Kontent qismiga oʻtish

Atika binti Zayd

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Atika binti Zayd
عاتکة بنت زيد
Unvoni Shahidlarning xotini
Shaxsiy maʼlumotlar
Tavalludi
Atika binti Zayd ibn Amr ibn Nufayl ibn Abduluzzo ibn Roz ibn Adiy ibn Kaʼb ibn Luʼay ibn Gʻolib ibn Fihr ibn Malik

tax. 600
Vafoti tax. 672
Madina, Hijoz, Damashq xalifaligi (hozirgi Saudiya Arabistoni)
Madina
Dini Islom
Turmush oʻrtoq(lar)i
Farzandlari Iyod ibn Umar
Ota-onasi
  • Zayd ibn Amr (otasi)
  • Ummu Kurz Safiya binti al-Hadramiy (onasi)
Era erta islom davri
Tanilgan sohasi Muhammadning sahobasi
Kasbi shoir
Qarindoshlar

Atika binti Zayd al-Adaviyya (arabcha: عاتكة بنت زيد) – VII asrda Arabistonda ijod qilgan islom olimasi, shoira, paygʻambar Muhammadning shogirdi, sahoba. Ikkinchi xalifa Umar ibn al-Xattobning xotini.

Yoshlik yillari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Atika binti Zayd Makkadagi Quraysh qabilasining Banu Adiy urugʻidan Zayd ibn Amr va Ummu Kurz al-Hadramiyning qizi edi[1]:186[2]. Said ibn Zayd esa uning akasi boʻlgan[3]:296[2]. Otasi 605-yilda oʻldirilgan[4]:102–103.

Muhammad 610-yilda oʻzini paygʻambar deb eʼlon qilganida, Atika binti Zayd hali bola boʻlgan boʻlishi mumkin[5]:281. Akasi Said oʻsha vaqtda islomni birinchilardan boʻlib qabul qilgan va imon keltirganlardan edi[5]:116[6]:299, undan keyin Atika ham musulmon boʻlgan[7]:186.

Shaxsiy hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Atika binti Zayd bir necha bor turmush qurgan.

Birinchi turmushi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Atikaning birinchi eri uning amakivachchasi Zayd ibn al-Xattob[8] boʻlib, undan kamida yigirma yosh katta edi. Zayd ham musulmon boʻlib[9]:294, shu sababli 622-yilda musulmonlarning Madinaga umumiy hijrati vaqtida ularga Atika ham qoʻshilgan boʻlishi mumkin[10]:186[8].

Ularning nikohi ajralish bilan yakun topgan boʻlishi mumkin, chunki 632-yilning dekabr oyida Zayd Yamoma jangida vafot etishidan oldin Atika boshqa kishi bilan turmush qurgan edi[11].

Ikkinchi turmushi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Atikaning ikkinchi eri Abdulloh ibn Abu Bakr boʻlgan[12]:186[13]:101.

Abu Bakr oʻgʻliga Atikani taloq qilishni buyurib, unga jazo bergan[14][15]. Biroq Balozuriy Axmad ibn Yahyoning aytishicha, Abu Bakr oʻglining xotini bilan ajralishini buyurishiga Atikaning bepushtligi sabab boʻlgan[16]:267. Abdulloh otasining soʻziga kirib, Atika bilan ajralgan, biroq bundan chuqur qaygʻuga botgan[14][15]. Oradan vaqt oʻtib, yana qayta Atika bilan birga boʻlgan.

Abdulloh Atikaga oʻzining oʻlimidan keyin boshqa turmush qurmaslik sharti bilan unga katta miqdorda mol-mulk qoldirgan[17]:186[18][19]:267[20] va Madinada 633-yilning yanvarida Toif qamalida olgan eski jang jarohatidan vafot etgan[21]:76[20].

Uchinchi turmushi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Boʻlajak xalifa, Atikaning amakivachchasi Umar unga qayta turmush qurish huquqidan voz kechish notoʻgʻri ekanligini aytgan[22]:187[23]. Umar xalifa boʻlganidan keyin[24]:70 Atika nikoh qasamini buzganini bilgan Oysha unga xabar yoʻllagan. Xabarga koʻra, Oysha Abdullohning Atikaga ajratgan mulkini qaytarib berishini soʻragan. Buni eshitgan Umar ham xotiniga yerni qaytarib berishni buyurgan[25]:187[26][27]:268. Abdullohga bergan nazriga kafforat qilish uchun Umar Atikaga teng miqdorda pul ajratgan[28]:267.

Umar bilan turmush qurganidan soʻng Atika Iyod ismli oʻgʻlini dunyoga keltirgan[29]:204. Umar 644-yil noyabrida oʻldirilgan.

Toʻrtinchi turmushi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Umarning vafotidan keyin Atika Zubayr ibn Avvomga turmushga chiqqan[30]:101. Nikoh shartnomasida Atika Zubayrning unga qoʻl koʻtarmasligini, oʻz xohishiga koʻra masjidga borishiga ruxsat berishda davom etishini va uning hech qanday huquqlarini cheklab qoʻymasligini shart qilib qoʻygan[31][32]:88[33]. 656-yil dekabrida Zubayr Tuya jangida halok boʻlgan[34]:83–86. Atika turmushga chiqqan barcha erkaklar shahid boʻlganini koʻrgan odamlar kimki shahid boʻlishni istasa, Atikaga uylansin, deya boshlashgan. Zubayrning oʻlimidan keyin Islomning toʻrtinchi xalifasi Alining oʻzi Atikaga turmush qurishni taklif qilgan, biroq Atika uni ham shahid boʻlishini istamay, rad javobini bergan[35] :268. Shunday boʻlsa-da, Ali masjiddan chiqayotgan paytda Ali ibn Muljam tomonidan jarohatlangan va oradan ikki kun oʻtib vafot etgan. Atikaga uylanmay turib ham Alining shahid boʻlganini koʻrgan odamlarning ayolga nisbatan qarashlari oʻzgargan.

Soʻnggi nikohi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Atikaning beshinchi va oxirgi nikohi xalifa Alining oʻgʻli, oʻzidan ancha kichik boʻlgan Husayn ibn Ali bilan boʻlib, ular orasidagi farq yigirma yoshdan ortiqroq edi. Husayn 680-yilning oktyabrida Karbalo jangida oʻldirilgan[36]:89[37][38]:268. Biroq Atika undan oldin vafot etgan boʻlishi mumkin.

Oʻlimi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Atika 672-yilda[39] Umaviylar xalifasi Muoviya I davrida vafot etgan.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Muhammad ibn Saad. Kitab al-Tabaqat al-Kabir vol. 8. Translated by Bewley, A. (1995). The Women of Madina. London: Ta-Ha Publishers.
  2. ↑ 2,0 2,1 Ibn Hajar al-Asqalani. Al-Isaba fi tamyiz al-Sahaba vol. 8 #11448.
  3. ↑ Muhammad ibn Saad. Kitab al-Tabaqat al-Kabir vol. 3. Translated by Bewley, A. (2013). The Companions of Badr. London: Ta-Ha Publishers.
  4. ↑ Muhammad ibn Ishaq. Sirat Rasul Allah. Translated by Guillaume, A. (1955). The Life of Muhammad. Oxford: Oxford University Press.
  5. ↑ 5,0 5,1 Muhammad ibn Ishaq. Sirat Rasul Allah. Translated by Guillaume, A. (1955). The Life of Muhammad. Oxford: Oxford University Press.
  6. ↑ Muhammad ibn Saad. Kitab al-Tabaqat al-Kabir vol. 3. Translated by Bewley, A. (2013). The Companions of Badr. London: Ta-Ha Publishers.
  7. ↑ Muhammad ibn Saad. Kitab al-Tabaqat al-Kabir vol. 8. Translated by Bewley, A. (1995). The Women of Madina. London: Ta-Ha Publishers.
  8. ↑ 8,0 8,1 Ibn Hajar al-Asqalani. Al-Isaba fi tamyiz al-Sahaba vol. 8 #11448.
  9. ↑ Muhammad ibn Saad. Kitab al-Tabaqat al-Kabir vol. 3. Translated by Bewley, A. (2013). The Companions of Badr. London: Ta-Ha Publishers.
  10. ↑ Muhammad ibn Saad. Kitab al-Tabaqat al-Kabir vol. 8. Translated by Bewley, A. (1995). The Women of Madina. London: Ta-Ha Publishers.
  11. ↑ Ibn Hajar al-Asqalani. Al-Isaba fi tamyiz al-Sahaba vol. 8 #11448.
  12. ↑ Muhammad ibn Saad. Kitab al-Tabaqat al-Kabir vol. 8. Translated by Bewley, A. (1995). The Women of Madina. London: Ta-Ha Publishers.
  13. ↑ Muhammad ibn Jarir al-Tabari. Tarikh al-Rusul waʼl-Muluk. Translated by Smith, G. R. (1994). Volume 14: The Conquest of Iran. Albany: State University of New York Press.
  14. ↑ 14,0 14,1 Ibn Hajar al-Asqalani. Al-Isaba fi tamyiz al-Sahaba vol. 8 #11448.
  15. ↑ 15,0 15,1 Abbott, N. (1942). Aishah – the Beloved of Mohammed. Chicago: University of Chicago Press.
  16. ↑ Shuraydi, H. (2014). The Raven and the Falcon: Youth versus Old Age in Medieval Arabic Literature. Leiden: Brill.
  17. ↑ Muhammad ibn Saad. Kitab al-Tabaqat al-Kabir vol. 8. Translated by Bewley, A. (1995). The Women of Madina. London: Ta-Ha Publishers.
  18. ↑ Ahmed, L. (1992). Women and Gender in Islam: Historical Roots of a Modern Debate, p. 76. New Haven & London: Yale University Press.
  19. ↑ Shuraydi, H. (2014). The Raven and the Falcon: Youth versus Old Age in Medieval Arabic Literature. Leiden: Brill.
  20. ↑ 20,0 20,1 Ibn Hajar al-Asqalani. Al-Isaba fi tamyiz al-Sahaba vol. 8 #11448.
  21. ↑ Jalal al-Din al-Suyuti. History of the Caliphs. Translated by Jarrett, H. S. (1881). Calcutta: The Asiatic Society.
  22. ↑ Muhammad ibn Saad. Kitab al-Tabaqat al-Kabir vol. 8. Translated by Bewley, A. (1995). The Women of Madina. London: Ta-Ha Publishers.
  23. ↑ Ibn Hajar al-Asqalani. Al-Isaba fi tamyiz al-Sahaba vol. 8 #11448.
  24. ↑ Muhammad ibn Jarir al-Tabari. Tarikh al Rusual waʼl-Muluk. Translated by Blankinship, K. Y. (1993). Volume 11: The Challenge to the Empires. Albany: State University of New York Press.
  25. ↑ Muhammad ibn Saad. Kitab al-Tabaqat al-Kabir vol. 8. Translated by Bewley, A. (1995). The Women of Madina. London: Ta-Ha Publishers.
  26. ↑ Ibn Hajar al-Asqalani. Al-Isaba fi tamyiz al-Sahaba vol. 8 #11448.
  27. ↑ Shuraydi, H. (2014). The Raven and the Falcon: Youth versus Old Age in Medieval Arabic Literature. Leiden: Brill.
  28. ↑ Shuraydi, H. (2014). The Raven and the Falcon: Youth versus Old Age in Medieval Arabic Literature. Leiden: Brill.
  29. ↑ Muhammad ibn Saad. Kitab al-Tabaqat al-Kabir vol. 3. Translated by Bewley, A. (2013). The Companions of Badr. London: Ta-Ha Publishers.
  30. ↑ Muhammad ibn Jarir al-Tabari. Tarikh al-Rusul waʼl-Muluk. Translated by Smith, G. R. (1994). Volume 14: The Conquest of Iran. Albany: State University of New York Press.
  31. ↑ Ibn Hajar al-Asqalani. Al-Isaba fi tamyiz al-Sahaba vol. 8 #11448.
  32. ↑ Abbott, N. (1942). Aishah – the Beloved of Mohammed. Chicago: University of Chicago Press.
  33. ↑ Ahmed, L. (1992). Women and Gender in Islam: Historical Roots of a Modern Debate, p. 76. New Haven & London: Yale University Press.
  34. ↑ Muhammad ibn Saad. Kitab al-Tabaqat al-Kabir vol. 3. Translated by Bewley, A. (2013). The Companions of Badr. London: Ta-Ha Publishers.
  35. ↑ Shuraydi, H. (2014). The Raven and the Falcon: Youth versus Old Age in Medieval Arabic Literature. Leiden: Brill.
  36. ↑ Abbott, N. (1942). Aishah – the Beloved of Mohammed. Chicago: University of Chicago Press.
  37. ↑ Ahmed, L. (1992). Women and Gender in Islam: Historical Roots of a Modern Debate, p. 76. New Haven & London: Yale University Press.
  38. ↑ Shuraydi, H. (2014). The Raven and the Falcon: Youth versus Old Age in Medieval Arabic Literature. Leiden: Brill.
  39. ↑ Ahmed, L. (1992). Women and Gender in Islam: Historical Roots of a Modern Debate, p. 76. New Haven & London: Yale University Press. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Atika_binti_Zayd&oldid=5302570" dan olindi