Vladimir Dudintsev
| Vladimir Dudintsev | |
|---|---|
| Tavalludi |
1918-yil 29-iyul |
| Vafoti |
23-iyul 1998-yil (79 yoshda) Moskva, Rossiya |
| Ijod qilgan tillari | Rus tili |
| Fuqaroligi | SSSR va Rossiya |
Vladimir Dimitrievich Dudintsev (ruscha: Влади́мир Дми́триевич Дуди́нцев, ukraincha: Володимир Дмитрович Дудинцев; 1918-yil 29-iyul – 1998-yil 23-iyul) sovet yozuvchisi, 1956-yilda Xrushchev erishi davrida chop etilgan “Yolg‘iz non bilan emas” romani bilan shuhrat qozongan.
Dudintsev, zodagonlar oilasida tugʻilgan, Moskvadagi yuridik maktabda oʻqigan va Ikkinchi jahon urushi paytida jang qilgan. Urushdan keyin u muxbir va yozuvchi boʻlgan.
Sovet apparatchilarining nikel koni toʻgʻrisidagi hisobotini, sovet aqidasi buning keragi yoʻq deb hisoblagani uchun kredit berishdan bosh tortgani sababli Dudintsev oʻz ixtirosini amalga oshirishga urinayotganda, byurokratlardan hafsalasi pir boʻlgan muhandis haqidagi ertakni yozgan. Roman sovet xalqi orasida katta ishtiyoq uygʻotdi. Rasmiy reaksiya tez orada kitobga qarshi chiqadi va Dudintsev yillar davomida qashshoqlikni boshdan kechirdi va faqat vaqti-vaqti bilan asarlarini nashr eta olgan. 1987-yilda SSSR parchalanib ketar ekan, Dudintsev "Oq liboslar" romanini nashr etadi va keyingi yilda u Davlat mukofotiga sazovor boʻlgan[1].
Hayotning boshlangʻich davri
[tahrir | manbasini tahrirlash]Dudintsev Kupianskda (hozirgi Ukrainaning Xarkov viloyatida) tugʻilgan. Uning otasi janoblardan boʻlib, oq rus zobiti boʻlib xizmat qilgan va bolsheviklar tomonidan qatl etilgan[2]. U Moskva yuridik institutiga oʻqishga kirishga muvaffaq boʻladi. Ikkinchi jahon urushida u kompaniya komandiri darajasiga koʻtarildi. Leningrad yaqinida yarador boʻlib, demobilizatsiya qilindi va urushning qolgan qismini harbiy prokuraturada oʻtkazadi[2]. Urushdan keyin u "Komsomolskaya pravda" da ishlagan[3].
Adabiy martabasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Dudintsev 1953-yilda "Yetti bogatirlar orasida" qisqa hikoyalar kitobini yozdi. Ushbu kitobdagi baʼzi hikoyalar yangi temir yoʻl uchun togʻ yonbagʻirlarini portlatib yuboradigan odamlar guruhi bilan bogʻliq[2].
Sayohat paytida Dudintsev oʻz boshliqlarini qimmatbaho nikel konini topganiga ishontira olmagan ishchi haqidagi hikoyani eshitadi, chunki kashfiyot sovet aqidalariga zid edi[3]. Biroq, Dudintsev romanni chop etishga tayyor nashriyot topishga juda qiynaladi va qoʻlyozma qilib Kommunistik partiyaning birinchi kotibi Nikita Xrushchevga 1956-yil fevral oyida Stalinizatsiyaga qarshi oʻzining maxfiy nutqini soʻzlamagunga qadar nashr qilolmaydi. Keyinchalik Dudintsev "Noviy Mir"ni asarni chop etishga majbur boʻladi[3]. Biroq, Xrushchev Dudintsevni „sovet hayotining salbiy tomonlarini tasvirlash“ bilan ayblaydi[3]. Dudintsev oʻz kitobidan baʼzi xorijiy mamlakatlarning tashviqotida qoʻllanilganidan hayratda qoladi[2]. Yozuvchilar uyushmasi majlisida Dudintsevga qattiq hujum qilishadi va uchrashuv chogʻida hushidan ketadi[2].
Hujumlardan keyin koʻpchilik Dudintsevni chetlab oʻtdi. U 1959 va 1963-yillarda ikkita hikoyalar kitobini nashr etishga muvaffaq boʻldi va 1960-yilda "Yangi yil ertaki" ilmiy-fantastik asarini nashr etdi[2]. 1987-yilda, qayta qurish boshlanganidan soʻng, u Trofim Lisenko sovet genetik tadqiqotida olib kelgan vayronagarchilikning oʻylab topilgan versiyasi boʻlgan "Oq liboslar" ni nashr etadi va keyingi yili buning uchun SSSR Davlat mukofotini oladi. 1998-yilda bu yorugʻ olamdan koʻz yumgan[3].
Ingliz tilidan tarjimalari
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Non yolg'iz emas, Dutton, 1957-yil.
- Yangi yil ertaki, Dutton, 1960-yil.
- Oq kiyimlar, Xatchinson, London.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Shlyakhov, Andrei. Распутин. Три демона последнего святого. Litres, 5 September 2017. ISBN 978-5457173255. Qaraldi: 2019-yil 28-sentyabr.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Encyclopedia of Soviet Writers, sovlit.net, qaraldi: 9 September 2009
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Michael Wines. „Vladimir Dudintsev, 79, Dies; Writer Dissected Soviet Life“. The New York Times (1998-yil 30-iyul), s. D 19. Qaraldi: 2022-yil 15-aprel.