Kontent qismiga oʻtish

Podshoh begim

Vikipediya, erkin ensiklopediya

Badshoh Begum (1703 – 1789-yil 14-dekabr) 1721-yil 8-dekabrdan 1748-yil 6-aprelgacha Boburiylar imperatori Muhammadshohning birinchi xotini va bosh turmush oʻrtogʻi sifatida Boburiylar imperiyasining malikasi boʻlgan.[1] U turmush qurgandan soʻng darhol turmush oʻrtogʻi tomonidan unga berilgan " Malika-uz-Zamaniy " („Zamon malikasi“) unvoni bilan mashhur.[2]

Badshoh Begum erining ikkinchi amakivachchasi boʻlib, tugʻma Boburiy malika edi. U imperator Farruxsiyar va uning birinchi xotini Gauhar-un-Nissa Begimning qizi edi. U erining hukmronligi davrida Boburiy saroyida katta siyosiy taʼsirga ega boʻlgan va uning eng nufuzli xotini edi. Aynan uning saʼy-harakatlari tufayli oʻgay oʻgʻli Ahmadshoh Bahodir Boburiylar taxtiga oʻtirdi.[3]

Oila va nasl

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Badshoh Begum taxminan 1703-yilda, katta bobosi Avrangzeb davrida tugʻilgan.[4] U Boburiylarning keyingi imperatori Farruxsiyar[5][6] va uning birinchi xotini Gauhar-un-Nissa Begimning qizi edi. Farruxsiyar shahzoda Azim-ush- Shonning[7] ikkinchi oʻgʻli boʻlib, uning rafiqasi Sohiba Nisvon Begimdan tugʻilgan.[8] Azim-ush-Shanning oʻzi yettinchi Boburiylar imperatori Bahodirshoh I ning ikkinchi oʻgʻli edi.[9]

Badshoh Begimning onasi Gavhar-un-Nissa Begum (shuningdek, Faxr-un-Nissa Begum nomi bilan ham tanilgan) turkiy asl boburiy zodagonlaridan[10]Mir Atish (artilleriya boshligʻi) boʻlgan Sadat Xonning qizi edi.[11][1] Boburiylar malikasi boʻlgan Badshoh Begum oʻqimishli, aqlli va hukmronlik va diplomatiyaning nozik jihatlarini oʻrgangan.

Nikoh

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Muhammadshoh 1719-yilda taxtga oʻtirdi va imperator Bahodirshoh I ning kenja oʻgʻli[12] va imperator Farruxsiyarning otasi shahzoda Azim-ush-Shonning kenja oʻgay ukasi shahzoda Jahonshohning oʻgʻli edi. Shunday qilib, Badshoh Begum otasi orqali erining ikkinchi amakivachchasi edi. U 1721-yil 8-dekabrda[13]Dehlida Muhammad Shohga turmushga chiqdi. Nikoh katta shon-sharaf bilan nishonlandi. Shunga koʻra, koʻplab ofitserlar millionlab soʻmlarni sovgʻa qilishdi va har bir kishi faxriy libos va zargarlik buyumlari berib va maoshini oshirdi.[14] Turmush qurgach, Badshoh Begimga Malika-uz-Zamaniy („Zamon malikasi“)[15] unvoni berildi, bu unvon bilan u xalq orasida mashhur boʻlib, keyinchalik Padshoh Begim unvoniga sazovor boʻldi. Badshoh Begim turmush oʻrtogʻiga birinchi oʻgʻli Shahriyorshoh Bahodirni tugʻdi, u bolaligida vafot etdi. Shundan keyin u farzand koʻrmadi.[2]

Empress

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Badshoh Begum davlat va boshqaruvning bir qancha jihatlari bilan qiziqib, muhim masalalarda faol ishtirok etgan. Imperatorning bosh xotini boʻlib, u barcha xotinlari orasida eng nufuzli boʻlgan va u haqida oʻz fikrini bildirgan. Keyinchalik Muhammadshoh raqsga tushayotgan qiz Udham Bayga ishtiyoqi paydo boʻldi va uni oʻzining xotiniga aylantirdi, ammo Badshah Begum uning sevimlisi boʻlib qoldi. Bu nikoh natijasida Ahmad Shoh Bahodir ismli oʻgʻil tugʻildi. Bu oʻgʻil malika tomonidan xuddi oʻz oʻgʻlidek tarbiyalangan. U uni juda yaxshi koʻrardi va u katta boʻlib uning saʼy-harakatlari tufayli taxtga oʻtirdi.[1][16] Keyinchalik Badshoh Begim Ahmadshohning qizi Muhtaram-un-Nisoni ham tarbiyalagan.[17]

Badshoh Begum Jammu shahrida va odatiy Boburiy uslubida nafis qasrlarni foydalanishga topshirdi, Tavi daryosi boʻyida rohat bogʻlariga asos soldi.[18]

Dowager imperator

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1748-yil aprelda Muhammadshoh vafot etdi. Badshoh Begum oʻlimi haqidagi xabarni yashirib, Dehliga qaytib, taxtni egallash uchun Panipat yaqinidagi Safdar Jang bilan lagerda boʻlgan oʻgay oʻgʻli Ahmadga xabarlar yuboradi. Safdar Jang maslahati bilan Panipat taxtiga oʻtirdi va bir necha kundan keyin Dehliga qaytib keldi.[19] Badshoh Begum imperator vafotidan keyin ham saroy va xalq tomonidan Dowager imperatori sifatida katta hurmatga sazovor boʻlgan.[16]

1756-yilning fevralida Badshoh Begimning 16 yoshli oʻgay qizi malika Hazrati Begim oʻzining beqiyos goʻzalligi bilan shu qadar mashhur boʻldiki, oʻsha paytda oltmish yoshlarga yaqin boʻlgan boburiylar imperatori Alamgir II Badshoh Begim, unga Hazrati Begimning qoʻlini berishi uchun tazyiq oʻtkazdi.[20] Malika oltmish yoshli erkak bilan turmush qurishdan koʻra oʻlimni afzal koʻrdi va Alamgir II uni majburlay olmadi.[20]

Afgʻonistonning Dehliga bostirib kirishidagi roli

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1757-yil aprel oyida Durroniy shohi Ahmad Shoh Abdali imperator poytaxti Dehlini ishgʻol etib, Badshoh Begʻimning 16 yoshli oʻgay qizi malika Hazrat Begimga uylanmoqchi boʻldi.[21] Badshoh Begum oʻzining nabirasini bobo yoshidagi shafqatsiz afgʻonga topshirishga yana qarshilik koʻrsatdi, biroq Ahmadshoh 1757-yil 5-aprelda Dehlida Hazrati Begʻimga majburan uylandi.[22] Toʻy marosimlaridan soʻng Ahmadshoh yosh xotinini oʻz ona yurti Afgʻonistonga olib ketdi. Yigʻlayotgan kelinga Badshoh Begum, onasi Sohiba Mahal va imperator haramidagi boshqa taniqli xonimlar hamrohlik qilishdi.[22]

1788-yil 18-iyuldan 2-oktabrgacha ikki yarim oy davom etgan afgʻonlarning Dehli ishgʻoli chogʻida Shoh Alam II va imperator oilasiga doʻzax qoʻyib yuborildi. U 1788-yil 30-iyulda taxtdan agʻdarilgan va oʻn kundan keyin koʻr boʻlgan. Gʻulom Qodir sobiq imperator Ahmadshohning oʻgʻli shahzoda Bidor Baxtni imperator zindonidan olib chiqib, uni Jahonshoh unvoni bilan yangi qoʻgʻirchoq imperator qilib qoʻydi; u otasi Alamgir II Ahmadshohni taxtdan agʻdarib, koʻr qilib taxtni egallab olgan Shoh Alam II dan qasos olish uchun Badshoh Begʻimdan 12 lakh rupiy olgani aytiladi. Ammo 4 oy oʻtgach, boburiy qirollik oilasi Dehlini Gʻulom Qodir va uning qoʻshinidan tortib olgan Mahadji Shinde boshchiligidagi Maratha qoʻshinlari tomonidan asirlikdan ozod qilindi.[23]

Oʻlim

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Badshoh Begum 1789-yilda Dehlida vafot etdi va u erdagi Tis Hazari bogʻida (Oʻttiz minglik bogʻ) dafn qilindi. Bogʻni Boburiylar imperatori Shoh Jahon hukmronligi davrida foydalanishga topshirgan. Imperator Avrangzebning qizi, malika Zeenat-un-Nissa ham 1721-yilda vafot etgach, Tis Xazari bogʻida dafn etilgan.[24]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Sarkar, Jadunath. Fall of the Mughal Empire., 4th, Hyderabad: Orient Longman, 1997 — 169-bet. ISBN 9788125011491.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Sarkar97" defined multiple times with different content
  2. ↑ 2,0 2,1 Malik, Zahir Uddin. The reign of Muhammad Shah, 1719-1748. London: Asia Pub. House, 1977 — 407-bet. ISBN 9780210405987.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Malik" defined multiple times with different content
  3. ↑ „Journal and Proceedings“ (inglizcha). Royal Asiatic Society of Bengal. 1907. 16, 360-bet. Qaraldi: 15-sentabr 2017-yil. {{cite magazine}}: Cite magazine requires |magazine= (yordam)CS1 maint: date format ()
  4. ↑ The American Society of Genealogists, The Genealogist, Vol. 11-12 (1997), p. 212
  5. ↑ Encyclopaedia of Muslim Biography : India, Pakistan, Bangladesh Singh: . New Delhi: A. P. H. Publishing Corp., 2001 — 455-bet. ISBN 9788176482332. 
  6. ↑ Saha, B.P.. Princesses, begams and concubines. New Delhi: Tarang Paperbacks, 1992 — 32-bet. ISBN 9780706963915. 
  7. ↑ Robinson, Annemarie Schimmel ; translated by Corinne Attwood ; edited by Burzine K. Waghmar ; with a foreword by Francis. The empire of the Great Mughals : history, art and culture, Revised, Lahore: Sang-E-Meel Pub., 2005 — 58-bet. ISBN 1861891857. 
  8. ↑ Cheema, G. S.. The forgotten mughals : a history of the later emperors of the House of Babar ; (1707 - 1857). New Delhi: Manohar Publishers & Distr., 2002 — 179-bet. ISBN 8173044163. 
  9. ↑ Richards, J.F.. Mughal empire, Transferred to digital print., Cambridge, Eng.: Cambridge University Press, 1995 — 260-bet. ISBN 9780521566032. 
  10. ↑ University, Centre of Advanced Study, Department of History, Aligarh Muslim. Medieval India : a miscellany. London: Asia Pub. House., 1972 — 252-bet. ISBN 9780210223932. 
  11. ↑ Singh, U.B.. Administrative system in India : Vedic age to 1947. New Delhi: APH Pub. Co., 1998 — 111-bet. ISBN 9788170249283. 
  12. ↑ Mehta, J. L.. Advanced study in the history of modern India, 1707-1813. Slough: New Dawn Press, Inc., 2005 — 24-bet. ISBN 9781932705546. 
  13. ↑ Awrangābādī, Shāhnavāz Khān. The Maāthir-ul-umarā: being biographies of the Muḥammadan and Hindu officers of the Timurid sovereigns of India from 1500 to about 1780 A.D. (en). Janaki Prakashan, 1979 — 652-bet. 
  14. ↑ Encyclopaedia of Muslim Biography : India, Pakistan, Bangladesh Singh: . New Delhi: A. P. H. Publishing Corp., 2001 — 10-bet. ISBN 9788176482356. 
  15. ↑ Malik, Zahir Uddin. The reign of Muhammad Shah, 1719-1748. London: Asia Pub. House, 1977 — 407-bet. ISBN 9780210405987. 
  16. ↑ 16,0 16,1 Latif, Bilkees I.. Forgotten. Penguin Books, 2010 — 49-bet. ISBN 9780143064541.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Latif" defined multiple times with different content
  17. ↑ Encyclopaedia of Muslim Biography : India, Pakistan, Bangladesh Singh: . New Delhi: A. P. H. Publishing Corp., 2001 — 86-bet. ISBN 9788176482349. 
  18. ↑ Rai, Mridu. Hindu rulers, Muslim subjects : Islam, rights and the history of Kashmir, [Nachdr.]., London: Hurst, 2004 — 95-bet. ISBN 9781850656616. 
  19. ↑ Edwards, Michael. The Orchid House: Splendours and Miseries of the Kingdom of Oudh, 1827-1857 (en). Cassell, 1960 — 7-bet. 
  20. ↑ 20,0 20,1 Aḥmad, ʻAzīz. Islamic society and culture: essays in honour of Professor Aziz Ahmad (en). Manohar, 1983 — 146-bet. 
  21. ↑ A Comprehensive History of India: 1712-1772 (en). Orient Longmans, 1978. 
  22. ↑ 22,0 22,1 Sarkar, Sir Jadunath. 1754-1771 (Panipat). 3d ed. 1966, 1971 printing (en). Orient Longman, 1971 — 89-bet. 
  23. ↑ Mehta, J. L.. Advanced study in the history of modern India, 1707-1813. Slough: New Dawn Press, Inc., 2005 — 595-bet. ISBN 9781932705546. 
  24. ↑ Blake, Stephen P.. Shahjahanabad : the sovereign city in Mughal India, 1639-1739. Cambridge: Cambridge University Press, 2002 — 63-bet. ISBN 9780521522991.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Podshoh_begim&oldid=4022599" dan olindi