Kontent qismiga oʻtish

Galata minorasi tarixi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Galata minorasining bugungi ko'rinishi (2021- yil yanvar)

Vizantiya imperiyasi bilan ittifoqda boʻlgan genuyaliklar 1267-yilda Oltin Shoxning shimolida Galatada "Pera" nomli mustamlaka qurdilar. Vaqt oʻtishi bilan Vizantiya tomonidan berilgan ruxsatlar bilan mustamlaka hukmronligini kengaytiradi. Bugungi kunda Galata minorasi sifatida tanilgan minora 1335—1349-yillar oraligʻida mintaqada qilingan istehkomning bir qismi sifatida barpo etilgan.Oʻsha paytda u "Muqaddas Xoch minorasi" (Turris Sancte Crucis) sifatida tanilgan.Bunga sabab uning tepasida xoch bor edi.Minora joylashgan tepalik Genuya nazorati ostida edi.Konstantinopol 1453-yil 29-mayda Usmonlilar imperiyasiga qoʻshilgandan soʻng Peradagi genuyaliklar hech qanday qarshilik koʻrsatmasdan mustamlakani Usmonlilarga topshiradilar. Galatadagi istehkom, shu jumladan minora vayron qilingan boʻlsa-da, Usmonli sultoni ikkinchi Mehmed farmoni bilan vayronagarchiliklar toʻxtatilib, vayron boʻlgan qismi qayta tiklanadi. 1509-yildagi zilzila natijasida vayron boʻlgan minora 1510-yilga kelib taʼmirlanadi.16-17-asrlarda harbiy asirlar va materiallar ombori, Mehterhane oʻchogʻi va 18-asrga kelib oʻt oʻchiruvchilar tomonidan oʻt oʻchirish minorasi sifatida foydalanilgan.

1794-yildagi yongʻindan keyin taʼmirlash ishlari paytida minoraning dizayni oʻzgartirilib,yuqori qismi qahvaxonaga aylantirilgan.1831-yildagi yongʻindan keyin uning dizayni yana bir bor oʻzgartiriladi.1875-yilda yuz bergan boʻron natijasida tom qismi qulaydi.Taʼmirlash jarayonida eng yuqori qavatga yana ikkita qavat qoʻshiladi.Bu qism shahardagi yongʻinlarni kuzatish va xabar berish uchun ishlatilgan.1965—1967-yillardagi qayta tiklash ishlari bilan qavatlar turli maqsadlarga xizmat qiluvchi turistik inshoot sifatida tartibga solingan. Ammo minora tomi 1832—1876-yillardagi dizaynga oʻxshash qilib yangilangan.Bu davrda Istanbul munitsipalitetidan ijaraga olingan va keyingi davrda Ünal aka-ukalar va uning merosxoʻrlariga tegishli kompaniya tomonidan boshqarila boshlagan. 1999—2000-yillarda tashqi koʻrinishda qayta taʼmirlash ishlari amalga oshiriladi. 2013-yilda Istanbul shahar hokimiyatiga boʻysunuvchi BELTUR biznesi nazoratni oʻz qoʻliga oladi. Bu davrda minoraning yuqori ikki qavati kafe va restoranga aylantirilgan.. Xuddi shu yili u YuNESKO tomonidan Butunjahon merosining vaqitchalik roʻyxatiga kiritilgan. 2019-yilda unga egalik qilish va faoliyat yuritish Jamgʻarmalar Bosh boshqarmasiga oʻtadi. 2020-yilda amalga oshirilgan ishlardan soʻng minora muzey va koʻrgazma sifatida ochiladi.

Qurilish va Genuya davri

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Galata minorasi Milliy kutubxonasida joylashgan va taxminan 1420- va 1430-yillarga oid Cristoforo Buondelmonti ga tegishli Liber insularum Arxipelagi. Nusxasida xaritaning yuqori qismida, shahar devorlarining eng tepasida joylashgan.

Genuya Respublikasi va Nikae imperiyasi 1261-yil mart oyida imzolagan shartnoma bilan IV salib yurishidan keyin Konstantinopolda tashkil etilgan Lotin imperiyasiga qarshi ittifoq tuzadilar[1]. 1261-yilda Konstantinopolning Nikey imperiyasi tomonidan bosib olinishi bilan Lotin imperiyasi tugatilib,Vizantiya imperiyasi qayta tiklanadi[2]. Ikki davlat oʻrtasidagi ittifoq doirasida genuyaliklar 1267-yilda Oltin Shoxning shimolida joylashgan Galata shahrida “ Pera ” nomli mustamlaka tuzadilar. Oltin Shox qirgʻogʻida har qanday mudofaadan mahrum boʻlgan ushbu koloniyaning sharqi ilk Vizantiya davridagi Kastellion deb nomlangan qal'a mavjud boʻlgan. Yeoryos Pahimeris, Vizantiya imperatori qal'aning Mihail VIII tomonidan Genuyaliklarga berilgan hududga qabul qilinmagan. Galatadagi mavjud devorlarning xavfli boʻlgani sababli avvaldan buzib tashlanganini bildiradi[1]. Peraning aniq chegaralari 1303-yil maydagi Vizantiya farmoni bilan belgilanadi. Bu chegaralar 1304-yil mart oyidagi farmonda kengaytirilishi belgilanadi. Ammo genuyaliklar shimoli-sharqdagi tepalikka qarab nooʻrin yurish qilib oʻz hukmronligini kuchaytirishga harakat qiladi. 1335—1349-yillar oraligʻida bu tepalik yonbagʻirlarida ariqlar bilan oʻralgan devor va minoralar quradilar[1].

Shahar devorlarining bosh minorasi, bugungi kunda Galata minorasi sifatida tanilgan va tepalikda joylashgan.Minora Qoʻriqchi minora boʻlishdan tashqari, quruqlikdagi qamal paytida koloniyaning tekis qirgʻoq qismini himoya qilish uchun moʻljallangan edi. Minora oldida, ikki tomondan binoga tutash qoʻrgʻonlarning toʻgʻri chizigʻidan yarim doira shaklida proyeksiya qilingan barbakan bor edi. Peraning asosiy kirish joyi toʻrtta istehkom chizigʻi kesishgan joyda joylashagan. Kirish joyidagi lavhaga koʻra, 1452-yil 1-aprelda yakunlangan bu qism Pera Usmonli imperiyasi nazoratiga oʻtishidan oldin qurilgan oxirgi istehkom boʻlgan[1].

1348-yil avgust oyida vizantiyaliklar va genuyaliklar oʻrtasida savdo nizolar tufayli urush boshlandi[3]. Nikiforos Grigorasning taʼkidlashicha,1348-yillar atrofida oʻz chegaralarini tepalikka qarab kengaytirgan genuyaliklar mintaqada “mustahkam devorlar va baland minoralar” quradilar. Ioann VI esa bu tepalikni oʻzlariga berishni talab qilgan genuyaliklarning iltimosi rad etilganin.Soʻngra oʻyib olinmagan tosh boʻlaklari va boshqa qurilish materiallarini yashirincha yetkazib bergan genuyaliklar tepalikni mustahkamlab, 1348-yil oxirida tepalikda qal'a barpo etilganligini eʼlon qiladi[1]. Peraning soʻnggi podestasi 1453-yil 23-iyundagi Anjelo Jovanni Lomellinining maktubida, Kiev Isidorining 1453-yil 8-iyuldagi xatida, 1453-yil 16-avgustdagi Leonardo Gummyning maktubida, Dyusseldorf universitetining insularum Arxipelagi maktubida va uning Davlat kutubxonasidagi 1485—1490-yillardagi nusxasida minora "Turris S. [Sancte] Crucis" ("Muqaddas Xoch minorasi") deb nomlangan. Bu nom minora tepasida joylashgan xoch tufayli ishlatilgan[1]. Bugungi kunda, Yuksel Kaldirim koʻchasi va Lüleci Hendek koʻchasining burchagida joylashgan Küçükkule darvozasi yonidagi Muqaddas Nikolay qal'asidagi belgida qiyalik boʻylab devorlarning minoraga biriktirilgan sanasi 1349-yil deb koʻrsatilgan[1][4].

Qal'a atrofiidagi xarobalardan topilganBereketzade Çeşmesi (Mart 2020-yil)

Genuya, IV Ioanni ular mustahkamlagan hududni tark etish va ular qurgan devorlarni buzish haqidagi koʻrsatmasiga amal qilmadi. Urush tugagach,1349-yilda tinchlik oʻrnatilgach, genuyaliklar oʻzlari bosib olgan bu hududlarni tark etishadi[1]. Imperator Ioannis bu shartnoma bilan genuyaliklar chekinganligini, lekin u bu kurashni “Genuyaliklar ularning roziligisiz Vizantiya manfaatlariga qarshi harakat qila olmasligini koʻrsatish” uchun berganligini va hududdagi Vizantiya qoʻshinlarini olib chiqib ketganligini taʼkidlaydi. 1349-yilda Ioannning farmoni bilan bu tepalikni nazorat qilish genuyaliklarga beriladi[1].

Boʻgʻozlar jangining bir qismi sifatida 1352-yil fevral oyida Galata yaqinidagi Vizantiya- Venetsiya ittifoqi va Genuya oʻrtasidagi jangda genuyaliklar gʻalaba qozonadi[3]. 1352-yil 6-mayda tomonlar oʻrtasida imzolangan shartnomaga koʻra, genuya hukmronligi “Muqaddas xoch qalʼasi” (Castrum Sancte Crucis) gacha kengaydi[1].

Notoʻgʻri tushuntirishlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Baʼzi manbalarda; Qorakoʻy qirgʻogʻida joylashgan, qolgan qismlari bugungi kunda Yer osti masjidi sifatida mavjud boʻlgan va toʻrtinchi salib yurishi paytida lotinlar "Galata minorasi" (Tor de Galathas) deb taʼriflagan Kastellion nomli Vizantiya qal'asidir.Nomi oʻxshashligi tufayli bugungi Galata minorasi bilan adashtiriladi[1][5]. 1303-yil may va 1304-yil mart oylaridagi Vizantiya farmonlarida "Galata qal'asi" (Castrum Galate) deb atalgan. Qal'a Genuyaga berilgan Galatadagi mintaqaning sharqiy chegarasi uchun mos yozuvlar nuqtasi sifatida tilga olinadi. Genuyaliklar 1391-yilda oʻz nazoratiga olgan qalʼaning qirgʻoqqa qaragan tomonida qurgan va “Muqaddas Xoch minorasi” (Turris Sancte Crucis) deb atagan silindrsimon minora 1766-yilda zilzila natijasida vayron boʻlgan.[1]

1446-yil 20-sentyabrdagi Eğrikapida joylashgan plitada, Galataning sharqida, Tophanega boradigan qoʻrgʻon chizigʻidagi qirgʻoq darvozalarining oxirgi qismi, Maruffoga ishora qilgan Podestà Baldassare, "xarobaning bu qismidagi devorlarni koʻtardi va olib tashladi.U Masih minorasidan [Christea Turris] portgacha boʻlgan avvalgi balandligiga nisbatan ikki baravar koʻpaydi. Ushbu plastinkaning yozuvini 1794-yilda birinchi marta nashr etgan Kosimo Komidas "Masih minorasi" iborasini Galata minorasi bilan aniqlagan boʻlsa, Jeyms Dallaway 1797-yilda nashr etilgan asarida "portgacha" maʼnosini anglatuvchi anavistatio iborasini "deb talqin qilgan. Anastasius " va plastinkada Maruffo 1446-yilda shunday deb yozgan edi: "U "U Anastasiyaga tegishli boʻlgan Masihning minorasini avvalgi balandligi bilan solishtirganda ikki baravar koʻpaytirganini" aytadi. Shu nuqtai nazardan, Dallavey Galata minorasi Anastasios I (491-518) davridan beri mavjud boʻlganligini va bu minorani toʻrtinchi salib yurishi paytida lotinlar tomonidan bosib olingan qirgʻoqdagi Kastelion minorasi bilan uygʻunlashtiradi.[1] 1969-yilda Semavi Eyiceda chop etilgan asarida minora 1445-1446 yillar atrofida Genuyaliklar tomonidan koʻtarilganligini va Usmonli sultoni II. Muroddan material soʻraganini va qarz olganligini bildiradi.[6] Biroq Eyice tomonidan qoʻllangan va Murodning Peradagi minora uchun yordami evaziga uning monogrammasining minoraga qoʻyilgani ham eslatib oʻtilgan bu hujjat 1424-yil 15-aprel sanasi boʻlib, Pera tarozisi yaqinida quriladigan minora haqidadir. va savdo punkti.[1]

Istanbul yunon pravoslav patriarxi Konstantius I ning 1846-yilgi asarida Galata minorasi havolalarsiz "Tour du Christ" (Iso minorasi) deb ataladi va Anastasiya I davrida qurilgan minora, deyiladi. 1446-yilda genuyaliklar tomonidan tarbiyalangan.[1] 1862-yilgi asarida Skarlatos Bizantios ham bu dalilni takrorlaydi va plastinkaning tegishli qismini "Christeam turrim Anastasio" ("Anastasiusning Masih minorasi)" deb keltiradi, ammo minora qabriston sifatida ishlatilganligini aytadi. 541-542 yillarda boshlangan vabo epidemiyasi davrida. Biroq, Vizantiya vabo epidemiyasi uchun manba sifatida qabul qilgan Prokopiy bu maqsadda devorlardagi qaysi minoralardan foydalanilganligi haqida gapirmaydi.[1] Minora 528 yilda Yustinian I tomonidan qurilgan degan daʼvolarning manbasi boʻlgan Ioannis Malalas 528 yilda mintaqadagi devorlarning taʼmirlanishi haqida gapirar ekan, hech qanday minora qurilishi haqida gapirmaydi.[1]

Devorlarni buzish jarayonida foydalanishga topshirilgan Viktor-Mari de Launay minora 1875-yilda Anastasiya davrida qurilganligini taʼkidlagan boʻlsa-da, bu daʼvoning plastinkadagi anavistatio iborasidan kelib chiqqanligini bilmas edi, bu iboraga asoslanib. "yuqoridan tomosha qilish" degan maʼnoni anglatuvchi main vistatio va "Iso minorasi" eski Galata minorasida joylashganligi uning nomini koʻrsatadi. 1891-yilda oʻz maqolasida u bu belgi va Galata minorasi haqidagi oʻz fikrlarini takrorladi, garchi u bu ibora "portgacha" degan maʼnoni anglatuvchi navistatio boʻlishi mumkinligini aytdi.[1] Luidji Tommaso Belgranoning 1877-yilda nashr etilmagan asariga asoslangan rejasida Galata minorasi "Torre del Kristo" ("Masih minorasi") deb belgilandi va bu minora joylashgan birinchi kartografik asarga aylandi. shu nom bilan tasvirlangan.[1]

Maruffoning Peradagi qurilishining guvohlaridan biri boʻlgan Ankonalik Siriako tomonidan yozilgan xat Masih minorasi haqida eslatib oʻtilgan yagona asosiy manbadir. 1446-yil 21-avgustdan keyin u Maruffoga yozgan maktubida Siriako devorlarning avvalgi balandligidan ikki baravar koʻtarilishi uchun portdan Masih minorasigacha koʻtarilganini va bu ishlar qirgʻoq hududida amalga oshirilganligini aytadi. Devorlarga 1446-yil 20-sentyabrdagi lavhani qoʻyish taklifi bilan plastinkadagi yozuv ham ushbu maktubda eslatib oʻtilgan, ammo "qirgʻoq" (maritima) "shahar atrofining ushbu qirgʻoq qismining devorlari" iborasida. bu matn plastinkaga kiritilmagan. Turli manbalarda turlicha oʻqiladigan lavhadagi ifodaning toʻgʻri uslubi ham shu tarzda xatga kiritilgan. Masihning minorasi deganda nazarda tutilgan minora, tepasida xoch shaklidagi globus boʻlgan Muqaddas Xoch qal'asi sifatida ham tanilgan Kastelion minorasidir. Akademik Hasan Sercan Sağlam, oʻsha paytda Pera shahrida bir xil nom yoki bagʻishlovlarga ega boʻlgan turli minoralar mavjudligiga asoslanib, "bir xil nomdagi ikki xil minora" borligini, "qarama-qarshilik keltirmaydi" deb taʼkidlaydi.[1]

Kornelio Desimoni, Mishel Balard va Paolo Stringa 1352-yilda Vizantiya-Venetsiya ittifoqi va Genuya oʻrtasida imzolangan shartnomada tilga olingan qal'aning "Galata minorasi" ekanligini taʼkidlagan boʻlsalar, Sağlam bu uchta "ehtimol faqat Grigorasga tegishli ekanligini" taʼkidladi. 1349 va Genuyaliklarga, Galataʼ Tinchlik shartnomasidagi bayonotlariga asoslanib, ular tepalik ustidagi hududni tark etib, oʻzlarining sobiq chegaralariga qaytishga rozi boʻlganliklarini va notoʻgʻri egallab olganliklarini, bu chegirmani amalga oshirdilar va bu shartnoma " Vizantiya imperiyasi, ilgari bosib olingan tepalikdagi va shuning uchun Galata minorasida Genuya hukmronligini rasman tan olgan.[1]   Kategori:Otomatik boyutlandırılan çoklu resim kullanılan sayfalar

 

alt=|92x92px</img>
alt=|104x104px</img>
alt=|92x92px</img>
alt=|82x82px</img>
alt=|83x83px</img>
alt=|82x82px</img>
alt=|92x92px</img>
alt=|83x83px</img>
alt=|83x83px</img>
alt=|83x83px</img>
Galata minorasi (yuqorida) va Kastellion tasvirlari (chapdan oʻngga) Perani koʻrsatadigan baʼzi rasmlar: Marciana Milliy kutubxonasi Kristofor Buondelmontining Liber insularum Archipelagi 1420-1430-yillardagi nusxasi, xuddi shu asar 1420-yillardagi Milliy dengiz muzeyi nusxasi, Xuddi shu asarning Vatikan kutubxonasi nusxasi 1465-yil, Fransiya Milliy kutubxonasi xuddi shu asarning 1465-1475-yillardagi nusxasi, Florensiya Milliy markaziy kutubxonasi xuddi shu asarning taxminan 1470-yildagi nusxasi, xuddi shu asarning taxminan 1475-yildagi Valters sanʼat muzeyi nusxasi, xuddi shu asar Bodleian kutubxonasining 15-asrga oid nusxasi, Henricus Martellus Germanus tomonidan 1495-yilda yozilgan Insularium Illustratum xuddi shu asarga asoslangan, Matrakchi Nasuh tomonidan 1537-yilda nashr etilgan asardagi miniatyura va Pîrining 1629-nusxasi. Raisning Kitob-i Bahriye asari Mustafo bin Mehmed Cündi miniatyurasi.

Kategori:Otomatik boyutlandırılan çoklu resim kullanılan sayfalar

Usmonli davri

[tahrir | manbasini tahrirlash]

15-asr, 1509 va undan keyingi zilzila

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Dyusseldorf universiteti va davlat kutubxonasidagi ' insularum Archipelagi nusxasining 1485-1490-yillardagi xaritasi

1453-yil 29-mayda Konstantinopol Usmonlilar imperiyasi tomonidan qoʻlga kiritilgach, Peradagi genuyaliklar hech qanday qarshiliksiz Usmonlilar nazorati ostidagi koloniyani tark etishdi. Usmonli sultoni II. Mehmedning 1453-yil 1-iyundagi farmonining turkiy nusxasida shahar istehkomlari olingandan keyin buzilmasligi yoki buzilmasligi aytilgan boʻlsa, yunoncha nusxada bu qismdagi inkor qoʻshimchasi keyinroq qoʻshilgan. Mahmut Shakirogʻlu, buning sababi, birinchi yunoncha nusxada istehkomlarni buzish buyrugʻi berilgan boʻlsa-da, turk nusxasi tayyorlanayotganda buzish ishlari toʻxtatilganligi va yunon nusxasi shunga mos ravishda toʻgʻrilanganligini taʼkidlaydi. Bu davrda minoraning ustki qismlari vayron boʻlgan boʻlsa, Peraga qarshi chiqarilgan farmondan keyin bu vayronagarchilik toʻxtatildi va minora Zaganos poshoning ishi bilan yana koʻtarilib, tepadagi xoch Usmonli bayrogʻi bilan almashtirildi. II. Evliya Chalabiy Mehmed nizomida "Kulle-i Cedide" ("Yangi minora") sifatida tilga olingan minorani " Sayohatnoma " ' "Bas Hisor" deb taʼriflaydi va minora II yilda qurilgan. Mehmedning qurilishi ekanligi aytiladi.[1]

Matrakçı Nasuh'un 1537'de yayımlanan eserinde yer alan minyatürün üst kısmında, surların en tepesinde konik çatılı olarak Galata Kulesi tasvir edilir.
Pîrî Reis'in Kitâb-ı Bahriye adlı eserinin 1629 tarihli nüshasında yer alan Mustafa bin Mehmed Cündî'ye ait minyatürün alt kısmında Galata ve Galata kulesi yer alır.

1509-yilgi zilzilada Galatadagi istehkomlarda, shu jumladan Galata minorasida baʼzi zararlar yuz berdi. Meʼmor Xayreddin boshchiligida olib borilgan va 1510-yil oʻrtalarida yakunlangan taʼmirlash ishlari natijasida minora yana koʻtarilgan.[1][4] Minora korpusining tashqi tomonida, 13,20 m (ikkinchi qavatning boshi) va 17,17 m (uchinchi qavatning boshi) da joylashgan ikkita gʻisht kamar ushbu zilziladan keyin qilingan taʼmirlash izlari hisoblanadi. Koʻksal Anadol va Ersin Ariogʻlu minoraning birinchi avlod va deraza tizimlari asosida shu darajadan qayta qurilganligini taʼkidlaydi. Semavi Eyice esa ikkinchi avlodda gʻisht bilan yaratilgan naqshlarning “odatiy Usmonli bezak xarakteriga ega ekanligini”, nisbatan “tekis” birinchi avlod minoraning tashqi qismida yuzaki taʼmirlanganligini bildiradi. Ikkinchi avlodning yuqori qismi esa Usmonlilar davrida toʻliq qurilgan.[6]

Galata devoridagi minora va boshqa qal'alar 16-asrda Kasımpashadagi tersanelarda ishlaydigan nasroniy harbiy asirlar uchun boshpana sifatida ishlatilgan.[4] 1552-yilda Usmonlilar tomonidan asirga olingan nomaʼlum ispaniyalik oʻzi yashaganini va oʻliklar shu yerdagi ariqlarga koʻmilganligini aytadi.[4] 1574-yilda shaharga tashrif buyurgan Per Leskalopier va 1582—1588-yillarda shaharda asirlikda boʻlgan Maykl Xeberer ham minoradan zindon sifatida foydalanilganini eslatib oʻtadilar.[4] Minora Jérôme Maurandning 1544-yilgi asarida "La Torre di Pera" ("Pera minorasi") va[7] Pîri Reisning 1520-yillarga oid xaritasida Galata minorasi sifatida tilga olingan.[1]

Jerom Maurandning 1544-yildagi asaridagi Galata chizmasi (Galata minorasi "Pera minorasi" ma'nosida "La Torre di Pera" sifatida ko'rsatilgan)

Evliya Chalabiy 17-asrga oid “Sayohatnoma” ' minora dastlab zindon, keyin esa kemasozlikda kema ombori sifatida foydalanilganini yozadi.[4] Huseyin Ayvansaroyining 18-asr oxirida nashr etilgan Hadikatu'l Jevami nomli asari, bir mish-mishlarga koʻra, Galata minorasi Takiyuddin tomonidan rasadxona sifatida qurilgan, ammo bu rasadxona Sulton III tomonidan qurilgan. . Taʼkidlanishicha, minora 1580-yil yanvar oyida Murod tomonidan yarmida buzib tashlangan boʻlsa ham, buzilmagan. Xuddi shu asarning boshqa bir qismida, Xoja Sadeddin Afandining “ Astronomiya bilan shugʻullanuvchi davlatlar qisqa vaqt ichida qulab tushadi” degan soʻzlari tufayli Tophanedagi minora buzib tashlanganligi iddao qilinadi.[8][9] Tayyarzoda Ahmad Atoning “Tarix-i Ato” nomli asarida aytilishicha, minora 1582-yilda Takiyuddin tomonidan rasadxona sifatida foydalanish uchun ta’mirlangan.[10] Takiyuddin oʻzining "Cedvel-i Esma-i Buldan" asarida Galatadagi bir minorada kuzatuvlar qilganini ham eslatib oʻtadi.[11][12] Mehmed Süreyya bu rasadxonaning Galata ' tashkil etilganligini taʼkidlagan boʻlsa-da, Iogannes Geynrix Mordtmann Mehmed Süreyyaning “Tophane ustidagi kulle-i cebelde” (“Tophane tepasi tepasida”) iborasidagi “katta uzumzor uyi”ga ishora qiladi. History-i Ato. Rasadxona Galata minorasida boʻlgan degan xulosaga kelib, "kulle" soʻzi "minora" deb talqin qilinganda, "xato" bilan xulosa qilganini aytadi.[8] Minora Takiyuddinning rasadxonasi ekanligi haqidagi daʼvolar bugungi kunda haqiqiy emas, ammo Takiyuddin rasadxona qurilishidan oldin Galata minorasida bir qancha ishlarni amalga oshirgan.[4][8][10][11]

Usmonli shayxulislom Feyzulloh afandi Galata minorasini rasadxonaga aylantirish rejasini tuzgan boʻlsa-da, 1703-yilda qatl etilgan va bu rejasi amalga oshmagan.[10][4] 18-asrga kelib, minora Mehterhane oʻchogʻi va oʻt oʻchiruvchilar tomonidan otash minorasi sifatida foydalanilgan.[4] Gugas Inciciyan 1717-yildan boshlab yarim tungacha xabar berish uchun minoradan burchak urilganini va bu burchakdan shahardagi yongʻinlar haqida ham maʼlumot berish uchun foydalanilganini aytadi.[4]

1794 va 1831 yillardagi yongʻinlar, 1875 va undan keyin tomsizlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Galata minorasi 1794-yilda ta'mirlash va ta'mirlash ishlaridan keyin bo'lgani kabi, 1819- yilda nashr etilgan Antuan Ignace Melling asarining gravyurasida.

1794-yil 27-iyulda sodir boʻlgan yongʻin tufayli minora balandligi qisqartirildi va uning dizayniga baʼzi oʻzgarishlar kiritildi. Yuqori qavatning har ikki tomoniga xonalar, divanlar va devonxona qo'shib, bu qism qahvaxonaga aylantirildi. Yongʻinlar haqida xabar berish uchun minoraga burchak oʻrnatilgan boʻlsa, chodir kaptarxona sifatida ishlatilgan.[4]

1831-yil 2-3-avgustdagi yongʻin natijasida vayron boʻlganidan soʻng minoraning yuqori qismi avvalgisidan boshqacha dizaynda taʼmirlandi va minora hozirgi koʻrinishini oldi, faqat toʻfonda qulab tushgan tomidan tashqari. 1875-yilda. Minoraning kirish eshigiga shoir Pertevga tegishli she’r oʻyib yozilgan shu davrdagi ta’mirlash va tiklash ishlariga oid marmar yozuv qoʻshilgan. Ishlar paytida bu erga tashrif buyurgan Sulton II. Mahmudga minoraga soat qoʻyish buyurilgan. 1834-1835 yillarda shaharga sayohat qilgan J. fon Ryoderning taʼkidlashicha, Neapol qiroli minora uchun soat sovgʻa qilgan. 1849-yilgi hujjatda nuqsonli soatni taʼmirlash buyrugʻi berilganligi aytiladi. Istanbul arxeologiya muzeyida koʻrgazmaga qoʻyilgan va Galata minorasidan olib kelish uchun roʻyxatga olingan qoʻngʻiroq II asrga toʻgʻri keladi. Mahmud minoraga qoʻyishni soʻragan soatga aloqadorligi maʼlum emas.[4]

Qrim urushi (1853-1856) paytida shaharga kelgan 1885 atrofida Montague B. Dunnning chizilgan rasmiga kiritilgan Galata minorasi va uning atrofi.

1853 yoki 1854 yillarda minora tomida taʼmirlash ishlari olib borildi.[4] 1857-yil dekabrda tashkil etilgan va Galata va Pera maʼmuriyati uchun masʼul Oltinchi shahar boshqarmasi tomonidan foydalaniladigan binoning qurilish ishlari davomida minora atrofidagi hovli, qoʻrgʻonlardagi darvozalar va istehkom devorlari. 1863-yil 30-noyabrda qabul qilingan qaror bilan qirgʻoq tomon choʻzilgan buzib tashlana boshladi va ariqlar toʻldiriladi.[4][13][14]

1875-yilda boʻronda minora tomi qulagandan soʻng, yuqori qavatda har birida bir xonali ikki qavatli yogʻochdan yasalgan yogʻoch qism qurilgan. Minora tepasi 1874-yilda shaharda tashkil etilgan oʻt oʻchirish boʻlimi xizmatida yongʻin xabar markazi sifatida ham, dengiz floti tomonidan aloqa markazi sifatida foydalanila boshlandi.[4] [15] 1913-yil Vena shahrida boʻlib oʻtgan Xalqaro soat kongressida 1914-yil 15-fevralda boʻlib oʻtgan vazirlar mahkamasi yigʻilishida qabul qilingan qarorga muvofiq, Londondan 1000 lira, 990 lira xarajat olindi. dengiz floti vazirligi tomonidan qamrab olingan vaqt globus olib qaror qilindi. Ushbu shar Galata minorasining tepasiga qoʻyilishi koʻzda tutilgan boʻlsa-da, bu qaror oʻzgartirildi va shar Britaniya dengiz kasalxonasiga joylashtirildi va 1915-yil may oyida ishga tushirildi.[16] Istanbul ishgʻoli davrida minora ingliz ishgʻol kuchlari joylashgan joylardan biri boʻlgan.[17][18]

Servet-i Fununun 1909-yil 11-fevral ' vaqt doirasi qoʻshilgandan soʻng Galata minorasi uchun yaratilgan va 1908-yil noyabr oyida modeli bilan Bosh vazirlikka taqdim etilgan Aram Tahtaciyanning dizayn taklifi eʼlon qilindi. . Loyihaga koʻra, 1875-yildagi ishlardan soʻng minora tepasiga qoʻshilgan yogʻoch ikki qavat buzilib, oʻrniga sharsimon va 40 m balandlikdagi temir konstruktsiya qoʻshilgan. Bu yetti-sakkiz qavatli boʻlim osilgan bogʻlar, teraslar va uylardan iborat boʻlib, unda teatr, restoran va tashrif buyurish uchun bir nechta korxonalar mavjud edi. Yuqori qismida rasadxona, shahardagi yongʻinlarni kuzatish uchun telefon va telegraf markazi, vaqt globusi, yorugʻlik uchun toʻrtta proyektor va tashrif buyuruvchilar uchun shaharni tomosha qilish uchun durbin oʻrnatilgan. Ushbu qismga kirish minoraning tashqi tomoniga qoʻshiladigan ikkita lift orqali taʼminlanadi. Taʼmirlash xarajatlari evaziga minora boshqaruvi 30 yil davomida oʻziga qoldirilishini nazarda tutgan Tahtaciyan, daromadning 20 foizini davlatga qoldirish majburiyatini oldi. 1909-yil 18-apreldagi Vazirlikning qarorida “hozirgidan ham nafisroq boʻladi” deyilgan va loyiha ochilgan va loyiha 1909-yil sentabrda Majlis-i Vükela majlisida yana kun tartibiga kiritilgan. va 1910-yil yanvar oyida turli komissiya hisobotlarini hisobga olgan holda Vazirlik tomonidan rad etildi.[19]

respublika davri

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1960-yillarga qadar foydalaning

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Minoraning kirish qismidagi yozuv (2021- yil fevral)

1923-yilda Turkiyada respublika eʼlon qilingandan soʻng, Usmonlilar davridan qolgan binolarda sulton tugʻrasi va sulton maqtovlari Turkiya Buyuk Millat Majlisi tomonidan 1927-yil 28-mayda qabul qilingan va Turkiya Respublikasida nashr qilinib kuchga kirgan. Rasmiy gazeta 1927 ' 15-iyun. Ifodalarni oʻz ichiga olgan yozuvlarni olib tashlash yoki qoplashni talab qiladigan qonunga muvofiq, kirish eshigi ustidagi yozuvdagi yozuv II. Mahmud monogrammasi oʻyib yozilgan.[4][20] Bu davrda minora oʻt oʻchiruvchilar va dengiz floti tomonidan foydalanishda davom etdi.[4] [15]

Ilgari Britaniya dengiz kasalxonasiga joylashtirilgan vaqt sferasi 1930-yil fevral oyida Galata minorasiga oʻtkazish uchun demontaj qilindi va 1930-yil mart oyida minora tepasiga oʻrnatildi.[21][22] 1930-yil oktyabr oyida Galata minorasi va Kandilli rasadxonasi oʻrtasida yer sharining ishlashi uchun elektr signalizatsiyasi oʻrnatila boshlandi.[23] Noyabr oyi holatiga koʻra, bu ishlar yakunlandi va Kandilli rasadxonasi tomonidan boshqarilishi uchun globus uchun baʼzi ofitserlar yollanishi aytilganligi sababli, globusning operatsiyasi keyingi yilga kechiktirilganligi bildirildi.[24] Hushtak tenderi 1933-yil avgust oyida[25] 1934-yil noyabr oyidan boshlab vaqt sferasi ishlay boshladi.[26]

Istanbul fathining 500 yilligiga toʻgʻri kelgan 1953-yilda minoraning janubga qaragan qismining birinchi qavat devorining tashqi tomonida Galataning Genuyaliklar tomonidan Usmonli imperiyasiga oʻtkazilishi haqida yozuv bor edi. 1453-yilning 1-iyunida Istanbul Fath uyushmasi tashabbusi bilan plastinka osilgan.

1965-1967 yillar va undan keyin qayta tiklash

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1959—1960-yillar qishda yuqori qavatlardagi yogʻoch xonalarning toʻsinlari chirigan va qulab tushganidan keyin boʻshagan minora Oliy Kengash qarori asosida ta’mirlash va tiklash ishlari olib borilib, sayyohlik inshootiga aylantirildi. Koʻchmas mulk, antiqa buyumlar va yodgorliklar, 1964-yil 24-iyuldagi 2495-sonli, Istanbul hokimi Hashim Ishjan tashabbusi bilan qaror qilindi. Qarorda minoraning tashqi koʻrinishiga hech qanday oʻzgartirish kiritilmasligi, jamoat obyektlari faqat yuqori ikki qavatda boʻlishi, saroydan bir qavat pastda qavatga lift qoʻshilishi koʻrsatilgan edi. Yapıtash 1964-yil 15-sentabrda 1.118.000 turk lirasi boʻlgan tenderda gʻolib chiqdi.[27][28][29] Tenderdan soʻng, 1965-yil 20-fevral minoraning qayta ochilish sanasi sifatida nishonlandi.[29]

Koʻksal Anadol tomonidan ishlab chiqilgan taʼmirlash rejasi 1965-yil yanvar oyida Koʻchmas mulk Qadimiy obidalar va yodgorliklar Oliy Kengashi tomonidan tasdiqlangan.[30] Rejaga koʻra, minoraning oʻzida ham, uning atrofida ham bir qator tartibga solish, tiklash va oʻzgartirishlar amalga oshiriladi. Taylan Karatuna ishlarning sayt nazoratchisi edi.[31]

1967-yilda restavratsiya nihoyasiga yetgan va 2020-yilda restavratsiya bilan olib tashlangan, birinchi qavatdagi liftning kirish qismi ustidagi devorga relef o‘rnatilgan.

Loyihani rejalashtirilgan sanada yakunlash mumkin boʻlmasa-da, ishlar davomida baʼzi oʻzgarishlar kiritildi. Milliyet gazetasining 1967-yil 26-iyundagi xabarida, ishlar uchun "2 million 100 ming liraga yaqin", lift qurilishiga esa "taxminan 800 ming lira" sarflangan,[32] 1967-yil 3-sentyabrdagi xabarda, "25 Baʼzi qoʻshimcha ishlar uchun -30 ming lira" toʻlangan. Koʻproq xarajat qilinishi bildirildi.[33] Gazetaning 1967-yil 27-sentabr sonida barcha ishlar uchun 3 million lira sarflangani[34] boʻlsa, Anadol gazetasining 1979-yildagi maqolasida strukturaviy xarajat 2,5 million “taxminan” boʻlib, bezatish uchun qilingan. va boshqa oʻrnatish xarajatlari "taxminan" 1 million lira koʻrsatilgan.

1967-yil 28-sentabrda shahar hokimi Ishchan boshchiligidagi marosim bilan minora ochildi.[4][35] Restoran qismini qurishni oʻz zimmasiga olgan Unal Kardesler 1968-yil fevral oyida boʻlib oʻtgan tender natijasida minoraning foydalanish huquqini Istanbul munitsipalitetidan besh yilga ijaraga oldi.[15] Tuzilgan tadbirlardan soʻng minora 1969-yil 30-mayda Turizm va targʻibot vaziri Nihad Kürshad tomonidan tantanali marosim bilan turistik obyekt sifatida ochildi. Aka-ukalar bezak uchun 4,5 million lira sarflaganliklarini maʼlum qildi.[36][37] Kardeshlerning munitsipalitet bilan lizing shartnomasi birinchi besh yildan keyin har yili yangilandi.[38]

Ishlar bilan podval ; Lift uchun dvigatel xonasi xizmat koʻrsatish qavati sifatida tashkil etilgan boʻlib, unda issiqlik almashtirgich, zaxira generator, boʻyash xonasi va omborlar joylashgan. Har biri shu qavatdan oltinchi qavatga yetib boradigan ikkita sakkiz kishilik liftlar birinchi qavatga qoʻshildi, u yerda kirish oʻqi qarshisida kassa, maʼlumot stoli, kommutator, valyuta ayirboshlash seyfi, PTT qutisi va telefon qoʻshildi. Zamin shiftiga turk naqshlaridan foydalangan holda yoritish va bezaklar qoʻllanilar ekan, Lift eshigi ustidagi devorga Matrakchi Nasuhning Galata tasvirlangan miniatyurasidan Tankut Öktem va Haluk Tezonar tomonidan yasalgan rölyef oʻrnatildi.[39][40] Tashqi koʻrinishini saqlab qolish uchun birinchi qavat ustidagi oraliq qavatga temir-beton toʻsinlar qoʻshildi, yogʻoch panjaralar yangilandi.[39] Birinchi qavat sharqona kafega, ikkinchi qavat minora tarixiga oid muzeyga, uchinchi qavat esa turistik buyumlar sotiladigan qavatga aylantirildi.[39] Toʻrtinchi qavat Genoese Tavern deb nomlangan taverna sifatida tashkil etilgan.[39] Minoradagi oziq-ovqat va ichimliklar xizmat koʻrsatish joylari foydalanish uchun beshinchi qavatda oshxona qurilgan boʻlsa, tashqariga ventilyatsiyasi ochilgan shamollatish tizimi ham oʻrnatildi.[39] Oltinchi qavat hojatxonalar va garderobli qabulxonaga aylantirildi. Sakkizinchi qavat, tashrif buyuruvchilar uchun ochiq boʻlgan oxirgi qavat tungi klub sifatida tashkil etilgan.[39] 1972-yilda Genuya tavernasini oʻz zimmasiga olgan Kuzgun Acar, Kuzgunʼun Yeri nomi bilan ishlay boshladi.[41]

Vazirlar Kengashining 1989-yil 30-avgustdagi 89/14499-sonli qarori bilan Turkiya Respublikasining 3-sentyabr 1989-yilda rasmiy gazetasida ' etilgan Galata minorasi va uning atrofida “turizm markazi” tashkil etildi., minora va uning atrofi esa Turizm vazirligining yurisdiktsiyasiga oʻtgan.[42][43]

1999—2000-yillar oraligʻida munitsipalitet bilan kelishmovchiliklar va uni qayta tiklash

[tahrir | manbasini tahrirlash]
2020- yilgacha restoran bilan minoraning sakkizinchi qavatidan ko'rinish (2011- yil iyun)

1996-yilda minora devorlarining tashqi qismida yoriqlar topilgan. Galata assotsiatsiyasi prezidenti Mete Göktugʻning aytishicha, bu yoriqlar sababi "1965-yilda restavratsiya ishlarida notoʻgʻri texnikadan foydalanish" edi.[44] Oʻsha yili Göktugʻning boshqa bayonotida, minora "qiyshayish xavfi" borligini aytdi.[45] 2000-yil avgust oyida Göktug bu daʼvoni yana bir bor ifoda etgan boʻlsa-da, "Istanbul shahar hokimiyati rasmiylari" ' Milliyet gazetasiga koʻra, "vaziyat xavfli emas".[46]

1996-yil oktyabr oyida Istanbul shahar hokimiyati kengashining yigʻilishida minorani muzeyga aylantirish va uni shahar hokimiyatiga qarashli Kutubxonalar va muzeylar boshqarmasiga topshirishga qaror qilindi. Parlamentdagi Jumhuriyat Xalq partiyasi guruhi matbuot kotibi Oʻzkal Yiji, "alkogol xizmat qilgani uchun minoraning siyosiy qaror bilan muzeyga aylantirilishi koʻzda tutilgan" deb daʼvo qildi.[47] Minorani boshqarayotgan kompaniya, minoraning birinchi va ikkinchi qavatlarida munitsipalitetga tegishli koʻrgazma maydonlari mavjud boʻlsa-da, oʻsha vaqtga qadar koʻrgazma tashkil qilish uchun hech qanday soʻrov olmaganini taʼkidladi va "maqsad: muzeyni yoping, lekin restoranni spirtli ichimlik bilan yoping".[48][49] Beyogʻlu shahar hokimi Kadir Topbaş, bu daʼvolarning haqiqatga toʻgʻri kelmasligini va ekspertning fikriga koʻra, "[minorani] xavf-xatarsiz muhrlab qoʻyganliklarini" aytdi.[50] Turizm vazirligi matbuot maslahatchisi Mehmet Sabri Canbeyli 1996-yil 23-oktabrda Jumhuriyat ' chop etilgan bayonotida “[Galata minorasi] munitsipalitet qoʻliga tushsa lojaga aylanadi” iborasini ishlatgan va Vazirlik minorani shahar hokimiyatidan rasman talab qiladi.[51]

Taxminiy qiymati 50 milliard lira boʻlgan minorani restavratsiya qilish va uni muzeyga aylantirish tenderida Pekerler İnşaat gʻolib chiqdi.[52][53] Beyogʻlu 3. 1996-yil 17-oktabrda birinchi sud majlisi boʻlib oʻtgan Tinchlik ishlari boʻyicha fuqarolik sudiga berilgan daʼvo[48] rad etish toʻgʻrisida qaror qabul qildi.[54] 1997-yil dekabr oyida Madaniyat vaziri Istemihan Talay imzosi bilan Istanbul shahar hokimligi, Istanbul gubernatorligi va Istanbul 1. Madaniy va tabiiy merosni muhofaza qilish kengashiga yuborilgan maktubda.[54] Munitsipalitet tomonidan 1998-yilda minorada kutubxona qurishga urinish qilingan boʻlsa-da, bu urinish Yodgorliklar kengashi tomonidan rad etilgan.[38][55]

Minoradagi tosh zinapoyalarning bir qismi (2008-yil iyul)

1999-yil 7-maydagi Istanbul №1 Madaniy va tabiiy merosni muhofaza qilish kengashi tomonidan chiqarilgan ruxsatnoma qaroridan soʻng, 1996-yilda tenderda gʻolib chiqqan Peker Construction tomonidan Shirin Akinji maslahatchisi ostida minoraning tashqi koʻrinishidagi restavratsiya ishlari boshlandi. va Dogan Kuban.[38][53][56] Akinji, suratlarga tayanib, minoradagi yoriqlar 1965-yildagi restavratsiyadan oldin ham borligini aytdi.[52] Ishlar doirasida yoriqlar ohak asosidagi material bilan toʻldirildi, sirt teksturasida erishni yoʻqotish uchun yangi toshlar qoʻshildi, tashqi koʻrinishdagi ifloslanish tozalandi, balkon panjaralari tozalandi va qoplama bilan qoplandi. rangsiz himoya materiali, minoraning qoʻrgʻoshin qoplamasi va tepasida podsholikning oltin qoplamasi yangilandi.[52] Hurriyet gazetasining 2000-yil iyun oyidagi xabariga koʻra, 287,[38] Hurriyet gazetasining 2000-yil sentyabrdagi xabariga koʻra, 235 milliard lira sarflangan.[52] 2000-yil iyun oyida tugallangan ishlardan soʻng, 2000-yil 13-noyabrda Istanbul shahar hokimligining 50 kun ichida 100 ochilishi doirasida Istanbul shahar hokimi Ali Mufit Gurtuna va Beyogʻlu shahar hokimi Kadir Topbaş ishtirokida minoraning ochilish marosimi boʻlib oʻtdi. kampaniya.[57]

Qayta tiklash ishlari davom etayotgan bir paytda, 2000-yil may oyida minoraning ettinchi va sakkizinchi qavatlaridagi restoran va tungi klub Beyogʻlu munitsipaliteti tomonidan yongʻinga qarshi xavfsiz emasligi sababli yopilgan, minora operatorlari esa bu daʼvolarning amalga oshirilganligini bildirgan. haqiqatni aks ettirmaydi.[38][55] 1997-yil 24-sentabr va 1998-yil 15-maydagi hisobotlarida Istanbul shahar hokimiyati oʻt oʻchirish boshqarmasi minoradagi yongʻin xavfiga qarshi choralar koʻrishni soʻragan edi.[58]

2000-yilda Istanbul shahar hokimiyati minora maʼmuriyatini Beyogʻlu munitsipalitetiga oʻtkazishga harakat qildi. Topboshning maslahatchisi Abdurrahman Shen, minorani tadqiqot markazi, muzey va maʼlumot markazini oʻz ichiga olgan markaz sifatida ishlatishni rejalashtirganliklarini va yuqori qismda shaharni durbin bilan tomosha qilish mumkin boʻlgan tartibga ega boʻlishini aytdi.[59] 2000-yilda Istanbul shahar hokimiyati minoraning ichki restavratsiyasi uchun ochgan tender Pekerler İnşaatga 700 milliard liraga topshirildi.[60][61] Biroq, Istanbul shahar hokimiyati tomonidan ushbu restavratsiya uchun Istanbul №1 Madaniy va tabiiy merosni muhofaza qilish kengashiga taqdim etilgan minoraning muzeyga aylantirilishini koʻzda tutgan loyiha, ruxsat berilmaganligi sababli Kengash tomonidan rad etildi. muzey tashkil etishga ruxsat berishi kerak boʻlgan Madaniyat vazirligi tomonidan.[61] Keyin, oʻsha yili yangi loyiha tayyorlanib, kengashga taqdim etildi, unda koʻrgazma zali, suvenirlar savdosi boʻlimi va kafe mavjud.[61]

Minora operatori Coşar Kardeshler 2002-yil mart oyida minora 2000-yil may oyida yopilganidan keyin bir yil davomida yopiq qolganligini va ularni minoradan evakuatsiya qilish uchun shahar hokimiyati tomonidan shu paytgacha oltita daʼvo qoʻzgʻatilganini aytdi.[62] Istanbul shahar hokimiyati qurilish ishlari boʻyicha direktor oʻrinbosari Yunus Baltaning 2000-yil iyun oyida minora tashrifidan soʻng bildirgan daʼvosiga javoban, minora rahbariyati minoraning yuqori qavatlarida devorlarni oʻyib, hojatxonalar qurilgan. 1960-yillarda restavratsiya qilinganidan beri minorada hojatxona borligi, quvur yorilishi va kafel ishlatilganligi, ular buzilganligi sababli almashtirilgani aytilgan.[63] Minoraning yuqori ikki qavatini turk qahvaxonasi va boshqa qavatlarini esdalik sovgʻalari va boshqa turistik buyumlar bilan tartibga solish uchun Yodgorliklar kengashiga qilingan ariza 2004-yil fevral oyida Kengash tomonidan tasdiqlangan.[64][65]

Galata minorasi va uning atrofi Vazirlar Kengashining 2006-yil 20-fevralda qabul qilingan 2006/10172-sonli qarori bilan Turkiyaning 28-mart 2006 ' rasmiy gazetasida eʼlon qilingan qarori bilan "yangilanish maydoni" sifatida belgilandi. Ichki ishlar vazirligining 2006-yil 6-fevraldagi 57167-son qarori.[66] Ichki ishlar vazirligining 2006-yil 24-maydagi 45693-sonli xati va Vazirlar Kengashining 2006/10573-sonli qarori bilan 2006-yil 7-iyunda qabul qilingan va TR rasmiy gazetasida 6- ' eʼlon qilingan. 2006-yil iyul oyida bu hududni taʼmirlash ishlari doirasiga kiritildi.Beyogʻlu munitsipaliteti tomonidan ekspropriatsiya qilishga qaror qilindi.[67][68] Beyogʻlu Istanbul madaniy va tabiiy merosni muhofaza qilish kengashining 1993-yil 7-iyuldagi 4720-sonli qarori bilan shahar muhofazasi hududi deb eʼlon qilingan chegaralar ichida boʻlsa-da, bu hudud rejalashtirish hududidan tashqaridagi etti hududdan biri edi.[69]

Istanbul shahar hokimiyati davri

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Munitsipalitet Istanbul shahar hokimiyati va minora operatori birodarlar oilasi o'rtasidagi ijara shartnomasini yangilamaganidan so'ng, minora boshqaruvi 2013 yil 16 apreldan boshlab munitsipalitetning sho''ba korxonasi bo'lgan BELTURga o'tkazildi.[70] Oldingi operator tomonidan qilingan bayonotda, har yili iyul oyida yangilangan shartnomalari munitsipalitet tomonidan hech qanday asossiz bir tomonlama bekor qilinganligi va "qonunga koʻra, munitsipalitetlar tadbirkorlik sub'ektlarini hibsga olishlari mumkinligi" taʼkidlangan. ular bir oy oldin ogohlantirib ijaraga berishadi" va ular minorani tark etishdi.[71] Minoraning yuqori ikki qavatida shahar hokimiyati tomonidan amalga oshirilgan ta’mirlash ishlari natijasida sakkizinchi qavati restoran, yettinchi qavati esa kafe sifatida foydalanishga topshirildi.[70]

2013-yil 21-iyun kuni qabul qilingan qaror bilan Jahon merosi qoʻmitasining 37-sessiyasida Galata minorasi “Oʻrta yer dengizidan Qora dengizgacha boʻlgan Genuya savdo yoʻlidagi qalʼa va devor bilan oʻralgan aholi punktlari” turkumidagi meʼmoriy ishlar qatorida namoyish etildi. Turkiyaning YuNESKO vaqtinchalik Jahon merosi roʻyxatida. .[72]

2014-yil iyun oyida minora atrofidagi maydonda BELTUR kompaniyasi tomonidan stol, stul va soyabonlardan iborat choyxona tashkil etildi.[73][74] Bu holatga 21-iyun kuni minora joylashgan maydonga yigʻilgan bir guruh norozilik bildirgan.[75] 2015-yil noyabr oyida u Taksim-Tünel nostaljik tramvayining dizayni bilan kafega aylantirildi.[76]

2000-yillardan buyon Istanbul shahar hokimiyati tomonidan oʻrnatilgan tizim bilan tunda yoritilgan minoraning yoritish tizimi NA LightSyle tomonidan amalga oshirilgan ishlar doirasida yangilandi va 2016-yilda nihoyasiga yetkazildi. Munitsipalitet va munitsipalitetga qarashli Istanbul Energy[77].[78]

Jamgʻarmalar bosh boshqarmasiga mulk huquqini oʻtkazish

[tahrir | manbasini tahrirlash]
2020-yilda restavratsiya qilingan minoraning ettinchi qavatidan ko'rinish (2021- yil yanvar)

Vaqflar Bosh boshqarmasi 2019-yil 17-apreldagi maktubi bilan Vaqflar toʻgʻrisidagi qonunning 30-moddasiga asoslanib, “Kule-i Zemin” jamgʻarmasi nomidan minoraning egalik huquqini ularga oʻtkazish uchun ariza berdi.[79][80] Arizadan soʻng, minoraning egalik huquqi 2019-yil 13-maydan boshlab Kule-i Zemin jamgʻarmasi nomidan Vaqflar Bosh boshqarmasiga oʻtdi va shahar hokimiyati minora ijarachisi maqomida qoldi.[80] 2019-yil 27-dekabrda Istanbul shahar hokimligi yuridik maslahatchisi tegishli qonunning 30-moddasida koʻrsatilgan shartlar bajarilmaganligi sababli, yana bir bor munitsipalitetga beriladigan mulk huquqi uchun Vaqflar Bosh boshqarmasiga da’vo qoʻzgʻatdi. madaniy boylik hisoblangan minora vaqf tomonidan yaratilmagan va vaqf madaniy mulk hisoblanmaydi.[79][80] BELTUR nomidan tuzilgan ijara shartnomasi muddati 2019-yil 31-dekabrda tugadi.[81]

Madaniyat va turizm vaziri Mehmet Nuri Ersoy 2020-yil 18-yanvar kuni minora atrofida ekspropriatsiya ishlari olib borilishini va "Beyogʻlu Madaniyat Yoʻli" deb nomlangan turizm, madaniyat va sanʼat loyihasi doirasida minora atrofida maydon yaratilishini eʼlon qildi. Galata minorasini ham oʻz ichiga oladi.[82] Istanbul shahar hokimiyati tomonidan berilgan daʼvoni koʻrib chiqish, Istanbul 18. Fuqarolik ishlari boʻyicha birinchi instansiya sudining 2020-yil 7-fevraldagi hal qiluv qarori bilan koʻchmas mulkka nisbatan vaqtinchalik ehtiyot chorasi qoʻllash toʻgʻrisida qaror qabul qilindi. Munitsipalitet sud tomonidan belgilangan 100 ming ₺ garov pulini toʻlagan boʻlsa-da, yuqori deb topilgan bu narxga eʼtiroz bildirdi.[79] 2020-yil 6-aprelda Vaqflar Bosh boshqarmasi talabiga koʻra Beyogʻlu tumani hokimligi munitsipalitetni minoradan evakuatsiya qilish jarayonini boshladi. Ushbu holatni bekor qilish uchun Istanbul shahar hokimligi tomonidan berilgan daʼvoni koʻrib chiqqan Istanbul 7-maʼmuriy sudi, ijroni 2020-yil 10-aprelda toʻxtatishga qaror qildi.[83]

2020-yil 15-may kuni boʻlib oʻtgan matbuot anjumanida Vaqflar Bosh direktori Burhan Ersoy, Usmonlilar davriga tegishli ekanligini va Kule-i Zemin jamgʻarmasiga tegishli ekanligini bildirgan Galata minorasining mulk hujjatini koʻrsatdi. Ersoy, 1943-yilda qabul qilingan qonunga koʻra, minoraning egalik huquqi oʻsha paytda Istanbul munitsipalitetida roʻyxatdan oʻtkazilgan, chunki uning kimga tegishli ekanligi noma’lum boʻlib, bugungi kunda vaqflar Bosh boshqarmasi nomiga roʻyxatdan oʻtkazilishi kerakligini ta’kidladi. 5737-sonli Qonunning 30-moddasiga asosan.[84] Usmon Nuri Erginning " Mecelle-i Umur-i Belediyye" kitobiga asoslanib, Nejdet Sakaogʻlu minoraning mulki hech qachon vaqfga tegishli boʻlmaganini va u tashkil etilganidan keyin Oltinchi shahar hokimiyatiga berilganligini va bir qismi Buzilgan devorlar joylashgan er oʻsha paytda Valide Sulton jamgʻarmasiga berilgani va vaqf daʼvosi rad etilgani, shuning uchun boʻlishi mumkinligini aytdi.[85] Istanbulning 7-maʼmuriy sudida ishning Vaqflar Bosh boshqarmasi foydasiga yakunlanishi ortidan, 16-maydan eʼtiboran minoraning egaligi, Kule-i Zemin Vakfi nomidan. U tuman hokimligiga oʻtdi.[84][86]

2020-yilda restavratsiya bilan muzey va koʻrgazma maydoniga aylantirish

[tahrir | manbasini tahrirlash]
2020-yilda restavratsiyadan so'ng yaratilgan muzey qismidan ko'rinish (2021-yil yanvar)

Istanbul Madaniy merosni muhofaza qilish boshqarmasining 2-sonli 2020-yil 4-iyundagi qarorida, "Galata minorasining loyiha chizmasi uchun zararsizlantirish va qirib tashlash talabi maqsadga muvofiq deb qaror qilindi va ariza Istanbul mintaqaviy boshqarmasi nazorati ostida amalga oshiriladi." Jamgʻarmalar Bosh boshqarmasi, Istanbul shahar hokimligidan 2020-yil 21-may va 8-iyun 2020-yildagi xatlar bilan soʻralgan ushbu loyihalar ularga etkazilmaganidan soʻng, 2020-yil 22-iyunda "Galata minorasini oʻrganish, tiklash, tiklash va muhandislik loyihalarini tayyorlash, tiklash va muzeylashtirish" Ariza ishi". tenderga chiqdi. Tenderda gʻolib chiqqan ES Yapı 2020-yil 30-iyunda ish boshladi.[87] Madaniyat va turizm vaziri Ersoy iyun oyidagi bayonotida minora 15-sentabrda ochilishini[88] u 2020-yil 6-iyulda minora tashqarisidagi ishlar qushlarning migratsiya mavsumigacha toʻxtatilganini aytdi. minorada ebabil qushlarning koʻpayishiga.[89] Oʻsha kuni Vaqflar Bosh boshqarmasi, vazir Ersoyning koʻrsatmasiga binoan, minora tashqarisidagi iskala olib tashlanganini va tashqi koʻrinishidagi restavratsiya toʻxtatilganini va davom etishi sababli ishlar kuzda davom etishini eʼlon qildi. minoradagi ebabil qushlarning naslchilik davri.[89]

2020-yil 12-avgust kuni Istanbul shahar hokimligi Madaniy meros boʻlimi boshligʻi Mahir Poʻlat oʻzining Twitter’dagi sahifasida restavratsiya ishlari doirasida minora devorlariga hilti bilan qilingan aralashuvni koʻrsatgan videoda eʼlon qilingan. ijtimoiy tarmoqlarda reaksiyalarga sabab boʻldi. Madaniyat va turizm vaziri oʻrinbosari Ahmet Misbah Demirjan, tasvirlar uchun "baʼzi arizalar vazirligimizning tegishli boʻlinmalarini ham bezovta qilganini" taʼkidlab, ishlarni amalga oshirgan kompaniya bilan bogʻlanib, "kerakli harakatlar boshlanganini" bildirdi. Xuddi shu kuni Istanbul 2-sonli Madaniy merosni muhofaza qilish boshqarmasi, "amaliyotlarning Vaqflar nazorati ostida amalga oshirilishini taʼminlash va buni ogʻir mashina bilan emas, qoʻlda qilishda ehtiyot boʻlish" dedi. “Viloyat boshqarmasiga eslatish” haqida xat yubordi. Madaniyat va turizm vaziri Ersoy, vayron boʻlgan qismlarning keyinroq binoga qoʻshilgan joylar ekanligini va "qoʻllangan usullar bilan bogʻliq holda tegishli shirkatga kerakli jazo choralari qoʻllanilishini" bildirdi.[90] Xuddi shu kuni Istanbul shahar hokimligi Madaniy meros boshqarmasi "Restavratsiya qilish uchun Vaqflar Bosh boshqarmasi tomonidan tasdiqlangan restavratsiya loyihasi zarur" va Istanbul Bosh prokuraturasi va Istanbul mintaqaviy Madaniy merosni muhofaza qilish kengashi № . eʼlon qilindi. Minorada shahar hokimiyati guruhlari tomonidan oʻtkazilgan tekshiruvda vayron boʻlgan bu qismning qayta qurilgani aniqlandi.[91] 13-avgust kuni boʻlib oʻtgan 2-sonli Istanbul Madaniy merosni muhofaza qilish mintaqaviy kengashi yigʻilishida restavratsiya loyihasining maqsadga muvofiq ekanligiga qaror qilindi va loyiha tasdiqlandi.[92][93] Istanbul Bosh prokuraturasining 20-avgustdagi Istanbul 2-sonli Madaniy merosni muhofaza qilish mintaqaviy kengashiga yuborgan xati bilan matbuotda chiqqan xabar doirasida tergov boshlandi. va 2863-sonli “Madaniy va tabiiy boyliklarni muhofaza qilish toʻgʻrisida”gi qonunga zid boʻlgan harakatlar toʻgʻrisida jinoiy shikoyatlar. Maqolada loyihani tasdiqlash hujjati va ishlarni amalga oshirgan shaxs yoki muassasa maʼlumotlari soʻralgan.[93]

Liftlarning kabinadagi ko'rinishi (devor va ship ekranlarida video devor texnikasi doirasida video ijro etiladi)

2020-yil 6-oktabrda Istanbul ozod qilinganining yilligi kuni minora video xaritalash va lazer yordamida qurilgan boʻlib, unda Mehmet Nuri Ersoy, Istanbul gubernatori Ali Yerlikaya va Beyogʻlu shahar hokimi Haydar Ali Yildiz ishtirok etgan, Zeynep Bastik va Unvited Jazz Band ishtirok etgan. kontsert nurli shou bilan birga tantanali ravishda qaytadan foydalanishga topshirildi. Ushbu tartiblar bilan yuqori ikki qavatdagi kafe va restorandan tashqari minoraga qoʻshilgan barcha elementlar olib tashlandi va minora koʻrgazma markazi va muzey sifatida tashkil etildi.[94][95]

Ishlar doirasida minora tashqarisidagi maydonga Taksim-Tünel nostaljik tramvay yoʻli dizayni bilan chiptalar sotiladigan kassa oʻrnatildi.[96] Birinchi qavat chiptalarni nazorat qilish va xavfsizlik punkti va oltinchi qavatga koʻtariladigan liftga kirish uchun ajratilgan.[96][97] Birinchi qavat muzey doʻkoniga aylantirilgan.[96] Ikkinchi qavat Galata minorasidan uchib kelayotgan Hezarfen Ahmad Chalabiyning animatsiyasini koʻrsatadigan ekranga ega simulyatsiya maydoni va minoradan rasadxona sifatida foydalanilgan davr haqida koʻrgazma maydoni sifatida tashkil etilgan.[96][97] Uchinchi qavat doimiy koʻrgazma maydonlari sifatida taʼmirlangan boʻlib, unda mustaqillik urushi fotosuratlari, toʻrtinchi qavatda Galata minorasi va uning devorlari, beshinchi qavatda Galata minorasi va Istanbul bilan bogʻliq ishlar joylashgan. .[96] Istanbulning bir qismini koʻrsatuvchi maket va derazalar oldiga oʻrnatilgan durbinlarni tomosha qilish uchun oʻtish joyi sifatida ishlatiladigan oltinchi qavatdan keyin yetib boriladigan vaqtinchalik koʻrgazma maydoni boʻlgan ettinchi qavatga joylashtirildi.[96] Sakkizinchi qavatda bir nechta skameykalar qoʻyilgan boʻlib, u tomosha terasi sifatida tashkil etilgan.[96]

yettinchi qavatdan ko'rinish (2021-yil yanvar)

Qayta tiklash jarayonida 1960-yillardagi interyerga qoʻshilgan barcha elementlar va bezaklar olib tashlandi.[98] 1960-yillardagi restavratsiya doirasida toʻldirilgan beton materiallar olib tashlandi va devorlarni mustahkamlash uchun Xuroson ohak ishlatildi. Vazir Ersoy, ishlar doirasida "ming tonna betonni demontaj qildik va toʻliq ming yuk mashinasi ogʻirlikni olib tashladik" dedi.[98] Sakkizinchi qavatning shiftida shiftga osilgan qandil olib tashlandi va beton shift gips yordamida tekislandi. Konus shaklidagi tomning ichki devori atrofiga Istanbulning Usmonlilar nazorati ostiga oʻtgandan keyingi holatini koʻrsatadigan gravyura oʻrnatilgan.[98] Qavatlarning pollari yogʻoch parket bilan qoplangan boʻlsa, sakkizinchi qavat polining oʻrtasiga marmar naqsh qoʻyilgan.[98] Birinchi toʻrt qavatni bogʻlaydigan tosh zinapoyalar epoksi bilan qoplangan yogʻoch bilan qoplangan. Oxirgi uch qavatdagi zinapoyalar temir komponentlar yordamida yangilandi.[98] Yong'inga qarshi choralar doirasida binoning elektr va yorug'lik tizimlari qayta qurilar ekan, avvalgi tizimlarning tarkibiy qismlari demontaj qilindi va Istanbul shahar hokimiyatining sho''basi Istanbul Energyga qaytarildi.[86][98] Minoraning lift kabinalarida video devor texnikasi qoʻllandi, devor va shiftlarga ekranlar oʻrnatildi, bu minoradan olingan videolarni namoyish qilish imkonini berdi.[99] Liftning birinchi qavati kirish qismi ustidagi relyef olib tashlandi.[100] Derazalar yangilandi, koʻrgazma va muzey pollariga koʻrgazma bloklari qoʻshildi.[98] Koʻrish ayvonidagi toshlar taʼmirlandi, toʻsiqlar yangilandi, kiraverishdagi marmar epitafiya saqlanib qoldi .[98][101]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Maxsus
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 1,22 1,23 „Galata Kulesi'nin Ceneviz dönemine yönelik bir yeniden değerlendirme“. YILLIK: Annual of Istanbul Studies. № 2. 2020. 53–80-bet. 8 Ocak 2021da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 6 Ocak 2021. {{cite magazine}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (yordam); sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |access-date= va |archivedate= (yordam)
  2. ↑ The Oxford History of Byzantium (İngilizce). New York: Oxford University Press, 2002 — 254-bet. ISBN 9780198140986. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Norwich 1997.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 4,15 4,16 4,17 Eyice 1995.
  5. ↑ Eski Galata ve Binaları. İstanbul: Çelik Gülersoy Vakfı İstanbul Kütüphanesi Yayınları, 1989 — 43-bet. ISBN 9757512044. 
  6. ↑ 6,0 6,1 Eyice 1969.
  7. ↑ Itinéraire de Jérome Maurand d'Antibes à Constantinople (1544) (İtalyanca). Paris: Ernest Leroux, 1901 — 198-bet. Qaraldi: 10 ocak 2021. 
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 „Takiyüddin'in Pera'daki gözlemevi“. Osmanlı Bilimi Araştırmaları. 10-jild, № 2. 2009. 115–129-bet. 17 Ocak 2021da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 14 Ocak 2021. {{cite magazine}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (yordam); Unknown parameter |month= ignored (yordam); sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |access-date= va |archivedate= (yordam)
  9. ↑ İstanbul Rasathanesi. Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1969 — 63-64-bet. 
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 „Osmanlı astronomi müesseseleri“. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. 2-jild, № 4. 2004. 411–453-bet. 21 Ocak 2021da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 15 Ocak 2021. {{cite magazine}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (yordam); sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |access-date= va |archivedate= (yordam)
  11. ↑ 11,0 11,1 Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Coğrafya
  12. ↑ Nüzhet Gökdoğan Sempozyumu. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Ekim 1993 — 34-bet. 
  13. ↑ İstanbul'un Tarihsel Topografyası. Yapı Kredi Yayınları, Ocak 2001 — 322-bet. ISBN 975080158X. 
  14. ↑ „Altıncı Daire-i Belediye ve günümüz belediye hizmetleriyle karşılaştırılması“. Takvim-i Vekayi. 7-jild, № 1. 2019. 37–77-bet. ISSN 2148-0087. 25 Mart 2020da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 27 Ocak 2021. {{cite magazine}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (yordam); Unknown parameter |month= ignored (yordam); sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |access-date= (yordam)
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Koçu 1971.
  16. ↑ X Ulusal Astronomi Kongresi, 2–6 Eylül 1996. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimler Bölümü, 1996 — 334-341-bet. 
  17. ↑ Galata kulesi. Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni, s. 6-7.
  18. ↑ İşgal Altında İstanbul. İletişim Yayınları, 1993 — 114-bet. ISBN 9754703221. 
  19. ↑ Osmanlı'nın Çılgın Projeleri. Yitik Hazine Yayınları, 2012. ISBN 9789944766388. 
  20. ↑ „Bâb-ı Seraskerî üzerindeki kitâbelerin serencâmı“ (PDF). İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. № 31. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi. 2014. 105–130-bet. 6 Şubat 2021da asl nusxadan (PDF) arxivlandi. Qaraldi: 29 Ocak 2021. {{cite magazine}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (yordam); sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |access-date= va |archivedate= (yordam)
  21. ↑ Hem nalına hem mıhına. Cumhuriyet (21 şubat 1930), s. 3.
  22. ↑ Saat ayarları birleşiyor. Cumhuriyet (11-mart), s. 1.
  23. ↑ Vakit küresi. Cumhuriyet (19 ekim 1930), s. 2.
  24. ↑ Vakit küresi'nin düdüğü ihale edildi. Cumhuriyet (6 ağustos 1933), s. 2.
  25. ↑ Vakit küresi. Cumhuriyet (11 kasım 1930), s. 2.
  26. ↑ Vakit küresi. Cumhuriyet (8 kasım 1933), s. 2.
  27. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Anadol
  28. ↑ Galata Kulesi için proje hazırlandı. Milliyet (5 eylül 1964), s. 2.
  29. ↑ 29,0 29,1 Galata Kulesi turistik tesis oluyor. Milliyet (21 eylül 1964), s. 1, 7.
  30. ↑ Galata Kulesi plânı onaylandı. Milliyet (19 ocak 1965), s. 2.
  31. ↑ Şevket Usta'nın yaptığı altın kaplama alem İstanbul'un üstüne yerleşti. Hürriyet (17 nisan 1967), s. 10.
  32. ↑ Galata Kulesi dansing oldu. Milliyet (26 haziran 1967), s. 1, 9.
  33. ↑ Galata'da parayı veren İstanbul'u seyredecek. Milliyet (3 eylül 1967), s. 8.
  34. ↑ Galata Kulesi yarın açılıyor. Milliyet (27 eylül 1967), s. 3.
  35. ↑ Galata Kulesine giriş 3 lira. Milliyet (29 eylül 1967), s. 1.
  36. ↑ Restore edilen tarihî Galata Kulesi açıldı. Cumhuriyet (30 mayıs 1969), s. 1.
  37. ↑ Galata Kulesi yarından itibaren halka açılıyor. Milliyet (29 mayıs 1969), s. 11.
  38. ↑ 38,0 38,1 38,2 38,3 38,4 Ayda 2.5 milyara kule. Hürriyet İstanbul (8 haziran 2000), s. 6.
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 39,3 39,4 39,5 Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Anadol-3
  40. ↑ Türkiye Tarihi Yerler Kılavuzu. Remzi Kitabevi, 1979 — 295-bet. 
  41. ↑ „"Şu Kızkulesi'nin aklı olsa Galata Kulesi'ne varır"“. T24 (18 ağustos 2020). 19 ağustos 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22 şubat 2021.
  42. ↑ „Karar Sayısı : 89/14499“. T.C. Resmî Gazete (13 eylül 1989), s. 13-43. 14 şubat 2019da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28 ocak 2021.
  43. ↑ „Mahkemeden tarihi karar: Beyoğlu'nu 'turistleştiren' imar planı iptal!“. Radikal (24 aralık 2013). 6 şubat 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 31 ocak 2021.
  44. ↑ Galata 27 metre çatladı. Milliyet (1996-yil 15-mart), s. 5.
  45. ↑ Galata Kulesi de Pisa gibi eğiliyor. Milliyet (26 temmuz 1996), s. 2.
  46. ↑ Galata'ya dikkat!. Milliyet (8 ağustos 2000), s. 3.
  47. ↑ 2 tartışmalı karar. Milliyet (5 ekim 1996), s. 3.
  48. ↑ 48,0 48,1 Galata Kulesi müze haline getirilecek. Cumhuriyet (15 ekim 1996), s. 20.
  49. ↑ Galata Kulesi'nde içki yasağı. Milliyet (2 ekim 1996), s. 28.
  50. ↑ Galata'ya 'mühür' tartışması. Milliyet (1 haziran 2000), s. 2.
  51. ↑ 'Galata Kulesi tekkeye dönüşmesin'. Cumhuriyet (23 ekim 1996), s. 14.
  52. ↑ 52,0 52,1 52,2 52,3 „Galata Kulesi'nin dışı yenilendi“. Hürriyet (26 eylül 2000). 6 şubat 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28 ocak 2021.
  53. ↑ 53,0 53,1 „Galata Kulesi kurtarılıyor“. Hürriyet (24 eylül 1999). 6 şubat 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28 ocak 2021.
  54. ↑ 54,0 54,1 Galata Kulesi'nde belediyeye engel. Milliyet (14 aralık 1997), s. 7.
  55. ↑ 55,0 55,1 Söz savunmanın. Milliyet (12 haziran 2000), s. 6.
  56. ↑ „Galata Kulesi gençleşiyor“. Hürriyet Kelebek (6 eylül 2000). 6 şubat 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28 ocak 2021.
  57. ↑ „Galata'da Gürtuna şovu“. Hürriyet (15 kasım 2000). 6 şubat 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4 şubat 2021.
  58. ↑ „Yangın önlemi için 3 yıldır izin bekleniyor“. Hürriyet (26 eylül 2000). 6 şubat 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6 şubat 2021.
  59. ↑ „Kule halka kapatılmayacak“. Hürriyet (16 ekim 2000). 6 şubat 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4 şubat 2021.
  60. ↑ „Galata Kulesi restorasyonu Anıtlar Kurulu'na takıldı“. Hürriyet (28 ağustos 2003). 6 şubat 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28 ocak 2021.
  61. ↑ 61,0 61,1 61,2 „İç restorasyon izin bekliyor“. Hürriyet (4 aralık 2000). 6 şubat 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4 şubat 2021.
  62. ↑ „Alkol kavgası Galata Kulesi'ni kararttı“. Hürriyet (3-mart). 27 ocak 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28 ocak 2021.
  63. ↑ Kulede yeni iddia. Milliyet (4 haziran 2006), s. 6.
  64. ↑ „Galata Kulesi restorasyonu Anıtlar'ı bekliyor“. Zaman (27 eylül 2003). 4 ekim 2018da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28 ocak 2021.
  65. ↑ „Galata Kulesi nihayet“. Türkiye (20 şubat 2004). 6 şubat 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6 şubat 2021.
  66. ↑ „Bakanlar Kurulu kararı“. T.C. Resmî Gazete (29-mart). 6 kasım 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 31 ocak 2021.
  67. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Dinçer
  68. ↑ „Bakanlar Kurulu kararı“. T.C. Resmî Gazete (6 temmuz 2006). 6 kasım 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 31 ocak 2021.
  69. ↑ „Mekânsal planların yargı denetimi ve karşılaşılan zorluklar, Beyoğlu (İstanbul) örneği“. Journal of Awareness. 5-jild, № 2. 2020. 103–118-bet. doi:10.26809/joa.5.009.
  70. ↑ 70,0 70,1 „Galata Kulesi'ni artık Beltur işletiyor“. Akşam (2 ocak 2014). 16 nisan 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 ocak 2021.
  71. ↑ „Alkol yasağı 'Kule'ye de sıçradı“. Sözcü (14 nisan 2013). 6 şubat 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 ocak 2021.
  72. ↑ „UNESCO listesine dört yeni aday“. Bianet (31 temmuz 2013). 21 ağustos 2014da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 şubat 2021.
  73. ↑ „Galata Kulesi'nde tepki çeken karar“. Hürriyet (18 haziran 2014). 22 ocak 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6 şubat 2021.
  74. ↑ „Galata'nın da gölgesini sattılar“. Evrensel (20 haziran 2014). 27 eylül 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6 şubat 2021.
  75. ↑ „Galata Kulesi'nin altında 'çay ocağı' protestosu“. CNNTürk.com (21 haziran 2014). 31 mayıs 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20 mayıs 2021.
  76. ↑ „Kaçak çay ocağıydı tramvaykondu oldu“. Sözcü (11 kasım 2015). 12 şubat 2019da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 12 şubat 2021.
  77. ↑ „Onlarınki gurur bizimki utanç“. Hürriyet (21 kasım 2004). 12 kasım 2019da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20 şubat 2021.
  78. ↑ „Işığı ile daha da masalımsı: Galata Kulesi, İstanbul“. PLD Türkiye (5 ekim 2016). 28 ekim 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20 şubat 2021.
  79. ↑ 79,0 79,1 79,2 „Galata Kulesi’ne ihtiyati tedbir konuldu“. Sözcü (26 şubat 2020). 27 şubat 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 31 ocak 2021.
  80. ↑ 80,0 80,1 80,2 „İBB'den alınıp Vakıflar'a devredilen Galata Kulesi'nin arka planı“. Haberturk.com (25 şubat 2020). 6 aralık 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 31 ocak 2021.
  81. ↑ „Galata Kulesi'nde Bakan Beltur'u suçladı“. Cumhuriyet (17 mayıs 2020). 6 şubat 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6 şubat 2021.
  82. ↑ „Kültür ve Turizm Bakanı Ersoy Beyoğlu Kültür Yolu Planı'nı açıkladı“. Anadolu Ajansı (18 ocak 2020). 19 ocak 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 31 ocak 2021.
  83. ↑ „Galata Kulesi'ni İBB'den alma girişimine mahkeme "dur" dedi“. Sözcü (17 nisan 2020). 29 nisan 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 şubat 2021.
  84. ↑ 84,0 84,1 „Vakıflar Genel Müdürü Ersoy'dan Galata Kulesi'nin mülkiyet hakkına ilişkin değerlendirme“. Anadolu Ajansı (15 mayıs 2020). 13 haziran 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 şubat 2021.
  85. ↑ „Tarih, Galata Kulesi vakıf malı değil diyor“. Karar (18 mayıs 2020). 24 mayıs 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15 şubat 2021.
  86. ↑ 86,0 86,1 „Galata Kulesi'nde neler oluyor? İBB suç duyurusunda bulunacak“. Cumhuriyet (12 ağustos 2020). 19 eylül 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 şubat 2021.
  87. ↑ „Galata Kulesi bir vakıf eseridir, tüm insanlığın mirasıdır.“. Vakıflar Genel Müdürlüğü (15 ağustos 2020). 24 kasım 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 şubat 2021.
  88. ↑ „İBB'den alınıp Vakıflar'a devredilen Galata Kulesi müze oluyor“. Cumhuriyet. Anadolu Ajansı (25 haziran 2020). 8 ocak 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5 şubat 2021.
  89. ↑ 89,0 89,1 „Galata Kulesi'nde restorasyon ertelendi“. Demirören Haber Ajansı (6 temmuz 2020). 6 şubat 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5 şubat 2021.
  90. ↑ „Tarihi Galata Kulesi'nde korkunç restorasyon“. Arkeofili (12 ağustos 2020). 29 eylül 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5 şubat 2021.
  91. ↑ „Galata Kulesi'nin yıkılan duvarları alelacele yeniden örüldü“. İstanbul Büyükşehir Belediyesi (13 ağustos 2020). 23 eylül 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5 şubat 2021.
  92. ↑ „Koruma Kurulu, tarihi Galata Kulesi'ndeki restorasyon projesine onay verdi“. Cumhuriyet (27 ağustos 2020). 25 ekim 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5 şubat 2021.
  93. ↑ 93,0 93,1 „Galata Kulesi'nde darbeli matkapla yapılan yıkımla ilgili soruşturma başlatıldı“. Evrensel (29 ağustos 2020). 1 eylül 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 13 şubat 2021.
  94. ↑ „Galata Kulesi'nin açılışı gerçekleşti“. Haberturk.com (6 ekim 2020). 24 kasım 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2 şubat 2021.
  95. ↑ „İstanbul'un simgelerinden Galata Kulesi ziyarete açıldı“. Anadolu Ajansı (6 ekim 2020). 6 şubat 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2 şubat 2021.
  96. ↑ 96,0 96,1 96,2 96,3 96,4 96,5 96,6 „Galata Kulesi'nin bugününü tasarlamak“. Gazete Duvar (5 kasım 2020). 4 kasım 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2 şubat 2021.
  97. ↑ 97,0 97,1 „Galata Kulesi yeniden ziyaretçilerini ağırlamaya başladı“. Anadolu Ajansı (7 ekim 2020). 6 şubat 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2 şubat 2021.
  98. ↑ 98,0 98,1 98,2 98,3 98,4 98,5 98,6 98,7 „Ersoy: Bin ton betonu söktük, bin kamyonet yükü attık“. Haberturk.com (7 ekim 2020). 30 ekim 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4 şubat 2021.
  99. ↑ „İstanbul'un gözdesi Galata Kulesi'ne yerli asansör“. Haber Asansörü (4 ocak 2021). 6 ocak 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3 şubat 2021.
  100. ↑ „Galata Kulesi'ndeki alçı rölyefe ne oldu?“. BirGün (25 ağustos 2020). 29 ekim 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4 şubat 2021.
  101. ↑ „Hafifleyen, arınan Galata artık sadece müze“. Aydınlık (7 ekim 2020). 7 kasım 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5 şubat 2021.
General

Mavzu boʻyicha nashrlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Bilginer, Recep (Nisan 1959). "Galata Kulesi". İETT Dergisi, 31. ss. 26-27. 
  • Galata Kulesi. İstanbul: Yörük Matbaası, 1970. 
  • Galata Kulesi ve Çevresi Bölge Düzenleme Projesi. İstanbul: Beyoğlu Belediye Başkanlığı Yayınları, 1988. 
  • "Artık bizim de bir Eiffel'imiz var: Galata Kulesi". Hayat, 27. 26 Haziran 1969. ss. 16-17. 
  • "Fener... Zindan... Yangın kulesi... Şimdi de turistik tesis: Galata Kulesi". Hayat, 39. 23 Eylül 1965. ss. 16-17. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Galata_minorasi_tarixi&oldid=5192945" dan olindi