Abdulloh ibn Abdulmuttalib
Abdullah ibn Abd al-Muttalib
عَبْد ٱللَّٰه ٱبْن عَبْد ٱلْمُطَّلِب | |
|---|---|
 Arab yozuvida: Abdulloh ibn Abd al-Muttalib ismi
| |
| Tugʻilgan | taxminan, Milodiy 548 yil Makka, Hijoz, Arabiston |
| Oʻlgan | taxminan, Milodiy 570 yil (22 yosh) Madina, Hijoz |
| Dafn etilgan joy | Jannat al-Baqiy, Madina |
| Kasbi | Savdogar va loy bilan ishlovchi |
| Turmush oʻrtogʻi | Omina binti Vahb |
| Bolalari | Oʻgʻli: Muhammad |
| Ota-onasi | Otasi: Abdul Muttalib Onasi: Fotima bint Amr |
| Qarindoshlar | |
| Qabilasi | Qurayshlik Banu Hoshim urugʻidan |
| Islom paygʻambari |
| Muhammad |
|---|
 |
Abdulloh ibn Abdulmuttalib (arabcha: عَبْد ٱللَّٰه ٱبْن عَبْد ٱلْمُطَّلِب) (taxminan 548–570 yillarda yashab oʻtgan) — islom paygʻambari Muhammadning otasi. U Abdulmuttalib ibn Hoshim va Banu Maxzum qabilasidan Fotima bint Amrning oʻgʻli edi.[1]
U Omina binti Vahbga uylangan.[2] Muhammad ularning yagona avlodi hisoblanadi.
Ism
[tahrir | manbasini tahrirlash]Abdulloh - „Xudoning quli“ degan maʼnoni anglatadi. Uning toʻliq ismi Abdulloh ibn Abdulmuttalib ibn Hoshim (Amr) ibn Abdumanaf (al-Mugʻiyra) ibn Qusayy (Zayd) ibn Kilab ibn Murra ibn Ka’b ibn Fayboiy Gʻayb ibn an-Nahr (Qays) ibn Kinona ibn Xuzayma ibn Mudrika (Omir) ibn Ilyos ibn Mudar ibn Nizor ibn Maʼd ibn Adnon.[3]
Nikoh
[tahrir | manbasini tahrirlash]Otasi unga uylanishi uchun katta bobosi Qusay ibn Kilobning ukasi Zuhra ibn Kilabning nabirasi Vahb ibn Abdulmanafning qizi Ominani tanladi. Vahb Banu Zuhra qabilasining boshligʻi, shuningdek, uning eng toʻngʻich va oliyjanob aʼzosi boʻlgan, lekin bir muncha vaqt oldin vafot etgan. Omina oʻzidan keyin qabila boshligʻi boʻlgan ukasi Vuhaybning qoʻlida boʻlgan.
Otasi u bilan birga Banu Zuhra qabilasining mahallasiga bordi. U yerda Vuhaybning qarorgohini qidirib, oʻgʻli uchun Vahb qizining qoʻlini soʻrash uchun ichkariga kirdi. Abdullohning otasi Omina bilan nikohini tuzatdi.[4] Uning peshonasidan nur chiqib, bu nur paygʻambarning zurriyot sifatida bergan va’dasi, deyishardi. Koʻp ayollar zurriyotini koʻrish sharafiga muyassar boʻlishlari uchun koʻp ayollar kelishdi. Ammo Alloh taoloning hukmiga koʻra, nurni nikohdan keyin Abdulloh orqali Ominaga oʻtkazish nasib qilgan, deb ishoniladi.[5] Abdullohning otasi Makkadagi Kaʼbaning qoʻriqchisi edi. Abdulloh nikohning dastlabki uch kunida Omina bilan qarindoshlari orasida yashadi. Shundan soʻng ular birgalikda Abdulmuttalib mahallasiga koʻchib oʻtdilar.
Oʻlim
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ular turmush qurganlaridan koʻp oʻtmay, Abdulloh Falastin va Suriyaga savdo karvoniga chaqirildi. U ketgach, Omina homilador boʻldi. Abdulloh bir necha oy Gʻazoda yoʻq edi. Qaytishda u Madinadagi Xazraj qabilasining Najjor urugʻiga mansub buvisi Salma binti Amrning oilasi bilan uzoqroq dam olish uchun toʻxtadi. U Makkaga ketayotgan karvonga qoʻshilishga hozirlik koʻrayotgan paytida u oʻzini yomon his qildi.
Karvon usiz Makkaga ketib, uning yoʻqligi va kasalligi haqida xabar olib ketdi. Abdulmuttalib darhol katta oʻgʻli Horisni Madinaga joʻnatadi. Kelgach, al-Horis ukasi vafot etganini va kasal boʻlib qolganidan bir oy oʻtib u yerga dafn etilganini bildi. Horis Makkaga qaytib, Abdullohning vafoti haqida keksa otasi va xotini Ominaga xabar berdi.[6][7]
U Madinadagi (hozirgi Saudiya Arabistoni) Dor ul Nabayada dafn etilgan va maqbarasi 1978-yil 20 yoki 21-yanvarda buzib tashlangan. Xabar qilinishicha, u Al-Baqi qabristonida Muhammadning oʻgʻli „Ibrohim ibn Muhammad“ yoniga dafn etilgan.
Mulk
[tahrir | manbasini tahrirlash]Abdulloh besh tuya, bir poda qoʻy va echkisi boʻlgan. Oʻgʻli Muhammadni boqishi uchun Ummu Ayman ismli habashlik enagani qoldirdi.[8] Bu nasl Abdullohning boy boʻlganligini isbotlamaydi, lekin ayni paytda uning kambagʻal boʻlganligini ham isbotlamaydi. Aksincha, Muhammad uning merosxoʻri ekanligini koʻrsatadi. Qolaversa, Abdulloh hali mehnatga va boylik orttirishga qodir yigit edi. Uning otasi hali tirik edi va uning boyligi hali oʻgʻillariga oʻtkazilmagan.[9]
Keyingi hayotdagi taqdir
[tahrir | manbasini tahrirlash]Muhammad alayhissalomning onasi diniy e’tiqodlari va uning keyingi hayotdagi taqdiri borasida islom ulamolari uzoq vaqtdan buyon ikkiga boʻlingan.[10]
Abu Dovud va Ibn Moja rivoyatlaridan birida aytilishicha, Alloh taolo Ominaning kufrini (kufrini) kechirishdan bosh tortgan.
“Musnad al-Bazzor ”ning boshqa bir rivoyatida aytilishicha, Muhammadning onasi tirilib, islomni qabul qilib, keyin Barzaxga qaytgan.[11] :11
Baʼzi Ash'ariy va Shofeʼiy ulamolari ahli fatrat yoki Iso va Muhammadning paygʻambarlik xabarlari orasidagi „oraliq ahli“ boʻlganidek, oxiratda ham jazolanmaydi, deb taʼkidlaganlar.[12] Ahl al-fatrah tushunchasi islom ulamolari orasida umumiy qabul qilinmagan va shirkning faol amaldorlari uchun najotning qay darajada ekanligi haqida munozaralar bor[13], garchi koʻpchilik olimlar bu fikrga qoʻshilishgan.[10]
Ilk sunniy olim Abu Hanifaga tegishli asarda Omina ham, Abdulloh ham oʻzlarining tugʻma tabiatiga koʻra vafot etganliklari (Mato ala al-fitra) taʼkidlangan boʻlsa,[14] mavlid matnlarining keyingi mualliflari Omina va Abdullohning urf-odatlarini aytishgan.
„Vaqtincha qayta tirilib, islomni qabul qilganlar“ - deyishadi.
Ibn Taymiya kabi olimlar bu yolgʻon ekanligini taʼkidlaganlar, ammo Al-Qurtubiy bu tushuncha islom ilohiyotiga zid emasligini taʼkidlagan.[12] Ali al-Qoriyning soʻzlariga koʻra, afzal koʻrilgan nuqtai nazar Muhammadning ikkala ota-onasi ham musulmon boʻlgan.[11] :28
As-Suyutiy, Ismoil Haqqiy va boshqa islom ulamolariga koʻra, Muhammadning ota-onasi kechirilmaganiga ishora qiluvchi barcha rivoyatlar keyinchalik ular hayotga keltirilib, Islomni qabul qilganlarida bekor qilingan.[11] :24
Shia musulmonlari Muhammad alayhissalomning barcha ajdodlari, shu jumladan, Omina ham, Ibrohim alayhissalomning shariatiga amal qilgan yakkaxudochilar boʻlgan va shuning uchun jannatga kirish huquqiga ega ekanligiga ishonishadi. Shia urf-odatlarida aytilishicha, Alloh Muhammadning ota-onasiga tegishdan doʻzax otashini taqiqlagan.[15]
Eslatmalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Muhammad ibn Saʼad. Kitab al-Tabaqat al-Kabir. Translated by Haq, S. M. (1967). Ibn Saʼd's Kitab al-Tabaqat al-Kabir Volume I Parts I & II, pp. 99-100. Delhi: Kitab-Bhavan.
- ↑ Al-A'zami, Muhammad Mustafa. The History of The Qur'anic Text: From Revelation to Compilation: A Comparative Study with the Old and New Testaments. UK Islamic Academy, 2003 — 22–24-bet. ISBN 978-1-8725-3165-6.
- ↑ „SunniPath Library - Books - Ar-Raheeq Al-Makhtum - the Lineage and Family of Muhammad [pbuh]“. 2006-yil 23-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-yanvar 2006-yil.
- ↑ Cook, Michael. Muhammad. Oxford University Press: New York, 1983. ISBN 0-19-287605-8.
- ↑ Ibn Kathīr The Life of the Prophet Muḥammad : Volume 1. Trans. Prof. Trevor Le Gassick. Garnet Publishing: Lebanon, 1998. ISBN 1-85964-142-3.
- ↑ Ibn Saʼd/Haq pp. 107-108.
- ↑ Armstrong, Karen. Muhammad : A Biography of the Prophet. HarperSanFrancisco: San Francisco, 1993. ISBN 0-06-250886-5
- ↑ Ibn Saʼd/Haq p. 109.
- ↑ Muhammad: His Life Based on the Earliest Sources, Martin Lings, George Allen & Unwin, 1983, p24
- ↑ 10,0 10,1 Brown, Jonathan A.C.. Misquoting Muhammad: The Challenge and Choices of Interpreting the Prophet's Legacy. Oneworld Publications, 2015 — 188-189-bet.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 Mufti Muhammad Khan Qadri, The Parents of the Prophet Muhammad were Muslims, Suffah Foundation, 11–28-bet
- ↑ 12,0 12,1 Holmes Katz, Marion. The Birth of The Prophet Muhammad: Devotional Piety in Sunni Islam. Routledge, 2007 — 126-128-bet. ISBN 978-1-1359-8394-9.
- ↑ Rida, Rashid „2:62“, . Tafsir al-Manar — 278–281-bet. Qaraldi: 2018-yil 6-noyabr. (Wayback Machine saytida 2018-11-05 sanasida arxivlangan)
- ↑ Dr. `Inayatullah Iblagh al-Afghanistani, Refuting the Claim that Imam Abu Hanifa was of the opinion that the Prophet's Parents were Kafirs, Masud
- ↑ Rubin, Uri (1975). „Pre-Existence and Light—Aspects of the Concept of Nur Muhammad“. Israel Oriental Studies. 5-jild. 75–88-bet.