Kontent qismiga oʻtish

Yozgi Paralimpiada oʻyinlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Yozgi Paralimpiada oʻyinlari

2024-yilgi Yozgi Paralimpiada oʻyinlari payti Parijda yoqilgan Paralimpiya olovi.
Paralimpiada oʻyinlari
Sport turlari (batafsil)

Yozgi Paralimpiada oʻyinlari, shuningdek, Paralimpiada oʻyinlari nomi bilan ham tanilgan, jismoniy imkoniyati cheklangan sportchilar ishtirok etadigan xalqaro koʻpsport musobaqasidir. Ushbu musobqada qatnashuvchi sportchilar qatoriga harakatlanishida nuqsoni boʻlgan, amputatsiyaga uchraganlar, koʻrlik va bosh miya falaji bilan kasallanganlar kiradi. Paralimpiada oʻyinlari Xalqaro Paralimpiya qoʻmitasi tomonidan har toʻrt yilda bir marta oʻtkaziladi. Medallar har bir musobaqada beriladi, birinchi oʻrin uchun oltin, ikkinchi oʻrin uchun kumush va uchinchi oʻrin uchun bronza medallari bilan taqdirlanadi. Ushbu anʼana 1904-yilda boshlangan Olimpiada oʻyinlari bilan bogʻliqdir.

AQSh, Buyuk Britaniya va Yaponiyaning har biri yozgi Paralimpiya oʻyinlariga ikki marta mezbonlik qilgan. Yana oʻn bir davlat bir marta yozgi Paralimpiya oʻyinlariga mezbonlik qilgan, bu roʻyxatga quyidagi davlatlar kiradi: Avstraliya, Braziliya, Kanada, Xitoy, Germaniya, Gretsiya, Isroil, Italiya, Niderlandlar, Janubiy Koreya va Ispaniya.

2020-yilgi yozgi Paralimpiya oʻyinlariga koʻra, yozgi oʻyinlarning har birida oʻn toʻrtta davlat ishtirok etgan: Argentina, Avstraliya, Avstriya, Belgiya, Fransiya, Buyuk Britaniya, Irlandiya, Isroil, Italiya, Yaponiya, Niderlandlar, Shvetsiya, Shveysariya, AQSh – barcha yozgi Paralimpiya oʻyinlarida ishtirok etgan. Ushbu roʻyxatdan 2020-yilgacha boʻlgan barcha musobaqalarda 7 ta davlat oltin medallarni qoʻlga kiritishga erishgan: Avstraliya, Avstriya, Fransiya, Buyuk Britaniya, Italiya, Niderlandiya va Amerika Qoʻshma Shtatlari.

Amerika Qoʻshma Shtatlari: 1964, 1968, 1976, 1980, 1984, 1988, 1992 va 1996-yillardagi sakkizta Yozgi Paralimpiada oʻyinlari boʻyicha eng yuqori oʻrinni egallagan (medallar boʻyicha) mamlakat boʻlgan. Xitoy 2004, 2008, 2012, 2016 va 2020-yillardagi beshta soʻnggi oʻyinlarda eng yuqori oʻrinni egallagan davlat. Yana uchta davlat kamida bir marta ushbu oʻringa erishishga muvaffaq boʻlgan: Italiya (1960), Germaniya (1972) va Avstraliya (2000).

Paralimpiya sport turlarining har biri uchun saralash qoidalari ushbu sport turining xalqaro musobaqalarini tartibga soluvchi Sport federatsiyalari (IF) tomonidan belgilanadi.

Birinchi rasmiy Paralimpiya oʻyinlari 1960-yilda Italiyaning Rim shahrida boʻlib oʻtgan[1]. 1960-yilgi oʻyinlarda 23 mamlakatdan 400 nafar sportchi ishtirok etgan, ammo faqat nogironlar aravachasidagi sportchilar ishtirok etgan[2].

1976-yilgi Yozgi oʻyinlarda turli nogironligi boʻlgan sportchilar birinchi marta yozgi Paralimpiya oʻyinlariga kiritilgan. Koʻproq nogironlik toifasidagi sport turlarini kiritish bilan 1976-yilgi Yozgi oʻyinlarda 40 mamlakatdan 1600 nafar sportchiga oshgan[1].

1988-yilgi Yozgi Paralimpiya oʻyinlari oʻsha yilgi Olimpiada bilan bir xil joyda (va shuning uchun bir xil obyektlardan foydalangan holda) oʻtkazilgan birinchi oʻyin boʻlgan. Oʻshandan beri barcha Paralimpiya oʻyinlari Olimpiada oʻtkazilgan bir shaharda oʻtkaziladi, ularning har biri oʻrtasida ikki haftalik tanaffus boʻladi.

Rio-de-Janeyro 2016-yilgi Yozgi Paralimpiya oʻyinlarini oʻtkazgan va Yozgi yoki Qishki oʻyinlarni oʻtkazgan Lotin Amerikasi va Janubiy Amerikadagi birinchi shaharga aylandi. Tokio 2020-yilgi yozgi Paralimpiya oʻyinlariga mezbonlik qiladi va bu oʻyinlarni ikki marta oʻtkazilgan birinchi shaharga aylanadi.

Funksional klassifikatsiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
2008-yilgi Yozgi Paralimpiya oʻyinlarida nogironlar aravachasidagi basketbol oʻyini

Paralimpiya oʻyinlarining har bir ishtirokchisi nogironligi boʻyicha oʻn toifadan birida qatnashadi. Mushaklar kuchining buzilishi, harakatning passiv diapazoni buzilishi, oyoq yetishmasligi, oyoq uzunligining farqi, past boʻylik, gipertonik, ataksiya, atetoz, koʻrish qobiliyatining buzilishi va aqliy zaiflik[1]. Keyin har bir Paralimpiya sporti musobaqaning oʻziga xos jismoniy talablariga qarab taoifalarga ega[3]. Musobaqalarga raqamlar va harflardan iborat kod beriladi, unda musobaqa turi va musobaqalashayotgan sportchilarning toifasitavsiflanadi. Baʼzi sport turlari, masalan, yengil atletika, sportchilarni nogironlik toifasi va ogʻirligi boʻyicha, boshqa sport turlari, masalan, suzish, turli toifadagi raqiblarni birgalikda guruhlash, yagona farq oʻlaroq nogironlik darajasiga asoslanadi[4]. Oʻnta nogironlik toifalari doirasida sportchilarni hali ham nogironlik darajasiga qarab taqsimlash kerak. Toifalash tizimlari sportdan sportga farq qiladi va iloji boricha koʻproq sportchilarning ishtirok etishiga imkon berish uchun oʻyin maydonini tenglashtirishga moʻljallangan. Toifalar sportni amalga oshirish uchun talab qilinadigan turli xil koʻnikmalarga qarab farq qiladi.

Kamondan otish: Kamondan otish jismoniy imkoniyati cheklangan sportchilar uchun ochiq. Toifalar uchta tasnifga boʻlinadi: W1 – orqa miya jarohati va oyoq-qoʻli zarar koʻrgan miya falaji boʻlgan sportchilar; W2 – qoʻllari toʻliq ishlaydigan nogironlar aravachasidan foydalanuvchilar; W3 – oyoqda turadigan amputatsiya qilinganlar, Les Autres va miya falaji bilan oyoqda tura oladigan sportchilar. Oyoqda tura oladigan guruhning baʼzi sportchilari muvozanat saqlash uchun baland kursilarda oʻtiradilar, biroq oyoqlari baribir yerga tegib turadi[5].

Yengil atletika: Yengil atletika barcha nogironlik guruhlari uchun ochiq va funksional toifalash tizimidan foydalanadi. Qisqacha toifalash qoʻllanmasi quyidagicha: maydon bahslarida ishtirok etuvchi sportchilar uchun F prefiksi yoki yengil atletikachilar uchun T prefiksi qoʻllanadi. F yoki T 11-13 koʻrish qobiliyati cheklangan, F yoki T 20 oʻrganish qobiliyati cheklangan, F yoki T 32-38 miya falaji, F yoki T 40-46 amputatsiya va Les Autres, T 51-54 nogironlar aravachasi trek sportchilari va F 51-58 nogironlar aravachasidagi sportchilar[6].

Basketbol: Basketbol nogironlar aravachasidagi sportchilar uchun ochiq. Nogironlar aravachasidagi sportchilar jismoniy qobiliyatiga koʻra tasniflanadi va 0,5 – 4,5 ball oraligʻida baholanadi. 0,5 ballga ega boʻlganlar nogironlik darajasi ogʻir va 4,5 ballga ega boʻlganlar nogironlik dajasi eng pastdir. Maydon bahslaridagi jamoa besh nafar oʻyinchidan iborat va har qanday vaqtda jami 14 ochkodan oshmasligi kerak[7].

Bochcha: Bochcha nogironlar aravachasida raqobatlashadigan miya falaji yoki tegishli nevrologik kasalliklar bilan ogʻrigan sportchilar uchun. Toifalar toʻrt guruhga ajratilgan. BC1: uloqtiruvchi yoki oyoq bilan mashq bajaradigan sportchilar (miya falaji bilan kasallangan). BC2 toifasidagi sportchilar assistenti bilan raqobatlashishlari mumkin: oʻyinchilarni uloqtirish uchun (miya falaji bilan kasallangan)[8].

Velosport: Velosport amputatsiyaga uchragan, Les Autres, miya falaji va koʻrish qobiliyati cheklangan sportchilar uchun ochiq boʻlib, ular individual poyga va trek musobaqalarida qatnashadilar. Toifalar 2, 3 va 4-boʻlimlarga boʻlingan. Ikkinchi boʻlimdagi sportchilar eng ogʻir nogiron hisoblanadi. Toʻrtinchi boʻlimdagi sportchilar esa yuqori faoliyatli hisoblanadi. Koʻzi ojiz sportchilar alohida toifalash tizimi boʻlmagan holda birgalikda musobaqalashadilar. Tandemda koʻrgazmali yoʻl boshlovchi hamrohlik qiladi. Amputant, orqa miya jarohati va Les Autres raqobatchilari LC1 toifa guruhlarida – oyoqlarida nogironligi boʻlgan poygachilar uchun, LC2 – bir oyogʻida nogironligi boʻlgan, lekin pedalni normal yurishga qodir poygachilar uchun, LC3 – asosan bir pastki oyogʻida nogironligi boʻlgan poygachilar uchun, ular odatda faqat bir oyoqda pedalni bosadi va LC4 ikkala oyoqqa taʼsir qiladigan nogironligi boʻlgan poygachilar uchun[9].

Ot sporti: Ot sporti barcha nogironlik guruhlari uchun ochiq boʻlib, chavandozlar toʻrt toifaga boʻlingan. 1-toifa miya falaji, Les Autres va orqa miya jarohati mavjud ogʻir nogiron chavandozlar ishtirok etadi. 2-toifa miya falaji, Les Autres, orqa miya jarohati va muvozanat saqlashda aqlan yondashuvchi va qorindan amputatsiyalangan chavandozlar qatnashadi. 3-toifa miya falaji, Les Autres, amputatsiya, orqa miya jarohati va muvozanatda tura oladigan, oyoq harakati va koordinatsiyaga ega boʻlgan toʻliq koʻr sportchilar uchun moʻljallangan. 4-toifada bosh miya falaji, Les Autres, amputatsiya (lar), orqa miya jarohati va/yoki koʻrish qobiliyati past boʻlgan sportchilar ishtirok etadi. Ushbu oxirgi toifa koʻrish qobiliyati yoki qoʻl/oyoq funksiyasi buzilgan tez tibbiy yordam sportchilarini oʻz ichiga oladi[10].

Qilichbozlik: Qilichbozlik nogironlar aravachasidagi sportchilar uchun. Uchta toifa mavjud; A toifasi yaxshi muvozanat ushlovchi va tik tura oluvchi hamda toʻliq tanasini harakatga keltira oluvchi sportchilarni oʻz ichiga oladi; B toifasi muvozanatni yaxshi ushlay olmaydigan va tik tura oladi, ammo bir yoki ikkala qoʻldan toʻliq foydalanuvchilar uchun; C toifasi toʻrt muchasida ogʻir jismoniy nuqsonlari boʻlgan sportchilar uchun moʻljallangan.[11].

Futbol: Paralimpiya oʻyinlarida oʻynaladigan futbolning ikki turi mavjud. Birinchisi, koʻrish qobiliyati cheklangan sportchilar uchun ochiq boʻlgan futbol (futbol 5x5). Ikkinchisi, serebral falaji boʻlgan sportchilar uchun (futbol 7x7). Futbol 5x5 barcha zaif koʻruvchi sportchilar uchun ochiq. Koʻrish qobiliyati buzilishining turli darajalari mavjud boʻlgani sababli, darvozabon (yoʻl boshlovchi) dan tashqari barcha oʻyinchilar koʻz uchun niqob kiyishlari shart. Maydon oʻlchamlari oddiy futbol maydoniga qaraganda kichikroq, maydonda bor-yoʻgʻi besh oʻyinchi boʻladi va toʻpga tovush chiqaruvchi moslama oʻrnatiladi. Qoidalar oddiy futbol bilan bir xil[12]. Futbol 7x7 musobaqalarida qatnashuvchi sportchilar 5, 6, 7 va 8-toifalarga boʻlinadi. Barcha toifalar ambulator sportchilarni qamrab oladi; 5-toifa eng Jismoniy qobiliyat eng past 5-toifa boʻlsa, shikastlanish darajasi eng minimali 8-toifadir. Jamoalar tarkibida 5 yoki 6-toifadan kamida bitta sportchi boʻlishi kerak. Bundan tashqari, bir vaqtning oʻzida 8-toifadan koʻpi bilan uchta oʻyinchi oʻynashi mumkin. Oʻyin yetti oʻyinchi bilan oʻynalganini istisno qilganda, oʻyin qoidalari va oʻlchamlari oddiy futboldagi kabi bir xil[13].

Golbol: Golbol barcha ishtirokchilarning teng raqobatini taʼminlash va shu bilan toifalash zaruratini istisno qilish uchun „qora“ niqob kiyishi kerak boʻlgan zaif koʻruvchi sportchilar uchun. Oʻyinchi toʻpni tepganda qoʻngʻiroq tovush chiqaradi. Sportchilar moʻljal olishi va adolatni taʼminlashi uchun maydonning oʻzida toʻliq sukut saqlash talab etiladi[14].

Dzyudo: Dzyudo koʻzi ojiz sportchilar uchun. Qoidalar malakali dzyudochilarnikiga oʻxshaydi, faqat oʻyinchilar oʻyin boshlanishidan oldin raqibi bilan bogʻlanishi mumkin. Hech qanday toifalash yoʻq; ishtirokchilar malakali dzyudochilar kabi vazn toifalariga boʻlinadi[15].

Pauerlifting: Pauerlifting miya falaji, orqa miya jarohati, amputatsiya (faqat oyoq) va Les Autres sportchilar uchun. Musobaqalar yuqori tana kuchini sinash boʻlgani uchun, xuddi kuch koʻtarish musobaqalarida boʻlgani kabi, vazn toifalari boʻyicha tasniflanadi[16].

Yelkanli kemada suzish: Amputatsiya, serebral falaj, koʻrish qobiliyati buzilishi, orqa miya jarohati va Les Autres sportchilar uchun. Uchta musobaqa mavjud, bittasi yakka, ikki va uch kishilik ekipajlar uchun. Uch kishilik musobaqalarda suzish toifasi ogʻir nogironligi boʻlgan sportchilar uchun past balli funksional tizimga asoslangan boʻlib, shkala boʻyicha nogironlik darajasi past boʻlgan sportchilar uchun yuqori ballga koʻtarilib boradi. Toifalash qoʻmitasi har bir dengizchini baholaydi va uning qobiliyat darajasiga qarab birdan yettigacha ball beradi. Uch kishidan iborat har bir jamoa koʻpi bilan 14 ochkoga ega boʻlishi mumkin. Ekipaj ballardan qatʼi nazar yakkalik musobaqasida ishtirok etishi mumkin, ammo dengizchining minimal nogironlik darajasi boʻlishi kerak, bu unga malakali dengizchilar bilan teng sharoitlarda musobaqalashishga imkon bermaydi. Ikki kishilik musobaqa ogʻir nogironligi boʻlgan sportchilar uchun moʻljallangan[17].

Oʻq otish: Oʻq otish imkoniyati cheklangan sportchilar uchun. Musobaqa: nogironlar aravachasidagi va maydon bahslariga boʻlingan. Ikki xil asbob: toʻpponcha va miltiqdan foydalaniladi. Sportchilar tana yuqori qismining funksional holati, muvozanat, mushaklar kuchi va qoʻl-oyoqlarning harakatchanligiga koʻra toifalarga boʻlingan. Uch toifa – SH1-raqobatchilar otish uchun tirgakni talab qilmaydi, SH2-raqobatchilar toʻpponcha ogʻirligini koʻtara olmaydi va otish uchun tirgakni talab qiladi, shuningdek, koʻrish qobiliyati cheklangan miltiqchi SH3-raqobatchilar[18].

Suzish: Suzish boʻyicha Paralimpiya musobaqalari suzish musobaqalarida qoʻllaniladigan zarbalarning toʻrt turini oʻz ichiga oladi. Toifalash uch guruhga boʻlinadi: S1 dan S10 gacha – jismoniy nuqsonli sportchilar; S1 eng ogʻir jarohatga, S10 yengil jarohatga ega sportchilar. Sportchilar mushaklar kuchi, boʻgʻimlar harakat diapazoni, qoʻl-oyoqlarning uzunligi va harakat koordinatsiyasi boʻyicha baholanadi. S11 dan S13 gacha – koʻrish qobiliyati buzilganlar. S11 koʻrish qobiliyati kam yoki koʻr, S12 qoʻl shaklini taniy oladi va koʻrish qobiliyatiga ega, S13 boshqa ikki toifaga qaraganda koʻproq koʻrish qobiliyatiga ega, lekin koʻrish darajasi 20 dan kam. S14 oʻrganish qiyin boʻlgan sportchilar uchun moʻljallangan[19].

Stol tennisi: Stol tennisi jismoniy imkoniyati cheklangan sportchilar uchun. Individual, juftlik va jamoaviy musobaqalardan iborat. Oʻyin 11 ochkodan iborat 5 ta toʻplamdan tashkil topgan. Sportchilar funksiyasi darajasiga qarab oʻnta razryadga boʻlinadi. 1—5-toifalar nogironlar oʻrindigʻida musobaqalashadigan sportchilar uchun moʻljallangan, bunda eng ogʻir nogironlik darajasi 1-toifa va eng yengil nogironlik darajasi 5-toifa hisoblanadi. 6—10-toifalar 6-toifada eng yuqori nogironlik darajasiga va 10-sinfda eng past nogironlik darajasiga ega boʻlgan ambulator sportchilarni qamrab oladi[20].

Tennis: Paralimpiya oʻyinlarida tennis sport tennisi bilan bir xil qoidalar boʻyicha oʻynaladi, faqat toʻp ikki marta sakrashi mumkin va birinchi sakrash maydon ichida boʻlishi kerak. Harakatlanish bilan bogʻliq nogironligi boʻlgan sportchilar uchun, yaʼni ular malakali tennischilar bilan teng sharoitlarda musobaqalasha olmaydi. Oʻyin nogironlar aravachasida oʻynaladi, u ikki sinfga boʻlinadi: paraplegik (kamida bitta oyoq doimiy va sezilarli harakatlanish vazifasini yoʻqotishi kerak) va kvadriplegik (kamida uchta oyoq doimiy va sezilarli harakatlanish vazifasini yoʻqotishi kerak)[21].

Voleybol: Voleybol imkoniyati cheklangan sportchilar uchun, oʻtirgan holda oʻynaladi. Oʻtirgan holda oʻynaladigan voleybolda kortlar standartdan kichikroq va toʻrlari kichikroq boʻladi. Oʻtirish oʻyinlarida toifalashning yagona qoidasi shundaki, har bir jamoada minimal nogironlik qoidasiga mos keladigan faqat bitta oʻyinchi boʻlishi mumkin, yaʼni ularning nogironligi malakali sportchilar bilan teng sharoitlarda musobaqalashishga imkon bermaydi. Nogironlik darajasi yuqori namoyish etishlari lozim[22].

Nogironlar aravachasidagi regbi: Sportchilar nogironlar aravachasidagi basketbolga oʻxshash ballar tizimi boʻyicha toifalanadi, eng ogʻir nogironlik darajasiga ega sportchi 0,5 ball bilan baholanadi va 3,5 ballgacha koʻtariladi. Har bir jamoada toʻrt nafar oʻyinchi boʻladi va istalgan vaqtda maydonda maksimal sakkiz ochko olishga ruxsat beriladi[23].

Barcha davrlardagi medallar jadvali

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xalqaro Paralimpiya qoʻmitasining rasmiy maʼlumotlariga koʻra, eng yaxshi yigirmata davlatga havola qilingan.

Yozgi Paralimpiada oʻyinlari (1960—2020)

[tahrir | manbasini tahrirlash]
OʻrinMPQOltinKumushBronzaUmumiy
1Script error: The function "flagXYZ" does not exist.8087367392283
2Script error: The function "flagXYZ" does not exist.6676216261914
3Script error: The function "flagXYZ" does not exist.5354003021237
4Script error: The function "flagXYZ" does not exist.4003383461084
5Script error: The function "flagXYZ" does not exist.3894223941205
6Script error: The function "flagXYZ" does not exist.3573623731092
7Script error: The function "flagXYZ" does not exist.*322260246828
8Script error: The function "flagXYZ" does not exist.301262245808
9Script error: The function "flagXYZ" does not exist.269265219753
10Script error: The function "flagXYZ" does not exist.235233178646
11Script error: The function "flagXYZ" does not exist.221237242700
12Script error: The function "flagXYZ" does not exist.199266253718
13Script error: The function "flagXYZ" does not exist.167202230599
14Script error: The function "flagXYZ" does not exist.149162161472
15Script error: The function "flagXYZ" does not exist.129125130384
16Script error: The function "flagXYZ" does not exist.128116121365
17Script error: The function "flagXYZ" does not exist.127139158424
18Script error: The function "flagXYZ" does not exist.1219588304
19Script error: The function "flagXYZ" does not exist.11610596317
20Script error: The function "flagXYZ" does not exist.113128131372
21Script error: The function "flagXYZ" does not exist.110135133378
22Script error: The function "flagXYZ" does not exist.10492114310
Jami (22 davlat)59675701552517193

Paralimpiya sport turlari roʻyxati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bir qator turli xil sport turlari u yoki bu musobaqada Paralimpiya dasturiga kiritilgan.

  Ushbu rang Paralimpiada dasturidan chiqarilgan sport turini bildiradi

Sport turi Yil
Kamondan otish barcha musobaqalarda
Yengil atletika barcha musobaqalarda
Badminton 2020-yildan
Basketbol ID 2000
Bochcha 1984-yildan
Velosport 1988-yildan
Parakanoe 2016-yildan
Dartteriya 1960–1980
Ot sporti 1996-yildan
Futbol 5x5 2004-yildan
Futbol 7x7 1984—2016
Golbol 1976-yildan
Dzyudo 1988-yildan
Chim ustida bouling 1968—1988, 1996
Para qoyaga koʻtarilish 2028
Paratriatlon 2016-yildan
Sport yuri Yil
Pauerlifting 1984-yildan
Eshkak eshish 2008-yildan
Yelkanli kemada suzish 1996, 2000—2016
Oʻq otish 1976-yildan
Snuker 1960—1976, 1984—1988
Suzish barcha musobaqalarda
Taekvondo 2020-yildan
Stol tennisi barcha musobaqalarda
Voleybol 1976-yildan
Ogʻir atletika 1964—1992
Nogironlar aravachasidagi basketbol barcha musobaqalarda
Nogironlar aravachasidagi qilichbozlik barcha musobaqalarda
Nogironlar aravachasidagi regbi 1996, 2000-yildan
Nogironlar aravachasidagi tennis 1988, 1992
Kurash 1980—1984

Yozgi Paralimpiada oʻyinlari roʻyxati

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yozgi Paralimpiya o‘yinlariga mezbonlik qiluvchi Yevropadan tashqaridagi shaharlar
Yozgi Paralimpiya o‘yinlariga mezbonlik qiluvchi Yevropa shaharlari
Paralimpiada
oʻyinlari
Yil Mezbon Tomonidan ochilgan Sana Davlat Ishtirokchilar Sport turlari Musobaqalar Top davlat
Umumiy Erkaklar Ayollar
1 1960 Italiya Rim, Italiya Camillo Giardina 1960-yil 18–25-sentyabr 23 400 8 57 Script error: The function "flagXYZ" does not exist.
2 1964 Yaponiya Tokio, Yaponiya Valiahd shahzoda Akihito 1964-yil 3–12-noyabr 21 375 307 68 9 144 Script error: The function "flagXYZ" does not exist.
3 1968 Isroil Tel Aviv, Isroil Yigal Allon 1968-yil 4–13-noyabr 29 750 10 181 Script error: The function "flagXYZ" does not exist.
4 1972 Gʻarbiy Germaniya Heidelberg, GFR President Gustav Heinemann 197-yil 2–11-avgust 41 1,004 187 Script error: The function "flagXYZ" does not exist.
5 1976 Kanada Toronto, Kanada Leytenant gubernator Pauline Mills McGibbon 1976-yil 3–11-avgust 32 1,657 1,404 253 13 447 Script error: The function "flagXYZ" does not exist.
6 1980 Niderlandiya Arnhem, Niderlandlar Malika Margriet 1980-yil 21–30-iyun 42 1,973 12 489 Script error: The function "flagXYZ" does not exist.
7 1984 Qoʻshma Shtatlar New York, AQSh President Ronald Reagan 1984-yil 17–30-iyun 45 1,800 15 300 Script error: The function "flagXYZ" does not exist.
Birlashgan Qirollik Stoke Mandeville, Birlashgan Qirollik Charles III 1984-yil 22-iyul – 1-avgust 41 1,100 10 603 Script error: The function "flagXYZ" does not exist.
8 1988 Janubiy Koreya Seul, Janubiy Koreya Prezident Roh Tae-woo 1988-yil 15–24-oktyabr 61 3,057 17 732 Script error: The function "flagXYZ" does not exist.
9 1992 Ispaniya Barcelona, Ispaniya Gretsiyalik Sofiya 1992-yil 3–14-sentyabr 82 3,020 20 555 Script error: The function "flagXYZ" does not exist.
Ispaniya Madrid, Ispaniya 1992-yil 15–22-sentyabr 75 1,600
10 1996 Qoʻshma Shtatlar Atlanta, AQSh Vitse-Prezident Al Gore 1996-yil 16–25-avgust 104 3,259 2,469 790 17 508 Script error: The function "flagXYZ" does not exist.
11 2000 Avstraliya Sydney, Avstraliya General-gubernator Sir William Deane 2000-yil 18–29-oktyabr 121 3,881 2,891 990 19 551 Script error: The function "flagXYZ" does not exist.
12 2004 Gretsiya Afina, Gretsiya Prezident Konstantinos Stephanopoulos 2004-yil 17–28-sentyabr 136 3,806 2,646 1,160 518 Script error: The function "flagXYZ" does not exist.
13 2008 Xitoy Pekin, Xitoy Prezident Xu Szintao 2008-yil 6–17-sentyabr 146 3,951 472 Script error: The function "flagXYZ" does not exist.
14 2012 Birlashgan Qirollik London, Birlashgan Qirollik Elizabeth II 2012-yil 29-avgust – 9-sentyabr 164 4,302 20 503 Script error: The function "flagXYZ" does not exist.
15 2016 Braziliya Rio de Janeiro, Braziliya Prezident Michel Temer 2016-yil 7–18-sentyabr 159 4342 22 528 Script error: The function "flagXYZ" does not exist.
16 2020 Yaponiya Tokio, Yaponiya Imperator Naruhito 2021-yil 24-avgust – 5-sentyabr

[a]

163 4,520 539 Script error: The function "flagXYZ" does not exist.
17 2024 Fransiya Parij, Fransiya Prezident Emmanuel Macron 28-avgust – 8-sentyabr 2024 169 4,462 549 Davom etayotgan musobaqa
18 2028 Qoʻshma Shtatlar Los Angeles, AQSh 2028-yil 15–27-avgust Boʻlajak musobaqa 23 Boʻlajak musobaqa
19 2032 Avstraliya Brisbane, Avstralia 24-avgust – 5-sentyabr 2032 Boʻlajak musobaqa
20 2036 TBA Future event
Kursiv boʻlajak musobaqalarni anglatadi

a COVID-19 pandemiyasi tufayli 2021-yilga koʻchirilgan, ushbu musobaqa birinchi koʻchirilgan Paralimpiya oʻyinlari boʻlgan. Jadval bir yil keyinroqqa oʻzgartirilgan boʻlsa ham 2020-yilgi Yozgi Paralimpiada oʻyinlari deb aytiladi[24]. Keyinchalik yangi sanalar 2021-yil 24-avgustdan 5-sentabrgacha boʻlgan davr uchun tasdiqlangan[25].

  1. „Paralympics traces roots to Second World War“, CBC, September 3, 2008
  2. „History of the Paralympic Games“. Government of Canada. 2010-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 7-aprel.
  3. „IPC Classification - Paralympic Categories & How to Qualify“.
  4. „A-Z of Paralympic classification“. BBC Sport (2008-yil 28-avgust). Qaraldi: 2015-yil 25-dekabr.
  5. „Archery“. Australian Paralympic Committee. 2009-yil 13-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 7-aprel.
  6. „Athletics“. Australian Paralympic Committee. 2010-yil 18-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 7-aprel.
  7. „Basketball“. International Paralympic Committee. Qaraldi: 2010-yil 7-aprel.
  8. „Boccia rules of play“ 6–8. Cerebral Palsy International Sports and Recreation Association. 2010-yil 25-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 7-aprel.
  9. „Cycling“. Australian Paralympic Committee. 2010-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 7-aprel.
  10. „Equestrian“. Australian Paralympic Committee. 2010-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 7-aprel.
  11. „Fencing Classification Rules“. International Wheelchair and Amputee Sports Federation. 2010-yil 14-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 7-aprel.
  12. „Football 5-a-side“. International Paralympic Committee. Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.
  13. „Football“. Australian Paralympic Committee. 2010-yil 23-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.
  14. „Goalball“. International Paralympic Committee. Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.
  15. „Judo“. International Paralympic Committee. Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.
  16. „Powerlifting“. Australian Paralympic Committee. 2009-yil 12-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.
  17. „Sailing“. Australian Paralympic Committee. 2010-yil 23-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.
  18. „Shooting“. Australian Paralympic Committee. 2010-yil 23-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.
  19. „Swimming“. Australian Paralympic Committee. 2010-yil 23-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.
  20. „Table Tennis“. Australian Paralympic Committee. 2010-yil 23-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.
  21. „Wheelchair Tennis“. International Paralympic Committee. Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.
  22. „Volleyball“. Australian Paralympic Committee. 2010-yil 23-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.
  23. „Wheelchair Rugby“. International Paralympic Committee. Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.
  24. „Joint Statement from the International Olympic Committee and the Tokyo 2020 Organising Committee - Olympic News“ (en). International Olympic Committee (2020-yil 24-mart). Qaraldi: 2020-yil 24-mart.
  25. „Tokyo Olympics and Paralympics: New dates confirmed for 2021“. BBC Sport (2020-yil 30-mart). Qaraldi: 2020-yil 30-mart.