Kontent qismiga oʻtish

Abdurahmon ibn al-Dahhok ibn Qays al-Fihriy

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Abdurahmon ibn al-Dahhok ibn Qays al-Fihri (arabcha: عبد الرحمن بن الضحاك بن قيس الفهري) – VIII asrda Umaviylar xalifaligining Madina (720–723) va Makkadagi (721/722–723) hokimi.

Abdurahmon 684-yilda Marj Rahit jangida halok boʻlgan Qurayshiylarning Qays urugʻi boshligʻi al-Dahhok ibn Qays al-Fihriyning oʻgʻli boʻlgan[1]. Xalifa Yazid ibn Abdulmalik hukmronligi (720–724) davri boshida Madinaga hokim etib tayinlangan. 721 yoki 722-yillarda qoʻshimcha ravishda Makka ustidan nazorat olib borish vakolati berilgan. Shuningdek, xalifa Yazid tomonidan 720, 721 va 722-yillarda haj ziyoratlariga rahbarlik qilish ham aynan uning zimmasiga yuklatilgan[2].

Viloyat hokimi sifatida Abdurahmon Madinaning yuqori qatlam vakillari bilan maslahatlashishdan bosh tortgan va shu sababli ham aholi uni yoqtirmagan. Hokim shaharda istiqomat qiluvchi ansorlarga nisbatan yomon munosabatda boʻlganlikda ayblangan. Ayniqsa, ansoriy Abu Bakr ibn Muhammad ibn Amr ibn Hazm bilan keskin munosabatda boʻlgan[3]. Bundan tashqari, Abu Bakr tomonidan tayinlangan qozi Abu Tuvala Abdulloh ibn Abdurahmon al-Ansoriyni ham lavozimidan boʻshatib, uning oʻrniga Salama ibn Abdulloh al-Maxzumiyni tayinlagan[4].

Abdurahmonning hokimlik davri 723-yilda barham topgan. Ali ibn Abu Tolibning nabirasi Fotima bint al-Husaynni taʼqib qilib, uni zoʻrlab turmushga berishga harakat qilgan, agar Fotima bundan bosh tortsa, uning toʻngʻich oʻgʻlini qamchilash bilan tahdid solgan. Buning natijasida esa hokimiyatdan ayrilgan. Fotima bunga javoban xalifa Yazid ibn Abdulmalikka shikoyat qilgan, xalifa gʻazab bilan Abdurahmonni lavozimidan boʻshatib, unga nisbatan qirq ming dinor jarima undirib, qiynoqqa solish uchun Suriyadagi qarorgohlaridan biriga joʻnatilgan. Abdurahmon oʻziga qarshi chiqarilgan hukmdan xabar topgach, xalifaning ukasi Maslama ibn Abdulmalikdan yordam soʻrashga uringan, biroq Yazid Abdurahmonga jazoni amalga oshirishdan oldin biroz muhlat berishdan ham bosh tortib, oxir-oqibat Madinaga qaytarib yuborgan. Unga oʻqilgan hukmdan keyin Abdurahmon qashshoq boʻlib qolgan va keyinchalik Madina koʻchalarida uning tilanchilik qilib yurganini ham koʻrishgan[5].

  1. Dietrich 1965.
  2. Powers 1989, ss. 105, 126, 165, 167; Al-Ya'qubi 1883, ss. 375, 377; Khalifah ibn Khayyat 1985, ss. 325, 327, 328, 332, 334; Ibn 'Asakir 1996, ss. 439 ff.; McMillan 2011, s. 120. According to Al-Mas'udi 1877, s. 60, the only pilgrimage that he led was that of 721.
  3. Powers 1989, ss. 105–07, 182; Al-Ya'qubi 1883, s. 375; McMillan 2011, s. 121.
  4. Powers 1989, s. 105; Waki' n.d., s. 148. Khalifah ibn Khayyat 1985, s. 334 calls him Maslamah ibn Abdallah.
  5. Powers 1989, ss. 179–182; Al-Ya'qubi 1883, s. 375; Ibn 'Asakir 1996, ss. 442 ff.; McMillan 2011, s. 120.
Oldingisi Madina hokimi
720–723
Keyingisi
Oldingisi Makka hokimi
721/2–723
Keyingisi