Kontent qismiga oʻtish

Nikolay Rostovtsev

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Nikolay Rostovtsev
Ростовцев Николай Яковлевич
Tavalludi 28-yanvar 1831-yil
Sankt-Peterburg, Rossiya imperiyasi
Vafoti 23-iyul 1897-yil(1897-07-23)
(66 yoshda)
Samarqand, Turkiston general-gubernatorligi
Unvoni General-leytenant
Mukofotlari
Otasi Yakov Rostovtsev
Onasi Emina Vera

Nikolay Yakovlevich Rostovtsev (1831, Sankt-Peterburg — 1897, Samarqand) — general-leytenant, Samarqand gubernatori.

Hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Nikolay Rostovtsev zodagonlarning Rostovtsevlar oilasidan chiqqan. 1831-yil 28-yanvarda Sankt-Peterburgda islohotchi Yakov Ivanovich Rostovtsev oilasida tugʻilgan.

U Paje korpusida tarbiyalangan. Keyinchalik u yerdan 1848-yil 13-iyunda Kirasir polkida kornet sifatida xizmat qilgan. Vengriya urushlarida qatnashgan. 1849-yil 6-dekabrdan leytenant unvonini olgan. 1852-yilda Bosh shtab akademiyasiga oʻqishga kirdi. Akademiyada 1-toifali oʻqishni tugatdi va 1854-yil 29-mayda akademiyadagi muvaffaqiyati uchun kapitan unvoniga koʻtarildi.

Qrim urushida qatnashgan. Sevastopol qal’asida u leytenant graf L. N. Tolstoy bilan uchrashgan[1]. Nikolay 1855-yilda Sevastopolni himoya qilishda koʻrsatgan jasorati uchun yarim oltin shamshir va 3-darajali Sankt-Anne ordeni bilan mukofotlangan. 1855-yil 27-martda podpolkovnik lavozimida Bosh shtabga oʻtkazildi. Keyin yana Qrimga yuborildi. Qrimda harbiy razvedka va kontrrazvedkani nazorat qilgan. 1856-yil 26-avgustda unga polkovnik unvoni berildi. 1857-yilda imperator Aleksandr IIning buyrugʻi bilan fligel ad’yutant etib tayinlangan.

Dehqonlarni ozod qilish toʻgʻrisidagi manifestni tayyorlagan marhum otasining xizmatlari uchun manifest eʼlon qilinganligi munosabati bilan Nikolay Yakovlevich va uning ukasi Mixail 1861-yil 23 aprel kuni graf unvonini olgan. Bir yil oʻtgach, 1862-yil 5-iyunda imperatorning farmoni bilan lavozimidan chetlashtirildi va 22-iyunda ukasi Mixail bilan Angliyaga borganligi uchun ishdan boʻshatildi. Aka-ukalarning tushuntirishicha bu uchrashuv marhum otasining iltimosiga koʻra, inqilobiy fikrdagi muhojir ziyolilarga Yakov Ivanovich Rostovtsevning butun hayoti milliy miqyosda jiddiy oʻzgarishlarni amalga oshirish mumkinligining tasdigʻi ekanligi haqida xabardor qilish maqsadida boʻlgan. Qonli inqilobiy va islohotlar muvaffaqiyatli boʻldi. Inqilobdan soʻng u surgun qilindi.

Surgunlik davrida Nikolayning asosiy yashash joyi Pskov viloyati boʻldi. U yerda Porxov Zemstvo Kengashining raisi, keyin Porxov va Pskov tumanlarining faxriy magistri boʻldi. Bundan tashqari, u oʻzining mulkida mahalliy ishlab chiqarishni rivojlantirish bilan shugʻullangan.

Konstantin Nikolaevichning iltimosiga koʻra, graf Nikolay Rostovtsev 1867-yilda Nikolay Konstantinovich bilan qozoq dashtlariga sayohat qilish uchun jalb qilingan. Ekspeditsiyaning asosiy maqsadi Orenburgdan Toshkentga temir yoʻl qurish marshrutini tanlash va Rossiya imperiyasining chekka hududlarini oʻrganish edi. 1877-yil 8-martdan 1880-yilgacha u Nikolay Konstantinovichning bosh boshqaruvchisi etib tayinlandi. Rostovtsev nihoyatda odobli, aqlli, bilimli, talabchan odam edi.

1882-yil 30-avgustda general-mayor unvoni berildi. 1883-yil 4-yanvardan 8-armiya korpusining shtab boshligʻi boʻldi. 1890-yil 19-martda 4-piyodalar brigadasining boshligʻi etib tayinlandi.

1891-yil 29-yanvarda Rostovtsev Samarqand viloyatining harbiy gubernatori etib tayinlandi.

Gubernator lavozimida Rostovtsev rahbar sifatida katta tashkilotchilik qobiliyati va isteʼdodini namoyon etdi. Ushbu davrdagi eng muhim xizmatlari aholini birinchi roʻyxatga olish, uy-joylarni raqamlashni joriy etish boʻlgan. Samarqand viloyatida birinchi va yagona gazeta „Okraina“ nashr etila boshlandi, birinchi kitob doʻkoni paydo boʻldi, yangi bosmaxona ishga tushdi, kutubxona ochildi. 1893-yildan Samarqandda elektr yoritgichlar paydo boʻldi va Oʻrta Osiyoda birinchi marta asfalt yoʻllar qurila boshlandi. Xuddi shu yili birinchi sanitariya-gigiyena stansiyasi ochildi, u Rossiyada eng yaxshilaridan biri sifatida tan olingan. Viloyatda gubernator tashabbusi bilan asalarichilik sohasi tashkil etildi. Oʻrta Osiyoning madaniy-tarixiy merosini oʻrganish va asrab-avaylash borasida katta ishlar qilindi. Ushbu maqsadlar uchun gubernator Rostovtsev poytaxtdan arxeologik qazishmalar uchun zarur mablagʻni olishga muvaffaq boʻldi. Sharqshunoslarning katta guruhini, shu jumladan Fanlar akademiyasi aʼzolarini jalb qildi. Rostovtsev Samarqanddan Toshkentga temir yoʻl qurilishiga ulkan hissa qoʻshgan. Ushbu xizmatlari uchun stantsiyalardan biriga uning nomi berildi (Sovet davrida Krasnogvardeiskaya, keyin Bulungʻur deb oʻzgartirildi). Koʻpgina tadqiqotchilarning fikriga koʻra, graf Nikolay Yakovlevich Rostovtsev barcha davrlarning eng muvaffaqiyatli gubernatorlaridan biri hisoblanadi.

1892-yil 30-avgustda u general-leytenant unvoniga sazovor boʻldi. 1897-yil 25-yanvarda Rostovtsevning lavozimi oʻzgartirildi.

1897-yil 23-iyulda vafot etdi. 1897-yil 25-iyulda oʻz vasiyatiga koʻra Samarqandning eski rus qabristoniga dafn etilgan. Qabr XX asrning ikkinchi yarmigacha mavjud boʻlgan, keyin esa vayron qilingan. Samarqand koʻchalaridan biri uning nomini olgan (hozirda Narimanov koʻchasi nomi bilan oʻzgartirilgan).

Oilasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Nikolay Rostovtsev 1861-yil 29-mayda Angliya safari paytida Londonda rassom Mariya Vasilevna Bridgman bilan oila qurgan[2].

Mukofotlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Chubakov S. N. Lev Tolstoy o voyne i militarizme. — Izd-vo BGU, 1973. — S. 50.
  2. ↑ Скончался «от огнестрельной раны головы, нанесенной им самим в припадке умопомешательства», похоронен 13 января 1913 года в Феодоровской церкви Александро-Невской лавры в Петербурге (Метрическая книга… Скорбященской, за Литейным двором церкви в Санкт-Петербурге на 1913 год // ЦГИА СПб. Ф. 19.— Оп. 127.— Д. 2890.— Л. 39).

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Nikolay_Rostovtsev&oldid=3853895" dan olindi