Gavriil Ksenofontov

Gavriil Ksenofontov
Tavalludi	16-yanvar 1888-yil; Tiit Ariy qishlogʻi, 4-Maljagar naslegi, Gʻarbiy Kangalas ulusi
Vafoti	28-avgust 1938-yil ; (50 yoshda); Kommunarka, Moskva
Fuqaroligi	Rossiya imperiyasi SSSR
Taʼlimi	Tomsk universiteti
Kasbi	tarixchi, siyosatchi
Veb-sayti	gvksenofontov.com

Gavriil Vasilyevich Ksenofontov (16-yanvar 1888-yil — 1938-yil 28-avgust) — yoqutlar, shuningdek, evenklar va buryatlar tarixi, etnografiyasi va folklorini tadqiq qilgan olim.

Biografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gavriil Ksenofontov 1888-yil 16-yanvarda Yoqutistonning Gʻarbiy Kangalas ulusining^[1] 4-Maljagar naslegining Tiit Ariy qishlogʻida tugʻilgan. Savdo punkti boshligʻining oʻgʻli. Gavriil Ksenofontovning ukasi bolsheviklarga qarshi harakat rahbari Pavel Ksenofontovdir^[2].

1907-yilda Yoqut real maktabini tamomlagan. Tomsk universitetining yuridik fakultetida taʼlim oladi, uni 1912-yilda tugatib, ikkinchi darajali huquqshunos darajasini olgan^[3]. 1913-yildan 1917-yilgacha Yakutskda okrug sudi advokati boʻlib ishlagan. Viloyat jamoat xavfsizligi qoʻmitasi, viloyat zemstvo hukumati aʼzosi boʻlgan. Ksenofontov 1917-yil 25-iyunda paydo boʻlgan „Yoqut federalistlar mehnat ittifoqi“ning asoschilaridan biri boʻlgan boʻlib, undan Butunrossiya Taʼsis majlisiga saylangan^[3]. Taʼsis majlisi tarqatib yuborilgandan soʻng, Sibir viloyat dumasi tarkibiga kiritilgan^[4].

1920—1923-yillar Irkutsk davlat universiteti xodimi, dastlab B. E. Petri boshqaruvi ostida ishlagan. Tadqiqotlari uchun materiallar toʻplashda bir qator ekspeditsiyalarni amalga oshirgan:

1921-yilda Yoqutistonning markaziy hududlari;
1923—1924-yillarda Lena va Olenkaning quyi oqimida;
1925—1926-yillarda Yakutsk — Gʻarbiy Kangalas ulusi — Vilyuy tumani — Chona — Erbogachen — Quyi Tunguska — Krasnoyarsk — Xakasiya — Gʻarbiy Buryatiya yoʻnalishi boʻylab tadqiqotlar olib borgan.

Ekspeditsiyalar davomida toʻplangan materiallar xalq ogʻzaki ijodi, etnografiya va tarixga oid qator asarlarni oʻrganish uchun muhim manba boʻlib xizmat qildi. Ksenofontov xalq xotirasi ogʻzaki ijod koʻrinishida haqiqiy tarixiy voqealar haqidagi maʼlumotlarni saqlaydi va shuning uchun ogʻzaki ijodni sinchkovlik bilan qiyosiy tahlil qilish orqali bu tarixni tiklashga harakat qilish mumkin, deb hisoblagan.

1928-yildan Irkutskda yashagan. 1930-yillarda Yoqut Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasi Xalq Komissarlari Soveti huzuridagi Til va madaniyat ilmiy-tadqiqot institutida ilmiy xodim boʻlib ishlagan. Tadqiqotchi ikkita yirik asar tayyorlagan: „Elleyada“ va „Uraangxay-saxalar“. „Elleyada“ yoqutlar afsonaviy ajdodi va qahramoni Ellyayga bagʻishlangan ogʻzaki ijod toʻplami. Uning qoʻlyozmasi 1965-yilda P. E. Yevfremov tomonidan dinga qarshi adabiyotlar nashriyoti arxivida topilgan va 1977-yilda nashr etilgan^[5]. „Uraangxay-saxalar. Yoqutlar qadimgi tarixining ocherklari“ 1937-yilda nashr etilgan. 1937-yilda Ksenofontov Dmitrov shahriga koʻchib oʻtadi va bu yerda „Uraangxay-saxalar“ ning 2-jildini tugatadi.

1938-yil 22-aprelda Moskvada P. A. Oyunskiy bilan birga „Yoqut ishi“ boʻyicha hibsga olingan. 1938-yil 28-avgustda SSSR Oliy sudining harbiy kollegiyasi tomonidan josuslik aybi bilan oʻlim jazosiga hukm qilingan va oʻsha kuni qatl etilgan. Dafn qilingan joyi NKVDning „Kommunarka“ poligonidir. SSSR Oliy sudining harbiy kollegiyasi tomonidan 1957-yil 22-avgustda reabilitatsiya qilingan.

Xotira[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gavriil Ksenofontov nomi Pokrovskdagi oʻlkashunoslik muzeyiga^[6], Xangalas ulusi, Tiit Ariy qishlogʻidagi oʻrta maktabga berilgan (1993).

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ hozirda Tiit Ariy, Xangalas ulusi.
↑ „S mertvesami schitayutsya bolshe, chem s jivimi“. Kak shestero repressirovannix bratev stali gordostyu Yakutii
↑ ^3,0 ^3,1 Dyachkova A. N. G. V. Ksenofontov i politicheskaya obstanovka v Yakutii v nachale XX v. // Nauka i obrazovanie. — 2013. — № 3 (71). — S. 8
↑ Dyachkova A. N. G. V. Ksenofontov i politicheskaya obstanovka v Yakutii v nachale XX v. // Nauka i obrazovanie. — 2013. — № 3 (71). — S. 9
↑ „Г. В. Ксенофонтов. «Эллэйада»“. 2010-yil 8-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 25-sentyabr.
↑ „Краеведческий музей им. Г. В. Ксенофонтова“. 2013-yil 27-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 25-sentyabr.

[1] zirda Tiit Ariy, Xangalas ulusi.

[2] „S mertvesami schitayutsya bolshe, chem s jivimi“. Kak shestero repressirovannix bratev stali gordostyu Yakutii

[автоссылка1-3] 3,0 ^3,1 Dyachkova A. N. G. V. Ksenofontov i politicheskaya obstanovka v Yakutii v nachale XX v. // Nauka i obrazovanie. — 2013. — № 3 (71). — S. 8

[4] Dyachkova A. N. G. V. Ksenofontov i politicheskaya obstanovka v Yakutii v nachale XX v. // Nauka i obrazovanie. — 2013. — № 3 (71). — S. 9

[5] „Г. В. Ксенофонтов. «Эллэйада»“. 2010-yil 8-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 25-sentyabr.

[6] „Краеведческий музей им. Г. В. Ксенофонтова“. 2013-yil 27-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 25-sentyabr.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]