Kontent qismiga oʻtish

Turkiya—Suriya zilzilasi

Koordinatalari: 37°10′26″N 37°01′55″E / 37.174°N 37.032°E / 37.174; 37.032
Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Turkiya—Suriya zilzilasi
Sana va vaqti 2023-02-06 01:17:35
Mahalliy vaqt 04:17 TRV (UTC +3)
Davomiyligi 80 sekund[1]
Miqdori 7,8 Mww
Merkalli shkalasi XII (Ekstremal)[2]
Chuqurligi 10 km
Episentr Şehitkamil, Gaziantep
37°10′26″N 37°01′55″E / 37.174°N 37.032°E / 37.174; 37.032
Yoriq Oʻlik dengiz oʻzgarishi, Sharqiy Anatoliya yorigʻi, Çardak–Sürgü yorigʻi
Taʼsir doirasidagi davlatlar (hududlar) Asosan Turkiya va Suriya hududlari
Umumiy zarar 84.1 mlrd dollar (taxminan)
Sunami 0.17 m (6.7 in)
Talofatlar Janubiy-sharqiy shaharlarda
binolar vayron boʻldi
Aftershoklar ≥10,000 (3-mart holatida)
4.0 va undan yuqori magnitudali aftershoklar 470+
Eng yirigi: 6-fevral Turkiya vaqti
bilan soat 13:24da 7.5 magnitudali
Qurbonlar

Halok boʻlganlar 57,350, yaradorlar 129,500dan ortiq

  • Turkiyada > 50,090 qurbonlar va yaradorlar 115,000
  • Suriyada > 7,250 qurbonlar va 14,500 yaradorlar.
Manbalar [3]

2023-yil 6-fevralda Turkiyaning janubiy va markaziy qismida hamda Suriyaning gʻarbiy qismida zilzila sodir boʻldi[4][5]. Gaziantep shahridan 34 km (21 mi) gʻarbda Turkiya vaqti bilan soat 04:17 da (UTC 01:17) da sodir boʻlgan zilzilaning magnitudasi kamida 7,8 va maksimal Mercalli intensivligi XI (ekstremal). Gʻayrioddiy kuchli 7,7 magnitudali ikkinchi zilzila asosiy silkinishdan toʻqqiz soat oʻtgach sodir boʻldi. Zilzila markazi Qahramanmarash viloyatining shimoliy shimoli-sharqidan 95 km (59 mi) uzoqlikda joylashgan[6]. Zilzila mintaqada keng koʻlamli vayronagarchilik va minglab odamlarning oʻlimiga sabab boʻldi. Asosiy zilzila tufayli yetkazilgan talofatlar boʻyicha Turkiya tarixida sodir boʻlgan eng kuchli zilzila boʻlib, hatto 1939-yilgi Erzincan zilzilasini ham ortda qoldirdi[7]. Xuddi shunday magnitudali zilzila 1668-yilgi Shimoliy Anadolu zilzilasi boʻlgan edi[8]. Zilzila, shuningdek, 1822-yildan buyon Suriyada sodir bo'lgan eng halokatli zilziladir[9]. Mazkur zilzila 2010-yilda sodir boʻlgan Gaiti zilzilasidan beri dunyodagi eng halokatli zilzila, shuningdek, Levantda qayd etilgan eng kuchli zilzilalardan biri hisoblanadi[10][11]. Zilzila kuchi Isroil, Livan, Kipr va Turkiyaning Qora dengiz sohillarigacha sezilib, tizimli zarar yetkazdi[12].

Zilziladan keyin 2 109dan ortiq aftershoklar kuzatildi[13]. Seysmik ketma-ketlik yoriqlarning sayoz surilishi natijasida yuzaga kelgan. 18-fevral holatiga koʻra, jami 47 100 dan ortiq oʻlim qayd etilgan. Bundan Turkiyada 40 600 nafar, Suriyada esa 6 400 nafar[14][15]. Qish boʻroni qutqaruv ishlariga toʻsqinlik qildi. Vayronalar ustida qor yogʻib, harorat keskin pasayib ketdi[16]. Hududlardagi sovuq havo harorati tufayli tirik qolganlar, ayniqsa vayronalar ostida qolganlar uchun gipotermiya xavfi ehtimoli katta[17][18]. Zilzila taxminan 84,1 milliard AQSh dollari miqdorida zarar keltirib[19], tarixda qayd etilgan eng qimmat tabiiy ofatlardan biriga aylandi.

Tektonik holatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: Turkiya geologiyasi va Suriya geologiyasi

Geologiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sharqiy Anadolu yorigʻi joylashgan Anadolu plitasining xaritasi.

Zilzilalarning dastlabki joylashuvi Anadolu, Arab va Afrika plitalari oʻrtasidagi uchlik chorraha yaqinida edi. Zilzila mexanizmi va joylashuvi Sharqiy Anadolu yorigʻi zonasida yoki Oʻlik dengiz oʻzgarishi zonasida sodir boʻlgan zilzila bilan mos keladi. Sharqiy Anadolu yorigʻi Turkiyaning Egey dengizi qismidan gʻarbga siljishini, Oʻlik dengiz konversiyasi esa Arabiston yarim orolining Afrika va Yevrosiyo plitalariga nisbatan shimolga qarab siljishini taʼminlaydi[1].

Sharqiy Anadolu yorigʻi 700 kilometr uzunlikdagi (430 milya) sinistral yoriq boʻlib, Anadolu va Arab plitalari orasidagi chegarani tashkil qiladi. Plitalar siljishi sharqdan gʻarbga qarab yiliga 10 mm (0,39 dyuym)ga kamayib, yiliga 1-4 mmni (0,039-0,157 dyuym) tashkil qiladi. Yoriq 1789 (7,2 mag.), 1795 (7,0 mag.), 1872 (7,2 mag.), 1874 (7,1 mag.), 1875 (6,7 mag.), 1893 (7,1 mag.) va 2020 (6.8 mag.) yillarda yirik zilzilalar keltirib chiqargan. Ushbu zilzilalar natijasida yoriqning alohida qismlarida yorilish kuzatilgan. Sharqdagi seysmik faol Palu va Pütürge segmentlari 6,8-7,0 magnitudali zilzilalar uchun taxminan 150 yillik takrorlanish oraligʻini koʻrsatadi. Gʻarbdagi Pazarjik va Amanos segmentlarida 7,0-7,4 magnitudali zilzilalar uchun mos ravishda 237-772 va 414-917 yil takrorlanish intervallari mavjud[20][21]. Mazkur qitʼa ichidagi konvertatsiya yorig‘i Turkiyadagi eng katta konvertatsiya yorig‘idir[22].

20-asrda 11 marta kuchli zilzila kuzatilgan Shimoliy Anadolu yorig‘idan farqli oʻlaroq, Sharqiy Anadolu yorigʻi seysmik jihatdan tinch edi. Palu-Sincik va Çelikhan-Türkoglu segmentlari seysmik bo‘shliqlar ekanligi aniqlandi. Katta zilzilalardan keyin mos ravishda Palu-Sincik va Çelikhan-Türkoglu segmentlarida 1.5 m (4 ft 11 in) va 5.2 m (17 ft)gacha sirpanishlar sodir bo‘lgan. Bu segmentlar 7.4 va 7.7 magnitudali zilzilalar hosil qilish uchun yetarli kuchlanishni toʻplagan. Palu-Sincik segmenti 135 km (84 mi) oʻlchamga ega bo‘lib, Palu-Sivritse (50 km (31 mi)) va Sivrice-Sincik (85 km (53 mi)) segmentlaridan iborat. Ushbu segment Palu va Sincik oʻrtasida joylashgan. 1874 va 1875-yillardagi zilzilalar Palu-Sincik segmentida sodir boʻlgan. Çelikhan-Türkoglu segmenti 140 km (87 mi)ga choʻzilgan. Ushbu segment Çelikhan — Goʻlbosh (50 km (31 mi)) va Goʻlbas — Türkoglu (90 km (56 mi)) segmentlarini oʻz ichiga oladi. Çelikhan-Türkoglu segmentida maʼlum boʻlgan oxirgi kuchli zilzila 1513-yilda sodir boʻlgan 7.4 magnitudali zilziladir [23].

Sharqiy Anadolu yorigʻi Bingoʻl viloyatining Karliova tumanidagi Karliova uchlik chorrahasida Shimoliy Anadolu yorigʻi bilan birlashadi. Janubi-gʻarbda taxminan 60 km (37 mi) uzoqlikda 2003-yilda Bingöl zilzilasi sodir boʻlgan joy boʻlib, zilzila kuchi 6,4 magnitudali boʻlgan. Bu zilzila Sharqiy Anadolu yorigʻida sodir boʻlmagan. Zilzila Sharqiy Anadolu yorigʻiga perpendikulyar boʻlgan oʻng qirrali yoriqni yorib yuborgan. 1971-yilda Bingölning shimoli-sharqida 7.1 magnitudali zilzila sodir boʻlib, Sharqiy Anadolu yorigʻidan 30 km (19 mi) yorilib ketgan va sirt yorilishi hosil qilgan [22].

Oʻlik dengiz oʻzgarish chegarasi Qizil dengiz uzra shimoldan janubga, Sharqiy Anadolu yorigʻi bilan tutashgan Marʼash uchlik chorrahasigacha choʻzilgan [24]. Turkiyaning janubidagi chap lateral slip yoriqning shimoliy qismi kamida 14 ta yirik tarixiy zilzila manbai boʻlgan. 1822 va 1872-yillarda ikkita yirik magnitudali zilzila keltirib chiqardi. 1822-yilgi zilzila kamida 1 800 nafar qurbonlar keltirgan edi. 115, 526 yoki 525, 587, 1169 yoki 1170 va 1822-yillardagi zilzilalar mos ravishda bir necha oʻn mingdan bir necha yuz minggacha oʻlimga olib kelgan [25].

Seysmiklik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

6-fevraldagi zilzila sodir boʻlgan hudud seysmologik jihatdan nisbatan tinch hudud hisoblanadi. 1905-yildan buyon 6-fevraldagi zilziladan 250 km (160 mi) uzoqlikda 6 yoki kattaroq magnitudali beshta zilzila (1905, 1945, 1986, 1998) sodir boʻlgan. Ulardan eng yirigi 6,7 magnitudali zilila boʻlib, 2020-yil 24-yanvarda 6-fevraldagi zilzila hududidan shimoli-sharqda sodir boʻlgan. Mazkur zilzilalarning barchasi Sharqiy Anadolu yorigʻi boʻylab yoki uning yaqinida sodir boʻlgan. 6-fevraldagi epitsentr zonasining seysmik jihatdan nisbiy tinchligiga qaramay, Turkiya janubi va Suriya shimolida qadimdan sezilarli va vayron qiluvchi zilzilalar sodir boʻlgan. Suriyaning Halab shahri tarixan bir necha bor yirik zilzilalar natijasida vayron boʻlgan, ammo bu zilzilalarning aniq joylashuvi va magnitudalarini faqat taxmin qilish mumkin. Halabda 1138-yil 7,1 magnitudali va 1822-yilda 7,0 magnitudali zilzila sodir boʻlgan. 1822-yilgi zilzila qurbonlari soni 20 000dan 60 000gacha edi[1]. 1114-yilda Marʼash shahrida zilzila sodir boʻlib, 40 000 kishi halok boʻlgan[26]. 856, 1033 va 1754-yillarda Yaqin Sharqda sodir boʻlgan kuchli zilzilalar mos ravishda 200 000, 70 000 va 40 000 kishining oʻlimiga sabab boʻlgan[27].

Zilzilalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy zarba

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy zarba
Asosiy zarbadagi kuchli yer qimirlashi xaritasi
Kuchli yer silkinishi xaritasi
7.8 magnitudali zilzila seysmogrammasi
Seysmogramma

Zilzila UTC vaqti bilan soat 01:17 da sodir boʻlgan. Amerika Qoʻshma Shtatlari Geologik xizmati (USGS) va Global Centroid Moment Tensor (GCMT) zilzilani mos ravishda 7.8 va 7.8 magnitudali deb xulosa berdi[6]. GEOSCOPE 8.0 magnitudali deb xulosa qildi[28]. Zilzila episentri 37°9′57.6″N 37°1′55.2″E / 37.166000°N 37.032000°E / 37.166000; 37.032000 Gaziantepdan 34 km (21 mi) gʻarbda, Suriya bilan chegarada joylashgan. Zilzila gipomarkazi 17.9 km (11.1 mi) chuqurlikda joylashgan[1].

Zarba sayoz slip yoriqlariga mos keladigan fokal mexanizmga ega edi[1]. Yoriq shimoli-sharqdan janubi-gʻarbga choʻzilgan shimoli-sharqiy yoʻnalishda yoki shimoli-sharqdan janubi-gʻarbga choʻzilgan va shimoli-gʻarbdagi yoriqda sodir boʻlgan[28].

Bu Turkiyada qayd etilgan eng kuchli zilzila boʻlib, 1939-yildagi Erzincan zilzilasiga teng[29]. Ushbu zilzila 1668-yilgi Shimoliy Anadolu zilzilasidan oshgan boʻlishi mumkin[30][31]. Jahon miqyosida 2021-yil avgustidan beri qayd etilgan eng kuchli zilziladir[32].

Forshok va aftershoklar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
7.5 magnitudali aftershok
7.5 magnitudali aftershokda kuchli yer silkinishi xaritasi
Kuchli yer silkinishi xaritasi
7.5 magnitudali zilzila seysmogrammasi
Seysmogramma
Asosiy maqola: Turkiya—Suriya zilzilasi aftershoklari roʻyxati

3-fevral kuni Osmaniya viloyati Bahche shahridan 5 km (3.1 mi) g‘arbda 4,2 mb kattalikdagi forshok sodir bo‘ldi[33].

13-fevralgacha 2 103 ta aftershok qayd etilgan[13]. Asosiy zarbadan taxminan 11 daqiqa oʻtgach 6,7 magnitudali aftershok sodir boʻlgan[34]. USGS maʼlumotlariga koʻra, asosiy zarbadan keyin olti soat ichida 4.0 va undan yuqori magnitudali 25 ta yer silkinishlari qayd etilgan. 12 soatdan koʻproq vaqt oʻtgach, USGS 4,3 yoki undan kattaroq magnitudali kamida 54 ta yer silkinishini xabar qilgan boʻlsa, Turkiya Tabiiy ofatlar va Favqulodda vaziyatlarni boshqarish agentligi (AFAD) kamida 120 ta yer silkinishini qayd etdi[35].

GEOSCOPE[36] va GCMT[6] maʼlumotlariga koʻra eng yirik aftershok 7,5 yoki 7,7 magnitudali boʻlgan. Aftershok UTC vaqti bilan soat 10:24da sodir boʻlib, episentri Qahramonmarʼash viloyatining Elbistan shahridan 4 km (2.5 mi) shimoliy shimoli-sharqda joylashgan. U sharq-gʻarbiy yoʻnalish boʻylab, shimolga tomon yoki shimoldan janubga yoʻnalgan sharq-gʻarbiy yoʻnalish boʻylab yorilib ketgan[36]. Koʻplab dastlabki maʼlumotlarda bu aftershok emas, balki alohida zilzila sifatida tasvirlangan. Undan keyin yana ikkita qoʻshimcha 6.0 magnitudali aftershok sodir boʻldi.

Avstraliyadagi Seysmologiya tadqiqot markazi olimiga koʻra, kichik magnitudali aftershoklar bir yil davom etishi mumkin. Biroq, kuchli silkinishga olib kelishi mumkin boʻlgan aftershoklar asosiy zarbadan keyin bir necha kun yoki haftalar davom etishi mumkin[37].

Map
4.0 va yuqori magnitudali aftershoklar xaritasi[38]
5.0 yoki yuqoriroq koʻrsatkichli aftershoklar
Sana Vaqt (UTC) M MMI Chuqurlik Man.
6−fevral 01:26 5.6 VII 17.0 km (10.6 mi) [39]
6−fevral 01:28 6.7 VIII 14.5 km (9.0 mi) [34]
6−fevral 01:36 5.6 VII 10.0 km (6.2 mi) [40]
6−fevral 01:58 5.1 — 10.0 km (6.2 mi) [41]
6−fevral 02:03 5.5 VII 10.0 km (6.2 mi) [42]
6−fevral 02:23 5.2 IV 11.4 km (7.1 mi) [43]
6−fevral 04:18 5.0 VI 14.5 km (9.0 mi) [44]
6−fevral 10:24 7.5 IX 10.0 km (6.2 mi) [45]
6−fevral 10:26 6.0 VII 20.1 km (12.5 mi) [46]
6−fevral 10:35 5.8 VII 10.0 km (6.2 mi) [47]
6−fevral 10:51 5.7 VII 10.0 km (6.2 mi) [48]
6−fevral 11:01 5.0 VI 10.0 km (6.2 mi) [49]
6−fevral 11:05 5.2 IV 10.0 km (6.2 mi) [50]
6−fevral 12:02 6.0 VII 10.0 km (6.2 mi) [51]
6−fevral 13:07 5.0 VII 17.1 km (10.6 mi) [52]
6−fevral 13:39 5.1 VII 10.0 km (6.2 mi) [53]
6−fevral 13:44 5.0 VI 10.0 km (6.2 mi) [54]
6−fevral 15:14 5.3 V 10.0 km (6.2 mi) [55]
6−fevral 15:33 5.2 — 8.8 km (5.5 mi) [56]
6−fevral 16:43 5.0 VI 10.0 km (6.2 mi) [57]
6−fevral 18:04 5.3 VI 10.0 km (6.2 mi) [58]
6−fevral 20:38 5.3 III 10.0 km (6.2 mi) [59]
6−fevral 20:44 5.0 — 10.0 km (6.2 mi) [60]
6−fevral 21:58 5.1 II 10.0 km (6.2 mi) [61]
7−fevral 03:13 5.5 VII 10.0 km (6.2 mi) [62]
7−fevral 07:11 5.4 VII 10.0 km (6.2 mi) [63]
7−fevral 10:18 5.4 VII 10.0 km (6.2 mi) [64]
7−fevral 15:48 5.0 VII 8.3 km (5.2 mi) [65]
7−fevral 18:10 5.3 IV 18.1 km (11.2 mi) [66]
8−fevral 11:11 5.4 VI 7.5 km (4.7 mi) [67]
8−fevral 14:20 5.1 - 5.9 km (3.7 mi) [68]
  Magnitudasi 7.0 yoki yuqoriroq
  Magnitudasi 6.0–6.9
  Magnitudasi 5.4–5.9

Seysmologiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]
7.8 magnitudali zilzila yorig‘i
Slipning yoriq bo'ylab taqsimlanishi
Cheklangan yoriq modelining sirt proyeksiyasi
7.8 magnitudali zilzila yorig‘i
Slipning yoriq bo'ylab taqsimlanishi
Cheklangan yoriq modelining sirt proyeksiyasi

Tinch okeanining shimoli-gʻarbiy seysmik tarmogʻi direktori va Vashington universiteti professori Harold Tobin Sharqiy Anadolu yorigʻi uzoq seysmik tarixga ega va seysmik jihatdan xavfli hudud ekanligi aniqlanganini aytdi. Instrumental davrdan beri yoriqda 7.0 magnitudadan ortiq zilzilalar qayd etilmagan. Tarixiy davrlarda esa 7.4 magnitudali zilzilalar sodir boʻlgan. Tobinning aytishicha, 6-fevraldagi zilzilalar „asosan kutilganidan kattaroq“ edi. Uning qoʻshimcha qilishicha, bir yoriqdagi yorilish boshqasida ham yorilish paydo qilishi odatiy hol emas. Kaliforniyadagi 2019-yilgi Ridgecrest zilzilalari ikkita yoriq yorilishi natijasida yuzaga kelgan[69].

7.8 magnitudali zilzila dunyodagi eng yirik ichki zilzilalardan biri boʻlib, San-Andreas yorigʻi boʻylab 1906-yilda San-Fransiskoda sodir boʻlgan zilzila bilan taqqoslanadi. Saudiya Arabistonining Qirol Abdulla nomidagi fan va texnologiya universiteti geofizika professori zilzila 300 km (190 mi)dan oshiq yoriqda yorilib ketgan bo‘lishi mumkinligini aytdi[32]. Bu yorilish Sharqiy Anadolu yorigʻi va Oʻlik dengiz transformatsiyasi qismlarida boʻlgan deb taxmin qilinadi[70]. Tohoku universiteti seysmologi Shinji Toda zilzilani asrning „eng yomon ichki zilzilasi“ deb atadi[71].

USGS tomonidan ishlab chiqilgan manba modeli shuni koʻrsatdiki, 7.8 magnitudali zilzila alohida uzunlikda × kenglikda >50 km (31 mi) × 30 km (19 mi) (1-segment), >175 km (109 mi) × 30 km (19 mi) (2-segment) va >140 km (87 mi) × 30 km (19 mi) (3-segment) boʻlgan uchta yoriq segmentini yorib yuborgan. 1-segment boʻylab boshlangan yorilish — 1-segmentdan 2-segmentga janubi-gʻarbiy yoʻnalish boʻylab tarqaladi. 2-segment boʻylab shimoli-sharqqa, 3-segment boʻylab janubi-gʻarbga tarqalgan. Asosiy zarba 2-segment boʻylab 1-segment toʻqnashuv joyida maksimal 6.0 m (19.7 ft) siljish hosil qilgan[1].

Oʻtmishda quruqlikdagi yirik zilzilalar sodir boʻlgan. 1905-yilda Moʻgʻulistonda ikkita 8.0+ magnitudali ichki zilzila sodir boʻlib, 676 km (420 mi) ustki yer yorilishiga olib kelgan. Ketma-ketlikdagi ushbu zilzilalar Tsetserleg zilzilasidan boshlangan. 14 kundan keyin sodir boʻlgan Bulnay zilzilasi sharqdan gʻarbga qarab 388 km (241 mi) ustki yer yorilishiga sabab bo‘lgan[72]. 2002-yilda Alyaskada sodir bo‘lgan 7.9 magnitudali zilzila Denali va Totschunda yoriqlarini yorib yuborgan. Ikkala yoriqda ham 340 km (210 mi) sirt yorilishi yuzaga keldi[73]. Gvatemaladagi Motagua yorigʻidan kamida 250 km (160 mi) uzoqlikda 7.5 magnitudali zilzila sodir boʻlgan. Ushbu yoriq Shimoliy Amerika va Karib dengizi plitalari orasidagi chegara hisoblanadi[74].

USGSga koʻra, toʻqqiz soatdan keyin sodir boʻlgan 7.7 magnitudali zilzila oʻlchamlari ~120 km (75 mi) va ~18 km (11 mi) boʻlgan yoriqni yorib yuborib, 10.9 m (36 ft)gacha sirpanish hosil qilgan[45]. Ushbu yorilish Sharqiy Anadolu yorig‘ining bir qismi emas[70]. Olim Ross Shtaynning aytishicha, zilzilani „shartli hodisa“ deb hisoblash mumkin. Agar avvalgi yirik zilzila roʻy bermaganida, ehtimol keyingisi ham sodir boʻlmagan boʻlar edi[75]. Birinchi zilziladan Kulon kuchlanishining koʻchishi Sürgü va Çardak yoriqlarida ikkinchi zilzila paytida yorilib ketish xavfini tug‘dirdi[76].

7.8 va 7.7 magnitudali zilzilalar maksimal Mercalli intensivligida mos ravishda XI va Xga baholandi[77]. USGSning uchta seysmik qurilmasi, ikkitasi Antokiyada, bittasi Hassada, katta yer tezlanishi va tezligini qayd etdi. Hassa yer tezlashuvida (pga) 0,9082 g va yer tezligida 215.34 sm/s (21,988 m/min)ni qayd etdi. Stansiya maʼlumotlari Mercalli intensivligining X (ekstremal) darajasiga mos keldi. Fevzipaşadagi stansiya qayd etgan eng yuqori yer tezlashuvi 1,62 g ni tashkil etdi[78].

Geologik taʼsirlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

İskenderunda quruqlikning katta choʻkishi sodir boʻldi, bu esa dengiz sathining ko‘tarilib, shaharning ayrim qismlarini 200 m (660 ft) ichkarigacha suv bosishiga olib keldi. Choʻkish yerning vertikal siljishini keltirib chiqaradigan yoriq yorilishi natijasi boʻlishi mumkin. Yangi Zelandiyadagi eCoast Marine Consulting and Research direktori Xose Borreroning aytishicha, katta zilzila tufayli bunday miqyosdagi choʻkish kutilgan edi. Shunga oʻxshash choʻkish holatlari 1999-yilgi Izmit zilzilasida Goʻljukda va 2016-yilgi Kaikkura zilzilasida Kaykourada ham kuzatilgan. Suyuqlanish, katta miqdordagi yomon ob-havo toʻlqinlari va sunami İskenderunda kuzatilgan taʼsirlarga hissa qoʻshgan boʻlishi mumkin[79].

Kiprning Famagusta shahri qirg‘oqlarida hech qanday zarar yetkazmagan kichik sunami toʻlqinlari qayd etildi[80]. Sunami 0.17 m (6.7 in) ko‘tarildi. Sunami toʻlqinlari İskenderunda 0.12 m (4.7 in) va Erdemlida 0.13 m (5.1 in)gacha qayd etildi[81].

Italiya Fuqaro muhofazasi departamenti janubiy va sharqiy qirgʻoqlarda yuzaga kelishi mumkin boʻlgan sunami haqida ogohlantirish eʼlon qilib, keyinchalik bekor qildi[82][83][84]. Misr Milliy astronomiya va geofizika tadqiqot instituti O‘rtayer dengizining sharqiy hududlari, jumladan, Misr qirg‘oqlari uchun sunami xavfi haqida ogohlantirdi. Keyinchalik ogohlantirishlar bekor qilindi[85].

Zarar va qurbonlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Turkiyada

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Turkiya viloyatlari kesimida qurbon boʻlganlar soni (2023-yil 9-fevral holatida)[86][87]
Viloyat Oʻlimlar Jarohatlanganlar
Adana[87] 408 7,450
Adıyaman[88] 3,105 11,778
Batman 0 20
Diyorbakır 255 901
Elazığ 5 379
Gaziantep[87] 2,141 11,563
Hatay[89] 7,060 17,000
Kahramanmaraş[90] 5,323 9,243
Kilis[91] 22 518
Malatya[87] 289 7,300
Osmaniye[87] 878 2,224
Şanlıurfa [87][92] 304 4,663
Ziziladan sezilarli darajada zararlangan Turkiya viloyatlari

Turkiyaning 10 viloyatida kamida 31,643 kishi halok boʻldi, yana 80,278 kishi jarohat oldi (baʼzi qurbonlar, jumladan, qoʻshni Elazigʻ va Batman viloyatlarini ham o‘z ichiga olgan) [14][93]. Kamida 13.5 million odam va 4 million bino jabrlangan[94]. Binolar qulashi oqibatida minglab odamlar vayronalar ostida qolib ketishdi[94]. Vayronalar ostida qolgan baʼzi odamlar ijtimoiy tarmoqlar orqali yordam soʻrab murojaat qilishdi[95]. Atrof-muhit, urbanizatsiya va iqlim oʻzgarishi vazirligi 763 000 ta binoda zarar uchun tekshiruv oʻtkazib, Turkiyaning 10 viloyatida kamida 41 791 bino jiddiy shikastlangan yoki vayron boʻlgani[96], 150 000 ga yaqin odam boshpanasiz qolganini aniqladi[97][98]. Zilzila natijasida yo‘llarda keng yoriqlar paydo bo‘ldi[99]. Qayta tiklash ishlari davomida vayronalar ostidan tez-tez tana qismlari topilgan[100].

Adana Şakirpaşa aeroporti uchish-qo‘nish yo‘lagi shikastlangani uchun yopildi[101]. Malatyada kamida 300 bino vayron bo‘lgan. Malatya Erhaç aeroportining shifti[102] va tarixiy Yeni Camii masjidi ham qisman qulab tushdi[103]. Arslantepa tepaligi ham shikastlangani haqida xabar berilgan. YuNESKO maʼlumotlariga koʻra, muzeyning tom qismi bir necha joylaridan qulagan va binoning baʼzi g‘isht devorlarida ko‘chishlar kuzatilishi mumkin[104].

Gaziantepda Gaziantep qal’asi [105][106], Şirvani masjidi [107] va Ozodlik masjidi [108] kabi koʻplab tarixiy joylar jiddiy zarar koʻrdi. Gaziantep Oğuzeli aeroporti qutqaruv parvozlarini cheklashga majbur boʻldi[101]. Texnik xizmat ko‘rsatish stansiyasida oltita poyezd vagonlari ag‘darilib ketdi. Fevzipaşa temir yo‘l vokzali yaqinida sodir bo‘lgan tosh ko‘chkilari temir yo‘lni to‘sib qo‘ydi[109].

Hatay viloyatida nomaʼlum sondagi odamlar qulagan binolar vayronalari ostida qolib ketdi[110]. Viloyatdagi kamida 9,224 ta bino qisman yoki toʻliq vayron boʻlgan[89]. Antokiyada kamida 2,749 bino vayron boʻlgan[111]. Kırıxon va Iskandarun tumanlari vayron bo‘lgan[112]. Hatay aeroportining uchish-qoʻnish yoʻlagi ikkiga boʻlingan va rejalashtirilgan parvozlar bekor qilingan[113]. 12 fevralga kelib, Anqara shahar hokimiyati aeroportni taʼmirlashni yakunlagach[114], qayta ochilishiga ruxsat berdi[115]. Ikkita viloyat kasalxonasi, politsiya mahkamasi vayron boʻlgan[116] va gaz quvuri portlagan[117]. Hatay davlati assambleyasi joylashgan bino[118], Muqaddas Paul cherkovi[119] va Habib’i Neccar masjidi vayron boʻlgan, Antokiya sinagogasi[120] va Hatay arxeologiya muzeyi[121] esa zararlangan. Güzelburç tumanidagi oʻnlab binolar[122], markaziy va Cebrail tumanlaridagi deyarli barcha uylar qulab tushdi[112]. Antokiyadagi qarorgohi qulashi natijasida bino xarobalari ostida qolib ketgan Hatayspor jamoasi va murabbiylar shtabining koʻp qismi bir kundan koʻproq vaqt oʻtib jarohatlari bilan qutqarilgan. Sport direktori Taner Savut hali ham vayronalar ostida qolmoqda[123].

Hatay viloyatining sanoat shahri Iskandarunda 6-fevral kuni mahalliy vaqt bilan soat 17:00da[124] portda yonuvchi sanoat moyi tashuvchi konteynerdan kelib chiqqanligi taxmin qilinayotgan[125] katta yong‘in portning yopilishiga va ko‘plab kemalarni boshqa tomonga yo‘naltirishga majbur qilganligi xabar qilindi. Yong‘in ertasi kuni yana qaytadan boshlanganligi sababli 6[126] va 8-fevralda[127] o‘chirilgan[128][129]. Nihoyat, yong‘in 10-fevralda to‘liq bartaraf etildi[130]. Shahar qirg‘oqlari bo‘ylab suv toshqini sodir bo‘lib, ko‘chalarni 200 m (660 ft) ichkarigacha suv bosdi[131]. Anadoludagi Rim-katolik Apostol vikariati qarorgohi boʻlgan Annunciation sobori deyarli butunlay vayron boʻlgan [132]. Qahramanmaroshda 5000 dan ortiq jasad[133] ommaviy qabrda dafn qilindi[134][135]. Shahar mulozimining aytishicha, ommaviy qabrlarda halok bo‘lgan 10 000 kishi dafn qilinadi[133]. Keyinroq Ichki ishlar vazirligi shaharda 941 ta bino butunlay qulaganini tasdiqladi[136]. Qahramanmarosh viloyatining Elbiston shahrida, ikkinchi yirik zilzila epitsentriga yaqin joyda, 2000 ga yaqin bino vayron boʻlgan[137].

Adıyaman viloyatida 600 dan ortiq bino, jumladan, Adıyaman shahar hokimiyati binosi qulagan[138]. Şanlıurfa viloyatida 19 bino qulagan[91].

YuNESKOning Butunjahon merosi roʻyxatiga kiritilgan Diyorbakir qal'asi ham qisman vayron boʻlgan[132], unga tutash Jahon merosi ob’ekti Hevsel bog‘laridagi tuzilmalarga ham zarar yetganligi xabar qilingan[101]. Diyarbakır viloyatida umumiy hisobda 255 kishi halok bo‘lgan, yana 901 kishi jarohatlangan[139]. Shanliurfada Ibrohim hovuzi atrofidagi tuzilmalarning zarar koʻrgani maʼlum qilindi. Diniy ziyoratgohdagi minora qisman qulab tushib, vayronalar quyida joylashgan hovuzlarga tushgan va suv rangini o‘zgartirgan. Bu suv ham oqova suv bilan ifloslangani aytilmoqda[140].

Mardin viloyatining Qiziltepe tumanida bir ayol yurak xurujidan vafot etdi[141]. Batman viloyatida 20 kishi tan jarohati oldi, ulardan biri ogʻir, ikkita uy quladi, yana 38 tasi zararlandi[142]. Bingoʻl viloyatida bir necha uy yorilib, bir qancha chorva mollari qulagan omborlar ostida qolib nobud boʻldi[143]. Elazığ viloyatida 5 kishi halok bo‘ldi, 379 kishi yaralandi[87]. 7.7 magnitudali kuchli zilziladan keyin Eloziqdagi egasi boʻlmagan turar-joy binosi zararlanib, keyinchalik qulagan[144]. Qutqaruv amaliyotlari chogʻida 3 nafar turk askari ham halok boʻldi[145].

Halok bo‘lganlar orasida Turkiya buyuk millat majlisining Adıyamanlik deputati Yoqup Tosh[146], qulagan bino vayronalari ostida halok bo‘lgan Yeni Malatyaspor darvozaboni Ahmet Eyüp Turkaslan[147] va Antokiyadagi yahudiy jamiyati rahbari Saul Cenudiog‘lu hamda xotini Fortunalar ham bor[148]. Qahramanmarashning sobiq deputati Sitki Güvench 9-fevral kuni zilziladan olgan jarohatlari tufayli vafot etdi[149].

  • Qulagan binoning vayronalari, Galeria biznes markazi, Diyorbakir, Turkiya
    Qulagan binoning vayronalari, Galeria biznes markazi, Diyorbakir, Turkiya
  • Turkiyaning Adıyaman shahridagi o'quv va tadqiqot kasalxonasidagi jasadlar
    Turkiyaning Adıyaman shahridagi o'quv va tadqiqot kasalxonasidagi jasadlar
  • Hataydagi vayron bo‘lgan binolar, Turkiya.
    Hataydagi vayron bo‘lgan binolar, Turkiya.
  • Osmaniyedagi qutqaruvchilar guruhi, Turkiya
    Osmaniyedagi qutqaruvchilar guruhi, Turkiya

Suriyada

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Suriyada kamida 5,714 kishi halok bo‘ldi[150][15], 14,500 dan ortiq kishi jarohat oldi[151]. Suriya Sog'liqni saqlash vazirligi hukumat nazorati ostidagi hududlarda 2,068 dan ortiq zilzila bilan bog'liq o'lim va 2,950 dan ortiq jarohatlanganlarni qayd etdi[15][152]. Ularning aksariyati Halab va Latakiya viloyatlarida[153]. Isyonchilar nazorati ostidagi hududlarda kamida 3,349 kishi halok bo‘ldi[15], 2,200 kishi yaralandi[154][155]. Hisob-kitoblarga ko'ra, Suriya bo'ylab 5.37 milliongacha odam boshpanasiz qolgan bo'lishi mumkin[156]. Jami 10.9 million kishi, ya'ni mamlakat aholisining deyarli yarmi zarar ko'rgan[157]. Jindires va Atarib shaharlarida yuzlab odamlar halok bo'ldi[154]. Jableda kamida 283 kishi halok bo‘lgan, 173 kishi jarohatlangan, 19 ta bino qulagan[158]. 10-fevral kuni vayronalarni tozalash jarayonida to‘rt nafar jasad qzib olindi, yana 15 nafar jasad esa qazish jarayonida edi[159]. 11-fevral kuni Jablening al-Maliya ko‘chasi bo‘ylab qulagan uy vayronalari ostidan olti kishining jasadi chiqarildi[160]. Atme qishlog‘ida 11 kishi halok bo‘ldi, ko‘plab aholi ko‘mildi[161][162]. Atarib, Besniya, Jindires, Maland, Salqin va Sarmada kabi bir qancha qishloqlarda qutqaruv guruhlari yetishmagani uchun tinch aholi soatlab vayronalar ostida qolib ketdi[163][164][165]. Latakiya gubernatorligida 142,000 kishi zarar ko'rdi. Kamida 805 kishi halok bo'ldi va 1,131 kishi jarohat oldi. Viloyat gubernatori 103 ta bino vayron bo‘lganini, 247 tasi qulash xavfi ostida ekanini aytdi[166][167]. Hamoda kamida 48 kishi halok bo'ldi — 43 kishi sakkiz qavatli binoning qulashi oqibatida halok bo'ldi. Mazkur binoda 75 kishi jarohat oldi, 125 kishini qamalib qoldi[168][169][170]. Associated Press agentligi mahalliy aholiga tayanib, Afrin to‘g‘oni yorilib ketganini xabar qildi[171]. 9-fevral kuni soat 04:00 da to‘g‘on yorilib, Afrin daryosi havzasidan suv toshib chiqishi natijasida At-Tlul qishlog‘ini suv bosdi. Qishloqning deyarli barcha aholisi qishloqni tark etishga majbur bo'ldi. 500 ga yaqin oila ko'chirildi. Reuters agentligining mahalliy aholiga tayanib xabar berishicha, zilzila oqibatida qishloqda 35 dan 40 nafargacha odam halok bo‘lgan, At-Tluldagi aksariyat binolar zararlangan yoki vayron bo‘lgan[172]. Ataribda 148 kishining jasadi yer osti kasalxonasiga keltirildi. Kasalxona shifokorining aytishicha, ba'zi jasadlarning boshi yoki oyoq-qo'llari yo'q[173].

Suriya Amerika tibbiyot jamiyati prezidenti Amjad Rassning aytishicha, tez yordam bo'limlari yaradorlar bilan to'la[174]. Idlib gubernatorligidagi bir kasalxonaga 30 jasad olib kelingan[175][176]. Idlib viloyatining Azmarin qishlog'ida kamida 260 kishi halok bo'ldi, ulardan 51 nafari bir oila a'zosi. Kamida 300 kishi yaralangan va 100 kishi qutqarilgan. Qishloqdagi 15 ta bino buzilgan, turar-joylarning 50 foizga yaqinida yoriqlar yuzaga kelgan[177]. Milliy terma jamoa futbolchisi Nader Juxadar o‘g‘li bilan birga Jableda uyi qulashi oqibatida halok bo‘ldi[178][179].

Xalqaro qutqaruv qoʻmitasi maʼlumotlariga koʻra, zilzila isyonchilar qoʻl ostidagi hududlarda qor boʻroniga tayyorgarlik koʻrilayotgan va vabo epidemiyasi avj olgan paytda sodir boʻlgan[180]. Suriyaning ikkinchi yirik shahri Halabda o‘nlab binolar qulab tushdi, 400 dan ortiq odam halok bo‘ldi[181][182]. 6-fevralga holatida 210 qurbonning jasadi oilalariga qaytarildi[183]. Qadimiy obidalar va muzeylar bosh boshqarmasi shahar boʻylab turli arxeologik obidalarning katta darajada yorilgan yoki qulab tushganini ma’lum qildi[184][168]. Halab milliy muzeyining fasadida ham yoriqlar borligi qayd etilgan[185]. Halabning Atarib shahridagi Suriya Amerika tibbiyot jamiyati kasalxonasi 120 nafar jasad topilganini xabar qildi[186]. Halabda 20 mingga yaqin uy zararlangan, 70 ming kishi uysiz qolgan[187]. Rajo shahridagi qamoqxonaning devorlari va eshiklari yorilib ketgan. Daish (IShID) a'zosi ekanligi taxmin qilingan kamida 20 mahbus muassasadan qochib ketgan[188].

Damashqda ko'p odamlar uylaridan ko'chalarga qochib chiqishgan[189][190]. Shaharning shimoliy qismlaridagi ko'plab binolarda yoriqlar mavjud[191]. Suriyada deyarli 12 yil davom etgan fuqarolar urushi tufayli ko'plab binolar allaqachon zarar ko'rgan edi[192]. Salibchilar tomonidan qurilgan Margat qal’asi vayron bo'ldi, minora va ba'zi devorlarning bir qismi qulab tushdi[189]. Mashhur Krak des Chevaliers qal'asining devorlarida ham yoriqlar paydo bo‘ldi[193]. Zilzilaning Halab qal’asiga ham ta’siri sezilarli bo‘ldi[194]. Suriya shimoli-g‘arbida jami 490 ga yaqin paxsa binolar qisman yoki to‘liq qulagan, minglab binolar esa vayron bo‘lgan [168]. Kobanîdagi jome’ masjidi minorasi ham shikastlangan[195]. Jindiresda kamida 250 ta bino vayron bo‘lgan[196]. Halok bo'lganlar orasida 7 kishilik oila ham bor edi. Ulardan faqat yangi tug'ilgan chaqaloq tirik qolgan[197]. Ta'lim vazirining aytishicha, mintaqa bo'ylab kamida 453 maktab zarar ko'rgan[198][199].

Xorijlik qurbonlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Xorijiy qurbonlar mamlakatlar bo‘yicha
Davlat Qurbonlar soni
Turkiya Suriya
 Suriya 3,700[200]
Afgʻoniston Afgʻoniston 150[201] —
 Falastin 32 51[lower-alpha 1]
 Shimoliy Kipr[lower-alpha 2] 29 —
 Armaniston 9[203] 2[203]
 Livan 8[204] 3[205]
 Iroq 7 —
 Yaman 7[206] —
 Italiya 6 —
 Fransiya 4[207] —
 Ozarbayjon 4[208] —
 Marokash 4[209][210] —
 Gruziya 3[211] —
 Eron 3[171] —
 Moldova 3[212] —
 Niderlandiya 3[213] —
 AQSh 3[214] —
 Jazoir 2[215] —
 Avstraliya 2[216] —
 Avstriya 2[217] —
 Misr 2[218] —
 Gretsiya 2[219] —
 Indoneziya 2[220] —
Qozogʻiston Qozog‘iston 2[221] —
 Filippin 2[222] —
 Ukraina 2[223] —
 Belgiya 1[224] —
 Bosniya va Gersegovina 1[225] —
 Bolgariya 1[226] —
 Kanada 1[227] —
 Kolumbiya 1[228] —
 Chexiya 1[229] —
 Hindiston 1[230] —
 Iordaniya 1[231] —
 Rossiya 1[232] —
 Saudiya Arabistoni 1[231] —
 Serbiya 1[233] —
 Shri Lanka 1[234] —
 Sudan 1[231] —
 Tailand 1[235] —
Oʻzbekiston O‘zbekiston 1[236] —

Turkiyada yashovchi kamida 3,700 suriyalik halok boʻldi[200]. Turkiya migratsiya boshqarmasiga koʻra, Turkiya janubida 1,75 million suriyalik istiqomat qiladi. Jumladan, Gaziantepda 460,150, Antokiyada 354,000, Shanliurfada 368,000, Adanada 250,000. 14-fevral holatiga ko‘ra Turkiya sog‘liqni saqlash vazirligi 1,460 nafar suriyalik qurbonning jasadini Suriyadagi qarindoshlariga topshirdi[15][237]. Iroqdagi urush tufayli Turkiyadan boshpana topgan kamida yetti nafar iroqlik ham Turkiyada vafot etdi[238].

Afg‘oniston Tashqi ishlar vazirligi maʼlumotlariga ko‘ra, Turkiyada 150 ga yaqin Afg‘oniston fuqarosi halok bo‘lgan. Bu afg‘onlarning aksariyati 2021-yil avgustida Tolibon hokimiyatni egallab olganidan keyin mamlakatni tark etgan qochqinlar edi[201]. 83 nafar falastinlik halok bo‘ldi, ulardan 51 nafari Suriyada, 30 nafari Turkiyada[239]. Halok bo‘lgan armanlar orasida Malatyadagi uch kishilik butun bir oila ham bor edi. Har ikki mamlakatda 11 nafar Livan fuqarosi, jumladan Turkiyada besh kishilik butun oila halok boʻldi. Olti kishilik italiyalik oila ham halok boʻldi[240]. Adiyamandagi mehmonxona qulashi oqibatida Shimoliy Kiprdan kelgan 19 nafar talaba, ikki o‘qituvchi va bir ota-ona halok bo‘ldi[241]. Hatay va Qahramanmarashda yana yetti nafar kiprlik turk halok boʻldi[242]. Eronning nogironlar futbol terma jamoasining uch nafar futbolchisi Turkiyada vafot etdi[171].

Hataysporning ganalik hujumchisi Christian Atsu Antokiyadagi klub qarorgohi qulashi oqibatida bir necha jamoa oʻyinchilari va murabbiylar shtabi bilan birga qolib ketgan edi. 7-fevral kuni futbolchi kasalxonada barqaror ahvolda ekanligi xabar qilingan[123], ammo ertasi kuni menejer Volkan Demirel uning hali ham topilmaganini aytdi[243][244].

Boshqa davlatlarga taʼsiri

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Livanda aholi uyqudan uygʻongan. Mamlakatdagi binolar 40 soniyagacha silkinib turdi. Bayrutda aholi uylarini tashlab, koʻchalarga chiqishgan yoki binolardan uzoqlashish uchun oʻz mashinalarida qochishgan. Umuman olganda, zilzilaning Livanga taʼsiri nisbatan kam boʻlib, Tripoli, Miniya, El-Mina va Burj Hammud shaharlarida baʼzi binolar zararlangan, Rashayada bir uy qulagan[189][245][246][247].

Isroilning Ashdod shahrida bino ustunida yoriqlar kuzatilgach, evakuatsiya qilindi[248]. Kiprning Nikosiya shahrida esa baʼzi derazalar yorilgan, bir uyning devori qulab, yaqin atrofdagi ikki avtomobilga zarar yetkazgan[249][250].

Yevropa-Oʻrtayer dengizi seysmologiya markazi silkinish Armaniston, Misr, Gruziya, Gretsiya, Iroq, Iordaniya, Isroil va Rossiyada ham sezilganini maʼlum qildi[251][252][253]. Ushbu hududlarda koʻplab aholi uylariga qaytish xavfsiz ekanligi haqidagi eʼlonni kutib, ko‘chalarda qolishdi. Bir necha soatdan keyin aftershok yuz bergan va binolar evakuatsiya qilingan. Halok bo‘lganlar yoki jarohatlanganlar haqida xabar berilmagan[254], biroq Arbildagi baʼzi uylar va binolarga kichik zarar yetganligi, shahar qal’asi esa jiddiy zarar ko‘rgani xabar qilingan[255][256]. Misr poytaxti Qohirada zilzila kuchli sezildi[257]. 1975-yildan beri Misrda sezilgan eng kuchli zilzila hisoblanadi[258]. Iskandariyadagi Kornichda 20 m (66 ft) yoriq paydo boʻldi[259].

Yo‘qotishlarni baholash

[tahrir | manbasini tahrirlash]

USGS Global zilzilalarni tezkor baholash xizmati (PAGER) 10 milliard dollardan 100 milliard dollargacha boʻlgan iqtisodiy yoʻqotishlarning 35 foizlik ehtimolini baholadi. 100 milliard AQSh dollaridan oshadigan iqtisodiy yoʻqotishlarning 34 foizlik ehtimoli bor. Xizmat 10,000 dan 100,000 gacha oʻlim ehtimolini 36 foizga, 100,000 dan oshadigan oʻlim ehtimolini esa 26 foizga baholadi [260]. Ikkinchi yirik zilzila uchun 1,000 dan 10,000 gacha bo‘lgan oʻlim ehtimoli 46 foiz, 100dan 1,000gacha o‘lim ehtimoli esa 30 foizga baholandi. Xizmat, shuningdek, 1 milliard AQSh dollaridan 10 milliard AQSh dollarigacha boʻlgan iqtisodiy yoʻqotishlarni 35 foizlik ehtimolda, 10 milliard dollardan 100 milliard dollargacha boʻlgan iqtisodiy yoʻqotishlarni 27 foizlik ehtimolda baholadi[261].

Risklayer qurbonlar sonini 23,284 dan 105,671 nafargacha baholadi[262]. Geofizika professori Övgün Ahmet Ercanning soʻzlariga koʻra, „vayronalar ostida 180 ming yoki undan ortiq odam qolgan bo‘lishi mumkin, ularning deyarli barchasi halok boʻlgan“[263]. 11-fevral kuni qurbonlar soni 28,000 ga yaqin ekani xabar qilinganida, Birlashgan Millatlar Tashkilotining favqulodda yordam koordinatori Martin Griffiths qurbonlar soni „ikki baravar koʻp“ boʻlishi kutilayotganini aytdi[264][265][266]. Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti 26 millionga yaqin, Turkiya va Suriyada mos ravishda 15 million va 11 million, odam zarar koʻrgan boʻlishi mumkinligini aytdi[267].

Zilzilalardan koʻp oʻtmay turk lirasining AQSh dollariga nisbati 18,85 ni tashkil etib, rekord darajada pastga tushib, kun oxirida oʻzining boshlangʻich pozitsiyasiga qaytdi[268]. Turkiya fond bozorlari quladi. Asosiy qimmatli qogʻozlar koʻrsatkichi 5 foizga va banklar 5,5 foizga tushdi, ammo yoʻqotishlar tezda tiklandi. Mamlakatning asosiy fond bozori 6-fevralda 1,35 foizgacha pasaydi[269]. Borsa Istanbul birjasi 7-fevralda 8,6 foizga tushdi. 8-fevral kuni ertalab savdolar toʻxtatilgunga qadar 7 foizdan koʻproq pasaydi[270]. Shundan so‘ng birja besh kunga yopilishini eʼlon qildi[271]. Zarar koʻrgan hududdagi turar-joy mulki qiymatining qariyb yarmi zilziladan majburiy sug‘urta bilan qoplanadi deb taxmin qilinmoqda[272]. TÜRKONFED zilzila etkazgan zararning umumiy xarajatlari miqdori 84,1 milliard AQSh dollarini tashkil etishini aytdi. Qayta qurish uchun 70,75 milliard dollar, milliy daromaddan 10,4 milliard dollar yoʻqotish va ishchi kuchining qoʻshimcha 2,91 milliard dollar yoʻqotishi kuzatildi[19]. Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki 2023-yilda Turkiya yalpi ichki mahsulotining 1 foizigacha bo‘lgan yo‘qotishlarga duch kelishi mumkinligini aytdi[273].

Turkiyadagi oqibatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Diyorbakirdagi vayron boʻlgan Galeria biznes markazida qutqaruv ishlari olib borilmoqda. Orqa fondagi binolardan biri aftershok natijasida qulab tushgan.
Prezidentning milliy motam haqidagi qarori

Prezident Rajab Toyyib Erdoʻgʻon Twitter’da „qidiruv va qutqaruv guruhlari zudlik bilan jabrlangan hududga joʻnatildi“ deya maʼlumot berdi. Ichki ishlar vaziri Sulaymon Soylu aholini shikastlangan binolarga kirmaslikka chaqirdi[274]. 7-fevral kuni Prezident Erdoʻgʻan jabr koʻrgan 10 ta viloyatda 3 oylik favqulodda holat eʼlon qildi[275].

Mahalliy hukumat xalqaro yordam kuchlariga murojaat qilish uchun „toʻrtinchi darajali ogohlantirish“ eʼlon qildi[254]. Tabiiy ofat va Favqulodda vaziyatlar boshqarmasi maʼlumotlariga koʻra, zararlangan 10 ta viloyatga jami 25,000 nafar qidiruv-qutqaruv xodimi joʻnatilgan[276][110]. Qidiruv-qutqaruv ishlari uchun kamida 70 davlat oʻz yordamini taklif qilgan[275].

Turkiyadagi favqulodda xizmatlar koʻplab qulagan binolar ostida qolib ketgan omon qolganlarni qidirishni boshladi. 8-fevral kuni 10 provinsiyada 8000 dan ortiq odam vayronalar ostidan qutqarib olindi[277][278]. Taxminan 380,000 kishi yordam boshpanalari yoki mehmonxonalarga joylashtirildi[279].

Turk Qurolli kuchlari qidiruv-qutqaruv guruhlarini safarbar qilishi uchun „havo yordam koridori“ tashkil etildi. Koʻplab harbiy samolyotlar, jumladan Airbus A400M va C-130 Hercules samolyotlari qidiruv-qutqaruv guruhlari va transport vositalarini hududga olib bordi. Oziq-ovqat, adyol va psixologik guruhlar ham yuborildi[280]. Turkiya NATO va boshqa ittifoqchilariga rasmiy yordam soʻrovi yubordi[281].

Milliy motam munosabati bilan bayroqlar tushirildi.

Yoshlar va sport vaziri Mehmet Kasapogʻluning rasmiy bayonotida har bir milliy chempionat holat yaxshilangunga qadar darhol toʻxtatilishi eʼlon qilindi[282][283]. Milliy taʼlim vaziri Mahmud Oʻzer mamlakatdagi barcha maktablarni bir haftaga yopishni buyurdi[284]. Adanada vayronalar ostidan odamlarning hayqiriqlari eshitildi. Diyarbakirdagi kranlar va favqulodda vaziyatlar guruhlari qulagan turar-joy binosiga tashrif buyurdi[285].

Zilzilalardan jabr koʻrgan hududlarga Turkiyaning 53 mingdan ortiq favqulodda yordam xodimlari safarbar etilgan[286]. Somadan 90 kishilik konchilar guruhi yordam berish uchun Usmoniyga yetib keldi. Izmir shahar hokimiyati ham oʻnlab mashina va jihozlar yubordi[287].

Noqulay ob-havo sharoiti, jumladan qor, yomgʻir va sovuq harorat qutqaruvchilar va tinch aholining qidiruv va qutqaruv ishlarini toʻxtatishga majbur qildi. Qutqaruvchilar va koʻngillilar omon qolganlarni qidirishda qishki kiyimlarda harakatlanishgan[288].

Prezident Erdogʻan, Hataydan tashqari, tabiiy ofatdan jabr koʻrgan hududlarning hokimlari va rahbarlari bilan telefon orqali muloqot qildi[289]. Erdoʻgʻan Twitterdagi sahifasida Turkiyada 7 kunlik milliy motam eʼlon qildi[290][277].

Hatay hokimi Lütfü Savaş Turkiya va Suriyadagi jabrlangan hududlarda sovuq harorat tufayli gipotermiya xavfi haqida ogohlantirdi[291]. Mintaqa boʻylab bir necha oʻn minglab odamlar boshpanasiz qolib, sovuq havoda tunashga majbur boʻlishdi. Rasmiylar Antaliyada jabrlangan aholini vaqtincha joylashtirish uchun boshpanalar ochishni rejalashtirmoqda[275]. Hatay viloyatida qidiruv-qutqaruv ishlari yetarli emasligini tanqid qilgan aholi hokimiyatni qattiq qoraladi. Hatay aeroportining uchish-qoʻnish yoʻlagi jiddiy shikastlangani sababli qutqaruv ishlari qiyin kechdi. 7-fevral kuni rasmiylar viloyatda 1,846 kishi qutqarilganini maʼlum qildi[279].

Turkiyadagi masjidlardan sovuq havoda uylariga qayta olmaganlar uchun boshpana sifatida foydalanildi[285]. Gaziantepda odamlar savdo markazlari, stadionlar, jamoat markazlari va masjidlardan boshpana topishdi[277].

Suriyadagi oqibatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Suriyaga Hindistonning gumanitar yordami keldi.

Suriya ommaviy axborot vositalari Halab gubernatorligi shimolida, shuningdek, Hamo shahrida bir qancha binolar qulaganini xabar qildi. Damashqda koʻplab odamlar uylarini tashlab koʻchalarga qochib chiqishgan[274][292]. Milliy zilzila markazi zilzila „tarixiy jihatdan qayd etilgan eng katta zilzila“ ekanligini aytdi[293]. SANA davlat axborot agentligi maʼlumotlariga koʻra, prezident Bashshor al-Asad vazirlar mahkamasi bilan favqulodda yigʻilish oʻtkazib, eng koʻp jabrlangan hududlarda qutqaruv rejasini ishlab chiqqan[294].

Hindiston Suriyaga 3 ta yuk mashinasida himoya vositalari, dori-darmonlar, EKG apparatlari va boshqa tibbiy buyumlarni oʻz ichiga olgan 6 tonna gumanitar yordamni havo yoʻllari orqali yetkazib berdi[295][296].

Suriya fuqarolar urushi bilan bogʻliq ravishda kiritilgan sanksiyalar oʻrtahol suriyaliklarning qiyinchiliklarini yanada kuchaytirdi. Chunki davlatlar va tashkilotlar sanksiyalarga duchor boʻlishdan qoʻrqib, toʻgʻridan-toʻgʻri yordam bera olmayapti. Zilziladan keyin gumanitar saʼy-harakatlarga yordam berish maqsadida sanksiyalarni bekor qilish yoki toʻxtatish talablari ham mavjud[297][298]. Suriya hukumati BMTga aʼzo davlatlar, Xalqaro Qizil xoch qoʻmitasi va boshqa gumanitar tashkilotlarga xalqaro yordam soʻrab murojaat qildi[180]. Prezident Bashshor al-Asadning buyrugʻiga binoan fuqaro mudofaasi, yongʻin xavfsizligi, sogʻliqni saqlash va jamoat qurilishi xizmatlarining barcha guruhlari Halabga safarbar qilindi[299].

Xalqaro gumanitar yordam

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: Turkiya—Suriya zilzilasiga gumanitar yordam (2023)

Davlatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Koʻplab davlat rahbarlari hamdardlik bildirdi. 60 dan ortiq davlat amaliy va insonparvarlik yordamini taklif qildi[300]. Birlashgan Qirollik[301], Gretsiya[302], Gruziya[303], Ruminiya[304], Eron[305], Hindiston, Isroil, Moldova[306], Pokiston, Portugaliya[307], Sloveniya[308], Shveysariya[309], Armaniston[310], Braziliya va Meksika[311] qidiruv-qutqaruv mutaxassislari, asbob-uskunalar va qidiruv itlarini yetkazib berishga vaʼda berdi. Rossiya mudofaa vaziri Sergey Shoygu Suriyadagi Rossiya kuchlariga qutqaruv ishlariga yordam berishni buyurdi[312][313].

Hindiston havo kuchlari samolyotlari Tabiiy ofatlarga qarshi kurash milliy kuchlarini jihozlar va qutqaruv itlari bilan birga Turkiyaga olib bordi.

Hindiston Agra shahrida joylashgan 60 Para Field kasalxonasidan 99 kishilik Hindiston armiyasining tibbiy guruhi bilan birga Milliy ofatlarga qarshi kurash kuchlari (NDRF) guruhini Turkiyaga yubordi. Tibbiy guruhga jiddiy tibbiy yordam boʻyicha mutaxassislar guruhlari, jumladan, ortopedik jarrohlik guruhi va umumiy jarrohlik boʻyicha mutaxassis guruhi kirgan. Hindiston havo kuchlarining tabiiy ofatdan qutqarish materiallari va qutqaruv guruhi boʻlgan birinchi samolyoti Adanaga yetib keldi. Hindiston Turkiyaga insonparvarlik yordami va tabiiy ofatlarga yordam (HADR) bilan yana ikkita C-17 samolyotini yuboradi. Birinchi NDRF guruhi 50 nafar xodim va maxsus oʻqitilgan itlar guruhidan hamda zarur jihozlar, jumladan, tibbiy buyumlar, burgʻulash mashinalari va yordam uchun zarur boʻlgan boshqa jihozlardan iborat edi[314].

Isroil 2011-yildagi Van zilzilalari va 1999-yilgi Izmit zilzilasidan keyin Turkiyaga qidiruv-qutqaruv ishlarida yordam bergan. 8-fevral holatiga koʻra, asosan Adana va Gaziantep hududlariga 430dan ortiq qidiruv-qutqaruv, tabiiy ofatlarga qarshi kurash va gumanitar yordam xodimlarini safarbar etgan. Ulardan 230 nafari Gaziantepdagi Isroil dala gospitalida faoliyat yurituvchi IDF shifokorlari, 167 nafari 31 davlatga yordam bergan va qidiruv-qutqaruv operatsiyalarini oʻtkazishda katta tajribaga ega boʻlgan Isroil mudofaa kuchlari ichki front qoʻmondonligi zobitlarining elit qidiruv-qutqaruv boʻlinmasidan. Mazkur kuchlar Isroilda ham, xorijda ham tabiiy ofatlar va urushlarning oqibatlariga qarshi kurashda tajriba toʻplagan. Jumladan, Ukrainada davom etayotgan urushda, Qoʻshma Shtatlardagi Surfside binosi qulashida va Meksikadagi 2007-yil Pebla zilzilasi va yaqinda joriy urush paytida va Qoʻshma Shtatlardagi paytida Ukrainaga yordam berish va 2017-yilda Meksikadagi Puebla zilzilasi oqibatlarini bartaraf etish guruhlarida ishlashgan. 6-fevral kuni IDFning 17 kishilik dastlabki delegatsiyasi joʻnatilgan boʻlsa, ertasi kuni 150 kishilik kattaroq delegatsiya ham safarbar etildi. Isroilning oʻnlab shifokorlari, qutqaruv operatorlari va psixotravma boʻyicha mutaxassislaridan iborat uchinchi yirik delegatsiya 7-fevral kuni tushdan keyin Isroilning koʻngillilar tuzgan tez tibbiy yordam xizmati nodavlat tashkiloti United Hatzalah yordamida 10 tonna asbob-uskunalar va insonparvarlik yordami bilan birga yuborildi. IsraAIDning toʻrtinchi delegatsiyasi tarkibidagi travma boʻyicha mutaxassislar va boshqalar oʻzlari bilan birga toza suvga muhtoj boʻlgan turklarga yordam berish uchun suv tozalash tizimlarini olib kelishdi. IsraAID aʼzosining soʻzlariga koʻra, IsraAID kelgusida yana qanday yordam kerakligini aniqlash maqsadida joylarda ehtiyojlarni baholashni ham rejalashtirgan. Isroil hukumati 7-fevral holatiga koʻra Turkiyaga qutqaruv missiyalarini bajarish uchun 30 tonnadan ortiq gumanitar uskunalar yubordi. Ikkinchi reysda gumanitar yordam va dori-darmonlar joʻnatishni rejalashtirmoqda, deya xabar berdi Isroilning Vashingtondagi elchixonasi matbuot kotibi. Isroil prezidenti Isaak Herzog prezident Rajap Tayyip Erdogʻanga murojaat qilib, Isroil xalqi nomidan hamdardlik bildirdi. Mudofaa vaziri Yoav Galant Gaziantepda Isroil dala kasalxonasi tashkil etilishini tasdiqladi. Bosh vazir Benyamin Netanyaxu rossiyalik diplomatlar orqali hozirda Suriya bilan texnik jihatdan urush holatida va aloqalari yoʻq boʻlsa ham Suriyaga yordam joʻnatish va u yerdagi qidiruv-qutqaruv ishlariga yordam berish soʻrovini olganini aytdi. Isroil Suriyaga yordam, jumladan, gumanitar yordam, dori-darmon, adyol va chodirlar yuborishni rejalashtirgan. Isroil tomonidan Turkiyaga koʻrsatilgan yordamdan farqli oʻlaroq, Isroil hukumati Suriyaga koʻrsatadigan har qanday yordamda harbiylar jalb qilinmaydi, deydi IDF matbuot kotibi Ran Kochav. Isroil harbiylari Suriyaga potentsial yordam berishda ishtirok etmaydi[315][316][317][318][319][320][321][322].

Pokistonning tabiiy ofatlarni boshqarish milliy boshqarmasi (NDMA) qishki chodirlar va adyollar yubordi. Tabiiy ofatdan jabr koʻrgan hududlarda ishlashga ixtisoslashgan shifokorlar, feldsherlar, hamshiralar va texniklar guruhlari ham oʻz jihozlari va dori-darmonlari bilan joʻnatildi. Pokiston ikkita C-130 samolyotida yordam va 36 nafar qidiruv-qutqaruv xodimini yubordi. Temir yoʻllar vazirining aytishicha, (PIA) samolyot 51 kishilik qutqaruv guruhini Istanbulga olib boradi. Bosh vazir idorasi yana yordam jamgʻarmasi tashkil etishni taʼkidlab, bir oylik maoshni yordam fondiga oʻtkazishni eʼlon qildi[323][324].

Ozarbayjon Turkiyaga 370 kishilik qidiruv-qutqaruv guruhini joʻnatdi. Vazirlik, shuningdek, jabrlanganlarga yordam berish uchun birinchi tibbiy yordam toʻplamlari, chodirlar, koʻrpa-toʻshaklar, tibbiy buyumlar va boshqa zarur jihozlar ortilgan yana bir samolyot yubordi[325]. Eron 7-fevral kuni Suriyaga 45 tonna dori-darmon, oziq-ovqat, chodir va koʻrpa-toʻshak yetkazib berdi[166]. Suriya fuqaro aviatsiyasi boshqarmasi boshligʻi Bassem Masurning aytishicha, koʻproq samolyotlar orqali gumanitar yordam yetib kelmoqda[326]. Iroqdan ham 70 tonna oziq-ovqat mahsulotlari, tibbiy buyumlar, koʻrpa-toʻshak va boshqa yordam materiallari ortilgan ikkita samolyot keldi[327]. Xitoy, Tayvan va Belgiya pul yordamini taklif qildi va yordam berish uchun qoʻshimcha xodimlar ham yubordi[328][329][330]. Erdoʻgʻan matbuot anjumanida 18 dan ortiq davlat rahbarlari va bosh vazirlar telefon orqali Turkiyani qoʻllab-quvvatlaganliklarini bildirdi[331].

Tashkilotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Arab ligasi bosh kotibi Ahmad Abul Gʻayt „ushbu gumanitar falokat“dan jabr koʻrganlarga xalqaro yordam koʻrsatishga chaqirdi[300]. Yevropa Ittifoqi oliy vakili Josep Borrell va Yevropa komissari Janez Lenarchich, turli aʼzo davlatlardan Turkiyaga oʻnta qutqaruv guruhi yuborilishini aytdi[300]. Favqulodda vaziyatlarda xaritalash xizmatlarini taqdim etish uchun Kopernik dasturi ham faollashtirildi[300]. Turkiya ham aʼzo boʻlgan Yevropa fuqarolik mudofaa mexanizmi ham Turkiyaning talabi bilan ishga tushirildi[332]. NATO bosh kotibi Yens Stoltenberg ham aʼzo davlatlar yordam kuchlarini safarbar qilayotganini aytdi[333][334].

Birlashgan Millatlar Tashkilotining bir nechta agentliklari, jumladan, UNDAC, OCHA, UNHCR, UNICEF va XMT tabiiy ofatga muvofiqlashtirilgan javob choralarini eʼlon qildi[335]. Jahon sogʻliqni saqlash tashkilotining (JSST) Yevropa boʻyicha mintaqaviy direktori Hans Klugening aytishicha, tashkilotning mintaqaviy vakolatxonalari dori vositalari va yordam uskunalarini tashish boʻyicha xalqaro saʼy-harakatlarga yordam bermoqda[300][336].

Gumanitar va nodavlat tashkilot Norvegiya qochqinlar kengashi Suriya boʻylab eng koʻp jabrlanganlarga toʻgʻridan-toʻgʻri yordam berishlarini aytdi. Ular xalqaro hamjamiyatni Suriya va Turkiya janubidagi jamoaviy yordam saʼy-harakatlarini qoʻllab-quvvatlash uchun zudlik bilan moliyaviy resurslarni safarbar qilishga chaqirdi[337]. CARE Avstraliya zilziladan jabrlanganlarga oziq-ovqat, boshpana, suv va boshqa birlamchi hayotiy vositalar kabi shoshilinch yordam koʻrsatish uchun shoshilinch murojaat bilan chiqdi[338]. Caritas Internationalis pul yigʻishni boshladi[339], World Jewish Relief xayriya tashkiloti Turkiyaga shoshilinch yordam koʻrsatish uchun shoshilinch murojaat bilan chiqdi[340]. Yahudiy federatsiyasi Turkiya uchun pul yigʻdi[341]. 50 dan ortiq yahudiy jamoalari zilzila oqibatlarini bartaraf etishga yordam berishdi[342]. AHBAP[343], Turkiya xayriya jamgʻarmasi (AQShda joylashgan)[344] va Turk Qizil Yarim oy jamiyati (dunyodagi boshqa ICRC aʼzolaridan tashqari)[345] kabi bir qancha turk gumanitar tashkilotlari ham jabrlanganlarga yordam berish uchun shoshilinch murojaatlarni boshladilar.

Turkiy davlatlar tashkiloti oʻz veb-sayti orqali taʼziya bildirdi[346]. Afrika Ittifoqi komissiyasi raisi Mussa Faki Turkiya va Suriyaga hamdardlik bildirdi[347].

Reaksiyalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Izohlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Suriyadagi falastinlik qurbonlarning aksariyati fuqaroligi yo‘q qochqinlar edi[202].
  2. ↑ Shimoliy Kipr - bu Kipr orolining shimoli-sharqiy qismini o'z ichiga olgan "de-fakto" davlat. Faqat Turkiya tan olgan Shimoliy Kiprni xalqaro hamjamiyat Kipr Respublikasining bir qismi deb biladi. Yana qarang Kipr mojarosi.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 National Earthquake Information Center „M 7.8 – 23 km E of Nurdağı, Turkey“. United States Geological Survey (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral. Jamoat mulki Bu maqola jamoat mulki boʻlgan maʼlumotlarni oʻz ichiga oladi.
  2. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named EMSC_MMI
  3. ↑ USGS „USGS earthquake catalog“ (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  4. ↑ Subramaniam, Tara; Mogul, Rhea; Renton, Adam; Sangal, Aditi; Vales, Leinz „February 6, 2023 Turkey-Syria earthquake news“ (inglizcha). CNN (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  5. ↑ „Live Updates Turkey, Syria earthquake kills thousands“ (inglizcha). AP NEWS (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 „Global CMT Catalog Search“. Global Centroid Moment Tensor (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  7. ↑ ISC (2022), ISC-GEM Global Instrumental Earthquake Catalogue (1904-2018), Version 9.1, International Seismological Centre, doi:10.31905/D808B825
  8. ↑ Marco Bohnhoff; Patricia Martínez-Garzón; Fatih Bulut; Eva Stierle; Yehuda Ben-Zion „Maximum earthquake magnitudes along different sections of the North Anatolian fault zone“. ScienceDirect. 2009-yil 17-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  9. ↑ Ghosh, Pallab. „Turkey earthquake: Where did it hit and why was it so deadly?“. BBC News (2023-yil 11-fevral). Qaraldi: 2023-yil 13-fevral.
  10. ↑ Said-Moorhouse, L.. „The earthquake in Turkey is one of the deadliest this century. Here's why“. CNN International (2023-yil 9-fevral). Qaraldi: 2023-yil 9-fevral.
  11. ↑ „The world's deadliest earthquakes in the past 25 years, at a glance“. National Public Radio. Associated Press (2023-yil 9-fevral). Qaraldi: 2023-yil 9-fevral.
  12. ↑ Kuşçu, Selim. „Ordu'da deprem paniği“. İHA. Qaraldi: 2023-yil 9-fevral.
  13. ↑ 13,0 13,1 „SON DEPREMLER LİSTESİ KANDİLLİ/AFAD: Az önce deprem mi oldu, kaç şiddetinde? Deprem bölgesinde artçı sarsıntılar devam ediyor!“ (tr). Milliyet (2023-yil 13-fevral). Qaraldi: 2023-yil 13-fevral.
  14. ↑ 14,0 14,1 „Deprem felaketinde can kaybı 31 bin 643'e yükseldi“ (tr). Gazete Oksijen (2023-yil 13-fevral). Qaraldi: 2023-yil 13-fevral.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 „8 أيام على الـ ـفـ ـاجـ ـعـ ـة.. نحو 7000 شخص تم دفـ ـنـ ـهـ ـم داخل الأراضي السورية ممن قـ ـضـ ـوا في كـ ـارثـ ـة فجر الاثنين الأسود“. Syrian Observatory for Human Rights (2023-yil 13-fevral). Qaraldi: 2023-yil 13-fevral.
  16. ↑ Hubbard, Ben. „Live Updates: Erdogan Visits Quake Area as Death Toll Passes 11,600 in Turkey and Syria“. The New York Times (2023-yil 8-fevral). 2023-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  17. ↑ Aziz, Saba „Turkey earthquake rescue efforts complicated by bitter cold. What to know - National | Globalnews.ca“. Global News (2023-yil 7-fevral). Qaraldi: 2023-yil 9-fevral.
  18. ↑ Soylu, Ragip. „Turkey earthquake: Survivors trapped under rubble face hypothermia threat“. Middle East Eye (2023-yil 6-fevral). Qaraldi: 2023-yil 9-fevral.
  19. ↑ 19,0 19,1 Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named bloht
  20. ↑ Güvercin, S.E.; Karabulut, H.; Konca, A.O.; Doğan, U.; Ergintav, S. (2022). "Active seismotectonics of the East Anatolian Fault". Geophysical Journal International 230 (1): 50–69. doi:10.1093/gji/ggac045. ISSN 0956-540X. https://academic.oup.com/gji/article-abstract/230/1/50/6522179#no-access-message. Qaraldi: 6 February 2023. Turkiya—Suriya zilzilasi]]
  21. ↑ Naddaf, Miryam (6 February 2023). "Turkey–Syria earthquake: what scientists know". Nature. doi:10.1038/d41586-023-00364-y. PMID 36750695. https://www.nature.com/articles/d41586-023-00364-y. Qaraldi: 8 February 2023. Turkiya—Suriya zilzilasi]]
  22. ↑ 22,0 22,1 Milkereit, C.; Grosser, H.; Wang, R.; Wetzel, H.-U.; Woith, H.; Karakisa, S.; Zünbül, S.; Zschau, J. (2004). "Implications of the 2003 Bingöl Earthquake for the Interaction between the North and East Anatolian Faults". Bulletin of the Seismological Society of America 94 (6): 2400–2406. doi:10.1785/0120030194. 
  23. ↑ Aktug, B.; Ozener, H.; Dogru, A.; Sabuncu, A.; Turgut, B.; Halicioglu, K.; Yilmaz, O.; Havazli, E. (2016). "Slip rates and seismic potential on the East Anatolian Fault System using an improved GPS velocity field". Journal of Geodynamics 94: 1–12. doi:10.1016/j.jog.2016.01.001. http://halicioglu.de/pubs/aktug2016slip.pdf. 
  24. ↑ Chorowicz, J.; Luxey, P.; Lyberis, N.; Carvalho, J.; Parrot, J.-F.; Yürür, T.; Gündogdu, N. (1994). "The Maras Triple Junction (southern Turkey) based on digital elevation model and satellite imagery interpretation". Journal of Geophysical Research: Solid Earth 99 (B10): 20225–20242. doi:10.1029/94JB00321. https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1029/94JB00321. 
  25. ↑ Akyuz, H. Serdar; Altunel, E.; Karabacak, Volkan; Yalciner, Cahit Caglar (2006). "Historical earthquake activity of the northern part of the Dead Sea Fault Zone, southern Turkey". Tectonophysics (Elsevier) 426 (3–4): 281–293. doi:10.1016/j.tecto.2006.08.005. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0040195106003982?casa_token=Oo53zVTSEI4AAAAA:E2czHe1YsbCjwJ9_0KW_efzSOov3K7QIA-wl_NYnk9cqT66W6C4d4Dfn_zd_WsPErJr7fF75SA. 
  26. ↑ „Büyük Maraş Depremi 1000 Yıl Öncede Çok Can Almış !“ (turkcha). Son Dakika (7-fevral 2023-yil). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  27. ↑ Uddin, R.. „Five deadly earthquakes in the Middle East through history“. Middle East Eye (6-fevral 2023-yil). 6-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  28. ↑ 28,0 28,1 „TURKEY 2023/02/06 01:17:35 UTC, Mw=8.0“. GEOSCOPE Observatory (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  29. ↑ Baker, J.A.. „Impact of Turkey earthquake on local population, economy will be 'massive': Expert“ (en-UK). Channel NewsAsia (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  30. ↑ „Historic Worldwide Earthquakes“. United States Geological Survey. 2009-yil 25-avgustda asl nusxadan arxivlangan.
  31. ↑ Ambraseys, N.. Earthquakes in the Mediterranean and Middle East: A Multidisciplinary Study of Seismicity up to 1900. Cambridge University Press, 2009 — 512–515-bet. ISBN 9781316347850. 
  32. ↑ 32,0 32,1 Ozkan, M.; Makieh, K.. „Major earthquake kills 3,700 in Turkey and Syria, weather hits survivors“. Reuters (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  33. ↑ National Earthquake Information Center. „M 4.2 - Central Turkey“. United States Geological Survey (2023-yil 3-fevral). Qaraldi: 2023-yil 10-fevral.
  34. ↑ 34,0 34,1 National Earthquake Information Center „M 6.7 – Central Turkey“. United States Geological Survey (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  35. ↑ „Turkey reports at least 120 aftershocks following Monday's powerful earthquake“. CNN (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  36. ↑ 36,0 36,1 „TURKEY 2023/02/06 10:24:49 UTC, Mw=7.7“. GEOSCOPE Observatory (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  37. ↑ Ng, D.. „Relief workers brave Türkiye-Syria aftershocks to aid quake response“. Channel NewsAsia (2023-yil 7-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  38. ↑ „Search Results“. USGS. 8-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  39. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.6 – 23 km NE of Musabeyli, Turkey“. United States Geological Survey. 6-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  40. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.6 – 16 km S of Nurdağı, Turkey“. United States Geological Survey. 6-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  41. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.1 – 6 km ESE of Hasanbeyli, Turkey“. United States Geological Survey. 6-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  42. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.5 – 2 km S of Tut, Turkey“. United States Geological Survey. 6-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  43. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.2 – 21 km E of Nurdağı, Turkey“. United States Geological Survey. 6-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  44. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.0 – eastern Turkey“. United States Geological Survey. 6-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  45. ↑ 45,0 45,1 National Earthquake Information Center „M 7.5 – 4 km SSE of Ekinözü, Turkey“. United States Geological Survey. 6-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  46. ↑ National Earthquake Information Center „M 6.0 – 10 km SE of Doğanşehir, Turkey“. United States Geological Survey. 7-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  47. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.8 – 13 km SW of Doğanşehir, Turkey“. United States Geological Survey. 6-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  48. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.7 – eastern Turkey“. United States Geological Survey. 6-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  49. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.0 – 6 km W of Pazarcık, Turkey“. United States Geological Survey. 6-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  50. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.2 – 20 km ESE of Göksun, Turkey“. United States Geological Survey. 6-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  51. ↑ National Earthquake Information Center „M 6.0 – 5 km NE of Göksun, Turkey“. United States Geological Survey. 6-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  52. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.0 – 3 km NNW of Nurhak, Turkey“. United States Geological Survey. 7-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  53. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.1 – 3 km ENE of Kahramanmaraş, Turkey“. United States Geological Survey. 7-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  54. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.0 – 7 km SE of Nurhak, Turkey“. United States Geological Survey. 7-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  55. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.3 – 12 km NE of Gölbaşı, Turkey“. United States Geological Survey. 7-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  56. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.2 – 15 km NNW of Çelikhan, Turkey“. United States Geological Survey. 7-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  57. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.0 – 6 km SSW of Göksun, Turkey“. United States Geological Survey. 8-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  58. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.3 – 6 km SW of Göksun, Turkey“. United States Geological Survey. 6-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  59. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.3 – 29 km WNW of Gaziantep, Turkey“. United States Geological Survey. 6-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  60. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.0 – 6 km SE of Göksun, Turkey“. United States Geological Survey. 6-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  61. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.1 – 10 km E of Göksun, Turkey“. United States Geological Survey. 6-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  62. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.5 – 9 km ESE of Gölbaşı, Turkey“. United States Geological Survey. 7-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  63. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.4 – eastern Turkey“. United States Geological Survey. 8-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  64. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.4 – eastern Turkey“. United States Geological Survey. 8-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  65. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.0 – central Turkey“. United States Geological Survey. 8-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  66. ↑ National Earthquake Information Center „M 5.3 – 8 km ESE of Göksun, Turkey“. United States Geological Survey. 7-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-fevral 2023-yil.
  67. ↑ „M 5.4 – 18 km N of Gölbaşı, Turkey“. earthquake.usgs.gov. 9-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-fevral 2023-yil.
  68. ↑ „M 5.1 – 1 km E of Nurhak, Turkey“. earthquake.usgs.gov. 9-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-fevral 2023-yil.
  69. ↑ „UW experts discuss the earthquake in Turkey and Syria“. University of Washington (2023-yil 9-fevral). Qaraldi: 2023-yil 9-fevral.
  70. ↑ 70,0 70,1 Hernandez, J.; Brumfiel, G.. „Here's what we know about what caused the Turkey earthquake“. NPR (2023-yil 7-fevral). 2023-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  71. ↑ Khaliq, R. u.; Calli, E.. „Türkiye suffered 'worst' inland shallow earthquake in 21st century: Seismologist“. Anadolu Agency (2023-yil 8-fevral). 2023-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  72. ↑ Choi, J.-H.; Klinger, Y.; Ferry, M.; Ritz, J.-F.; Kurtz, R.; Rizza, M.; Bollinger, L.; Davaasambuu, B. et al. (2018). "Geologic Inheritance and Earthquake Rupture Processes: The 1905 M 8 Tsetserleg-Bulnay Strike-Slip Earthquake Sequence, Mongolia". Journal of Geophysical Research: Solid Earth 123 (2): 1925–1953. doi:10.1002/2017JB013962. https://www.ipgp.fr/~klinger/web_Yann/papiers/Choi_JGR18.pdf. 
  73. ↑ E.-P., Donna; Haeussler, P. J.; Freymueller, J. T.; Frankel, A. D.; Rubin, C. M.; Craw, P.; Ratchkovski, N. A.; Anderson, G. et al. (2003). "The 2002 Denali Fault Earthquake, Alaska: A Large Magnitude, Slip-Partitioned Event" (en). Science 300 (5622): 1113–1118. doi:10.1126/science.1082703. ISSN 0036-8075. PMID 12750512. https://www.science.org/doi/10.1126/science.1082703. 
  74. ↑ Matumoto, Tosimatu; Latham, Gary V. (1976). "Aftershocks of the Guatemalan Earthquake of February 4, 1976". Geophysical Research Letters 3 (10): 599-602. doi:10.1029/GL003i010p00599. 
  75. ↑ „Turkey and Syria devastated by earthquake“. Temblor, Inc. (2023-yil 13-fevral). — „6 February 2023“. Qaraldi: 2023-yil 13-fevral.
  76. ↑ Toda, Shinji; Stein, Ross S.; Özbakir, Ali Deger; Gonzalez-Huizar, Hector; Sevilgen, Volkan „Stress change calculations provide clues to aftershocks in 2023 Türkiye earthquakes“. Temblor, Inc. (2023-yil 8-fevral). Qaraldi: 2023-yil 13-fevral.
  77. ↑ AFAD (9 February 2023). "Kahramanmaraş Depremleri Değerlendirme Raporu" (tr). Disaster and Emergency Management Presidency. https://deprem.afad.gov.tr/assets/pdf/Kahramanmaras%20%20Depremleri_%20On%20Degerlendirme%20Raporu.pdf. Qaraldi: 10 February 2023. 
  78. ↑ National Earthquake Information Center. „M 7.8 - Central Turkey - ShakeMap“. United States Geological Survey (2023-yil 6-fevral). Qaraldi: 2023-yil 11-fevral.
  79. ↑ Ravilious, K.. „Geological impact of Turkey-Syria earthquake slowly comes into focus“. The Guardian (2023-yil 10-fevral). Qaraldi: 2023-yil 11-fevral.
  80. ↑ Damaskinos, I.. „Earthquake in Turkey caused 'small tsunamis' off Famagusta coast“. Cyprus Mail (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  81. ↑ Rasathanesi, Kandilli „SOFALACA ŞEHİTKAMİL GAZİANTEP DEPREMİ“. B.Ü. KANDİLLİ RASATHANESİ ve DAE. BÖLGESEL DEPREM-TSUNAMİ İZLEME ve DEĞERLENDİRME MERKEZİ (2023-yil 6-fevral). Qaraldi: 2023-yil 9-fevral.
  82. ↑ „Allerta maremoto: possibili onde in arrivo sulle coste italiane“ (it). Dipartimento della Protezione Civile (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  83. ↑ Maccion, F.. „Italy withdraws tsunami warning after Turkey, Syria earthquake“. Reuters (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  84. ↑ „Sono morte più di 1.700 persone nel terremoto al confine tra Turchia e Siria“. Il Post (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  85. ↑ Abueish, T.. „Tsunami alert: Egypt's geophysics body weighs in on possibility after Turkey quake“. Al Arabiya (2023-yil 7-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  86. ↑ „Gaziantep depremi ölü ve yaralı sayısı: Gaziantep'te kaç bina yıkıldı, ölü sayısı kaç oldu, kaç kişi yaralandı?“ (tr). Sabah (2023-yil 7-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  87. ↑ 87,0 87,1 87,2 87,3 87,4 87,5 87,6 Göçümlü, B. Ç.. „Sağlık Bakanı Koca: 10 ilde 17 bin 929'u hekim olmak üzere 143 bin 829 personelimiz hizmet veriyor“ (tr). Anadolu Agency (2023-yil 9-fevral). Qaraldi: 2023-yil 10-fevral.
  88. ↑ „Bakan Karaismailoğlu: Adıyaman'da 3 bin 105 kişi hayatını kaybetti, 9 bin 716 kişi yaralı“. TRT Haber (2023-yil 10-fevral). Qaraldi: 2023-yil 10-fevral.
  89. ↑ 89,0 89,1 „Lütfü Savaş: 7 bin 60 hemşehrimizi kaybettik“ (tr). Dokuz8 Haber (2023-yil 13-fevral). 2023-yil 13-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 13-fevral.
  90. ↑ „Son dakika: Türkiye'yi sarsan afette beşinci gün... Deprem felaketinde can kaybı 17 bin 674... Dakika dakika bölgelerimizden anlık bilgiler“ (tr). Hürriyet (2023-yil 10-fevral). Qaraldi: 2023-yil 10-fevral.
  91. ↑ 91,0 91,1 „Sağlık Bakanı Koca, Kahramanmaraş merkezli depremlere ilişkin açıklamada bulundu“ [Health Minister Koca made a statement regarding the earthquakes in Kahramanmaraş.] (tr). haberturk.com (2023-yil 7-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  92. ↑ „Şanlıurfa'da ölü, yaralı sayısı kaç ve kaç bina yıkıldı?“ (tr). haberturk.com (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  93. ↑ „Deprem felaketinde 7'nci gün: Can kaybı 24 bin 617'ye ulaştı!“ (tr). BirGün. Qaraldi: 2023-yil 11-fevral.
  94. ↑ 94,0 94,1 Temoçin, R.. „Deprem sonrası moloz yığınına dönen binalar 'yasadışı yapıları' tekrar gündeme getirdi: 'İmar affı öldürdü'“ (tr). Cumhuriyet (2023-yil 8-fevral). 2023-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  95. ↑ „Kahramanmaraş'ta 7.4 şiddetinde deprem! 'Enkaz altındayız yardım edin...'“ (tr). Bursada Bugün (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  96. ↑ „Deprem sonrası hasar tespit çalışması: 41 bin 791 bina ağır hasarlı“ (tr). NTV (2023-yil 14-fevral). Qaraldi: 2023-yil 14-fevral.
  97. ↑ United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs. „Türkiye Earthquake February 2023, Daily Highlights - 13/02/2023“. ReliefWeb (2023-yil 13-fevral). Qaraldi: 2023-yil 13-fevral.
  98. ↑ „Kahramanmaraş depreminde ölü ve yaralı sayısı artıyor“ (tr). Sözcü (2023-yil 7-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  99. ↑ „Depremde yol yarıldı araçlar içine düştü“. Sözcü (2023-yil 8-fevral). Qaraldi: 2023-yil 9-fevral.
  100. ↑ Tondo, L.; Narlı, D. B.; Michaelson, R.; Hezaber, H.. „No room for the dead as cemeteries in earthquake-hit Turkey and Syria fill up“. The Guardian (2023-yil 10-fevral). Qaraldi: 2023-yil 10-fevral.
  101. ↑ 101,0 101,1 101,2 „Turkey and Syria earthquakes: Travel warnings, what tourists need to know and where to donate“ (en). euronews (2023-yil 9-fevral). Qaraldi: 2023-yil 9-fevral.
  102. ↑ Barut, D.. „Malatya üşüyor: Hava soğuyor, yardım yetersiz“ (tr). Gazete Duvar (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  103. ↑ „Yıkıldık Türkiyem“ (tr). Karar (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  104. ↑ Akin, Ezgi „Prehistoric world heritage site Gobekli Tepe survives Turkey earthquakes“ (en). AL-Monitor (2023-yil 10-fevral). Qaraldi: 2023-yil 14-fevral.
  105. ↑ Marcus, Lilit „Ancient castle used by Romans and Byzantines destroyed in Turkey earthquake“ (en). CNN (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  106. ↑ Gures, Murat „Live Updates: Powerful Quake Kills Hundreds in Turkey and Syria“. The New York Times (2023-yil 5-fevral). Qaraldi: 2023-yil 5-fevral.
  107. ↑ Marcus, Lilit „Ancient castle used by Romans and Byzantines destroyed in Turkey earthquake“ (en). CNN (2023-yil 6-fevral). Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  108. ↑ Boncuk, Mehmet „Tarihi cami depremde hasar gördü“. Sabah. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  109. ↑ „Gaziantep'te, depremde 6 tren devrildi, kayalar raylara düştü“ (tr). Hürriyet (2023-yil 13-fevral). Qaraldi: 2023-yil 13-fevral.
  110. ↑ 110,0 110,1 Timur, S.; Harman, G.. „Despite an enormous rescue effort, many people are waiting for help“. The New York Times (7-fevral 2023-yil). Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  111. ↑ Cebeci, E. B.. „Hatay depreminde son durum: Ölü ve yaralı sayısı artıyor!“. Habertürk (2023-yil 9-fevral). Qaraldi: 2023-yil 10-fevral.
  112. ↑ 112,0 112,1 „Hatay'da son durum: '2 bine yakın yıkılmış bina var, kayıplarımız çok fazla'“ (tr). BBC News (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  113. ↑ „Deprem Hatay'da havalimanının pistini yardı“ (tr). NTV (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  114. ↑ „Mansur Yavaş: 'Hatay Havalimanı'nın uçuşlara açılması için çalışmalara başladık'“. Cumhuriyet (2023-yil 8-fevral). 2023-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  115. ↑ Sariyuce, Isil; Liakos, Chris. „Hatay airport in Turkey resumes operations following deadly earthquake“. CNN (2023-yil 12-fevral). Qaraldi: 2023-yil 12-fevral.
  116. ↑ „Hatay'da iki devlet hastanesi depremde yıkıldı“ (tr). Diken (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  117. ↑ İHA „Hatay'da depremin ardından doğal gaz boru hattı patladı“ [After the earthquake in Hatay, the natural gas pipeline exploded] (tr). Hürriyet Daily News. 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  118. ↑ „Hatay'daki yıkım SÖZCÜ muhabirinin objektifine böyle yansıdı“ [This is how the destruction in Hatay was reflected in the lens of SÖZCÜ reporter] (tr). sozcu.com.tr. 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  119. ↑ „Major earthquakes hit country’s historic sites“ (en-UK). Hürriyet (2023-yil 11-fevral). Qaraldi: 2023-yil 14-fevral.
  120. ↑ „Turkey earthquake: ancient monuments destroyed in cradle of civilisation“ (en-UK). The Times of London (2023-yil 10-fevral). Qaraldi: 2023-yil 14-fevral.
  121. ↑ „Major earthquakes hit country’s historic sites“ (en-UK). Hürriyet (2023-yil 11-fevral). Qaraldi: 2023-yil 14-fevral.
  122. ↑ „Deprem sonrası Hatay'dan gelen görüntüler kan dondurdu“ (tr). Sözcü (2023-yil 7-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  123. ↑ 123,0 123,1 „Footballer Atsu rescued from Turkey quake rubble“ (en-GB). BBC Sport. 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  124. ↑ „Large fire, plume of smoke at Turkey's Iskenderun port -witnesses“. Reuters (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  125. ↑ „Türkiye's Iskenderun port on fire after the quake, operations halted“. Channel NewsAsia (2023-yil 7-fevral). 2023-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  126. ↑ „Turkey: Fire extiguished at quake-damaged Iskenderun Port“. DW News (2023-yil 7-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  127. ↑ „Fire at Iskenderun port extinguished“. BBC News (2023-yil 8-fevral). 2023-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 9-fevral.
  128. ↑ „Turkey-Syria earthquake: Death toll passes 9,000“. DW News (2023-yil 8-fevral). 2023-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  129. ↑ „WATCH: Plane flies through smoke as port fire reignites“. BBC News (2023-yil 9-fevral). Qaraldi: 2023-yil 9-fevral.
  130. ↑ „Fire extinguished at Turkey's Iskenderun port“. Reuters (2023-yil 10-fevral). Qaraldi: 2023-yil 12-fevral.
  131. ↑ „Hatay'da şimdi sular yükseldi“. Yeni Akit Gazetesi (2023-yil 7-fevral). 2023-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  132. ↑ 132,0 132,1 „MASSIVE QUAKES IN TURKEY AND SYRIA DAMAGE GAZIANTEP CASTLE, HERITAGE SITES“ (en). Artforum (2023-yil 7-fevral). 2023-yil 9-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  133. ↑ 133,0 133,1 „Turkey earthquake: More than 5,000 victims buried at city's mass cemetery as mourners scramble for more graves“. WION (2023-yil 13-fevral). Qaraldi: 2023-yil 13-fevral.
  134. ↑ „Turkey resorts to mass burials after massive earthquake“. South China Morning Post. Tribune News Service (2023-yil 10-fevral). Qaraldi: 2023-yil 10-fevral.
  135. ↑ „Rescuers work through night after Turkey quake kills thousands“. BBC News (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  136. ↑ „941 buildings collapsed in Turkish city of Kahramanmaras, interior minister says“. CNN (2023-yil 7-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  137. ↑ „Deprem 2 bin binayı yıktı: Elbistan faysız yere taşınacak“ (tr). NTV (2023-yil 15-fevral). Qaraldi: 2023-yil 15-fevral.
  138. ↑ „Adıyaman'da 20 kişi hayatını kaybetti, belediye binası yıkıldı“ (tr). Medyascope (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  139. ↑ „Diyarbakır'da deprem bilançosu: 255 vefat, 42'si ağır 901 yaralı“ [Earthquake balance sheet in Diyarbakır: 255 deaths, 901 injured, 42 of them seriously] (tr). Rûdaw (2023-yil 10-fevral). Qaraldi: 2023-yil 11-fevral.
  140. ↑ „Turkey earthquake: ancient monuments destroyed in cradle of civilisation“ (en-UK). The Times of London (2023-yil 10-fevral). Qaraldi: 2023-yil 14-fevral.
  141. ↑ „Mardin'de deprem sırasında kalp krizi geçiren Pelin öğretmen hayatını kaybetti“ [Pelin teacher died of a heart attack during the earthquake in Mardin] (tr) (2023-yil 6-yanvar). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  142. ↑ „Deprem sonrası Batman'da son durum“ [The latest situation in Batman after the earthquake] (tr) (2023-yil 6-yanvar). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  143. ↑ „Deprem Bingöl'de Hasara Neden Oldu“ [Earthquake Caused Damage in Bingol] (tr). bingolonline.com (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  144. ↑ „Elazığ'da depremde hasar gördüğü için boşaltılan bina çöktü“ [The building, which was evacuated because it was damaged in the earthquake in Elazig, collapsed] (tr). aa.com.tr (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  145. ↑ „TSK deprem bölgesine "hava yardım koridoru" kurdu“ (tr). Anadolu Agency (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  146. ↑ „Son Dakika: AKP milletvekili Yakup Taş yaşamını yitirdi“ [Last Minute: AKP deputy Yakup Taş passed away] (tr). cumhuriyet.com.tr. 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  147. ↑ „Yılmaz Vural yayında açıkladı: Ahmet Eyüp Türkaslan'ın cansız bedenine ulaşıldı“. NTV Spor (2023-yil 7-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  148. ↑ „Turkey earthquake: ancient monuments destroyed in cradle of civilisation“ (en-UK). The Times of London (2023-yil 10-fevral). Qaraldi: 2023-yil 14-fevral.
  149. ↑ Duvar, Gazete „Eski vekil Sıtkı Güvenç depremde vefat etti“ (tr). Former deputy Sıtkı Güvenç passed away in the earthquake (2023-yil 2-sentyabr). Qaraldi: 2023-yil 11-fevral.
  150. ↑ United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs. „Türkiye, Syria - Earthquake, update (DG ECHO, AFAD, UN OCHA, GDACS, SOHR, Copernicus EMSR) (ECHO Daily Flash of 13 February 2023)“. ReliefWeb (2023-yil 13-fevral). Qaraldi: 2023-yil 13-fevral.
  151. ↑ United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs. „WFP Türkiye and Syria Earthquake Response, Situation Report #2 (10 February 2023)“. ReliefWeb (2023-yil 11-fevral). Qaraldi: 2023-yil 12-fevral.
  152. ↑ „Turkey-Syria earthquake: First commercial fuel shipment to enter northern Syria“. Enab Baladi (2023-yil 9-fevral). Qaraldi: 2023-yil 9-fevral.
  153. ↑ „Health Ministry: Death toll from earthquake has risen to 812 deaths and 1,449 injuries, in provinces of Aleppo, Lattakia, Hama, Idleb Countryside and Tartous“. Syrian Arab News Agency (2023-yil 7-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  154. ↑ 154,0 154,1 „72 after catastrophe | 3,556 people killed in Syria due to devastating earthquake“. SOHR (2023-yil 8-fevral).
  155. ↑ Dakss, B.; Ott, H.; Reals, T.. „Earthquakes hit Turkey and Syria, leaving more than 2,300 dead and thousands injured“. CBS News (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  156. ↑ „Up to 5.3 million in Syria may be homeless after quake: UN“. The Straits Times. Agence France-Presse (2023-yil 11-fevral). Qaraldi: 2023-yil 11-fevral.
  157. ↑ United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs. „Northwest Syria Earthquake February 2023, Daily Highlights - 13/02/2023“. ReliefWeb (2023-yil 13-fevral). Qaraldi: 2023-yil 13-fevral.
  158. ↑ Dabin, B.; al-Jazaeri, R.. „283 deaths 173 injuries in the earthquake in Jableh, Lattakia“. Syrian Arab News Agency (2023-yil 9-fevral). Qaraldi: 2023-yil 9-fevral.
  159. ↑ „Four bodies pulled from rubble removal operations in Jableh“. Syrian Arab News Agency (2023-yil 10-fevral). Qaraldi: 2023-yil 10-fevral.
  160. ↑ al-Rhayiah, F.; Zain, H.. „Six bodies pulled out from under a collapsed building in Jableh“. Syrian Arab News Agency (2023-yil 11-fevral). Qaraldi: 2023-yil 12-fevral.
  161. ↑ „Turkey earthquake: 7.8-magnitude quake kills at least 31 – and is felt elsewhere in the Middle East“. Sky News (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  162. ↑ Hacaoglu, Selcan; Kozok, Firat „Quakes Kill 2,500 in Turkey and Syria; Millions Lose Power“. Bloomberg News (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  163. ↑ „Destruction strikes at night as huge earthquake rocks Turkey and Syria – in pictures“. The Guardian (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  164. ↑ „Photos show aftermath of two massive earthquakes that struck Turkey and Syria“. CNBC (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  165. ↑ „'There's no one to help us': Syria's rebel-controlled zones in ruins after devastating earthquake“. France 24 (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  166. ↑ 166,0 166,1 al-Jazaeri, Ruaa. „805 deaths, 142,000 quake-affected people in Lattakia Province-Governor“. Syrian Arab News Agency. 2023-yil 14-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 14-fevral.
  167. ↑ Muhammad, Z.. „وزارة التربية السورية: وفاة 46 طالباً ومعلماً في اللاذقية جراء الزلزال“ (ar). NPA Syria. Qaraldi: 2023-yil 11-fevral.
  168. ↑ 168,0 168,1 168,2 „زلزال تركيا.. 1348 قتيلا في سوريا حتى الآن“ (ar). elaosboa.com (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  169. ↑ „Earthquake rescue mission finishes in Syria's Hama: official“. Inform.kz (2023-yil 7-fevral). 2023-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  170. ↑ Zain, H.. „17 deaths and 23 injuries due to the earthquake in Hama“. Syrian Arab News Agency. 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  171. ↑ 171,0 171,1 171,2 Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named APLiveFeb9
  172. ↑ Ashawi, K.. „Shielded from war, Syria town emptied out by earthquake and floods“. Reuters (2023-yil 10-fevral). Qaraldi: 2023-yil 11-fevral.
  173. ↑ Engelbrecht, Cora. „An Underground Hospital in Syria Fills With Quake Victims“. The New York Times (2023-yil 9-fevral). Qaraldi: 2023-yil 15-fevral.
  174. ↑ „Death toll rises rapidly following powerful 7.8 quake in Turkey, Syria“. 1 News. Associated Press (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  175. ↑ Fitzpatrick, M.. „Massive earthquake kills hundreds in Turkey, Syria“. Radio France Internationale (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  176. ↑ „Death toll after Turkey, Syria earthquake tops 1,400“ (en). Raidió Teilifís Éireann (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  177. ↑ Hayel, Ibrahim. „فاجعة الزلزال.. الموت يحصد 51 شخصاً من عائلة واحدة في إدلب“ (ar). Orient Net (2023-yil 14-fevral). Qaraldi: 2023-yil 14-fevral.
  178. ↑ „وفاة اللاعب السوري نادر جوخدار في الزلزال“. Royanews (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  179. ↑ „The death of the player, Nader Joukhadar, and his son, Taj, in the Syrian earthquake“. World Today news (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  180. ↑ 180,0 180,1 Armstrong, C.. „زلزال تركيا وسوريا: لماذا تعد حلب من أكثر المناطق تضررا من هذه الكارثة؟“ (tr). BBC News (2023-yil 7-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  181. ↑ Abboud, A.; Thomas, M.. „Inside Aleppo: BBC sees devastation after quake“. BBC News. BBC Arabic (2023-yil 10-fevral). Qaraldi: 2023-yil 10-fevral.
  182. ↑ „Earthquake stuns Syria's Aleppo even after war's horrors“. Politico. Associated Press (2023-yil 8-fevral). Qaraldi: 2023-yil 9-fevral.
  183. ↑ Hamijo, M. M.. „المحامي العام الأول في حلب: تسليم 210 ضحايا لذويها ومن المتوقع ازدياد عدد الضحايا … محامي عام اللاذقية لـ"الوطن": الكشف على 400 ضحية منها لأسر بأكملها … نقيب الأطباء لـ"الوطن": العثور على طبيبين متوفين وطبيب وزوجته الطبيبة مازالا تحت الأنقاض“ (ar). Al-Watan (2023-yil 10-fevral). Qaraldi: 2023-yil 10-fevral.
  184. ↑ Adel, E.. „زلزال سوريا.. انهيار مناطق أثرية في حلب بسبب الهزة الأرضية اليوم (تفاصيل)“ (ar). Al-Masry Al-Youm (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  185. ↑ Heyman, Taylor. „Turkey earthquake before and after: How heritage sites look after devastation“ (en). MENA News (2023-yil 7-fevral). Qaraldi: 2023-yil 10-fevral.
  186. ↑ Shaikhouni, L.. „Turkey and Syria earthquake: 'The hospital was collapsing with my son inside'“. BBC News (2023-yil 8-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  187. ↑ „الأمم المتحدة: الأوضاع في سورية صعبة للغاية وفريقنا على الأرض يقيّم الاحتياجات“ (ar). The New Arab (2023-yil 9-fevral). 2023-yil 9-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 9-fevral.
  188. ↑ „At least 20 escape Syria prison holding IS inmates after quake“. France 24. Agence France-Presse (2023-yil 7-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  189. ↑ 189,0 189,1 189,2 „Powerful 7.8 quake knocks down buildings in Turkey, Syria“. Associated Press News (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  190. ↑ „Israel to provide Syria with blankets, tents, medicine after earthquake“ (en-US). The Jerusalem Post. 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  191. ↑ „Cracks, Fissures Risk Collapse of Buildings North of Damascus“ (en-US). Asharq Al-Awsat (2023-yil 8-fevral). Qaraldi: 2023-yil 12-fevral.
  192. ↑ „Major earthquake strikes Turkey, Syria; about 200 dead, many trapped (Update)“. Cyprus Mail. Reuters (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  193. ↑ „Turkey earthquake: ancient monuments destroyed in cradle of civilisation“ (en-UK). The Times of London (2023-yil 10-fevral). Qaraldi: 2023-yil 14-fevral.
  194. ↑ „آثار سوريا لم تسلم من الزلزال.. تضرر قلعتي حلب والمرقب“ (ar). Al Arabiya (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  195. ↑ „Damage In Minaret Of Kobani's Grand Mosque After Earthquake“. North Press Agency (2023-yil 7-fevral). 2023-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  196. ↑ Jalabi, R.; England, A.. „Syria suffers disaster upon disaster as earthquake follows years of war“. Financial Times (2023-yil 8-fevral). 2023-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  197. ↑ „Syrian newborn pulled alive from earthquake rubble“. Channel NewsAsia. Agence France-Presse (2023-yil 7-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  198. ↑ United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs. „Syria Earthquake February 2023 Government-controlled areas, Daily Highlights - 13/02/2023“. ReliefWeb (2023-yil 13-fevral). Qaraldi: 2023-yil 13-fevral.
  199. ↑ „248 schools affected by earthquake hit the country on Monday“ (ar). Syrian Arab News Agency (2023-yil 8-fevral). 2023-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  200. ↑ 200,0 200,1 „5273 إنسان ضحـ ـايا الزلزال في سوريا.. ومئات الجثـ ـامـ ـين ترحل من تركيا“. Syrian Observatory for Human Rights (2023-yil 11-fevral). Qaraldi: 2023-yil 11-fevral.
  201. ↑ 201,0 201,1 „Foreign Ministry: About 100 Afghans Killed or Injured in Turkey Earthquake“. TOLOnews (2023-yil 8-fevral). 2023-yil 9-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 9-fevral.
  202. ↑ „Palestinian refugees among the dead in Syria, Turkey following massive earthquake“ (2023-yil 7-fevral).
  203. ↑ 203,0 203,1 „Armenian death toll in Turkey quake climbs to 9“. News.am (2023-yil 9-fevral). Qaraldi: 2023-yil 11-fevral.
  204. ↑ „Le bilan libanais risque de s’alourdir“. L'Orient Today (2023-yil 13-fevral).
  205. ↑ „Un troisième Libanais sauvé de sous les décombres en Turquie“. L'Orient Today (2023-yil 8-fevral).
  206. ↑ Al-Batati, Saeed. „Five more Yemenis confirmed dead in Turkiye earthquake“ (en). Arab News (2023-yil 12-fevral). Qaraldi: 2023-yil 12-fevral.
  207. ↑ „Séisme en Turquie. Quatre Français parmi les victimes“. Ouest France (2023-yil 10-fevral).
  208. ↑ „Türkiyədə zəlzələ nəticəsində həlak olan 4 Azərbaycan vətəndaşının adı məlumdur“ (2023-yil 9-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 9-fevral.
  209. ↑ Zouiten, Sara. „Turkiye's Earthquake Claims the Lives of Four Moroccan Citizens“ (en). moroccoworldnews. Qaraldi: 2023-yil 9-fevral.
  210. ↑ „Moroccan Citizen Dies in Turkiye's Earthquake“. MWN. MWN. 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  211. ↑ „Third Georgian citizen killed in Turkey quake – foreign office“. Agenda.ge (2023-yil 8-fevral). 2023-yil 9-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  212. ↑ „O mamă și doi copii din Republica Moldova, morți în urma dezastrului din Turcia. Alți 27 de moldoveni sunt în continuare dispăruți“ (ro). Observator News (2023-yil 8-fevral). 2023-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  213. ↑ „At least three Dutch people died in an earthquake in Turkey“. NU (2023-yil 8-fevral). 2023-yil 9-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  214. ↑ „At least 3 Americans killed during earthquake in Turkey and Syria, US State Department confirms“. WLS-TV. ABC7 Chicago (2023-yil 8-fevral). 2023-yil 9-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  215. ↑ „Turkey quake: Two Algerian nationals among the dead“ (en). Algeria Press Service (2023-yil 9-fevral). 2023-yil 9-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 9-fevral.
  216. ↑ „Melbourne man Suat Bayram confirmed as second Australian victim of Türkiye earthquake“. ABC News (2023-yil 11-fevral). Qaraldi: 2023-yil 11-fevral.
  217. ↑ „Erdbeben in Türkei und Syrien: Zwei Österreicher unter den Toten“ (de). Die Presse (2023-yil 7-fevral). Qaraldi: 2023-yil 11-fevral.
  218. ↑ „زلزال تركيا: مقتل مصرييْن في منطقة الإسكندرون“ (ar). Aqlame (2023-yil 8-fevral).
  219. ↑ „Σεισμός στην Τουρκία: Νεκροί οι Έλληνες αγνοούμενοι στην Αντιόχεια“ (el). LiFO (2023-yil 10-fevral). Qaraldi: 2023-yil 11-fevral.
  220. ↑ Tanamal, Yvette. „Embassy reports first Indonesian deaths in Turkey quakes“ (en). The Jakarta Post (2023-yil 8-fevral). 2023-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  221. ↑ „Kazakhstani Mirbolat Kurmashev died in earthquake in Turkey“. El.kz (2023-yil 10-fevral).
  222. ↑ „2 Filipinos killed in Turkey quake“. ABS-CBN (2023-yil 9-fevral). Qaraldi: 2023-yil 9-fevral.
  223. ↑ „Ukrainian nationals among killed in earthquake“. Kyiv Independent (2023-yil 7-fevral). 2023-yil 9-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  224. ↑ „Une Belge en vacances en Turquie parmi les victimes du séisme“. 7sur7 (2023-yil 9-fevral).
  225. ↑ „NIJE PREŽIVIO U ruševinama u Turskoj pronađeno tijelo državljanina BiH“ (bs). Srpska Info (2023-yil 11-fevral).
  226. ↑ „Откриха тялото на български гражданин в Искендерун след земетресението“ (bg). Darik News (2023-yil 9-fevral).
  227. ↑ Tutton, Michael. „Canadian woman's body found in building that collapsed during quake in Turkey“. CBC News (2023-yil 14-fevral). Qaraldi: 2023-yil 14-fevral.
  228. ↑ „Atención: Cancillería confirmó el fallecimiento de la colombiana Johanna Millán, víctima del terremoto en Turquía“ (es). Semana (2023-yil 9-fevral). Qaraldi: 2023-yil 10-fevral.
  229. ↑ „Czech woman confirmed dead in Turkey earthquake“ (en). Radio Prague International (2023-yil 9-fevral). Qaraldi: 2023-yil 9-fevral.
  230. ↑ „Body Of Missing Indian Man Found Under Destroyed Hotel In Turkey“. NDTV (2023-yil 11-fevral). Qaraldi: 2023-yil 11-fevral.
  231. ↑ 231,0 231,1 231,2 „بين قتلى ومفقودين.. ما حصيلة الضحايا العرب في زلزال تركيا؟“ (ar). Sky News Arabia (2023-yil 10-fevral). Qaraldi: 2023-yil 11-fevral.
  232. ↑ „ТАСС: Россиянин погиб при землетрясении в Турции“ (ru). Fontanka (2023-yil 7-fevral). Qaraldi: 2023-yil 10-fevral.
  233. ↑ „Осмогодишњак српског порекла међу жртвама земљотреса у Турској“ (sr). Politika.rs (2023-yil 8-fevral). Qaraldi: 2023-yil 11-fevral.
  234. ↑ „Sri Lankan national has died in Turkey earthquake“ (en). Newswire.lk (2023-yil 12-fevral). Qaraldi: 2023-yil 12-fevral.
  235. ↑ „1 Thai dead in Turkey quake“. Bangkok Post (2023-yil 9-fevral).
  236. ↑ „Turkiyada zilzila paytida yo'qolgan 2 o'zbekistonlik topildi“ (uz) (2023-yil 8-fevral). 2023-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  237. ↑ Baladi, E.. „Half of Syrians in Turkey live in the earthquake zone“. Enab Baladi (2023-yil 8-fevral). Qaraldi: 2023-yil 9-fevral.
  238. ↑ „We fled war to die in an earthquake, says Iraqi woman mourning family in Turkey“. Reuters (2023-yil 8-fevral).
  239. ↑ „ارتفاع الضحايا الفلسطينيين في زلزال تركيا وسوريا لـ83“ (ar). Safa Agency (2023-yil 11-fevral). Qaraldi: 2023-yil 11-fevral.
  240. ↑ „Il terremoto in Turchia, trovati i corpi della famiglia italiana“ (italian). Today. Qaraldi: 2023-yil 11-fevral.
  241. ↑ „Bodies Of Cyprus Students Killed In Turkey Quake Flown Home“. Barrons (2023-yil 10-fevral).
  242. ↑ „Seven Turkish Cypriots among those killed in earthquake“. Cyprus Mail (2023-yil 9-fevral). Qaraldi: 2023-yil 9-fevral.
  243. ↑ „Christian Atsu: Former Newcastle and Ghana winger still missing after Turkey earthquake“. Sky Sports (2023-yil 8-fevral). 2023-yil 9-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  244. ↑ „Christian Atsu: Ghana player's whereabouts are unknown, says agent“. BBC Sport (2023-yil 8-fevral). 2023-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  245. ↑ „هزّة أرضية قوّية تُصيب سكان لبنان بالذعر فجراً... أضرار محدودة ولا خوف من تسونامي“ (ar). An Nahar (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  246. ↑ „هل انهارت مبانٍ في شمال لبنان وبيروت... المولوي يوضح“ (ar). Akhbar Al-Yaum (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  247. ↑ „New aftershock felt in Lebanon as minor damage reported from earthquake“ (en). Naharnet (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-fevral.
  248. ↑ „לאחר רעידות האדמה שהורגשו באשדוד: סדק נגרם לעמוד בבניין מגורים באשדוד – דיירי הבניין פונו (וידאו)“ (he). ashdodnet.com (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  249. ↑ „el:"Είμαι σε σοκ…" – Ο Νικόλας Ιωαννίδης δείχνει τη ζημιά στο σπίτι του από τον σεισμό“ ["I'm in shock..." – Nikolas Ioannidis shows the damage to his house from the earthquake] (el). Hello! (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  250. ↑ „el:ΦΩΤΟ: Κατέρρευσε πλίνθινος τοίχος, "έθαψε" οχήματα του Δήμου Λευκωσίας“ [PHOTO: A brick wall collapsed, "burying" Nicosia Municipality vehicles] (el). alphanews.live (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  251. ↑ „Strong quake knocks down buildings in Turkey and Syria; shaking felt across Israel“. The Times of Israel (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  252. ↑ Ghazanchyan, Siranush. „Second quake hits Turkey and Syria, felt in Armenia“. Public Radio of Armenia (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  253. ↑ „Devastating Earthquakes in Turkey, Syria Kill more than 1300, Felt across Lebanon – Al-Manar TV Lebanon“. english.almanar.com.lb. 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  254. ↑ 254,0 254,1 Hamblin, Andrea; MacDiarmid, Campbell; Vasilyeva, Nataliya. „At least 597 found dead after powerful earthquake devastates Turkey and Syria“. The Daily Telegraph (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  255. ↑ „هزات ارتدادية تصل العراق.. وكشف حجم الأضرار“ (ar). Sky News Arabia (2023-yil 6-fevral). Qaraldi: 2023-yil 11-fevral.
  256. ↑ „فيديو متداول يظهر حدوث أضرار في قلعة أربيل الأثرية جراء الزلزال الذي ضرب جنوبي تركيا ومناطق من سوريا.. للاطلاع على آخر الأخبار“. Nabd (2023-yil 6-fevral). Qaraldi: 2023-yil 11-fevral.
  257. ↑ „هزة أرضية "زلزال" شعر بها سكان القاهرة“. Al-Masry Al-Youm (2023-yil 6-fevral). Qaraldi: 2023-yil 11-fevral.
  258. ↑ Ragheb, M.. „"البحوث الفلكية" تجيب عن الأسئلة الأكثر جدلا بعد زلزال تركيا وسوريا.. هل نحن بعيدون عن الأحزمة الزلزالية الخطرة؟.. وما التوزيع المكانى للنشاط الزلزالى فى مصر؟.. وهل مصر معرضة لحدوث زلزال قوى الفترة المقبلة؟“ (ar). Youm7 (2023-yil 10-fevral). Qaraldi: 2023-yil 11-fevral.
  259. ↑ Mounir, J. M.. „حقيقة تصدع كورنيش الإسكندرية وشرخ 20 مترًا بسبب زلزال تركيا.. تحرك عاجل من الأجهزة التنفيذية لإصلاح التصدع.. صب طبقة خرسانية وبلوكات 5 أطنان لحماية سور الكورنيش من الأمواج.. والمحافظ يوجه بسرعة الإصلاح.. صور“ (ar). Youm7 (2023-yil 7-fevral). Qaraldi: 2023-yil 12-fevral.
  260. ↑ National Earthquake Information Center „Loss PAGER – M 7.8, 26 km E of Nurda, Turkey“. United States Geological Survey. 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  261. ↑ National Earthquake Information Center „Loss PAGER – M 7.5, 4 km SSE of Ekinz, Turkey“. United States Geological Survey. 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  262. ↑ Risklayer [@risklayer]. „Update: 09.02.2023 CATDAT #Earthquake Model for #Turkey and #Syria: Median Fatality estimate: 52,355 (Range: 23,284 to 105,671) Unfortunately we have seen another day of increased damage patterns in various cities (mostly to the south) and some refinements to the model.“ (en) (2023-yil 9-fevral). 2023-yil 9-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 10-fevral.
  263. ↑ „Expert Estimates 180,000 Dead in Turkey, Syria Earthquake“. Tasnim News Agency (2023-yil 8-fevral). Qaraldi: 2023-yil 10-fevral.
  264. ↑ Clinton, Jane. „Turkey-Syria earthquake death toll likely to 'more than double', UN says“. The Guardian (2023-yil 11-fevral). Qaraldi: 2023-yil 12-fevral.
  265. ↑ Soni, Mallika. „Turkey-Syria earthquake deaths to top 50,000: UN relief chief's dire prediction“. Hindustan Times (2023-yil 12-fevral). Qaraldi: 2023-yil 12-fevral.
  266. ↑ „UNO befürchtet 50.000 Tote nach Erdbeben“ (de). Frankfurter Allgemeine Zeitung (2023-yil 12-fevral). Qaraldi: 2023-yil 12-fevral.
  267. ↑ „Nearly 26 million people affected by Turkey-Syria quake, says WHO“. The Straits Times. Agence France-Presse (2023-yil 12-fevral). Qaraldi: 2023-yil 12-fevral.
  268. ↑ „Turkey's lira hits record low but rebounds after quake, stocks slip“ (en). Reuters (2023-yil 6-fevral). Qaraldi: 2023-yil 12-fevral.
  269. ↑ „REFILE-UPDATE 3-Turkey's lira hits record low but rebounds after quake, stocks slip“. Yahoo! Finance. Reuters (2023-yil 6-fevral). 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-fevral.
  270. ↑ „Live Updates Turkey, Syria quake is deadliest since 2015“. Associated Press (2023-yil 8-fevral). 2023-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  271. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named DWFeb8
  272. ↑ Howard, L. S. „Earthquakes Deliver Another Blow to Turkey's Re/Insurance Industry: Reports“ (en-US). Insurance Journal (2023-yil 8-fevral). Qaraldi: 2023-yil 15-fevral.
  273. ↑ do Rosario, Jorgelina. „Turkey earthquake could result in loss of up to 1% of country's GDP in 2023“. Reuters (2023-yil 16-fevral). Qaraldi: 2023-yil 16-fevral.
  274. ↑ 274,0 274,1 „Strong earthquake hits southern Turkey near Syrian border“. Al Jazeera (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  275. ↑ 275,0 275,1 275,2 „Turkey declares 3-month emergency in 10 quake-hit provinces“. Al Jazeera (7-fevral 2023-yil). Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  276. ↑ „Hatay'da yıkım: Depremzedeler yardım bekliyor“ (turkcha). Euronews (7-fevral 2023-yil). Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  277. ↑ 277,0 277,1 277,2 Guzel, M.; Alsayed, G.; Fraser, S.. „Powerful quake rocks Turkey and Syria, kills more than 3,400“. Associated Press News (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  278. ↑ „Cumhurbaşkanı Erdoğan: Depremde 912 vatandaşımız hayatını kaybetti“. NTV (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  279. ↑ 279,0 279,1 „Fears grow for untold numbers buried by Turkey-Syria earthquake“. The Times of Israel. Associated Press (8-fevral 2023-yil). Qaraldi: 8-fevral 2023-yil.
  280. ↑ Guldogan, D.. „At least 1,121 killed, 7,634 injured as powerful quakes hit southern Türkiye“. Andolu Agency (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  281. ↑ Frater, James. „Turkey requests emergency aid from NATO“. CNN (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  282. ↑ „Son Dakika... Bakan Kasapoğlu duyurdu: Türkiye'deki tüm spor organizasyonları süresiz durduruldu“ (turkcha). cumhuriyet.com.tr (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  283. ↑ „Bakan Kasapoğlu duyurdu: Türkiye'deki tüm spor organizasyonları süresiz durduruldu“ (turkcha). T24 (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  284. ↑ „Turkey closes schools nationwide for a week“. CNN (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  285. ↑ 285,0 285,1 Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named ap195dead
  286. ↑ „Earthquakes in Turkey and Syria live updates: Death toll soars past 5,000“ (inglizcha). NBC News. Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  287. ↑ „Somalı madenciler arama kurtarma çalışmalarına katılmak için deprem bölgesine hareket etti“ (turkcha). T24 (7-fevral 2023-yil). Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  288. ↑ „Severe weather hampers earthquake rescuers in Turkey and Syria“. Al Jazeera (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  289. ↑ „T.C. Cumhurbaşkanlığı“ (inglizcha). Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  290. ↑ „Türkiyədə 7 günlük ümummilli matəm elan edilib“ (az). report.az (6-fevral 2023-yil).
  291. ↑ Hatay Belediye Başkanı Lütfü Savaş yetkililere çağrı yaptı: ʻHipotermi tehlikesi var’ https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/hatay-belediye-baskani-lutfu-savas-yetkililere-cagri-yapti-hipotermi-tehlikesi-var-2048940
  292. ↑ Ozdal, Umit; Toksabay, Ece. „Major earthquake strikes Turkey, Syria; scores dead, many trapped“ (inglizcha). Reuters (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  293. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named cna1
  294. ↑ „7.8-magnitude earthquake kills hundreds in southern Turkey, Syria“ (inglizcha) (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  295. ↑ „https://twitter.com/MEAIndia/status/1623212446503821312“ (inglizcha). Twitter. Qaraldi: 8-fevral 2023-yil.
  296. ↑ „Exclusive | Quake-hit Syria thanks India for humanitarian support“. WION. Qaraldi: 8-fevral 2023-yil.
  297. ↑ Abdulrahim, Raja. „The earthquake struck war-scarred northern Syria“. The New York Times (6-fevral 2023-yil).
  298. ↑ „Earthquake hits Turkey and Syria. Fr Bahjat (parish priest in Aleppo): "A devastating tragedy, do not abandon us" | AgenSIR“ (6-fevral 2023-yil).
  299. ↑ Othman, N.; Qriema, S.. „All teams and capabilities mobilized in Aleppo to remove rubble and treat the injured“. Syrian Arab News Agency (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  300. ↑ 300,0 300,1 300,2 300,3 300,4 „Live updates | EU rushes rescuers, satellite help to Turkey“. Associated Press News (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  301. ↑ „UK Sending 76 Search-and-rescue Specialists To Turkey“. Barron's. Agence France-Presse (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  302. ↑ „Greece sends rescue teams to Turkey – Statements of the Greek PM, Foreign Ministry and President Sakellaropoulou“. Orthodox Times (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  303. ↑ „Georgia sends an additional rescue team to Turkiye“. apa.az (8-fevral 2023-yil). Qaraldi: 8-fevral 2023-yil.
  304. ↑ „Romania sends aid after earthquake hits southern Turkey“ (inglizcha). Romania Insider (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  305. ↑ „Iran Offers Help to Turkey, Syria after Major Earthquake“ (inglizcha) (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  306. ↑ „R. Moldova caută un avion cu care să trimită o misiune de salvare în Turcia, lovită de cutremur“ (rumincha). europalibera.org (6-fevral 2023-yil).
  307. ↑ PÚBLICO „Portugal vai enviar equipa de 53 operacionais para a Turquia nas "próximas horas"“ (portugalcha). PÚBLICO. Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  308. ↑ „Slovenia sends staff and search dogs to Turkey“. Slovenia Times (7-fevral 2023-yil). 2023-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
  309. ↑ „La Suisse fournit une aide humanitaire d'urgence à la Turquie et à la Syrie“ (fransuzcha). eda.admin.ch. Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  310. ↑ „Armenia Sends Rescue Teams to Quake-Hit Turkey, Syria“ (inglizcha). massispost.com (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  311. ↑ Redacción. „México brindará ayuda a Turquía y a Siria por sismo: 'Nuestra solidaridad con el pueblo', dice AMLO“ (ispancha). El Financiero (7-fevral 2023-yil). Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  312. ↑ „Putin Sends Condolences to Erdogan, Assad After Devastating Earthquake“. Moscow Times (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  313. ↑ „Lula após terremoto na Turquia e Síria: 'Brasil manifesta solidariedade'“ (portugalcha). Brazil: UOL. 7-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  314. ↑ „PM Modi Gets Emotional On Turkey Devastation, Recalls 2001 Gujarat Earthquake“. NDTV.com. Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  315. ↑ Schanen, Taylor, Naomi, Adam. „Countries rush aid, medical teams and rescue dogs to Turkey and Syria“. Washington Post. The Washington Post. Qaraldi: 8-fevral 2023-yil.
  316. ↑ Gross, Judah Ari. „Another Israeli aid delegation takes off for southern Turkey after deadly quakes“. Times of Israel. The Times of Israel. Qaraldi: 8-fevral 2023-yil.
  317. ↑ „The IDF’s Humanitarian Aid Through the Years“. IDF Humanitarian Missions.
  318. ↑ Odenheimer, Alisa. „Israel to Provide Rapid Aid to Turkey After Deadly Earthquake“. Bloomberg News. Bloomberg. Qaraldi: 8-fevral 2023-yil.
  319. ↑ Berman, Lazar. „Request was received’: Israel to send earthquake relief to Syria as well as Turkey“. Times of Israel. The Times of Israel. Qaraldi: 8-fevral 2023-yil.
  320. ↑ Fabian, Emanuel. „We’ll do our best to save lives’: IDF rescue delegation arrives in southern Turkey“. Times of Israel. The Times of Israel. Qaraldi: 8-fevral 2023-yil.
  321. ↑ Fabian, Emanuel. „IDF to set up field hospital in Turkey; Israel’s search and rescue team starts work“. Times of Israel. Times of Israel. Qaraldi: 8-fevral 2023-yil.
  322. ↑ Spiro, Amy. „Israel to dispatch emergency aid, teams to earthquake-stricken Turkey“. ToI. The Times of Israel. Qaraldi: 8-fevral 2023-yil.
  323. ↑ „Pakistan stands in firm solidarity with Türkiye in the wake of the massive Earthquake“.
  324. ↑ „Pakistan dispatches rescue team as death toll in Turkiye-Syria earthquake tops 5,000“ (7-fevral 2023-yil).
  325. ↑ Mammadli, Nargiz „Azerbaijan Sends Rescuers, Humanitarian Aid to Quake-Hit Türkiye“ (inglizcha). caspiannews.com (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  326. ↑ Faucon, Benoit „Iran Delivers Aid to Quake-Hit Syria“ (inglizcha). The Wall Street Journal (7-fevral 2023-yil). Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  327. ↑ al-Allouni, R.; Zain, H.. „Two Iraqi planes loaded with humanitarian aid arrives at Damascus Airport“. Syrian Arab News Agency (7-fevral 2023-yil). Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  328. ↑ „土耳其強震台灣捐20萬美元賑災 蔡總統：願提供即時救援“ (zh-hant). Central News Agency (Taiwan) (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  329. ↑ „Belgisch B-FAST-team gaat medische hulp bieden aan Turkije en Syrië na zware aardbevingen“ (nl-BE). Het Nieuwsblad. Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  330. ↑ „中国救援队赴土耳其实施国际救援--社会·法治--人民网“ (xitoycha). Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  331. ↑ GLHN „2023 Kahramanmaraş depremleri – Seçkin Makale“ (turkcha). Gülhan Sözlük (6-fevral 2023-yil). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  332. ↑ „Türkiye and Syria: Statement on the earthquake by High Representative Borrell and Commissioner for Crisis Management Janez Lenarčič“. civil-protection-humanitarian-aid.ec.europa.eu.
  333. ↑ „Hundreds dead in Turkey, Syria after powerful earthquake“. Deutsche Welle (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  334. ↑ „Earthquake in Türkiye – Request for assistance and situation reports“. NATO.
  335. ↑ „UN agencies launch emergency response after devastating Türkiye and Syria quake“. UN News (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 6-fevral 2023-yil.
  336. ↑ „Turkey earthquake: Death toll could increase eight-fold, WHO says“ (inglizcha). BBC News (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  337. ↑ „Syria and Türkiye: Deadly earthquake will worsen humanitarian crisis“. NRC.
  338. ↑ „Donate Now To The Turkey & Syria Earthquake Appeal“.
  339. ↑ „Na ratunek ofiarom trzęsienia ziemi w Turcji i Syrii“ (6-fevral 2023-yil).
  340. ↑ „Turkey Earthquake Appeal“ (inglizcha). World Jewish Relief. 6-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  341. ↑ Haskel, Adam „Jewish Federations, JDC raise money for Turkey“ (inglizcha). JNS.org (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  342. ↑ „Over 50 Jewish communities donated to earthquake relief efforts“ (inglizcha). The Jerusalem Post | JPost.com. Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  343. ↑ „Ahbap Platformu Resmi Sitesi“.
  344. ↑ „Türkiye Earthquake Relief Fund“ (inglizcha). Turkish Philanthropy Funds (6-fevral 2023-yil). Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  345. ↑ „Donations for Earthquake in Pazarcık“. Türk Kızılay Kurumsal Sitesi.
  346. ↑ „Condolence Message of the OTS Secretary General over the devastating earthquake in Kahramanmaraş, Türkiye. | News“. Türk Devletleri Teşkilatı. Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.
  347. ↑ „African leaders send condolences to Turkey, Syria over devastating earthquake“ (inglizcha). Africanews (7-fevral 2023-yil). Qaraldi: 7-fevral 2023-yil.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
 Vikiomborda Turkiya—Suriya zilzilasi
haqida turkum mavjud 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Turkiya—Suriya_zilzilasi&oldid=4835857" dan olindi