Sohibjamol
| Sohibjamol | |
|---|---|
 Sohibjamolning Lahordagi maqbarasi | |
| Tugʻilishi |
Forscha 'صاحب جمالHirot, Afg‘oniston |
| Vafoti |
1599-yil 25-iyun Lahor, Pokiston |
| Dafn etilgan joy |
Lahordagi Sohibjamol maqbarasi |
| Turmush oʻrtogʻi | Jahongir 1586-yildan |
| Farzandlari |
Sulton Parvez Mirzo 2 qiz |
| Otasi | Xo‘ja Hasan |
| Dini | Islom |
Sohibjamol (forscha: صاحب جمال; tax. 1599-yil 25-iyunda vafot etgan) — shahzoda Salim (boʻlajak Boburiy podsho Jahongir) ning rafiqasi, uning ikkinchi oʻgʻli shahzoda Parvizning onasi[1].
Oila
[tahrir | manbasini tahrirlash]Sohibjamolning millati asli turk bo‘lgan[2]. Hirotlik musulmon Xoja Hasanning qizi, Zayn Xon Kokaning amakivachchasi boʻlgan. Zayn Xon Koka Boburiylar imperiyasida Akbar davrida yetakchi amaldor boʻlgan. Unga bir necha yil davomida xizmat qilgan. Kobul gubernatori lavozimida ishlagan[3]. Uning otasi Xoja Hasan oʻzining ilmiy bilimlari va urush texnikasini oʻrganishi bilan mashhur edi. Akbar uni juda hurmat qilar va tez-tez u bilan uning fikrini bezovta qiladigan ruhiy muammolarni muhokama qilar edi[4]. Zayn Xonning qizi Xos Mahal ham keinroq Jahongirga turmushga chiqqan[5].
Sohibjamol goʻzal[6], yuksak madaniyatli, oʻqimishli, saroy tartib-qoidalari va odob-axloq qoidalarini toʻliq biladigan ayol boʻlgan[4].
Nikoh
[tahrir | manbasini tahrirlash]Salim 1586-yilda unga uylangan[3]. Turmushga chiqqach, unga „Sohibjamol“ unvoni berildi, bu soʻzma-soʻz („Goʻzallik timsoli“) yoki („Goʻzallik bekasi“) degan maʼnoni anglatadi. Keyinchalik u shunday nom bilan atalgan[7].
Sohibjamol 1589-yil noyabrida eriga ikkinchi oʻgʻli Sulton Parvez Mirzoni tugʻib berdi[3].
1596-yilda Salim Zayn Xonning qizi Xos Mahalni qattiq sevib qoldi va unga uylanish haqida oʻylaydi. Akbar bunday nopoklikdan norozi edi. Akbarning eʼtiroziga avvalroq Salim bilan turmush qurgan Sohibjamol sabab bo‘lgan. Akbar yaqin qarindoshlar oʻrtasidagi nikohga eʼtiroz bildirdi. Ammo Akbar Salimning qattiq sevib qolganini ko‘rgach, zarurat tug‘ilib, Salim va Xos Mahalning nikohiga rozilik berdi[8].
Vafoti va maqbarasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Sohibjamol 1599-yil 25-iyunda hozirgi Pokistonning Lahor shahrida vafot etgan va shu yerda dafn etilgan. Uning qabrining qurilishi milodiy 1599 yoki 1615-yilga to‘g‘ri keladi[9].
Lahordagi Sohibjamol maqbarasi afsonaviy raqqosa qiz Anarkali maqbarasi degan notoʻgʻri tushuncha keng tarqalgan. Rivoyatlarga koʻra, qabr Boburiylar imperatori Jahongir tomonidan oʻzining sevgilisi Anarkali uchun qurilgani aytiladi. Jahongir oʻsha paytda shahzoda Salim nomi bilan mashhur boʻlgan. Xabarlarga koʻra, Anarkali Akbarning kanizagi boʻlgan va Jahongir bilan oshiq-mashuq bo‘lishgan. Bu harakatlar Akbarni shunchalik gʻazablantirganki, Akbar kanizagi Anarkalini tiriklayin devor orasiga ko‘mib yuborgan. Shahzoda Salim taxtga o‘tirib, „Jahongir“ ismini olgach, Anarkali dafn etilgani aytilgan devor o‘rniga maqbara qurishni buyurgani haqida xabarlar bor[9].
XVIII asr tarixchisi Abdulla Chag‘atoy qabr Anarkali uchun emas, balki Jahongirning suyukli rafiqasi Sohibjamolning so‘nggi manzili bo‘lganini maʼlum qilgan[9]. Koʻpgina zamonaviy tarixchilar bu hisobning ishonchliligini tan olishadi[10]. Bino hozirda Panjob arxivi sifatida foydalanilmoqda, shuning uchun jamoatchilikka kirish cheklangan.
Sohib Jamolning oq marmar kenotafasida Ollohning 99 ismli o‘ymakorligi tasvirlangan va XIX asr tarixchilari tomonidan „dunyodagi eng yaxshi o‘ymakorlik buyumlaridan biri“ deb taʼriflangan[11].
Ollohning 99 ismlaridan tashqari, qabrtoshida imperator Jahongir tomonidan yozilgan forscha bayt bitilgan: „Oh, sevganimning yuziga yana bir bor ko‘zim tushsa, qiyomat kunigacha Xudoyimga shukrlar aytaman“ [10].
Farzandlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Jahongir bilan Sohib Jamolning uch farzandi boʻlgan :
1. Parvez Mirzo (1589-yil 10-noyabr, Kobul, Afgʻoniston — 1626-yil 28-oktabr, Burhonpur, Boburiylar imperiyasi, Sulton Parvez bog‘i, Agrada dafn etilgan)
2. Qizi (1591-yil 21-yanvarda tugʻilgan)[12].
3. Qizi (1594-yil 12-noyabrda tugʻilgan)[13].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Balabanlilar, Lisa. Imperial Identity in the Mughal Empire : Memory and Dynastic Politics in Early Modern South and Central Asia. London: I.B. Tauris, 2012 — 10-bet. ISBN 9781848857261.
- ↑ Shujauddin, Mohammad. The Life and Times of Noor Jahan (en). Lahore: The Caravan Book House, 1967 — 71-bet.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Findly, Ellison Banks. Nur Jahan: Empress of Mughal India. Oxford University Press, 1993 — 124 125-bet. ISBN 9780195360608.
- ↑ 4,0 4,1 Lal, Muni. Jahangir. New Delhi: Vikas, 1983 — 27 28-bet. ISBN 9780706922714.
- ↑ Desai, Ziyaud-Din A.. Purā-prakāśa: Recent Researches in Epigraphy, Numismatics, Manuscriptology, Persian Literature, Art, Architecture, Archaeology, History and Conservation: Dr. Z.A. Desai Commemoration Volume, Volume 1. Bharatiya Kala Prakashan, 2003 — 281-bet. ISBN 978-8-180-90007-5.
- ↑ Lal, K.S.. The Mughal harem. New Delhi: Aditya Prakashan, 1988 — 27-bet. ISBN 9788185179032.
- ↑ Prasad, Beni. History of Jahangir, 3, Indian Press, Limited, 1940 — 26-bet.
- ↑ Beveridge, Henry. Akbarnama of Abu'l-Fazl ibn Mubarak - Volume III. Asiatic Society, Calcutta, 1907 — 1058–9 n. 3-bet.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 „Legend: Anarkali: myth, mystery and history“. Dawn (2012-yil 11-fevral). Qaraldi: 2016-yil 23-avgust.
- ↑ 10,0 10,1 „Anarkali's Tomb“. Lahore Sites. 2016-yil 25-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 23-avgust.
- ↑ Eastwick, Edward Backhouse. Handbook of the Punjab, Western Rajputana, Kashmir, and Upper Sindh. London: John Murray, Albemarle Street, 1883.
- ↑ Fazl, Abul. Akbarnama Vol. III — 883-bet. „On this day also Sultan Parviz had a sister born.“
- ↑ Fazl, Abul. Akbarnama Vol. III. „On the 21st, after the passing of 8 hours and 28 minutes, a sister to Sulān Parvīz was born. It is the rule that H.M. promptly gives names to the children and grandchildren. Though the inner servants expressed a wish that he would do this, he did not accept the proposition. Suddenly that newly-born one descended into non-existence, and H.M.'s knowledge of hidden things was anew displayed!“