Tajrish

Tajrish
Tajrish; forscha: تجريش
	Mahalla
	35°48′20″N 51°26′17″E / 35.80556°N 51.43806°E
Mamlakat	Eron
uston	Tehron
shahriston	Shemiranat
baxsh	Rudbari Qasron
Hukumat
Rasmiy til(lar)i	fors tili
Aholisi (2006)	86 000
	Tajrish

Tajrish (forscha: تجريش) (talaffuzi:[tædʒˈɾiːʃ] yoki Tajrīš), Eron poytaxti Tehrondagi mahalla. Maʼmuriy jihatdan Tehron ustonining Shemiranat shahristoni tarkibiga kiradi^[1]. Bir vaqtlar qishloq boʻlgan, keyinchalik Tehron shahriga singib ketgan.

Tajrish mahallasi Tehronning shimoliy chekkasida joylashgan. Bu mahalla Tehronning eng qadimiy qismlaridan biri boʻlib, soʻnggi bir necha oʻn yilliklarda ifloslanish darajasi pastligi, oʻz navbatida Tehronning shimoliy tepaliklari boʻylab qulay joylashuvi tufayli boylar orasida mashhur boʻlib qolgan. 2006-yil holatiga koʻra mahallada 86 000 nafar aholi istiqomat qilgan.

Tajrish maydonining oʻzi „Tajrish koʻprigi ustida“ maʼnosini beruvchi Sar-e Pol-e Tajrish (سر پل تجریش) nomi bilan tanilgan. Bu maydon aslida daryo korizi ustidagi ulkan koʻprikdir. Qadim zamonlarda mahalliy aholi bu koʻprikni Govgal (Sigirning koʻprigi) deb atashgan^[2].

Tarixi

Mahalla joylashgan joy bir paytlar qadimiy qishloq boʻlgan va 1788-yilda Qojarlar sulolasi bu yerni oʻzlariga poytaxt qilib tanlagan^[3]. U oʻzining togʻli landshafti bilan mashhur^[3]. Bu hudud koʻpincha shahar aholisi tomonidan yozgi dam olish maskani sifatida foydalanilgan^[3].

1920-yillargacha Tajrish va unga qoʻshni Shemiranat Tehron chegarasidagi kichik qishloqlar yigʻindisi edi. Hozirda Shariatiy xiyoboni deb nomlanuvchi Eski Shemiran yoʻlini hisobga olmaganda, hudud Tehronning shahar hududidan nisbatan uzilgan. 1930-yillarda Pahlaviy yoʻli (hozirgi Valiasr koʻchasi) va oʻsha paytda Shahanshohiy bulvari nomi bilan mashhur boʻlgan Mudarris shossesi qurilishi bilan shimoliy chekka hududlarga shahar markazidan kirish va tez kengayish imkoniyati paydo boʻldi.

Bugungi kunda

Tajrishdagi mashhur sayyohlik joylari eski bozor va Imomzoda Solih nomli maqbaradir.

Tajrish maydoni hozirda Tehronning eng gavjum joylaridan biri boʻlib, avtobus va taksi bekatlari mavjud. Bu yerda savdo markazlari, xususan mashhur Tandis markazi joylashgan. Maydonda, shuningdek, koʻcha ijrochilari chiqishlar qiladi, odamlar bayramlarni ommaviy nishonlash uchun bu yerda yigʻiladi^[4].

Bu yerda bir qator shialikning diniy maskanlari, jumladan Imomzoda Solih maqbarasi, Imomzoda Qosim ziyoratgohi va bir nechta takyalar (masalan, Takya Borzog, Takya Paʼin, Tajrish takyasi) joylashgan^[3]^[5].

Maydon Valiasr koʻchasi tugaydigan joy. Valiasr eng uzun va Shariatiy xiyoboni bilan bir qatorda Tehrondagi eng muhim koʻchalardan biridir. Shuningdek, u Tehrondagi eng gavjum transport markazlaridan biridir. Ushbu maydondan koʻplab shahar tashqarisidagi hududlarga ketish mumkin. Tehron metropolitenining birinchi liniyasi (qizil chiziq) shimoliy oxiri sanaladigan katta metro bekati shu yerda joylashgan.

Tajrish Sadobod saroyi, Velenjak, Asadobod, Zafaroniya, Ilohiya va Niavaranga olib boruvchi koʻchalar va Tehron shimolidagi boshqa koʻplab joylar kesishmasida joylashgan.

Tajrish bozori

Tehronda ikkita bozor bor, shaharning shimolida Tajrish bozori, janubida esa Katta bozor joylashgan^[6]. Bozor 18-asrda ishlab chiqilgan (baʼzi manbalarda 19-asr boshlarida deyiladi) va Shemiranat qishlogʻi va Qojarlar sulolasi bilan bogʻlangan^[3]^[6]. Tajrish bozorining joylashuvi Panzandahi Kurdod koʻchasi, Mulloviy koʻchasi, Mustafo Xumayniy koʻchasi va Xayyom koʻchasi bilan tutashadi^[6].

Tajrish bozori Tehron markazidagi Katta bozorga oʻxshash meʼmoriy uslubda qurilgan. Koʻp qavatli uylar qurilishi tufayli uning baʼzi arklari vayron boʻlgan va vitrinalarning tartibsizligi va yangi doʻkonlarning tashqi koʻrinishi uning anʼanaviy oʻziga xosligiga tahdid qilgan. Tajrish bozori tomi bilan qoplangan oʻtish yoʻlini oʻz ichiga oladi, u orqali minglab odamlar yo Imomzoda Solih ziyoratiga yoki tovarlar sotib olish uchun bozorga oʻtishadi.

Tajrish mahallasining anʼanaviy bozori Tehron obodonlashtirish tashkiloti tomonidan taʼmirlandi, unda anʼanaviy bozorni anʼanaviy va zamonaviy uslublar yordamida qayta qurish, oqava suvlarni yigʻish, elektr energiyasi, gaz, telekommunikatsiya qurilmalari, shuningdek, kichik va yirik doʻkonlar va oʻtish yoʻllarini taʼmirlash koʻrsatilgan.

Geografiyasi

Tajrish Elburs togʻ tizmasi etagida, Tajrish maydoni esa dengiz sathidan 1600 metr balandlikda joylashgan. Tajrishning iqlimi moʻtadil va sovuq. Yozda maksimal harorat 36 daraja, qishda minimal harorat −20 daraja. Tajrishda bir necha suv oʻtkazgichlari boʻlgan va ulardan baʼzilari hozir ham oqib turibdi. Ular orasida Imomzoda Solih suv oʻtkazgichi, Muhammadiy akveduki, Darband daryosi boʻyidagi Magsudbak akveduki, Sarpol Tajrish suv oʻtkazgichi va Tajrishning pastki tayanchidagi Qahrizak suv oʻtkazgichlari bor.

Aholisi

Tajrish shahri aholisi 1335-yilda 26 525 kishi, 1365-yilgi aholini roʻyxatga olishda esa 40 000 ga yaqin boʻlgan. 1996-yil aholini roʻyxatga olishda Tajrish Tehron shahri bilan bogʻlanganligi va Katta Tehron hududida joylashganligi sababli uning aholisi Tehron aholisi bilan birga tilga olingan.

Shevasi

Tajrishiy ham fors tilining shevasi boʻlib, hozirgi kunda deyarli yoʻq boʻlib ketgan va uning oʻrniga standart fors tili qoʻyilgan^[7]. Tajrish soʻzining oʻzi etimologiyasi nomaʼlum.

Eronlik tilshunos Habib Borjiyon ushbu shevaga oid barcha mavjud materiallarni oʻrganib chiqib, uning fors lahjasi ekanligini tasdiqlaydi va shunday yozadi: „Tajrishiy zamonaviy standart fors tiliga nisbatan kichik oʻzgarishlarga qaramay, fors guruhidan hech qanday farq koʻrsatmaydi. Biz tajrishiy tilida Elburs zanjirida uning shimolidagi tumanlari bilan azaliy ijtimoiy-iqtisodiy aloqalar orqali lahjaga yuklangan ulkan Kaspiy qoplamasini uchratamiz. Ajablanarlisi shundaki, biz Tajrish lahjasida shimoli-gʻarbiy Eron tagligining asarini ham, Shemiranning yoʻqolib ketgan boshqa xalq tillari toʻgʻrisida bizda mavjud boʻlgan arzimagan materiallarda ham uchramaymiz… Bu holat faqat Ray va unga tutash aholi punktlarining erta forslashuvini tasdiqlashi mumkin.“^[7]