Kontent qismiga oʻtish

Said ibn al-Musayyib

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Said ibn al-Musayyib
Shaxsiy maʼlumotlar
Tavalludi 642
Vafoti 715 (yoshi 72–73)
Dini Islom
Ota-onasi Al-Musayyib ibn Hazn al-Maxzumiy (otasi)
Era Roshidun xalifaligi,
Damashq xalifaligi
Hudud Madina
Yurisprudensiya Uning fiqh ilmi Suriya va Madina maktablari tomonidan naql qilingan

Abu Muhammad Said ibn al-Musayyib ibn Hazn al-Maxzumiy (arabcha: سعید بن المسیب) (642–715) – tobeinlar orasida fiqh ilmining eng yirik vakillaridan biri.

Hayoti va islom ilmiga hissasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Said ibn al-Musayyib 634-yilda tugʻilgan, Quraysh qabilasining Banu Maxzum urugʻidan boʻlgan al-Musayyib ibn Haznning oʻgʻli [1]. Umar xalifaligi (h. 634–644) davrida dunyoga kelgan va koʻpchilik sahobalar, jumladan, Usmon ibn Affon (h. 644–656) va Ali (h. 656–661) bilan uchrashgan. Said oʻzining taqvosi, solihligi va Allohga boʻlgan chuqur ixlosi bilan mashhur boʻlgan. U Ahl as-Sunna val-Jamoa orasida oʻzining kelishgan qaddi-qomati bilan Madinaning yetti faqihining eng mashhuri sifatida tanilgan[2]. Said ibn al-Musayyib xuddi Hasan al-Basriy singari yigirma yoshga toʻlganida Basrada huquqiy masalalarda fikr bildirish va hukm chiqarishni boshlagan. Sahobalar uning aqliy salohiyatidan qattiq hayratda qolishgan. Bir kuni Abdulloh ibn Umar: „Agar (Muhammad) oʻsha yigitni koʻrganida, undan juda mamnun boʻlardi“, degan[3].

Said ibn al-Musayyib Abu Hurayraning qiziga yaqinroq boʻlish va u rivoyat qilgan hadislarni (Islom paygʻambari Muhammad hamda sahobalarning urf-odatlarini) yaxshiroq oʻrganish uchun unga uylangan. Ularning bir nafar qizi boʻlgan. Said nogʻoralar bilan oʻynagan[4], keyinchalik ovqat pishirishni ham oʻrgangan[5].

Al-Harra jangi va undan keyin 683-yilda Madinani Umaviylar xalifasi Yazid I ning suriyalik qoʻshinlari egallab olishi paytida, Said ibn al-Musayyib paygʻambar masjidida namoz oʻqigan madinaliklardan biri edi[6]. Yazid vafot etgach, Makkada yashagan Umaviylarga qarshi xalifa Abdulloh ibn az-Zubayrga bay’at qilishdan bosh tortgan[7]. Abdulmalik xalifalikni, jumladan, Madinani qayta egallagandan soʻng, Saiddan qizini (Abu Hurayraning qizi bilan nikohidan tugʻilgan) oʻzining oʻgʻli va boʻlajak xalifa Hishomga turmushga berishini soʻragan. Said esa ushbu iltimosni rad etgan va kuchayib borayotgan bosim va tahdidlarga qaramay, Abdulmalikka qizini Ibn Abu Vadoʻga turmushga berishini taklif qilgan[8]. 705-yilda Abdulmalik voliylariga oʻgʻli Valid I ga oʻz vorisi sifatida sodiqlik qasamyodini ichishni buyurgan. Said ushbu buyruqni bajarishdan bosh tortgan. Madina hokimi Hishom ibn Ismoil al-Maxzumiy uni qamoqqa olgan va har kuni uni tayoq sinib ketgunga qadar kaltaklashni buyurgan, biroq shunday zulmlardan keyin ham Said bu taklifga koʻnmagan. Doʻstlari Masruq ibn al-Ajda va Tavus qiynoqlardan saqlanishi uchun unga Validning xalifaligiga rozi boʻlishini maslahat berganlarida, u shunday javob bergan: „Odamlar bizga amalda ergashadilar. Agar rozi boʻlsak, ularga buni qanday izohlaymiz?[9]“ Hishomning vorisi Umar ibn Abdulaziz (Umarning ona tomondan nabirasi), 706–712-yillarda Madinani boshqargan, va barcha qarorlarida Said ibn al-Musayyib bilan maslahatlashgan[10].

Hadis

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Umar II, Qatoda, Zuhriy, Yahyo ibn Said al-Ansoriy va boshqalar Saiddan islomiy hukm va anʼanalarni oʻrganganlar[11].

Said ibn al-Musayyib, asosan, oʻz mulohazalari va oʻxshatishlarini Umar va Muhammadning soʻzlari va Qur’on orqali isbotlagan. U hadisni oʻzining izdoshlari (ayniqsa, az-Zuhriy) kabi isnod ilmi (naql qilish zanjirlari) deb hisoblamagan. Natijada uning koʻpgina hukmlari soxta isnodlar bilan taʼminlanib, hadislarga aylantirilgan[12]. Tafsir bilan ham xuddi shunday, oʻz fikrlarini Qur’on[13] orqali isbotlab bergan, lekin oyatlarni ularning oʻz mazmuni yoki maʼnosi bilan izohlashdan bosh tortgan[14].

Yetakchi fiqh olimlari Molik ibn Anas va Shofiʼiylar Said ibn al-Musayyibning Umar yoki Muhammaddan rivoyat qilgan hadislarni kimdan olganini tilga olmagan holda, hech shubhasiz sahih deb bilishgan[15]. Ularning fikricha, Said ibn al-Musayyib ilm va hadislarni rivoyat qilishda sahobalar bilan barobar boʻlgan.

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Fishbein 1997.
  2. ↑ Ibn Saʼd tr. Bewley, 81. Even Orientalists skeptics concede his stature: GHA Juynboll. Muslim Tradition. Cambridge University Press, 1983. , 15-17. However the Prophetic Hadith is another matter; see below.
  3. ↑ M. 'Ajjaj al-Khatib. al-Sunna Qabl al-Tadwin.  (Cairo: 1383/1963)?, 485.
  4. ↑ Ibn Saʼd tr. Bewley, 90.
  5. ↑ Ibn Saʼd tr. Bewley, 86.
  6. ↑ Ibn Saʼd tr. Bewley, 89.
  7. ↑ Ibn Saʼd tr. Bewley, 82-3, 91.
  8. ↑ Dhahabi. Siyaru A'lam al-Nubala'.  (:)?, 4.234.
  9. ↑ Ibn Saʼd tr. Bewley, 84-5.
  10. ↑ Ibn Saʼd tr. Bewley, 82.
  11. ↑ Ibn Saʼd tr. Bewley, 90, 91, 95.
  12. ↑ Juynboll.
  13. ↑ Ibn Saʼd tr. Bewley, 82
  14. ↑ Ibn Saʼd tr. Bewley, 92 from Yahya b Saʼid.
  15. ↑ For instance: Shafii. Risala. Islamic Texts Society, 1963. , 135 (quoting Malik, Saʼid from Muhammad); 261, 263 (Saʼid < Umar).

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Vikiiqtibosda Said ibn al-Musayyibga tegishli iqtiboslar mavjud. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Said_ibn_al-Musayyib&oldid=4711894" dan olindi