Mohim begim

Mohim Begim
Podishoh xonim
Mansab davri 1526-yil 21-aprel – 1534-yil 16-aprel
Vorisi	Beka begim
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi	XV asr oxiri Temuriylar imperiyasi
Vafoti	1534-yil 16-aprel Dehli, Boburiylar imperiyasi
Turmush oʻrtogʻi	Zahiriddin Muhammad Bobur
Bolalari	Humoyun Barbul Mehr Jahon Aysan Davlat Foruq
Dini	Islom
Dafn etilgan joyi	Agra, Boburiylar imperiyasi
Unvoni	Podishoh xonim

Mohimbegim yoki Maximbegim(1534-yil 16-aprelda vafot etgan) — 1526-yil 20-apreldan 1530-yil 26-dekabrgacha Boburiylar imperiyasining asoschisi, birinchi hukmdori Boburning uchinchi xotini va saroyning bosh xonimi.

U boburiylar saroyining birinchi xonimi boʻlishning rasmiy maqomi boʻlgan Podshoh Begim hukmdorlik unvonining ilk egasi boʻlgan. Mohimbegim „Humoyunnoma“da asrab olingan qizi Gulbadanbegim tomonidan ham tez- tez tilga olinadi, Gulbadanbegim uni „xonim“ va „onam“ deb ataydi.

U Boburning toʻngʻich oʻgʻli va taxt merosxoʻri Humoyunning onasi edi.

Oila va nasl

Zamonaviy maʼlumotlar Mohimbegimning ota-onasi haqida aniq maʼlumot bermaydi. Boburning tarjimai holi boʻlmish „ Boburnoma“da ularning toʻyi haqida juda kam eslatilgan. Deyarli Mohim oilasi haqida hech narsa aytilmagan. Biroq, maʼlumot oʻrnida Xoja Muhammad Ali (Gulbadan „amakisi“ deb atagan) Mohimning ukasi ekanligini koʻrsatadigan dalillar mavjud. Uning nomi Xost shahri bilan bogʻliqlikda bir necha bor „Boburnoma“da uchraydi, yaʼni Xost hukumatida ishlagan, Xostdan buyurtmalar uchun kelgan va hokazo. Mohimning farzandlaridan biri shu shaharda tugʻilgan va keyinchalik Humoyun Xostdagi ona tomonidan bobosi va buvisinikiga tashrif buyurgani qayd etilgan. Tarixchi Annet Beverij bu oilani „sokin, urushsiz xojalar“ deb ataydi. Bobur qoʻlyozmalarida Abdulmalik Xostiyga ham ishora qiladi, u ham Mohimning qarindoshi boʻlishi mumkin, ammo bu aniq emas.

Uning nabirasi Akbarning vaziri Abul-Fazl ibn Muborakning taʼkidlashicha, Mohim xurosonlik zodagonlar oilasidan boʻlib, XI asr soʻfiy tasavvufchisi Shayx Ahmad Jomiy avlodlaridan boʻlgan. Shuningdek, u Hirotning temuriy hukmdori Sulton Husayn Boyqaroning qarindoshi boʻlganligini ham qayd etadi. Aniq maʼlumot keltirilmagan boʻlsa-da, Abul Fazl (nisbat-i-xvesh) qoʻllagan ibora uning otasi tarafidagi qon qarindoshligini anglatishi mumkin. Binobarin, Boburning Sulton Husayn vafotidan koʻp oʻtmay Mohim bilan turmush qurishi unga shohona munosabatlarini mustahkamlab taʼziya bildirgan holatini ham anglatgan boʻlishi mumkin.

Temuriylar oʻrtasidagi munosabatlarni davom ettirishga ham ishoralar mavjud. Mohim begimning asrandi qizi Gulbadan Kobulda Boburning amakisi Ulugʻbek II tomonidan qurilgan Yangi bogʻ egalari bilan qarindosh boʻlganini aytadi. Bundan tashqari, baʼzi mulohazalar Gulbadanning onasi Dildor ogʻacha begim ham Mohimning qarindoshi boʻlganini koʻrsatadi. Dildorning oʻzi Boburning boshqa amakilari Sulton Mahmud Mirzoning qizi boʻlgan deb taxmin qilinadi.

Nikoh

Bobur 1506-yilda Sulton Husayn Mirzo vafotidan soʻng Xuroson poytaxti Hirotga taʼziya tufayli ziyoratga borganda Mohimbegim bilan turmush quradi. U Boburning siyosiy ishlarida, shuningdek, podshoh xonadoni bilan aloqalarda faol ishtirok etgan. U oʻta aqlli va chiroyli koʻrinishga ega edi. Begim eriga hamroh boʻlib, Badaxshon va Movarounnahrga borib, uning yonida turdi. U podsho xonadonining bosh xonimi edi. Er-xotinning birinchi farzandi Humoyun dunyoga kelganidan soʻng taxt vorisi deb eʼlon qilinadi. Ularning yana toʻrt farzandi tugʻiladi va afsuski, hammasi goʻdakligida vafot etgan. Ular Barbul, Mehr Jahon, Aysan Davlat va Foruq edilar.

Boburning bosh turmush oʻrtogʻi sifatida u haramidagi boshqa ayollar ustidan belgilangan huquqlarga ega edi. Uning oʻzi Dildor begʻimning ikki farzandi — 1519 va 1525-yillarda tugʻilgan Hindal Mirzo va Gulbadan begimlarni oʻziga farzand qilib olib tarbiyalagan. Garchi oʻzi besh farzand koʻrgan boʻlsa-da, saroy qonun-qoidalariga muvofiq boshqa farzandlarni ham tarbiyalash huquqiga ega edi. Fidoyi ona boʻlgan Mohim boʻsh vaqtini shahzoda Humoyunga oʻzi uchun qadrli boʻlgan odatlarni oʻrgatish uchun sarflagan. U zotga ajdodlari Shayx Ahmad Jom va oʻz davrining boshqa taniqli aziz shaxslari bilan bogʻliq voqealarni aytib berardi.

1528-yilda Mohim begim Kobuldan Hindistonga boradi. Aligarxga yetib borgach, Bobur unga uch otliq bilan ikki ot joʻnatadi. Boburning oʻzi uni kutib olish uchun Aligarxgacha borish niyatida otning egarlanishini kutmay, piyoda yoʻlga chiqqan. Mohim Bobur bilan yoʻlda uchrashadi. Toʻqqiz askar, ikkita ot va podsho joʻnatgan qoʻshimcha ikkita xizmatkor va Kobuldan olib kelingan bir foytun va Mohim Begimning yuzga yaqin xizmatkorlari yaxshi otlarga minib yoʻlda davom etishgan. Mohimbegim Agrada uch oy turgach, Bobur bilan Dholpurga joʻnadi.

Mohimbegim katta malika sifatida Boburiylar imperiyasi taxtida Boburning yonida oʻtirish sharafiga muyassar boʻlgan yagona malika edi. U qudratli, xushsur’at va koʻrkam ayol edi. Bobur uni saltanat ishlaridan uzoq saqlamagan. Shunisi eʼtiborga loyiqki, Bobur oʻzining sevimli rafiqasi Mohimbegim bilan chiqargan har bir farmonini maslahat qilardi. Humoyun kasal paytida Bobur uning atrofida aylanib, duo qiladi. Shuningdek, u Humoyunni sevgan rafiqasi Mohimning oʻgʻli boʻlgani uchun sevishini aytgan: „Boshqa oʻgʻillarim boʻlsa-da, men hech kimni sizning Humoyuningizni yaxshi koʻrgandek sevmayman. Men bu mehribon farzandning koʻnglida boʻlishini va uzoq umr koʻrishini istayman va men saltanatni boshqalar uchun emas, balki unga tilayman, chunki uning tengi yoʻq“ degan edi.

Podshoh xonim sifatida

Humoyun sogʻayib ketgach, Bobur kasal boʻlib vafot etadi. Humoyun yigirma uch yoshida taxtga oʻtirdi. Mohimbegim kuniga ikki marta Bobur haqiga sadaqa tarqatardi. Ertalab bir hoʻkiz, ikki qoʻy va besh echki, asr namozi vaqtida esa beshta echki tarqatildi. U buni ikki yarim yil davomida oʻz mulkidan bergan. Bobur betoblik chogʻida Mohimbegimga Gulruh begim va Gulchehra begimning nikohini oʻtkazish vazifasini qoʻydi. Mohim begim oʻzining makr-hiylasi bilan, Humoyunni Badaxshondan qaytardi. U Humoyun hokimiyatini muvaffaqiyatli targʻib qilishda muhim rol oʻynagan. U Podshoh Begim boʻlishni davom ettirdi va oʻlimiga qadar podsholik haramining ijtimoiy funksiyalarini bajargan va erining qabrini obod qilish ishlarida qatnashdi.

Humoyun Chunardan qaytgandan keyin Mohimbegim katta ziyofat beradi. Bozor atrofidagi maydonni yoritganlar. Kelgan mehmonlar oʻz tabaqalariga qarab joylashadi. Askarlarga oʻz joylarini bezashni va yashash joylarini chiroyli qilishni buyurilgan. Ajoyib ziyofat boʻlib oʻtadi. U 7000 kishiga maxsus liboslar topshirdi. Bayram bir necha kun davom etdi.

Vafoti

1534-yilning aprel oyida Mohimbegim ichak buzilishidan aziyat chekdi. Oʻsha oyning 16-kuni u vafot etdi. Mohim vafotidan keyin Boburning singlisi Xonzodabegim imperiyaning birinchi xonimi boʻldi.

Uning qayerda dafn etilgani va oʻsha paytda hukmronlik qilayotgan oʻgʻli Humoyun qaysi joyni qabri qilib tanlagani nomaʼlum. U Bobur qabri yoniga dafn etilganga oʻxshaydi. Biroq, uning jasadi hech qachon Kobulga koʻchirilmagani aniq.

Yana qarang

Mohim Begim 2021-yil 27-avgustda chiqarilgan Hotstar Internet seriyasida Sahxer Bambba tomonidan ijro etilgan.

Adabiyotlar

• B. S. Chandrababu, L. Thilagavathi. Woman, Her History and Her Struggle for Emancipation. Bharathi Puthakalayam, 2009. ISBN 978-8-189-90997-0. 
• Ruby Lal. Domesticity and power in the early Mughal world. Cambridge University Press, 2005. ISBN 978-0-521-85022-3. 
• R. Nath. History of Mughal architecture, Volume 1. Abhinav, 1982 — 113-bet. ISBN 978-0-391-02650-6. 
• Annemarie Schimmel. The Empire of the Great Mughals: History, Art and Culture. Reaktion Books, 2004. ISBN 978-1-861-89185-3. 
• Jl Mehta. Advanced Study in the History of Medieval India. Sterling Publishers Pvt. Ltd, 1986. ISBN 978-8-120-71015-3. 

• Bonnie G. Smith. The Oxford Encyclopedia of Women in World History: 4 Volume Set. Oxford University Press, 2008. ISBN 978-0-195-14890-9. 
• Kiran Pawar. Women in Indian history: social, economic, political and cultural perspectives. Vision & Venture, 1996. 
• Bhanwarlal Nathuram Luniya. Some Historians of Medieval India. Lakshmi Narain Agarwal, 1969. 
• Muni Lal. Babar: Life and Times. Vikas Publishing House, 1997. ISBN 978-0-706-90484-0. 
• Bonnie C. Wade. Imaging Sound: An Ethnomusicological Study of Music, Art, and Culture in Mughal India. University of Chicago Press, 20-iyul 1998-yil. ISBN 978-0-226-86840-0. 
• William Erskine. History of India Under Baber. Atlantic Publishers & Dist, 1-yanvar 1994-yil. ISBN 978-8-171-56032-5. 
• Renuka Nath. Notable Mughal and Hindu women in the 16th and 17th centuries A.D.. Inter-India Publications, 1-yanvar 1990-yil. ISBN 978-8-121-00241-7. 
• Iradj Amini. The Koh-i-noor Diamond. Roli Books Private Limited, 1-iyun 2013-yil. ISBN 978-9-351-94035-7. 
• Mukhia, Harbans. The Mughals of India. Malden, MA: Wiley-Blackwell, 2004. ISBN 9780631185550. 

Havolalar

• Humoyun noma, 4-bob: Janglar boshlanib, Fathpur Sikrida Raʼno Sanga bilan jang va Boburning gʻalabasi, Maham Begʻam va Gul-badanning Agraga koʻchishi.
• Humoyun noma, 5-bob: Humoyunning kasalligi, Boburning vafoti, Humoyun imperator boʻlishi
• Humoyun noma, 6-bob: Maham begʻamning ziyofati va oʻlimi, Tasavvuf bayrami va Mirzo Hindalning toʻylari, Begʻa begʻamning Humoyunga shikoyatlari.