Qusxana dingi
| Qusxana dingi | |
|---|---|
Qusxana qabristoni | |
| Umumiy maʼlumot | |
| Maqomi | Arxitektura yodgorligi |
| Turi | Qabriston |
| Manzili | „Kizketken“ MFY |
| Shahar | Nukus shahri |
| Mamlakat | Qoraqalpogʻiston |
| Koordinatalar | 42°21′47″N 59°37′37″E / 42.362972941487676°N 59.62696761094265°E |
| Qurilishi boshlangan | XV asr |
| Qurilishi tugagan | XIV asr |
| Egasi | Davlat mulkiga tegishli |
 Qusxana dingi xaritada | |
Qusxana dingi (yoki Qusxana qabristoni) — Qoraqalpogʻiston Respublikasining Nukus shahridagi tarixiy va arxitektura yodgorligi. Qabriston bugungi kunda „Kizketken“ mahalla fuqarolar yigʻini hududida joylashgan boʻlib, X hamda XIV asrlarga tegishlidir.
Qusxana dingi Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori bilan 2019-yil 4-oktyabrda Moddiy madaniy merosning koʻchmas mulk obyektlari milliy roʻyxatiga kiritilgan va davlat muhofazasiga olingan[1]. Hozirda Qoraqalpogʻiston Respublikasi Madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida davlat mulkiga tegishli hisoblanadi[2].
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qabriston hududida, shuningdek, milodiy II—III asrlaridan boshlab to XIV asrgacha boʻlgan davrni oʻz ichiga olgan arxeologik ashyolar topilgan. IX—XIV asrlarda ham foydalanilgan qorovul minorasi qoldiqlari hozirgacha saqlanib qolgan. Qabriston hududida olib borilgan izlanishlar davomida XVIII—XIX asrlarga tegishli masjid ham aniqlangan boʻlib, bu masjid minoraning sharqiy qismidan 30 metr uzoqlikda joylashgan[3].
Qadimgi ossuariylar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qoraqalpogʻiston Respublikasining Boʻzatov tumaniga qarashli maydonida joylashgan Qusxana tepaligida zardushtiylik madaniyatiga tegishli boʻlgan ossuariylar qarovsiz qolib ketayotgani haqida ma’lum qilingan. Kelib tushgan xabarda, shuningdek, shu yerlik aholi orasidan ba’zi bir kishilar ming yillik tarixga ega boʻlgan ossuariylarni qazib olib ketayotgani yoki ushbu joyning oʻzida ularni maydalab har tomonga sochib tashlayotgani ham aytilgan. Mahalliy aholi tomonidan qoramol va qoʻylarning bu atrofda boqilishi ham zarar beruvchi omillardan biri sifatida sanab oʻtilgan.
Mahalliy aholi odamlarni qadimgi zaroastrizm dini odatlariga koʻra dafn etiladigan qabristonni „Kapir auliye“ deb atashgan. Zardushtiylik diniga binoan odam vafot etgandan keyin, uni yerga koʻmmay, dastlab suyagini etidan ajratib olishgan. Jasaddan qolgan etni esa qushlarga yedirilib, suyaklar ettan tozalanganidan soʻng uni alebastrdan tayyorlagan quti — ossuariyga solib yerning ustiga qoʻyishgan. Har bir ossuariyning toʻrtta oyogʻi boʻlgan. Zardushtiylik dinida yer muqaddas hisoblanganligi sababli oʻlgan odamning, hattoki suyagini ham yerga tekkizmaslik uchun toʻrtta oyoqli ossuariyga solib yerning ustiga qoʻyish odati mavjud boʻlgan.
Olimlarning fikriga koʻra, Qusxana tepaligidagi ossuariylar 6,5—7 gektar maydonda joylashgan boʻlib, tepalikda har qadamda ossuariylar chiqib turadi. Ossuariylar koʻpincha saksovul oʻsimliklarining tubidan topiladi[4].
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Тарихий, бадиий ёки ўзга маданий қимматлилиги туфайли гаров ва ипотека қўлланилиши мумкин бўлмаган объектлар рўйхати (ЎзР ВМ 05.12.2014 й. 335-сон қарорига илова) | Majburiyatlar va shartnomalar toʻgʻrisidagi umumiy qoidalar | Oʻz kuchini yoʻqotgan hujjatlar | Fuqarolik va oila qonunchiligi | OʻzR KonunchiligiMaʼlumotlar tizimi „Tarixiy, badiiy yoki oʻzga madaniy qimmatliligi tufayli garov va ipoteka qoʻllanishi mumkin boʻlmagan obʼektlar roʻyxati (OʻzR VM 05.12.2014 y. 335-son qaroriga ilova)“ | NRM.uz“. nrm.uz. Qaraldi: 2023-yil 30-oktyabr.
- ↑ „846-сон 04.10.2019. Moddiy madaniy merosning ko‘chmas mulk obyektlari milliy ro‘yxatini tasdiqlash to‘g‘risida“ (uz-Latn-UZ). lex.uz. Qaraldi: 2023-yil 30-oktyabr.
- ↑ „Qoraqalpog'iston Respublikasi | Uzbekistan Travel“ (uz). uzbekistan.travel. Qaraldi: 2023-yil 31-oktyabr.
- ↑ „Qadimiy ossuariylar ichida oltin bor…mi? – Qoraqolpog'iston Axborot Agentligi“. kknews.uz. Qaraldi: 2023-yil 31-oktyabr.