Savoie

Savoie Savoie
Departament
Bayroq Gerb
45°35′0″N 6°20′0″E
Mamlakat	Fransiya
Aholisi	436,434
Milliy tarkib	fransuzlar
Vaqt mintaqasi	UTC+1
Telefon kodi	73

Savoie (talaffuzi: [savwa]; Arpitan: Savouè yoki Savouè-d’Aval) — Fransiyaning janubi-sharqiy qismidagi Auvergne-Rhône-Alpes mintaqasida joylashgan departament. Fransiya Alp togʻlarida joylashgan, uning tarkiniga Chambéry ham kiradi. 2019-yilda Savoie aholisi 436 434 kishidan iborat edi.

Departament Haute-Savoie bilan birgalikda Savoie tarixiy mintaqasining ikkita boʻlimidan biri. Savoyya gersogligi 1860-yilda Turin shartnomasi imzolangandan soʻng Fransiya tomonidan qoʻshib olindi. Bu hudud oʻzining koʻplab togʻ-changʻi kurortlari va fransuz oshxonasiga qoʻshgan hissasi bilan mashhur boʻlib. Fondu savoyarde, tartiflette, génépi kabi taomlari. Shuningdek, turli xil salatlari bilan mashhur.

Tarixi

Departamenda keng tarqalgan Savoie oʻz nomini lotincha Sapaudia yoki Sabaudiadan olgan, yaʼni archa. Savoie uzoq vaqtdan beri Savoy departamentining bir qismi. XVI asrdan ushbu hudud uchun kurashlar boshlangan boʻlsa-da, bir necha bor Fransiya tomonidan bosib olingan. U 1792-yildan 1815-yilgacha Mont-Blan boʻlimiga (va qisman 1798-yildan 1814-yilgacha Leman boʻlimiga) birlashtirilgan. Viloyat 1860-yilda Fransiya tomonidan qoʻshib olingan. Savoyyaning sobiq gersogligi Savoya va Yuqori Savoyaning ikkita departamentiga aylandi.

Sobiq Tarentaise vodiysining (fransuzcha: Vallée de la Tarentaise) poytaxti Moutiers 1926-yil 10-sentyabrdan boshlab kuchga kirgan qonunga ko‘ra markaz bo‘lishni to‘xtatdi.

1992-Qishki Olimpiya oʻyinlariga Savoie mezbonlik qilgan. Departament tarkibiga kiruvchi Tarentaise, Beaufortain, Albertvilleda changʻi bahslari boʻlib oʻtgan. Olimpiada vaqtida oʻziga xos gerbdan ham foydalanilgan.

Asosiy hududlardan biri Maurienna boʻlib, Tarentaise vodiysi bilan ikki dovon orqali bogʻlangan. Departament tarkibiga kiruvchi Madeleine Yevropadagi eng baland dovon hisoblanadi. Maurienne vodiysi Fransiya va Italiya oʻrtasidagi asosiy savdo yoʻli boʻlgan Col du Mont Cenis orqali oʻtgan. Bu Alp togʻlaridagi eng uzun ichki alp vodiylaridan biridir.

Geografiyasi

Savoie 2016-yil 1-yanvarda tashkil etilgan Auvergne-Rhône-Alpes mintaqasining bir qismidir. Ilgari u Rhone-Alpesning bir qismi edi. U Italiyaning Aosta vodiysi va Turin Metropolitan shahriga qoʻshimcha ravishda Yuqori Savoya, Ayn, Isère, Hautes-Alpes departamentlari bilan chegaradosh.

Savoiening katta qismi togʻlar bilan qoplangan:

• Montblan massivi
• Belledonne massivi
• Lauzière massivi
• Aiguilles d’Arves massivi
• Massif des Cerces
• Aravis oraligʻi
• Mont Cenis massivi
• Bauges massivi
• Chartreuse massivi
• Vanois massivi
• Beaufortain massivi

Departamentni Iser daryosi kesib oʻtadi, uning manbai Iseran dovonidan oʻtgan. Uning ikkita asosiy koʻli — Lak du Burje (Fransiyadagi eng katta va eng chuqur koʻl) va Lac d’Aiguebelette. 1976-yilda koʻlda motorli qayiqlardan foydalanishni taqiqlovchi qonun tufayli Fransiyada eng kam ifloslanganlardan koʻllardan biri sanaladi.

• 
  Savoy relyef xaritasi
• 
  Past balandlik: Savoie fronti
• 
  Oʻrta balandlik: Bauges massividagi Mariet platosi
• 
  Yuqori balandlik: Aime qishlog'i

Iqlimi

Boʻlimning koʻp qismida alp yoki subalp iqlimi mavjud. Pastroq balandliklarda va vodiylarda iqlim nam kontinental.

Iqtisodiyoti

Savdo palatasi maʼlumotlariga koʻra, departament boyligining 50% ga yaqini turizmdan keladi. Har yili Savoie 30 milliondan ortiq sayyohlarni qabul qiladi. Savoie, shuningdek, rudani qayta ishlash va gidroenergetikada alohida kuchli tomonlari bilan tabiiy resurslaridan foyda oladi.

2005-yilda Savoie 214% eksport/import nisbatini qayd etgan. Uning eksporti 1,768 milliard yevroga, importi esa 825 million yevroga yetdi. Uning eksporti poʻlat, alyuminiy, elektr va elektron komponentlarga toʻgʻri keladi.

Qishloq xoʻjaligi

Savoie koʻplab pishloqlar ishlab chiqaradigan fermalari bilan mashhur.

• Beaufort
• Savoie gruyère
• Rebloshon
• Tamye
• Tome des Bauges
• Tomme de Savua

Savoieda koʻplab vino uzumlari ham yetishtiriladi. Eng mashhur vinolar Gamay, Pinot noir va Mondeuse uzumlaridan tayyorlanadi. Meva yetishtirish Savoie qishloq xoʻjaligining uchinchi yirik tarkibiy qismidir.

Viloyatda olma va nok ham yetishtirilib, sifati mashhur.

Demografiyasi

Aholining oʻsishi

Yil	Aholi	±%
1861	275,039	—
1872	267,958	−2.6%
1881	266,438	−0.6%
1891	263,297	−1.2%
1901	254,781	−3.2%
1911	247,89	−2.7%
1921	225,034	−9.2%
1931	235,544	+4.7%
1936	239,115	+1.5%
1946	235,965	−1.3%
1954	252,192	+6.9%
1962	266,678	+5.7%
1968	288,921	+8.3%
1975	305,118	+5.6%
1982	323,675	+6.1%
1990	348,261	+7.6%
1999	373,258	+7.2%
2006	403,1	+8.0%
2011	418,949	+3.9%
2016	429,681	+2.6%

Asosiy shaharlari

Aholisi eng koʻp boʻlgan kommuna Chambéri hisoblanadi. 2019-yil holatiga koʻra, 7000 dan ortiq aholisi boʻlgan 8 ta kommuna mavjud.

Kommuna	Aholi (2019)
Chambéry †	58 917
Eks-le-Beyn †	30 463
Albertvil	19 502
La Motte-Servolex †	12 120
La Ravoire †	8530
Sent-Jan-de-Mauryen	7621
Bur-Sent-Moris	7195
Ugine	7096
† Chambéry aglomeratsiyasining bir qismi

Dini

Savoiedagi katolik cherkovi uchta yeparxiyaga boʻlingan: Chambéry, Maurienne va Tarentaise. Birgalikda ular Chambéry arxiyepiskop tomonidan boshqariladi.

Siyosati

Savoya idoraviy kengashi

Savoie departamenti kengashi 38 oʻringa ega.

Turizm

Savoie uchun juda muhim boʻlgan turizm XIX asrning oxiriga kelib changʻi sporti sohasida rivojlana boshlagan.

• 
  Chambéry
• 
  Eks-les-Bains kazinosi
• 
  Lac du Bourget sohilidagi Hautecombe Abbey
• 
  Maurienne vodiysidagi Bonneval-sur-Ark
• 
  Aiguilles d'Arves boshpanasi
• 
  Savoiedagi poyezdlar