Aleksandr Luchinskiy

Aleksandr Luchinskiy
Tavalludi	1900-yil 23-mart; Kiyev, Rossiya imperiyasi
Vafoti	1990-yil 25-dekabr; Moskva, SSSR
Fuqaroligi	SSSR
Xizmatdagi yillari	1919-1964
Unvoni	Armiya generali
Mukofotlari

Aleksandr Aleksandrovich Luchinskiy (1900-yil 10 (23)-mart, Kiyev – 1990-yil 25-dekabr Moskva) – Sovet harbiy qoʻmondoni, Sovet Ittifoqi Qahramoni (1945) va armiya generali (1955). KPSS MK aʼzoligiga nomzod (1952-1961).

Hayoti

Aleksandr Luchinskiy 1900-yil 23-martda Kiyevda Rossiya imperatorlik armiyasi ofitseri, boʻlajak general-mayor A. L. Luchinskiy^[1] (1859-1922^[2]) oilasida tugʻilgan. 1912-yildan Volskiy kadet korpusida oʻqib, u yerda 7-sinfni tugatadi. 1918-yilda Saratovdagi haqiqiy maktabda tashqi talaba sifatida imtihondan oʻtgan. 1918-yildan Saratov universitetida oʻqib, Saratovdagi isteʼmolchilar uyushmasi omborlarida ishlagan.

Urushdan oldingi xizmati

1919-yil may oyida A. A. Luchinskiy Qizil Armiya safiga chaqirilib, Fuqarolar urushida qatnashgan. Saratov ishchilar polkida, 1-Buxoro partizan otryadida 1919-yil may oyidan Saratov brigadasining alohida aloqa kompaniyasining aloqa vzvod komandiri, 1919-yil avgustdan 50-sonli Taman miltiq diviziyasi 1-brigadaning vzvod va eskadron komandiri boʻlib xizmat qilgan. U Sharqiy, Janubi-Sharqiy Kavkaz frontlarida Kolchak, Denikin va Vrangel qoʻshinlariga qarshi kurashgan. Uralsk va Lbischensk yaqinidagi janglarda, Tsaritsinni qoʻlga olishda, Tixoretsk operatsiyasida, Yegorlik operatsiyasida qatnashgan. 1920-yil may oyidan boshlab 28-oʻqchilar diviziyasi (Darband, Boku, Lankaron) 83-brigadasining vzvod komandiri Kavkazortida qoʻzgʻolon va jinoiy banditizmga qarshi kurashda faol ishtirok etgan^[3].

1922-yil yanvardan Turkiston frontida bosmachilarga qarshi kurashadi. Dastlab, 14-Maykop otliq diviziyasining 80-otliq polki tarkibida jang qilib, Qizil Armiya askarida, iyun oyidan boshlab kichik komandir, keyin vzvod komandiri boʻlib xizmat qilgan. 1923-yil iyundan 2-Turkiston otliq brigadasi 6-otliq polkining vzvod komandiri, 1924-yil noyabrdan vzvod komandiri, eskadron komandirining yordamchisi, 84-otliq polkining polk maktabi boshligʻi boʻlgan. 1926-yil noyabrdan ot artilleriya diviziyasi ad’yutanti, 84-otliq polkining kvartermeysteri, eskadron komandiri va Oʻrta Osiyo harbiy okrugidagi ushbu polkning polk maktabi boshligʻi lavozimlarida faoliyat olib borgan. Luchinskiy Junaydxon qoʻshinlariga qarshi operatsiyalarda oʻzini namoyon qiladi.

1927-yilda (Toshkent) V. I. Lenin nomidagi Birlashgan Oʻrta Osiyo harbiy bilim yurtini, 1930-yilda (Novocherkassk) Qizil Armiya qoʻmondonlik shtabining otliq qoʻshinlari malaka oshirish kurslarini tamomlagan. Keyin 84-otliq polkiga qaytib kelib, yana eskadron komandiri etib tayinlanadi. 1932-yil yanvardan 83-togʻ otliq polkining polk maktabi boshligʻi, 1933-yil may oyidan 1 va 2-turkman polklarida shtab boshligʻi, 1936-yil noyabrdan 48-togʻ otliq polkining komandiri boʻlgan. Aleksandr Luchinskiy Oʻrta Osiyoda xizmat qilib, 13 yil davomida bosmachilarga qarshi kurashgan.

Ulugʻ Vatan Urushi

1941-yil avgustda polkovnik A. A. Luchinskiy boshchiligidagi diviziya Eron operatsiyasida qatnashgan. Ashxobod hududidan harakat qilgan diviziya Mashhad shahrini egallab olib, 8-Sharqiy Eron diviziyasini butunlay qurolsizlantirgan.

1942-yil noyabrda Kavkazorti frontiga kelgan^[4]. 1942-yilning kuzida 18-armiya tarkibida Tuapse mudofaa operatsiyasida ajralib turib, 1943-yilning boshida 56-armiya tarkibida Krasnodar yoʻnalishida muvaffaqiyatli yurgan. 1943-yil yanvar-fevral oylarida diviziya jangchilari 4000 ga yaqin nemis va rumin askarlarini oʻldirib, 200 ga yaqini asirga olingan.

1945-yil iyundan sentyabrgacha general-polkovnik A. A. Luchinskiy Transbaykal fronti tarkibiga kirgan 36-armiya qoʻmondoni boʻlgan. 1945-yil avgustda Uzoq Sharqda Yaponiyaga qarshi urushda va Xingan-Mukden hujum operatsiyasida Kvantun armiyasi qoʻshinlarini magʻlub etishda qatnashgan. Ulugʻ Vatan urushi yillarida uning qoʻshinlari Oliy Bosh Qoʻmondonning minnatdorchilik buyruqlarida 20 marta qayd etilgan.

Urushdan keyingi xizmati

U urushdan keyin oʻsha armiyaga qoʻmondonlik qilishni davom ettirgan. 1946-yil fevral oyidan boshlab 4-chi armiyaga qoʻmondonlik qilgan. 1946-yilning bahorining oxiridan boshlab armiya Kavkazorti harbiy okrugi (shtabi Bokuda) tarkibiga kirgan^[5]. 1947-yil fevral oyida qoʻmondonlikni topshirib, oʻqishga yuborilgan. 1948-yil 10-maydan 3-zarba armiyasiga qoʻmondonlik qilib, 1949-yil apreldan Germaniyadagi Sovet qoʻshinlari guruhi bosh qoʻmondoni oʻrinbosari boʻlgan.

1958-yil aprel oyidan boshlab A. A. Luchinskiy SSSR Mudofaa vazirligi bosh inspektorining birinchi oʻrinbosari, 1959-yil fevral-mart oylarida esa vaqtincha bosh inspektor boʻlib ishlagan.

1964-yil sentyabr oyidan boshlab SSSR Mudofaa vazirligi Bosh inspektorlar guruhida harbiy inspektor-maslahatchi, 1969-yildan 1986-yilgacha ushbu guruh boshligʻining oʻrinbosari boʻlgan.

1943-yildan KPSS(b) aʼzosi. 1952—1961-yillarda KPSS MK aʼzoligiga nomzod boʻlgan. SSSR Oliy Kengashining 2, 3 va 4-chaqiriq deputati (1946-1958).

Luchinskiy Yelena Xaritonovna Luchinskiy (Sklyarova) bilan turmush qurib, ikki oʻgʻil va asrab olingan qizni tarbiyalagan.

U 1990-yil 25-dekabrda Moskvada vafot etgan. Novodevichy qabristoniga dafn etiladi.

Mukofotlari

Sovet Ittifoqi Qahramoni (19.04.1945, Oltin yulduz medali № 6561);
uchta Lenin ordeni (04.1.1943, 21.02.1945^[6], 19.04.1945);
Oktyabr inqilobi ordeni (21.03.1980^[7]);
toʻrtta Qizil Bayroq ordeni (1929, 19.10.1938, 3.11.1944^[6], 20.06.1949);
uchta Suvorov ordeni, 1-darajali (23.07.1944, 29.05.1945, 08.09.1945^[8]);
Kutuzov ordeni, 1-darajali (05.16.1944);
II darajali Suvorov ordeni (25.10.1943);
I darajali Vatan urushi ordeni (03.11.1985);
Qizil Yulduz ordeni (22.02.1968);
II darajali „SSSR Qurolli Kuchlarida Vatanga qilgan xizmati uchun“ ordeni (02.22.1990);
III darajali „SSSR Qurolli Kuchlarida Vatanga qilgan xizmati uchun“ ordeni (30.04.1975);
Oʻzbekiston SSR Mehnat Qizil Bayroq ordeni (1928-09-11);
medallar;

Harbiy unvonlari

Polkovnik (1940-yil)
General-mayor (31.03.1943)
General-leytenant (24.05.1944)
General-polkovnik (08.09.1945)
Armiya generali (08.08.1955)

Xotirasi

Brest shahri (Belarus) faxriy fuqarosi (1975).
Brest, Chernyaxovsk shaharlaridagi koʻchalar.
Kaliningrad shahridagi koʻcha.

Manbalar

↑ „Иоффе Э. Три «Суворова» генерала Лучинского“. 2017-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 15-yanvar.
↑ „Биография А. Л. Лучинского на сайте «Русская армия в Великой войне»“. 2017-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 15-yanvar.
↑ Sviridov M. General armii A. A. Luchinskiy (K 80-letiyu so dnya rojdeniya). // Военно-исторический журнал. – 1980. – № 3. – S.91-93.
↑ Diviziya bila perebroshena na Кавказ iz Sredney Azii cherez Иран. Andoza:Недоступная ссылка
↑ Феськов 2013.
↑ ^6,0 ^6,1 „Награждён в соответствии с Указом Президиума Верховного Совета СССР от 04.06.1944 «О награждении орденами и медалями за выслугу лет в Красной Армии»“. 2017-yil 4-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 30-yanvar.
↑ Ukaz Prezidiuma Verxovnogo Soveta SSSR ot 21 marta 1980 goda № 1769—X „O nagrajdenii generala armii Luchinskogo A. A. ordenom oktyabrskoy Revolyutsii“ // „Vedomosti Verxovnogo Soveta Soyuza Sovetskix Sotsialisticheskix Respublik“. – № 13 (2035) ot 26 marta 1980 goda. – St.250.
↑ Tremya ordenami Suvorova 1-y stepeni bili nagrajdeni vsego 18 voenachalnikov za vsyu istoriyu SSSR.

Adabiyotlar

Geroi Sovetskogo Soyuza: Kratkiy biograficheskiy slovar / Pred. red. kollegii I. N. Shkadov. – M.: Voenizdat, 1987. – T. 1 /Abaev – Lyubichev/. – 911 s. – 100 000 ekz. – ISBN ots., Reg. № v RKP 87-95382.
Kollektiv avtorov. Velikaya Otechestvennaya. Komandarmi. Voenniy biograficheskiy slovar / Pod obщey red. M. G. Vojakina. – M.; Jukovskiy: Kuchkovo pole, 2005. – S. 136-138. – ISBN 5-86090-113-5.
Kollektiv avtorov. Velikaya Otechestvennaya: Komdivi. Voenniy biograficheskiy slovar. Komandiri strelkovix, gornostrelkovix diviziy, krimskix, polyarnix, petrozavodskix diviziy, diviziy rebolskogo napravleniya, istrebitelnix diviziy. (Ibyanskiy – Pechenenko). – M.: Kuchkovo pole, 2015. – T. 4. – S. 644-646. – 330 ekz. – ISBN 978-5-9950-0602-2. * Feskov V. I., Golikov V. I., Kalashnikov K. A., Slugin S. A. Voorujyonnie Sili SSSR posle Vtoroy mirovoy voyni: ot Krasnoy Armii k Sovetskoy (chast 1: Suxoputnie voyska) / pod nauch. red. V. I. Golikova. – Tomsk: Izd-vo NTL, 2013. – 640 s. – 500 ekz. – <nowiki>ISBN 978-5-89503-530-6.
Калашников К. А., Додонов И. Ю.. Высший командный состав Вооружённых сил СССР в послевоенный период. Справочные материалы (1945—1975 гг.). Усть-Каменогорск: Медиа-Альянс, 2013. ISBN 978-601-7378-16-5.
Доманк А., Габов С.. Командарм: [Об А. А. Лучинском]. Ташкент: Узбекистон, 1990. ISBN 5-640-00393-6.
Malashenko Ye. I. Komandarmi Velikoy Otechestvennoy voyni // Voenno-istoricheskiy jurnal. – M.: Voenizdat, 2005. – Mart (№ 3). – S. 19—26. – ISSN 0321−0626.

Havolalar

Aleksandr Aleksandrovich Luchinskiy (rus.). Sayt „Geroi strani“.
Biografiya na sayte „Generals.dk“.
A. A. Luchinskiy.

[1] „Иоффе Э. Три «Суворова» генерала Лучинского“. 2017-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 15-yanvar.

[2] „Биография А. Л. Лучинского на сайте «Русская армия в Великой войне»“. 2017-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 15-yanvar.

[3] Sviridov M. General armii A. A. Luchinskiy (K 80-letiyu so dnya rojdeniya). // Военно-исторический журнал. – 1980. – № 3. – S.91-93.

[4] Diviziya bila perebroshena na Кавказ iz Sredney Azii cherez Иран. Andoza:Недоступная ссылка

[FOOTNOTEФеськов2013-5] Феськов 2013.

[Указ-6] 6,0 ^6,1 „Награждён в соответствии с Указом Президиума Верховного Совета СССР от 04.06.1944 «О награждении орденами и медалями за выслугу лет в Красной Армии»“. 2017-yil 4-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 30-yanvar.

[7] Ukaz Prezidiuma Verxovnogo Soveta SSSR ot 21 marta 1980 goda № 1769—X „O nagrajdenii generala armii Luchinskogo A. A. ordenom oktyabrskoy Revolyutsii“ // „Vedomosti Verxovnogo Soveta Soyuza Sovetskix Sotsialisticheskix Respublik“. – № 13 (2035) ot 26 marta 1980 goda. – St.250.

[8] Tremya ordenami Suvorova 1-y stepeni bili nagrajdeni vsego 18 voenachalnikov za vsyu istoriyu SSSR.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]