Mythology, Wiley-Blackwell, 1996. ISBN 978-0-631-20102-1ISBN 978-0-631-20102-1. Internet Archive.
• Hard, Robin (2004), The Routledge Handbook of Greek Mythology: Based on H. J. Roseʼs „Handbook of Greek Mythology“, Psychology Press, 2004, ISBN 9780415186360. Google Books.
• Herodotus, <i id="mwA5E">Histories</i>, A. D. Godley (translator), Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1920; ISBN 0674991338. Online version at the Perseus Digital Library.
• Hesiod, Theogony, in The Homeric Hymns and Homerica with an English Translation by Hugh G. Evelyn-White, Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1914. Online version at the Perseus Digital Library.
• Homer, The Iliad with an English Translation by A. T. Murray, Ph. D. in two volumes. Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press; London, William Heinemann, Ltd. 1924. Online version at the Perseus Digital Library.
• Homer, The Odyssey with an English Translation by A. T. Murray, PH. D. in two volumes. Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press; London, William Heinemann, Ltd. 1919. Online version at the Perseus Digital Library.
• Homeric Hymn 2 to Demeter, in Homeric Hymns. Homeric Apocrypha. Lives of Homer, edited and translated by Martin L. West, Loeb Classical Library No. 496, Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press, 2003. ISBN 978-0-674-99606-9ISBN 978-0-674-99606-9. Online version at Harvard University Press.
• Homeric Hymn 3 to Apollo, in Homeric Hymns. Homeric Apocrypha. Lives of Homer, edited and translated by Martin L. West, Loeb Classical Library No. 496, Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press, 2003. ISBN 978-0-674-99606-9ISBN 978-0-674-99606-9. Online version at Harvard University Press.
• Homeric Hymn 4 to Hermes, in Homeric Hymns. Homeric Apocrypha. Lives of Homer, edited and translated by Martin L. West, Loeb Classical Library No. 496, Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press, 2003. ISBN 978-0-674-99606-9ISBN 978-0-674-99606-9. Online version at Harvard University Press.
• Hyginus, Gaius Julius, Fabulae, in The Myths of Hyginus, edited and translated by Mary A. Grant, Lawrence: University of Kansas Press, 1960. Online version at ToposText.
• Mayor, Adrienne, „Alexander the Great: A Questionable Death“ in History of Toxicology and Environmental Health: Toxicology in Antiquity Volume I, Philip Wexler (editor), Academic Press, 2014. ISBN 978-0-12-800463-0ISBN 978-0-12-800463-0.
• Nonnus, Dionysiaca, Volume I: Books 1–15, translated by W. H. D. Rouse, Loeb Classical Library No. 344, Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press, 1940 (revised 1984). ISBN 978-0-674-99379-2ISBN 978-0-674-99379-2. Online version at Harvard University Press. Internet Archive (1940).
• Ovid, Metamorphoses, Brookes More, Boston, Cornhill Publishing Co. 1922. Online version at the Perseus Digital Library.
• Parada, Carlos, Genealogical Guide to Greek Mythology, Jonsered, Paul Åströms Förlag, 1993. ISBN 978-91-7081-062-6ISBN 978-91-7081-062-6.
• Pausanias, Description of Greece with an English Translation by W. H. S. Jones, Litt. D., and H. A. Ormerod, M. A., in 4 Volumes. Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1918. Online version at the Perseus Digital Library.
• Plato, Phaedo in Plato in Twelve Volumes, Vol. 1 translated by Harold N. Fowler, Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1966. Online version at the Perseus Digital Library.
• Pliny, Natural History, Volume VIII: Books 28-32, translated by W. H. S. Jones, Loeb Classical Library No. 418, Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press, 1963. ISBN 978-0-674-99460-7ISBN 978-0-674-99460-7. Online version at Harvard University Press.
• Plutarch, Alexander in Lives, Volume VII: Demosthenes and Cicero, Alexander and Caesar, translated by Bernadotte Perrin. Loeb Classical Library No. 99. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1919. ISBN 978-0-674-99110-1ISBN 978-0-674-99110-1. Online version at the Perseus Digital Library.
• Reclus, Onésime, A Bird’s-eye View of the World, Ticknor, 1892.
• Smith, William, Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, London (1873). Online version at the Perseus Digital Library.
• Sophocles, Antigone in Sophocles: Antigone. The Women of Trachis. Philoctetes. Oedipus at Colonus Edited and translated by Hugh Lloyd-Jones, Loeb Classical Library No. 21, Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press, 1994. ISBN 978-0-674-99558-1ISBN 978-0-674-99558-1. Online version at Harvard University Press.
• Statius, Statius with an English Translation by J. H. Mozley, Volume II, Thebaid, Books V–XII, Achilleid, Loeb Classical Library No. 207, London: William Heinemann, Ltd., New York: G. P. Putnamm’s Sons, 1928. ISBN 978-0674992283ISBN 978-0674992283. Internet Archive.
• Strabo, <i id="mwBB8">Geography</i>, translated by Horace Leonard Jones; Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press; London: William Heinemann, Ltd. (1924). LacusCurtis, Online version at the Perseus Digital Library, Books 6–14.
• Tripp, Edward, Crowell’s Handbook of Classical Mythology, Thomas Y. Crowell Co; First edition (June 1970). ISBN 069022608XISBN 069022608X.
• Virgil, Aeneid [books 1–6], in Eclogues, Georgics, Aeneid: Books 1-6, translated by H. Rushton Fairclough, revised by G. P. Goold, Loeb Classical Library No. 63, Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press, 1999. ISBN 978-0-674-99583-3ISBN 978-0-674-99583-3. Online version at Harvard University Press.
• West, M. L. (1966), Hesiod: Theogony, Oxford University Press. ISBN 0-19-814169-6ISBN 0-19-814169-6.
• West, M. L. (2003), Homeric Hymns. Homeric Apocrypha. Lives of Homer, edited and translated by Martin L. West, Loeb Classical Library No. 496, Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press, 2003. ISBN 978-0-674-99606-9ISBN 978-0-674-99606-9. Online version at Harvard University Press.