Islomda hayz koʻrish
| Turkum maqolalarning bir qismi |
| Fiqh (islom huquqshunosligi) |
|---|
| Islomshunoslik |
Islomda hayz koʻrish — islom fiqhidagi poklik bilan bogʻliq turli cheklovlar bilan bogʻliq[1][2]. Hayd (arabcha: حيض) — islomdagi hayz koʻrishning diniy holatidir[3][4]. Qur’on Baqara surasi, 222-oyatda hayz koʻrish haqida alohida eslatib oʻtadi:
Sizdan hayz haqida soʻraydilar. Ayting: “U koʻngilsiz-nopok narsadir. Bas, hayz paytida ayollaringizdan chetlaningiz va to poklanmagunlaricha ularga yaqinlashmangiz! Pok boʻlganlaridan keyin ularga Alloh buyurgan tarafdan kelingiz! Albatta, Alloh tavba qilguvchilarni va oʻzlarini mudom pok tutguvchilarni sevadi”.[5]
Bu surada hayz vaqtida jinsiy aloqa qilish man etilganligi nazarda tutilgan[6].
Muhaddis Ibn Kasir Muhammadning hayz koʻrgan xotinlari bilan boʻlgan odatlarini bayon qilgan hadisni rivoyat qilgan. Bu hadis Muhammadning jinsiy aloqadan tashqari hayz davrida er-xotin bilan yaqinlik qilishning barcha shakllariga ruxsat berganligini koʻrsatadi. Ayollar hayz koʻrgandan soʻng diniy burchlar yoki munosabatlarni davom ettirishdan oldin gʻusl qilishlari yoki toʻliq poklanishlari shart[7].
Shuningdek, hayz paytida[6], nifos (tugʻruqdan keyin qirq kun), ramazon oyining kunduzi (yaʼni, roʻza tutish vaqtida) va haj vaqtida ham jinsiy aloqa qilish man etiladi. Kaʼbada ehrom holatida boʻlganlarida, ziyoratchilar yaqinlik qilishlari mumkin emas, haj vaqtida oʻqilgan nikohlar buzilmaydi[8].
Hayz koʻrgan musulmon ayollar, hadislarga koʻra, Ramazon oyida roʻza tutishdan ozod qilingan[9], lekin hayz koʻrgandan keyin qazosini tutishlari kerak.
Erkakning hayz koʻrgan ayoli bilan yaqinlik qilishi joiz emas. Bu Qur’onning 2:222 oyatida yozilgan:
Sendan hayz haqida soʻrarlar. Sen: “U koʻngilsiz narsadir. Hayz chogʻida ayollardan chetda boʻling. Ularga pok boʻlmagunlaricha yaqinlashmanglar. Agar pok boʻlsalar, ularga Alloh amr qilgan joydan keling. Albatta, Alloh tavba qiluvchilarni sevadi va poklanuvchilarni sevadir”, deb ayt..[10]
Qur’onning 2:222 oyatida hayz paytidagi munosabatlar taqiqlanganligi aytiladi. Namozni oʻqimaslik haqida gapirilmagan. Holbuki, hadisda ayollar hayz vaqtida namoz oʻqimasliklari va bu davrda qazosini oʻqishlari shart emasligi aytilgan[11][12][13]. Alloh odamlarni yomon ishlardan uzoqda boʻlishga yordam berish uchun ibodat qilishni buyuradi. Oyatda „ayollarni ajratish“ va „ularga yaqinlashmaslik“ deyilganiga qaramay, turli hadislar Muhammad buni faqat jinsiy aloqaga ishora qilganini koʻrsatadi. Hadislar Qur’on kabi ishonchli hisoblanmaydi, biroq Muhammadning yuqorida zikr etilgan oyat faqat jinsiy aloqani anglatishini va Muhammadning xotinlari hayz koʻrganlarida ular bilan muloqot qilishini bildirgan turli xil maʼlumotlar mavjud. Hadislardan birida Muhammad xotini Oysha hayz koʻrganida uning tizzasiga yotib, Qur’on tilovat qilishlari haqida zikr qilinadi. Bu hadislarning barchasi sahih deb tasniflangan, demak, ularga ishonsa boʻladi[7].
Erkak kishi hayz koʻrgan ayolni hayz koʻrgan vaqtida taloq qilishi haromdir. Ayollar gigiyena qoidalariga rioya qilishlari va namoz oʻqimasliklari kerak. Hayz koʻrganlarida qazolarini qazo qilishlari shart emas. Hayz muddati tugagach, ayollar gʻusl qilishlari kerak boʻladi.
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Majid Mohammadi Political Islam in Post-revolutionary Iran 1848852762 2015 Page 24 „in the authenticity of Islamic texts and a clerical understanding of these texts is projected to be not only a religious threat … ̄ (the scholars of Islamic law) is not merely to teach haiz and nefa ̄s (menstruating and puerperiums, purity of women); …“
- ↑ Ayatullah Sayyid Abulqasim al-Khui Islamic Laws of Ayatullah Khui 1312532505 2014 „Atonement for intercourse with a haiz is coined gold weighing 3.457 grams for the first part, 1.729 grams for the second part and 0.865 grams for the third part of the period of menses. For example if blood is discharged from the body of ..“
- ↑ Ghulamali Ismail Naji Family Life in Islam 1973 Page v „The Prophet (S. A.) thereupon explained to her in clear words that the abnormal flow of blood after the scheduled period of 'Haiz' (menses) was not menstrual, detailing the fact that menstrual blood is more viscous than normal blood, during“
- ↑ Jaffur Shurreef, Gerhard Andreas Herklots Islam in India 8171568068 Page 53 1921 "The illness at the lunar periods is the expressed by ' the approach of the menses ' (haiz and), v the arrival of the season for bathing ' (nihanl diid), ' the head becoming dirty ' (sir mailil hond), ' becoming unfit for prayers ' (benamdzl dnd), "
- ↑ „Baqara surasi, 222-oyat. Alouddin Mansur tarjimasi“.
- ↑ 6,0 6,1 Joseph, Suad. Ayollar va islom madaniyatlari ensiklopediyasi. Brill, 2007 — 531-bet.
- ↑ 7,0 7,1 Baugh, Carolyn „Oxford Islamic Studies Online“. Oxford University Press. 2015-yil 8-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ Wheeler, Brannon „Islom va musulmon dunyosi ensiklopediyasi“. Macmillan Reference USA. Qaraldi: 2013-yil 3-may.
- ↑ Frisk, Sylva. Submitting to God: Women and Islam in Urban Malaysia. NIAS Press, 2009 — 121-bet. ISBN 978-8776940485. Qaraldi: 2017-yil 30-may.
- ↑ „Baqara surasi, 222-oyat. Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf tarjimasi“.
- ↑ Jami` at-Tirmidhi „The Book of Purification and its Sunnah“. sunnah.com. Qaraldi: 2022-yil 10-aprel.
- ↑ Muslim, Sahih „The Book of Menstruation“.
- ↑ Ibn Majah, Sunan „The Book of Purification and its Sunnah“. sunnah.com. Qaraldi: 2022-yil 10-aprel.