Shahrikurd

Shahrikurd
Shahrikurd; شهركرد
	Shahar
	32°19′52″N 50°51′34″E / 32.33111°N 50.85944°E G OKoordinatalari: 32°19′52″N 50°51′34″E / 32.33111°N 50.85944°E G O
Mamlakat	Eron
uston	Chahormahol va Baxtiyoriy
shahriston	Shahrikurd
baxsh	Markaziy tuman
Hukumat
Avvalgi nomlari	Qadimgi nomlari: Dezh Gord, Deh Kord
Markazi balandligi	2070 m
Rasmiy til(lar)i	fors tili
Aholisi (2016)	190 441
Vaqt mintaqasi	UTC+3:30
Telefon kodi	+98
	Shahrikurd

Shahrikurd (forscha: شهركرد)^{[lower-alpha 1]} Eronning Chahormahol va Baxtiyoriy ustoni Shahrikurd shahristonining Markaziy tumanidagi shahar. Ham uston, ham shahriston, ham tuman markazi vazifasini bajaradi^[3]. U ustonning eng yirik shahri va Eronning uchinchi eng yirik shahri, Isfahondan 90 km uzoqlikda joylashgan. Shahar aholisini forslar, lurlar va turkiylar tashkil qiladi^[4]^[5].

2006-yilgi Milliy aholini roʻyxatga olish vaqtida shahar aholisi 31 977 xonadonda yashovchi 126 746 kishini tashkil qilgan^[6]. 2011-yilgi aholini roʻyxatga olishda 44 081 ta xonadondan iborat 159 775 kishi bor edi^[7]. 2016-yilgi aholini roʻyxatga olish vaqtida 55 492 ta xonadonga boʻlingan 190 441 kishi istiqomat qilgan^[1].

Etimologiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahrikurd bir qarashda „Kurdlar shahri“ maʼnosini bildiradi. Qadimda bu joy „Dezh Gord“ (دژگرد) deb nomlangan boʻlib, bunda dezh (دژ) „qal’a“ va gord (گرد) „qahramon“ deb tarjima qilinadi^{[manba kerak]}. Musulmonlar Forsni fath etganidan keyin nom „Deh Kord“ ({{lang-fa|دهكرد) deb oʻzgartirilgan, arab alifbosida „g“ (گ) va „zh“ (ژ) harflari yoʻqligi sababli dezh „qishloq“ maʼnosini bildiruvchi deh (ده) shaklida talqin qilingan va gord kordga aylangan^[8]. Qisman arab tili taʼsirida nomlari oʻzgargan shaharlarning boshqa namunalariga Islom istilosidan oldin mos ravishda Chamgord, Borougord va Dejpol deb atalgan joylar mos ravishda Chamgordan, Boroujerd va Dezful misol boʻla oladi. 1935-yilda bu nom nihoyat hozirgi koʻrinishiga oʻzgartirildi va deh oʻrniga „shahar“ degan maʼnosini anglatuvchi shahr (شهر) qoʻyildi, bu Shahrikurdning oʻlchamini yaxshiroq aks ettiradi^{[manba kerak]}. Boshqa tomondan islom fathidan keyingi adabiyotda lurlar kurdlar sifatida tanilgan. Maykl M. Gunterning taʼkidlashicha, lurlar kurdlar bilan chambarchas bogʻliq, ammo ular „aftidan, kurdlardan 1000 yil oldin farqlana boshlaganlar“^[9].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahrikurddan Sosoniylar va Parfiya davriga oid tangalar topilgan^[10].

Shahrikurdning taniqli shaxslari orasida rassom Argʻavon Xusraviy bor^[11].

Tili[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shaharning lingvistik tarkibi quyidagicha^[12]:

Shahrikurdning lingvistik tarkibi
Language			percent
Yangi fors tili			50%
Baxtiyoriy luriy			35%
Chahormaholiy turkiy			15%

Geografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahrikurd Isfahondan 90 km (56 mi) va Tehrondan 512 km (318 mi) janubi-gʻarbda joylashgan. Topografik jihatdan Zagros togʻlarining shimolida joylashgan. Dengiz sathidan 2,070 m (6,790 ft) balandlikda joylashgan Shahrikurd Eronning tomi deb nomlanuvchi viloyatlar markazlari orasida eng balandi hisoblanadi^{[manba kerak]}.

Millat bogʻi, Shahrikurd
Bozor chorrahasi, shahar markazi
Abi maydoni
Firdavsiy maydoni
Imom Husayn maydoni
Boʻstoni Mador

Millat bogʻidan shaharning koʻrinishi, Shahrikurd

Iqlimi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahrikurd issiq-yoz Oʻrta yer dengizi kontinental iqlimiga ega (Köppen: Dsa, Trewartha: Dc), yozi kunduzi issiq, kechasi salqin, qishi kunduzi sovuq, kechasi muzlatadigan. Shahrikurdda yillik oʻrtacha harorat taxminan 11,4 °C (52,5 °F). Shaharda qayd etilgan mutlaq minimal harorat 2004-yil 29-dekabrda −32.4 °C (−26.3 °F) ni tashkil etgan boʻlsa, hozirgacha qayd etilgan eng yuqori harorat 1977-yilda 15-iyulda 42.0 °C (107.6 °F) boʻlgan^[13]. Yanvar eng sovuq oy, iyul esa eng issiq oy. Qishda namlik darajasi oʻrtacha yoki yuqori boʻlsa-da, aprel va may oylaridan tashqari, ekin mavsumida yogʻingarchilik miqdori nolga yaqin.

Biznes va sanoati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Barfab Company bugʻlantiruvchi sovutgich, gaz / kerosin / elektr suv isitgichlari, gazli isitish moslamalari, muzlatgich — sovutgich va ikki vannali kir yuvish mashinalari kabi maishiy texnika ishlan chiqaradi. 1400 kishini ish bilan taʼminlagan Barfab ustondagi eng yirik xususiy kompaniya hisoblanadi.
Shahrekordcement.com/AboutUsenglish.php Shahrekord (Zagros) cement Co Zagros togʻ tizmasi markazida, Shahrikurddan (Zagros) 35 km uzoqlikda joylashgan.
Shahr-e Kord (Zagros) Zagros Steel Company choʻyan ishlab chiqarish bilan shugʻullanadi.
Farokh Shahr Steel Industries tunuka ishlab chiqaradi. U Shahrikurd shahridan 10 km uzoqlikda joylashgan.
Shahrekord (Zagros) Carbon Dioxde Corp. Erondagi eng yirik CO2 va quruq muz ishlab chiqaruvchisi hisoblanadi.
Shahrekord (Zagros) Textile Industries Co 1991-yil Shahrikurdda tashkil etilgan boʻlib, kiyim-kechak matolari, poliester viskoza va qora Chadorga ixtisoslashgan chakana mato sotuvchi hisoblanadi.
PAK PAY CO 1991-yil Shahrikurdda tashkil etilgan boʻlib, pasterizatsiyalangan sut, xushboʻy sut, pishloq va yogurt ishlab chiqaradigan sut zavodidir. 1996-yilda Pak Dairy Co kompaniya aksiyalarining taxminan 99% ni sotib oldi.
Photonic and Optoelectronic Research Group 2014-yil Shahrikurdda tashkil etilgan. Bu tadqiqot guruhi ushbu tadqiqot sohasidagi taniqli tadqiqotchilaridan biri doktor Hamid Sagʻoiy tomonidan boshqariladi. Bu tadqiqot guruhi mikro va nano-fotonik qurilmalarni, shu jumladan fotonik kristall tolalar va toʻlqin oʻtkazgichlar, optolyuktik yondashuvga asoslangan fotonik chiplar va boshqalarni loyihalash va ishlab chiqarishga eʼtibor qaratdi. Bu tadqiqot guruhi Islom Ozod universiteti Shahrikurd filiali (shahardagi 6 ta universitet ichida eng yaxshisi) tomonidan qoʻllab-quvvatlanadi.
Energy Research Center, tadqiqot guruhi Energetika va atrof-muhit, shu jumladan qurilishda qoʻllaniladigan qayta tiklanadigan energiya va boshqalarga eʼtibor qaratdi. Bu tadqiqot guruhi Islom Ozod universiteti Shahrikurd filiali tomonidan qoʻllab-quvvatlanadi, https://shahrekord.iau.ir/energy/fa

Transporti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahrikurd avtobus tashkilotining parkida 150 ta avtobus mavjud boʻlib, ular shahar boʻylab turli yoʻnalishlarda ishlaydi^{[manba kerak]}.

Shahrikurd aeroporti shaharning janubida joylashgan mahalliy aeroportdir. Hozirda u ikki shaharga: Tehron va Mashhadga parvozlarni amalga oshiradi.

Taʼlimi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahrikurdda uchta universitet bor. 5713 talabasi bor Shahrikurd universiteti davlat universitetidir. 1690 talabasi bor Shahrikurd tibbiyot fanlari universiteti (SKUMS) va 7400 talabasi bor Islom Ozod universiteti Shahrikurd filiali ham shahardagi OTM hisoblanadi.

Qardosh shaharlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dushanbe, Tojikiston^[14]

Eslatmalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ Sahr-e Kord, Shahrekord, Shahr Kord va Shahr Kurd shaklida ham romanizatsiya qilinadi^[2]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ ^1,0 ^1,1 „Census of the Islamic Republic of Iran, 1395 (2016)“ (fa) (Excel). AMAR. The Statistical Center of Iran. 2019-yil 22-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-dekabr.
↑ Shahrikurd can be found at GEOnet Nom Serveri, at this link, by opening the Advanced Search box, entering "-3084174" in the "Unique Feature Id" form, and clicking on "Search Database".
↑ Habibi, Hassan „Approval of the organization and chain of citizenship of the elements and units of the national divisions of Chaharmahal and Bakhtiari province, centered in the city of Shahrekord“ (fa). Islamic Parliament Research Center. Ministry of Interior, Defense Political Commission of the Government Board (1369-yil 21-iyun). 2016-yil 21-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 2-dekabr.
↑ „Language distribution: Chahar Mahal va Bakhtiari Province“. Iran Atlas. Qaraldi: 2021-yil 25-mart.
↑ Anonby, Erik „Atlas of the Languages of Iran: A working classification“. Iran Atlas. Qaraldi: 2021-yil 27-mart.
↑ „Census of the Islamic Republic of Iran, 1385 (2006)“ (fa) (Excel). AMAR. The Statistical Center of Iran. 2011-yil 20-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 25-sentyabr.
↑ „Census of the Islamic Republic of Iran, 1390 (2011)“ (fa) (Excel). Syracuse University. The Statistical Center of Iran. 2023-yil 15-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-dekabr.
↑ „:::سازمان تبلیغات اسلامی چهارمحال و بختیاری:::کلیات استان:::“. 2012-yil 24-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 18-may.
↑ Gunter, Michael M. (2011). Historical Dictionary of the Kurds (2nd ed.). Scarecrow Press. p. 203. ISBN 978-0810867512.
↑ http://www.sh-shahrekord.ir/user/Index.jsp?SID=39&lang=Fap ^{[sayt ishlamaydi]}
↑ Fenstermaker, Will „Facing Duality: Arghavan Khosravi“. BOMB Magazine (2019-yil 30-oktyabr). Qaraldi: 2022-yil 3-noyabr.
↑ „Language distribution: Chaharmahal and Bakhtiari Province“. Iran Atlas. Qaraldi: 2021-yil 25-sentyabr.
↑
„Temperature records highest in C. Station: Shahr-e kord(40798)“. Iran Meteorological Organization. 2015-yil 5-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 28-mart.
- „Temperature records lowest in C. Station: Shahr-e kord(40798)“. Iran Meteorological Organization. 2017-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 28-mart.
↑ http://www.farsnews.ir/newstext.php?nn=13900612000453 ^{[sayt ishlamaydi]}

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

[3] Sahr-e Kord, Shahrekord, Shahr Kord va Shahr Kurd shaklida ham romanizatsiya qilinadi^[2]

[2016_census-1] 1,0 ^1,1 „Census of the Islamic Republic of Iran, 1395 (2016)“ (fa) (Excel). AMAR. The Statistical Center of Iran. 2019-yil 22-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-dekabr.

[2] Shahrikurd can be found at GEOnet Nom Serveri, at this link, by opening the Advanced Search box, entering "-3084174" in the "Unique Feature Id" form, and clicking on "Search Database".

[C_and_B_Structure-4] Habibi, Hassan „Approval of the organization and chain of citizenship of the elements and units of the national divisions of Chaharmahal and Bakhtiari province, centered in the city of Shahrekord“ (fa). Islamic Parliament Research Center. Ministry of Interior, Defense Political Commission of the Government Board (1369-yil 21-iyun). 2016-yil 21-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 2-dekabr.

[5] „Language distribution: Chahar Mahal va Bakhtiari Province“. Iran Atlas. Qaraldi: 2021-yil 25-mart.

[6] Anonby, Erik „Atlas of the Languages of Iran: A working classification“. Iran Atlas. Qaraldi: 2021-yil 27-mart.

[2006_census-7] „Census of the Islamic Republic of Iran, 1385 (2006)“ (fa) (Excel). AMAR. The Statistical Center of Iran. 2011-yil 20-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 25-sentyabr.

[2011_census-8] „Census of the Islamic Republic of Iran, 1390 (2011)“ (fa) (Excel). Syracuse University. The Statistical Center of Iran. 2023-yil 15-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-dekabr.

[9] „:::سازمان تبلیغات اسلامی چهارمحال و بختیاری:::کلیات استان:::“. 2012-yil 24-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 18-may.

[10] Gunter, Michael M. (2011). Historical Dictionary of the Kurds (2nd ed.). Scarecrow Press. p. 203. ISBN 978-0810867512.

[11] ttp://www.sh-shahrekord.ir/user/Index.jsp?SID=39&lang=Fap ^{[sayt ishlamaydi]}

[:2-12] Fenstermaker, Will „Facing Duality: Arghavan Khosravi“. BOMB Magazine (2019-yil 30-oktyabr). Qaraldi: 2022-yil 3-noyabr.

[13] „Language distribution: Chaharmahal and Bakhtiari Province“. Iran Atlas. Qaraldi: 2021-yil 25-sentyabr.

[records-14] „Temperature records highest in C. Station: Shahr-e kord(40798)“. Iran Meteorological Organization. 2015-yil 5-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 28-mart.
„Temperature records lowest in C. Station: Shahr-e kord(40798)“. Iran Meteorological Organization. 2017-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 28-mart.

[15] „Temperature records lowest in C. Station: Shahr-e kord(40798)“. Iran Meteorological Organization. 2017-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 28-mart.

[15] ttp://www.farsnews.ir/newstext.php?nn=13900612000453 ^{[sayt ishlamaydi]}

[1]

[lower-alpha 1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[2]