Yozgi Paralimpiada oʻyinlari

Yozgi Paralimpiada oʻyinlari
	; 2024-yilgi Yozgi Paralimpiada oʻyinlari payti Parijda yoqilgan Paralimpiya olovi.
Paralimpiada oʻyinlari
	1960; 1964; 1968; 1972; 1976; 1980; 1984; 1988; 1992; 1996; 2000; 2004; 2008; 2012; 2016; 2020; 2024; 2028; 2032; 2036;
Sport turlari (batafsil)
	Kamondan otish; Yengil atletika; Badminton; Bochcha; Velosport; Ot sporti; Futbol (7x7); Golbol; Dzyudo; Pauerlifting; Eshkak eshish; Yelkanli kemada suzish; Oʻq otish; Suzish; Taekvondo; Stol tennisi; Voleybol; Nogironlar aravachasidagi basketbol; Nogironlar aravachasidagi qilichbozlik; Nogironlar aravachasidagi regbi; Nogironlar aravachasidagi tennis;

Yozgi Paralimpiada oʻyinlari, shuningdek, Paralimpiada oʻyinlari nomi bilan ham tanilgan, jismoniy imkoniyati cheklangan sportchilar ishtirok etadigan xalqaro koʻpsport musobaqasidir. Ushbu musobqada qatnashuvchi sportchilar qatoriga harakatlanishida nuqsoni boʻlgan, amputatsiyaga uchraganlar, koʻrlik va bosh miya falaji bilan kasallanganlar kiradi. Paralimpiada oʻyinlari Xalqaro Paralimpiya qoʻmitasi tomonidan har toʻrt yilda bir marta oʻtkaziladi. Medallar har bir musobaqada beriladi, birinchi oʻrin uchun oltin, ikkinchi oʻrin uchun kumush va uchinchi oʻrin uchun bronza medallari bilan taqdirlanadi. Ushbu anʼana 1904-yilda boshlangan Olimpiada oʻyinlari bilan bogʻliqdir.

AQSh, Buyuk Britaniya va Yaponiyaning har biri yozgi Paralimpiya oʻyinlariga ikki marta mezbonlik qilgan. Yana oʻn bir davlat bir marta yozgi Paralimpiya oʻyinlariga mezbonlik qilgan, bu roʻyxatga quyidagi davlatlar kiradi: Avstraliya, Braziliya, Kanada, Xitoy, Germaniya, Gretsiya, Isroil, Italiya, Niderlandlar, Janubiy Koreya va Ispaniya.

2020-yilgi yozgi Paralimpiya oʻyinlariga koʻra, yozgi oʻyinlarning har birida oʻn toʻrtta davlat ishtirok etgan: Argentina, Avstraliya, Avstriya, Belgiya, Fransiya, Buyuk Britaniya, Irlandiya, Isroil, Italiya, Yaponiya, Niderlandlar, Shvetsiya, Shveysariya, AQSh – barcha yozgi Paralimpiya oʻyinlarida ishtirok etgan. Ushbu roʻyxatdan 2020-yilgacha boʻlgan barcha musobaqalarda 7 ta davlat oltin medallarni qoʻlga kiritishga erishgan: Avstraliya, Avstriya, Fransiya, Buyuk Britaniya, Italiya, Niderlandiya va Amerika Qoʻshma Shtatlari.

Amerika Qoʻshma Shtatlari: 1964, 1968, 1976, 1980, 1984, 1988, 1992 va 1996-yillardagi sakkizta Yozgi Paralimpiada oʻyinlari boʻyicha eng yuqori oʻrinni egallagan (medallar boʻyicha) mamlakat boʻlgan. Xitoy 2004, 2008, 2012, 2016 va 2020-yillardagi beshta soʻnggi oʻyinlarda eng yuqori oʻrinni egallagan davlat. Yana uchta davlat kamida bir marta ushbu oʻringa erishishga muvaffaq boʻlgan: Italiya (1960), Germaniya (1972) va Avstraliya (2000).

Saralash

Paralimpiya sport turlarining har biri uchun saralash qoidalari ushbu sport turining xalqaro musobaqalarini tartibga soluvchi Sport federatsiyalari (IF) tomonidan belgilanadi.

Tarixi

Birinchi rasmiy Paralimpiya oʻyinlari 1960-yilda Italiyaning Rim shahrida boʻlib oʻtgan^[1]. 1960-yilgi oʻyinlarda 23 mamlakatdan 400 nafar sportchi ishtirok etgan, ammo faqat nogironlar aravachasidagi sportchilar ishtirok etgan^[2].

1976-yilgi Yozgi oʻyinlarda turli nogironligi boʻlgan sportchilar birinchi marta yozgi Paralimpiya oʻyinlariga kiritilgan. Koʻproq nogironlik toifasidagi sport turlarini kiritish bilan 1976-yilgi Yozgi oʻyinlarda 40 mamlakatdan 1600 nafar sportchiga oshgan[1].

1988-yilgi Yozgi Paralimpiya oʻyinlari oʻsha yilgi Olimpiada bilan bir xil joyda (va shuning uchun bir xil obyektlardan foydalangan holda) oʻtkazilgan birinchi oʻyin boʻlgan. Oʻshandan beri barcha Paralimpiya oʻyinlari Olimpiada oʻtkazilgan bir shaharda oʻtkaziladi, ularning har biri oʻrtasida ikki haftalik tanaffus boʻladi.

Rio-de-Janeyro 2016-yilgi Yozgi Paralimpiya oʻyinlarini oʻtkazgan va Yozgi yoki Qishki oʻyinlarni oʻtkazgan Lotin Amerikasi va Janubiy Amerikadagi birinchi shaharga aylandi. Tokio 2020-yilgi yozgi Paralimpiya oʻyinlariga mezbonlik qiladi va bu oʻyinlarni ikki marta oʻtkazilgan birinchi shaharga aylanadi.

Barcha davrlardagi medallar jadvali

Asosiy maqola: Paralimpiya o‘yinlarining barcha davrlardagi medallar jadvali

Xalqaro Paralimpiya qoʻmitasining rasmiy maʼlumotlariga koʻra, eng yaxshi yigirmata davlatga havola qilingan.

Yozgi Paralimpiada oʻyinlari (1960—2020)


Oʻrin	MPQ	Oltin	Kumush	Bronza	Umumiy
1	AQSh (USA)	808	736	739	2283
2	Buyuk Britaniya (GBR)	667	621	626	1914
3	Xitoy (CHN)	535	400	302	1237
4	Kanada (CAN)	400	338	346	1084
5	Avstraliya (AUS)	389	422	394	1205
6	Fransiya (FRA)	357	362	373	1092
7	GFR (FRG)*	322	260	246	828
8	Niderlandiya (NED)	301	262	245	808
9	Polsha (POL)	269	265	219	753
10	Shvetsiya (SWE)	235	233	178	646
11	Ispaniya (ESP)	221	237	242	700
12	Germaniya (GER)	199	266	253	718
13	Italiya (ITA)	167	202	230	599
14	Ukraina (UKR)	149	162	161	472
15	Isroil (ISR)	129	125	130	384
16	Janubiy Koreya (KOR)	128	116	121	365
17	Yaponiya (JPN)	127	139	158	424
18	Janubiy Afrika (RSA)	121	95	88	304
19	Norvegiya (NOR)	116	105	96	317
20	Avstriya (AUT)	113	128	131	372
21	Braziliya (BRA)	110	135	133	378
22	Meksika (MEX)	104	92	114	310
Jami (22 davlat)		5967	5701	5525	17193

Paralimpiya sport turlari roʻyxati

Asosiy maqola: Paralimpiya sport turlari

Bir qator turli xil sport turlari u yoki bu musobaqada Paralimpiya dasturiga kiritilgan.

Ushbu rang Paralimpiada dasturidan chiqarilgan sport turini bildiradi

Sport turi	Yil
Kamondan otish	barcha musobaqalarda
Yengil atletika	barcha musobaqalarda
Badminton	2020-yildan
Basketbol ID	2000
Bochcha	1984-yildan
Velosport	1988-yildan
Parakanoe	2016-yildan
Dartteriya	1960–1980
Ot sporti	1996-yildan
Futbol 5x5	2004-yildan
Futbol 7x7	1984—2016
Golbol	1976-yildan
Dzyudo	1988-yildan
Chim ustida bouling	1968—1988, 1996
Para qoyaga koʻtarilish	2028
Paratriatlon	2016-yildan

Sport yuri	Yil
Pauerlifting	1984-yildan
Eshkak eshish	2008-yildan
Yelkanli kemada suzish	1996, 2000—2016
Oʻq otish	1976-yildan
Snuker	1960—1976, 1984—1988
Suzish	barcha musobaqalarda
Taekvondo	2020-yildan
Stol tennisi	barcha musobaqalarda
Voleybol	1976-yildan
Ogʻir atletika	1964—1992
Nogironlar aravachasidagi basketbol	barcha musobaqalarda
Nogironlar aravachasidagi qilichbozlik	barcha musobaqalarda
Nogironlar aravachasidagi regbi	1996, 2000-yildan
Nogironlar aravachasidagi tennis	1988, 1992
Kurash	1980—1984

Yozgi Paralimpiada oʻyinlari roʻyxati

1964, 2020

1968

1976

1984

1988

1996

2000

2032

2008

2016

2028

class=notpageimage|

Yozgi Paralimpiya o‘yinlariga mezbonlik qiluvchi Yevropadan tashqaridagi shaharlar

1960

1972

1980

1984

1992

2004

2012

2024

class=notpageimage|

Yozgi Paralimpiya o‘yinlariga mezbonlik qiluvchi Yevropa shaharlari

Paralimpiada oʻyinlari	Yil	Mezbon	Tomonidan ochilgan	Sana	Davlat	Ishtirokchilar			Sport turlari	Musobaqalar	Top davlat
Paralimpiada oʻyinlari	Yil	Mezbon	Tomonidan ochilgan	Sana	Davlat	Umumiy	Erkaklar	Ayollar	Sport turlari	Musobaqalar	Top davlat
1	1960	Rim, Italiya	Camillo Giardina	1960-yil 18–25-sentyabr	23	400			8	57	Italiya (ITA)
2	1964	Tokio, Yaponiya	Valiahd shahzoda Akihito	1964-yil 3–12-noyabr	21	375	307	68	9	144	AQSh (USA)
3	1968	Tel Aviv, Isroil	Yigal Allon	1968-yil 4–13-noyabr	29	750			10	181	AQSh (USA)
4	1972	Heidelberg, GFR	Prezident Gustav Heinemann	197-yil 2–11-avgust	41	1,004			10	187	GFR (FRG)
5	1976	Toronto, Kanada	Leytenant gubernator Pauline Mills McGibbon	1976-yil 3–11-avgust	32	1,657	1,404	253	13	447	AQSh (USA)
6	1980	Arnhem, Niderlandlar	Malika Margriet	1980-yil 21–30-iyun	42	1,973			12	489	AQSh (USA)
7	1984	New York, AQSh	Prezident Ronald Reagan	1984-yil 17–30-iyun	45	1,800			15	300	AQSh (USA)
7	1984	Stoke Mandeville, Birlashgan Qirollik	Charles III	1984-yil 22-iyul – 1-avgust	41	1,100			10	603	Buyuk Britaniya (GBR)
8	1988	Seul, Janubiy Koreya	Prezident Roh Tae-woo	1988-yil 15–24-oktyabr	61	3,057			17	732	AQSh (USA)
9	1992	Barcelona, Ispaniya	Gretsiyalik Sofiya	1992-yil 3–14-sentyabr	82	3,020			20	555	AQSh (USA)
9	1992	Madrid, Ispaniya	Gretsiyalik Sofiya	1992-yil 15–22-sentyabr	75	1,600			20	555	AQSh (USA)
10	1996	Atlanta, AQSh	Vitse-Prezident Al Gore	1996-yil 16–25-avgust	104	3,259	2,469	790	17	508	AQSh (USA)
11	2000	Sydney, Avstraliya	General-gubernator Sir William Deane	2000-yil 18–29-oktyabr	121	3,881	2,891	990	19	551	Avstraliya (AUS)
12	2004	Afina, Gretsiya	Prezident Konstantinos Stephanopoulos	2004-yil 17–28-sentyabr	136	3,806	2,646	1,160		518	Xitoy (CHN)
13	2008	Pekin, Xitoy	Prezident Xu Szintao	2008-yil 6–17-sentyabr	146	3,951				472	Xitoy (CHN)
14	2012	London, Birlashgan Qirollik	Elizabeth II	2012-yil 29-avgust – 9-sentyabr	164	4,302			20	503	Xitoy (CHN)
15	2016	Rio de Janeiro, Braziliya	Prezident Michel Temer	2016-yil 7–18-sentyabr	159	4342			22	528	Xitoy (CHN)
16	2020	Tokio, Yaponiya	Imperator Naruhito	2021-yil 24-avgust – 5-sentyabr ^[a]	163	4,520				539	Xitoy (CHN)
17	2024	Parij, Fransiya	Prezident Emmanuel Macron	28-avgust – 8-sentyabr 2024	169	4,462				549	Davom etayotgan musobaqa
18	2028	Los Angeles, AQSh		2028-yil 15–27-avgust	Boʻlajak musobaqa				23	Boʻlajak musobaqa
19	2032	Brisbane, Avstralia		24-avgust – 5-sentyabr 2032	Boʻlajak musobaqa
20	2036			TBA	Future event

Kursiv boʻlajak musobaqalarni anglatadi

^a COVID-19 pandemiyasi tufayli 2021-yilga koʻchirilgan, ushbu musobaqa birinchi koʻchirilgan Paralimpiya oʻyinlari boʻlgan. Jadval bir yil keyinroqqa oʻzgartirilgan boʻlsa ham 2020-yilgi Yozgi Paralimpiada oʻyinlari deb aytiladi^[3]. Keyinchalik yangi sanalar 2021-yil 24-avgustdan 5-sentabrgacha boʻlgan davr uchun tasdiqlangan^[4].

Yana qarang

Manbalar

↑ „Paralympics traces roots to Second World War“, CBC, September 3, 2008
↑ „History of the Paralympic Games“. Government of Canada. 2010-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 7-aprel.
↑ „Joint Statement from the International Olympic Committee and the Tokyo 2020 Organising Committee - Olympic News“ (en). International Olympic Committee (2020-yil 24-mart). Qaraldi: 2020-yil 24-mart.
↑ „Tokyo Olympics and Paralympics: New dates confirmed for 2021“. BBC Sport (2020-yil 30-mart). Qaraldi: 2020-yil 30-mart.

Havolalar

Official Site of the Paralympic Movement

[1] „Paralympics traces roots to Second World War“, CBC, September 3, 2008

[winterhistory-2] „History of the Paralympic Games“. Government of Canada. 2010-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 7-aprel.

[3] „Joint Statement from the International Olympic Committee and the Tokyo 2020 Organising Committee - Olympic News“ (en). International Olympic Committee (2020-yil 24-mart). Qaraldi: 2020-yil 24-mart.

[4] „Tokyo Olympics and Paralympics: New dates confirmed for 2021“. BBC Sport (2020-yil 30-mart). Qaraldi: 2020-yil 30-mart.

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]