Kontent qismiga oʻtish

Real Madrid CF

Vikipediya, erkin ensiklopediya
(Real Madriddan yoʻnaltirildi)
Real Madrid
Toʻliq nomi Real Madrid Club de Fútbol[1]
Laqabi Los Blancos (Oqlar)
Los Merengues (Meringues)
Los Vikingos (Vikinglar)[2]
La Casa Blanca (Oq uy)[3]
Reyes de Europa (Yevropa qirollari)[4][5]
Asos solingan 6-mart, 1902-yil (122 yil avval) (1902-03-06) (as Madrid Football Club)
Estadio Santiago Bernabéu
Sigʻimi 85,000[6]
Prezident Florentino Pérez
Bosh murabbiy Carlo Ancelotti
Liga La Liga
Oʻrni La Liga, 1st of 20 (gʻolib)
Vebsayti Klub sayti
Amaldagi mavsum

Real Madrid Club de Fútbol (Real Madrid FC) – odatda Real Madrid deb ataladi. Madridda joylashgan Ispaniya professional futbol klubi. Klub tashkil etilgan davridan boshlab Ispaniya futbolining eng yuqori pogʻonasi La Ligada ishtirok etgan.

1902-yilda Madrid futbol klubi sifatida tashkil etilgan klub tashkil etilganidan buyon anʼanaviy ravishda oq uy libosini kiyib keladi. Real faxriy unvoni ispancha „qirollik“ maʼnosini anglatadi va gerbdagi qirollik toji bilan birga 1920-yilda qirol Alfonso XIII tomonidan klubga berilgan. „Real Madrid“ oʻz uy uchrashuvlarini 1947-yildan beri Madridning markazidagi 85 000 tomoshabinga moʻljallangan „Santyago Bernabeustadionida oʻtkazib keladi. Koʻpgina Yevropa sport tashkilotlaridan farqli oʻlaroq, „Real Madrid“ mulislar jamoasi (socios) oʻz tarixi davomida klubga egalik qilgan va boshqargan. Rasmiy Madrid madhiyasi RedOne va Manuel Jabois tomonidan yozilgan „Hala Madrid y nada más“dir[7]. Klub dunyodagi eng koʻp qoʻllab-quvvatlanadigan klublardan biri boʻlib, CIES Football Observatory maʼlumotlariga koʻra, 2023-yil maʼlumotlariga koʻra, ijtimoiy tarmoqlarda eng koʻp kuzatuvchisi boʻlgan futbol klubidir va uning qiymati 6,07 milliard dollarga baholangan[8][9] va bunday natija 2023-yil dunyodagi eng qimmat futbol klubiga aylantiradi. 2024-yilda u 831,4 million yevro yillik daromad bilan dunyodagi eng koʻp daromad oladigan futbol klubi boʻldi[10].

Mahalliy futbolda klub 71 ta sovrin yutgan; rekord 36 La Liga chempionligi, 20 Qirollik Kubogi, 13 Ispaniya Superkubogi, Copa Eva Duarte va Copa de La Liga[11] sovrinlari sohibi boʻlgan. Xalqaro futbolda „Real Madrid“ rekord darajadagi 32 ta kubokni qoʻlga kiritgan: rekord – 14 marta Yevropa kubogi/UEFA Chempionlar ligasi gʻolibi, qoʻshma rekord – beshta UEFA Superkubogi, ikkita UEFA kubogi, qoʻshma rekord – ikki Lotin kubogi, rekord – bitta Iberoamerikalik Kubogi va rekord – sakkizta FIFA klublar oʻrtasidagi jahon chempioni[note 1]. Madrid jamoasi 2000, 2002, 2014, 2017-yillardagi Xalqaro futbol tarixi va statistikasi boʻyicha Klublar reytingida birinchi oʻrinni egallagan[15]. UEFAda Madrid barcha vaqtlardagi klublar reytingida birinchi oʻrinni egallagan[16][17].

1929-yilda tashkil etilganidan beri (Bilbaoning „Atletik“ va „Barselona“ bilan bir qatorda) hech qachon yuqori diviziondan tushib ketmagan La Liganing uchta asoschi aʼzolaridan biri. „Real Madrid“ koʻplab jamoalar bilan uzoq muddatli raqobatlarga ega, ayniqsa „Barselona“ qarshi oʻtadigan oʻyinlar "El Klasiko", „Atletiko Madrid“ bilan oʻyinlar Derbi Madrilenyo nomini olgan. Klub 1950-60-yillarda Ispaniya va Yevropa futbolida oʻzini katta kuch sifatida koʻrsatdi. Ketma-ket beshta va oltita umumiy yevrokuboklarda gʻalaba qozondi va yana ikkita finalga chiqdi. Bu muvaffaqiyat ichki jabhada ham takrorlandi. Madrid klubi 16 yil ichida 12 marta chempionlikni qoʻlga kiritdi. Alfredo Di Stéfano, Ferenc Puskás, Pako Gento va Raymond Kopani oʻz ichiga olgan bu jamoa, baʼzi sportchilar tomonidan barcha davrlarning eng zoʻr jamoasi deb hisoblanadi[18][19]. Real Madrid "Galaktikos" siyosati bilan mashhur boʻlib, u super yulduzlar jamoasini yaratish uchun Ronaldo, Zinedine Zidane va David Beckham kabi dunyoning eng yaxshi oʻyinchilari bilan shartnoma imzolashni oʻz ichiga oladi[20]. „Galaktikos siyosati“ atamasi odatda Florentino Pérezning klub prezidentligining ikki davriga (2000—2006 va 2009—2018-yillar) ishora qiladi, biroq uning amal qilish muddatidan avval olib kelingan futbolchilar baʼzan klubning bir qismi sifatida qabul qilingan. Eʼtiborli misollardan biri Steve McManeman, u boshqa koʻplab oʻyinchilar kabi ushbu siyosat ostida muvaffaqiyatga erisha olgan[21]. 2009-yilning 26-iyunida Madrid klubi Cristiano Ronaldoni rekord darajadagi 80 million funt sterling (94 million yevro) evaziga sotib oldi[22] va u klub tarixidagi eng yaxshi toʻpurarga aylandi[23][24][25][26]. Madrid yaqin yillarda Galaktikos siyosatini yumshatib, uning oʻrniga Vinîcius Jünior, Rodrygo va Judi Bellingham kabi yosh isteʼdodlarni qoʻlga kiritishga eʼtibor qaratdi[27].

„Real Madrid“ FIFA tomonidan XX asrning eng buyuk futbol klubi va ayni vaqtda IFFHS tomonidan Yevropaning eng yaxshi klubi deb tan olingan[28], ayni paytda 2004-yilda FIFAning 100 yillik xizmatlari uchun ordenini olgan. Yevropa kubogi/Chempionlar ligasidagi eng koʻp ishtirok etgan (42), turnirda ular eng koʻp gʻalaba qozongan, eng koʻp durang va eng koʻp gol urish boʻyicha umumiy rekordlarga ega[29][30]. „Real Madrid“ Yevropa kubogi/Chempionlar ligasida ikki marta ketma-ket uchta chempionlikni qoʻlga kiritgan yagona klubdir, birinchisi 1955/1956, 1956/1957 va 1957/1958da, ikkinchisi esa 2015/2016, 2016/2017 va 2017/2018-yilgi mavsumlarda qoʻlga kiritgan va Ginnesning rekordlar kitobi tomonidan eʼtirof etilgan. 2022-yilning may oyida ular 14-chempionlar ligasi chempionligini (toʻqqiz mavsumda beshinchi) qoʻlga kiritishgan[31]. „Real Madrid“ Yevropaning barcha top-besh ligalari ishida barcha musobaqalarda 100 ta sovrin yutgan birinchi klubdir[32]. 2023-yil mart oyi holatiga koʻra, „Real Madrid“ UEFA klublar reytingida beshinchi va soʻnggi 10 yil ichida esa (2013-2023) birinchi oʻrinni egallab turibdi[33][34].U barsani 15:2 hisobidaa maglub qilgan.U klublar ichida eng zori

Dastlabki yillar (1902-1943)

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Julian Palasios, 1900-1901-yillarda klubning birinchi prezidenti

„Real Madrid“ ning kelib chiqishi bir necha Kembrij va Oksford universitetlari bitiruvchilarini oʻz ichiga olgan Libre de Enseñanza Instituti akademiklari va talabalari tomonidan futbolni Madridga kiritgan paytga borib taqaladi. Ular 1897-yilda (Sosedad) Sky Footballga asos solgan, odatda La Sosedad (Jamiyat) nomi bilan tanilgan, chunki u Madridda joylashgan yagona boʻlib, yakshanba kuni ertalab Monkloada oʻynagan. 1900 yilda aʼzolar oʻrtasidagi ziddiyat ularning baʼzilarini tark etishiga va oʻzlarini Sky Footballdan farqlash uchun Nueva Sociedad de Football (Yangi futbol jamiyati) klubini yaratishga sabab boʻldi. Oʻzgacha fikr bildirganlar orasida „Real Madrid“ning birinchi prezidenti sifatida tan olingan Xulian Palasios, Xuan Padros va Karlos Padros ham bor edi, ikkinchisi esa „Real Madrid“ning aka-uka va boʻlajak prezidentlari edi. 1901-yilda bu yangi klub Madrid futbol klubi deb oʻzgartirildi. Keyinchalik, 1902-yilda qayta qurishdan soʻng, Sky „Yangi futbol klubi“ deb oʻzgartirildi[35][36][37]. 1902-yil 6-martda Xuan Padros boshchiligidagi yangi Kengash saylangandan soʻng, Madrid futbol klubi rasman tashkil topdi[38]. Aka-uka Padros boshqa futbol ishqibozlarini oilaviy biznes Al Kaprichoning orqa xonasida uchrashuvga chaqirishdi. Ular futbolga barcha ijtimoiy tabaqalar vakillari kirishi mumkin boʻlgan ommaviy sport turi sifatida qarashdi va yangi klubda bu gʻoyani oʻzida mujassamlashtirish kerak, deb oʻylashdi. Aka-uka Madrid futbol klubi nomini taklif qilishdi va bu bir ovozdan qabul qilindi. Shuningdek, aʼzolik toʻlovi ham belgilandi, oyiga ikki peset va koʻylakning rangi Xuan Padros sayohatlaridan birida tanishgan mashhur ingliz jamoasi „Korintian“ sharafiga oq rangga tanlandi[39][40].

Madrid FK jamoasi 1906 yil

Tashkil etilganidan uch yil oʻtib, 1905-yilda Madrid FK Ispaniya kubogi finalida „Athletic Bilbao“ni magʻlub etib, birinchi chempionlikni qoʻlga kiritdi. 1909-yil 4-yanvarda klub prezidenti Adolfo Melendez Ispaniya futbol federatsiyasining taʼsis shartnomasini imzolaganidan soʻng, klub Ispaniya Qirollik futbol federatsiyasining taʼsischilaridan biriga aylandi. Bir nechta maydonlar oʻrtasida harakat qilgandan soʻng, jamoa 1912-yilda Campo de OʻDonnellga koʻchib oʻtdi[41]. 1920-yilda qirol Alfonso XIII klubga Real (Qirollik) unvonini berganidan keyin klub nomi Real Madridga oʻzgartirildi[42].

1929-yilda birinchi Ispaniya futbol ligasiga asos solingan. „Real Madrid“ birinchi liga mavsumini soʻnggi oʻyingacha boshqardi, „Atletik Bilbao“ga magʻlub boʻldi, bu esa „Barselona“ga ikkinchi oʻrinni egallashini anglatadi[43]. „Real Madrid“ 1931/1932-yilgi mavsumda oʻzining birinchi liga chempionligini qoʻlga kiritdi va keyingi yili ham uni saqlab qoldi[44].

1931-yil 14-aprelda Ikkinchi Ispaniya Respublikasining kelishi klubning „Real“ unvonini va uning emblemasidagi qirollik tojini yoʻqotishiga olib keldi va Ispaniya fuqarolar urushi oxirigacha Madrid futbol klubi nomini oldi. Futbol Ikkinchi jahon urushi davrida ham davom etdi va 1943-yil 13-iyun kuni Ispaniya kubogi General Franko sharafiga oʻzgartirilgan Ispaniya kubogi yarim finalining javob uchrashuvida 1943-yil 13-iyunda „Barselona“ni 11:1 hisobida magʻlub etdi[note 2][45]. Kataloniyadagi „Les Korts“ stadionida boʻlib oʻtgan birinchi oʻyin „Barselona“ning 3:0 hisobidagi gʻalabasi bilan yakunlangan edi. Madridliklar hakam Fombona Fernandesning „Barselona“ga kiritgan uchta golidan shikoyat qildi,[46] Uy tarafdorlari ham Madridni qoʻpol taktika qoʻllashda ayblashdi va Fombona ularga ruxsat berganlikda hushtakbozlik qilishdi. Ya gazetasi hushtakbozlikni „Ispaniya vakillariga hujum qilishning aniq niyati“ deb taʼkidladi[47]. „Barselona“ muxlislariga Madridga borish taqiqlandi. Javob uchrashuvi oʻtkaziladigan kuni „Barselona“ jamoasi mehmonxonadan chiqishi bilanoq ularning avtobusini haqorat qilishdi va toshlar otishdi. „Barselona“ hujumchisi Mariano Gonsalvo voqea haqida shunday dedi: „Oʻyin boshlanishiga besh daqiqa qolganda jarima maydonchamiz allaqachon tangalarga toʻlib ketgan edi“. „Barselona“ darvozaboni Luis Miro oʻz chizigʻiga kamdan-kam yaqinlashardi – u yaqinlashganda, u toshlar bilan qurollangan edi. Fransisko Kalvet hikoya qilganidek, „Ular baqirishdi: Qizillar! Separatorlar!… shisha Sospedrani oʻtkazib yubordi, agar u unga tegsa, uni oʻldirishi mumkin edi. Hammasi sozlangan.“[48]

„Real Madrid“ yarim soat ichida 2:0 hisobida oldinga chiqib oldi. Uchinchi gol „Barselona“ futbolchisi Benito Garsiyani Kalvetning taʼkidlashicha, „mutlaqo oddiy toʻqnashuv“ deb ataganidan soʻng maydondan chetlatildi. Madridlik Xose Llopis Korona shunday deb esladi: „Oʻsha paytda ular biroz ruhiy tushkunlikka tushishdi“, deb javob berdi Anxel Mur esa, "oʻshanda biz: „Davom eting, qancha xohlasangiz, shuncha gol uring“ deb oʻylagandik."[49] Tanaffusda madridliklar hisobni 8:0 ga yetkazdi; Ikkita gol ham ofsayd uchun oʻtkazib yuborildi va ikkinchi boʻlimda yana uchta gol urishni davom ettirdi, bunga „Barselona“ kechroq tasalli beruvchi gol bilan javob berdi..[50] Futbol yozuvchisi Sid Louning soʻzlariga koʻra, „Oʻyin haqida [bu vaqtdan beri] nisbatan kam eslatib oʻtilgan va bu Madridda ayniqsa nishonlanadigan natija emas. Darhaqiqat, 11-1 Barselona tarixida ancha muhim oʻrinni egallaydi. Bu oʻyin birinchi marta Madridni diktatura jamoasi va Barselonani uning qurboni sifatida aniqlashga yordam berdi..“[46]Fernando Argila, „Barselona“ning 1943 yilgi oʻyindagi zaxira darvozaboni: „Hech qanday raqobat yoʻq edi. Hech boʻlmaganda, oʻsha oʻyingacha[51].

Santyago Bernabeu va misli koʻrilmagan muvaffaqiyat (1943—1978)

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Alfredo Di Stéfano klubni ketma-ket beshta evrokuboklarni (hozirda Chempionlar ligasi) yutishini boshqargan.

Santyago Bernabeu 1943 yilda „Real Madrid“ prezidenti boʻldi[52]. Uning prezidentligi davrida klub fuqarolar urushidan keyin qayta qurildi va u klubning hozirgi stadioni Estadio Real Madrid Club de Fútbol (hozirgi Santyago Bernabeu nomi bilan tanilgan) va uning mashgʻulot binolari Ciudad Deportiva qurilishini nazorat qildi. Bundan tashqari, 1950-yillarda „Real Madrid havaskorlari“ning sobiq oʻyinchisi Migel Malbo „Real Madrid“ yoshlar akademiyasini yoki bugungi kunda La Fabrica nomi bilan tanilgan „kantera“ ga asos solgan. 1953 yildan boshlab u chet eldan jahon miqyosidagi oʻyinchilarni sotib olish strategiyasini boshladi, eng mashhuri Alfredo Di Stefano edi[53].

Amancio Amaro, 1960-yillardagi Yé-ye jamoasining sardori

1955 yilda frantsuz sport jurnalisti va L'Équipe, Bernabeu, Bedrignan va Gusztav Sebes gazetalari muharriri Gabriel Hanot tomonidan taklif qilingan gʻoyadan kelib chiqib, bugungi kunda Yevropa boʻylab liga chempionlari uchun qitʼa turniri boʻlgan Yevropa kubogini yaratdilar. UEFA Chempionlar Ligasi[54]. Aynan Bernabeu rahbarligida „Real Madrid“ oʻzini Ispaniya va Yevropa futbolida asosiy kuch sifatida koʻrsatdi. Klub 1956-1960 yillar oraligʻida ketma-ket besh marta Yevropa kubogini qoʻlga kiritdi, bu 1960-yilda „Ayntraxt“ga qarshi „Xempden Park“ finalida 7:3 hisobida gʻalaba qozondi[53]. Ushbu ketma-ket besh muvaffaqiyatdan soʻng „Real“ doimiy ravishda original kubok bilan taqdirlandi va UEFA faxriy nishonini taqish huquqini qoʻlga kiritdi[55]. „Real Madrid“ning Yevropadagi yutuqlari uning misli koʻrilmagan ichki hukmronligi asosida qurilgan, klub 1953/1954-dan 1968/1969 gacha boʻlgan oʻn oltita chempionlikdan oʻn ikkita chempionlikni qoʻlga kiritgan, shu jumladan 1961/1965-yillarda ketma-ket beshta chempionlikni qoʻlga kiritgan. yana uch marta ikkinchi oʻrinni egalladi[56].

Klub 1966 yilda butunlay bir xil millat futbolchilaridan tashkil topgan jamoa bilan Partizan Belgradni 2:1 hisobida magʻlub etib, musobaqada birinchi boʻlib 1966 yilda oltinchi marta Yevropa kubogini qoʻlga kiritdi..[57] Bu jamoa Yé-ye nomi bilan tanildi. „Yé-yé“ nomi The Beatles guruhining „She Loves You“ qoʻshigʻidagi „Yeah, yeah, yeah“ xoridan kelib chiqqan boʻlib, jamoaning toʻrt aʼzosi Marca uchun suratga tushib, „Bitl“ning oʻzini namoyon qilganidan keyin paydo boʻlgan[58]. Ye-ye avlodi 1962 va 1964-yillarda Yevropa kubogi sovrindori ham boʻlgan[59][57]. 1970-yillarda „Real Madrid“ oltita liga chempionligini va uchta Ispaniya kubogini qoʻlga kiritd[60]. Klub 1970-71 yillarda oʻzining ilk evrokubok gʻoliblari kubogida qatnashgan va finalga qadar davom etgan va u yerda Angliyaning „Chelsi“ jamoasiga 2:1 hisobida magʻlub boʻlgan[61]. 1978-yil 2-iyulda Argentinada jahon chempionati oʻtkazilayotgan vaqtda klub prezidenti Santyago Bernabeu vafot etdi. FIFA turnir davomida uni sharaflash uchun uch kunlik motam eʼlon qildi[62]. Keyingi yili klub oʻzining sobiq prezidenti xotirasiga Trofeo Santyago Bernabeuning birinchi nashrini tashkil qildi.

Bernabeu deyarli 35 yil davomida „Real Madrid“ prezidenti boʻlib ishlagan, bu vaqt davomida uning klubi bir marta Qitʼalararo kubok, oltita evrokubok, 16 marta chempionlik, oltita Ispaniya kubogi, ikki marta Lotin kubogi va bir marta Eva Duarte kubogini qoʻlga kiritgan[63].

Quinta del Buitre va barqaror muvaffaqiyat (1980—2000)

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1980-yillarning boshlarida „Real Madrid“ La Liga chempionligini yoʻqotdi, toki oʻz yulduzlarining yangi guruhi klubga ichki muvaffaqiyatni qaytarmaguncha[64][65]. Ispaniyalik sport jurnalisti Xulio Sezar Iglesias bu avlodga La Quinta del Buitre („Vultureʼs Cohort“) ismini berdi, bu uning aʼzolaridan biri Emilio Butragenyoga berilgan taxallusdan kelib chiqqan. Qolgan toʻrt aʼzo Manolo Sanchis, Martin Vaskes, Mishel va Migel Pardeza edi. Besh nafar futbolchining barchasi „Real Madrid“ yoshlar akademiyasi bitiruvchilari edi[64][65]. La Quinta del Buitre (1986-yilda Pardeza Saragosaga ketganida toʻrt aʼzoga qisqartirilgan) va darvozabon Fransisko Buyo, oʻng qanot himoyachisi Migel Porlan Chendo va meksikalik hujumchi Ugo Sanches kabi taniqli futbolchilar bilan „Real Madrid“ Ispaniya va Yevropaning eng yaxshi jamoalaridan biriga ega edi. 1980-yillarning ikkinchi yarmida ikkita UEFA kubogi, ketma-ket beshta Ispaniya chempionligi, bir marta Ispaniya kubogi va uchta Ispaniya Superkubogini qoʻlga kiritdi[64][65]. 1990-yillar boshida Martin Vaskes, Emilio Butragenyo va Mishel klubni tark etgandan soʻng, La Quinta del Vuitre ajralib chiqdi.

1995-yil 8-yanvarda Valdano jamoasi „Barselona“dan asosiy raqiblarini magʻlub etib, chempionlik oʻyinida 5:0 hisobida gʻalaba qozondi va keyinchalik chempionlik unvonini qoʻlga kiritdi. Biroq keyingi mavsumda „Real“ muvaffaqiyatsizlikka uchradi va 1996 yilning iyulida uning oʻrnini mashhur italiyalik Fabio Kapello murabbiylik koʻprigida egalladi.

1996-yilda prezident Lorenso Sanz Fabio Kapelloni murabbiy etib tayinladi[66]. Uning faoliyati bor-yoʻgʻi bir mavsum davom etgan boʻlsa-da, „Real Madrid“ liga chempioni deb eʼlon qilindi va Predrag Miyatovich, Davor Shuker, Klarens Zeedorf, Roberto Karlos va posbon Bodo Illgner kabi futbolchilar klubga Raul kabi maqtangan tarkibni kuchaytirish uchun kelishdi. Fernando Yerro va Fernando Redondo. Natijada, „Real Madrid“ (1997-yilda Fernando Morientes qoʻshilishi bilan) nihoyat oʻzining ettinchi evrokubogi uchun 32 yillik intizomini tugatdi: 1998-yilda Yupp Xaynkes bosh murabbiyligida finalda „Yuventus“ni 1:0 hisobida magʻlub etdi. Miyatovich[67].

1999-yilning noyabrida Visente del Boske murabbiylik lavozimini egalladi. Asrning soʻnggi mavsumi 1999/2000 da ham jamoani Fernando Yerro, Fernando Redondo, Roberto Karlos va Raul kabi yoshi katta faxriylar boshqargan. „Real“ mahalliy isteʼdodlar Mishel Salgado va Ivan Xelguera bilan birga Angliya Premer-ligasidan Stiv MakManaman va Nikolas Anelkaning kelishi bilan qoʻllab-quvvatlangan Guti va Iker Kasilyasning yosh iqtidorlarini qoʻshib oldi. Del Boske boshqaruvidagi birinchi mavsumda „Real“ finalda „Valensiya“ ustidan Morientes, MakManaman va Raulning gollari evaziga 3:0 hisobida gʻalaba qozonib, sakkizinchi marta Chempionlar ligasida gʻolib chiqdi. Real madrid eng zo'ri deb ham ataladi.[68]. Bu gʻalaba Real Madrid tarixidagi muvaffaqiyatli davrni boshlab berdi[69].

Florentino Pérez erasi (2000—2006)

[tahrir | manbasini tahrirlash]
David Beckham „Real Madrid“ bilan

2000-yil iyul oyida Florentino Peres klub prezidenti etib saylandi[70]. U oʻz kampaniyasida klubning 270 million yevrolik qarzini oʻchirishga va klub binolarini modernizatsiya qilishga vaʼda berdi. Biroq, Peresni gʻalabaga undagan asosiy saylov vaʼdasi azaliy raqibi „Barselona“dan Luish Figu bilan shartnoma imzolash edi[71]. Keyingi yili klub mashgʻulotlar maydonini oʻzgartirdi va har yili yozda jahon yulduzi, jumladan Zinedin Zidan, Ronaldo, Luish Figu, Devid Bekxem va Fabio Kannavaro bilan shartnoma imzolash orqali Galaktikos jamoasini yigʻishni boshlash uchun pul sarfladi[72]. Qimor oʻyinlari oʻz samarasini berdimi yoki yoʻqmi bahsli, chunki 2002-yilda UEFA Chempionlar Ligasi va Qitʼalararo Kubok, 2003-yilda La Ligada gʻalaba qozonganiga qaramay, klub keyingi uch mavsumda katta sovrinni qoʻlga kirita olmadi. Maydon tashqarisida Zidan va Pavones siyosati klubning butun dunyo boʻylab, xususan, Osiyoda yuqori marketing salohiyatidan foydalanishga asoslangan moliyaviy muvaffaqiyatlarning oshishiga olib keldi[73].

Bekxem va Zidan Galaktikos hisoblanardi.

2003-yilgi La Liga chempionligi qoʻlga kiritilganidan bir necha kun oʻtib, bahs-munozaralar bilan oʻralgan edi. Birinchi munozarali qaror Peres gʻalaba qozongan murabbiy Visente del Boskeni isteʼfoga chiqargach keldi[74]. Madridliklar sardori Fernando Yerro kabi oʻndan ortiq oʻyinchilar klubni tark etishdi, himoyachi Klod Makele esa klubdagi eng kam maosh oluvchi futbolchilardan biri boʻlganiga norozilik sifatida mashgʻulotlarda qatnashishdan bosh tortdi va keyinchalik „Chelsi“ga oʻtdi[75]. „Oddiy qoida: hech qachon gʻalaba qozongan jamoani oʻzgartirmasa, koʻp [futbolchilar ketadi]“, dedi Zidan[76]. „Real Madrid“ yangi tayinlangan murabbiy Karlush Keyrush bilan „Real Betis“ ustidan qozonilgan qiyin gʻalabadan soʻng, ichki chempionatni sekin boshladi[76].

2005-06 yilgi mavsum bir nechta yangi transferlar vaʼdasi bilan boshlandi: Baptista (24 million yevro), Robinyo (30 million yevro) va Serxio Ramos (27 million yevro)[77]. Biroq, „Real Madrid“ yomon natijalarga erishdi, jumladan, 2005-yilning noyabrida „Santyago Bernabeu“da „Barselona“ga 0:3 hisobida magʻlub boʻldi[78]. „Madrid“ bosh murabbiyi Vanderli Lyuksemburg keyingi oy isteʼfoga chiqarildi va uning oʻrniga Xuan Ramon Lopes Karo keldi[79]. Madridliklar Ispaniya kubogi yarim finalining birinchi oʻyinida „Real Saragosa“ga 6:1 hisobida magʻlub boʻlganidan soʻng, formaga qisqa vaqt qaytish keskin toʻxtab qoldi[80]. oʻz maydonida 4:0 hisobidagi gʻalaba bilan deyarli qaytgan magʻlubiyat. Oradan koʻp oʻtmay, „Real Madrid“ ketma-ket toʻrtinchi yil Chempionlar ligasidan chiqib ketdi, bu safar „Arsenal“ qoʻlida. 2006-yil 27-fevralda Florentino Peres isteʼfoga chiqdi[81].

Ramón Calderón erasi (2006—2009)

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ramon Kalderon 2006 yil 2 iyulda klub prezidenti etib saylandi va keyinchalik Fabio Kapelloni yangi murabbiy, Predrag Miyatovichni esa yangi sport direktori etib tayinladi. „Real Madrid“ soʻnggi toʻrt yil ichida birinchi marta 2007-yilda Liga chempionligini qoʻlga kiritdi, ammo kampaniya oxirida Kapello isteʼfoga chiqarildi[82]. Chempionlik 17 iyun kuni qoʻlga kiritildi, unda „Real“ Bernabeuda „Malyorka“ bilan toʻqnash keldi, boshqa chempionlik daʼvogarlari „Barselona“ va „Sevilya“ mos ravishda „Ximnastik de Tarragona“ va „Vilyarreal“ bilan toʻqnash keldi. Tanaffusda „Real“ 0:1 hisobida magʻlub boʻlgan boʻlsa, „Barselona“ Tarragonada 0:3 hisobida oldinga chiqib oldi. Biroq, soʻnggi yarim soat ichida uchta gol madridliklarning 3:1 hisobida gʻalaba qozonishini va 2003-yildan beri birinchi liga chempionligini taʼminladi[83]. „Real Madrid“ 2007/2008-yillarda liga gʻolibi sifatida takrorlandi, ammo keyingi mavsum klub tarixidagi eng halokatli mavsumlardan biri boʻldi: „Real“ ketma-ket beshinchi marta Chempionlar ligasining 1/8 final bosqichidan chiqib ketdi. „Liverpul“ga umumiy hisobda 0:5 hisobida magʻlub boʻldi va „Santyago Bernabeu“da „Barselona“ tomonidan sharmandali 2:6 hisobida magʻlubiyatga uchradi, bu esa Barsaning liga chempionligini tasdiqladi va treblga erishdi[84].

Florentino Pérez ikkinchi erasi (2009—hozirgacha)

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Prezentatsiya Кака v kachestve igroka „Reala“, 30 iyunya 2009 goda
Cristiano Ronaldo 2009-yilda 94 million evroga kelib qoʻshilganida klubning eng qimmat transferi boʻlgan. U klub tarixidagi eng yaxshi toʻpurarga aylangan.

2009-yilning 1-iyunida Florentino Peres klubning tanazzulga uchraganidan norozi boʻlib, „Real Madrid“ prezidentligini qaytadan qoʻlga kiritdi[85][86]. Peres oʻzining birinchi muddatida olib borgan Galaktikos siyosatini davom ettirdi va Kakani „Milan“dan rekord darajadagi (funt sterlingda) 56 million funt sterlingga sotib oldi[87] va keyin Krishtianu Ronalduni „Manchester Yunayted“dan 80 million funt sterlingga sotib olib, yana rekord oʻrnatdi[88]. 2009-yilning yozida „Real Madrid“ 261 million yevrodan ortiq mablagʻ sarfladi va yigʻilgan jamoa tez orada „Ikkinchi Galactico“ nomini oldi[89]. 2009/2010-yilgi mavsum esa oʻtish davri boʻldi, chunki Madrid yana ligada ikkinchi oʻrinni egalladi, garchi bu safar 96 ochko jamgʻargan boʻlsa-da, oʻsha paytdagi klub rekordi va Chempionlar ligasidan Lion qoʻlida chiqib ketdi. Mavsum Krishtianu Ronalduning jarohati bilan kechdi va u etti haftaga safdan chiqdi[90], Garchi u hali ham 33 ta gol bilan toʻpurarlar roʻyxatida birinchi oʻrinni egallab turibdi, Madrid esa 102 ta gol bilan La Ligada eng koʻp gol urgan jamoaga aylandi. 2018-19-yilgi mavsumda „Real Madrid“ Yevropaning top-5 ligalari tarixidagi eng koʻp ochko toʻplagan holda ikkinchi oʻrinni egallagan holda „Liverpul“ni 97 ochko bilan ortda qoldirmadi[91][92].

Joze Mourino 2010-yil may oyida bosh murabbiy lavozimini egallagan[93][94]. 2010/2011-yilgi mavsumda qayta tiklangan Madrid barcha jabhalarda muvaffaqiyatli kurashdi va baʼzilar futbol tarixidagi eng buyuk jamoa deb hisoblaydigan yorqin Barselona jamoasi bilan oyoqqa turib oldi. Yakunda madridliklar 92 ochko va koʻp yillik raqiblarini 4 ochko ortda qoldirib, ligada ikkinchi oʻrinni egalladi, ularni Qirol kubogi finalida magʻlub etdi va Chempionlar ligasi yarim finalida „Real“ 2002-yildan beri birinchi marta „Barsa“ga yutqazdi. −03. Bundan tashqari, 16-apreldan 3-mayga qadar, tarixda birinchi marta atigi 18 kun ichida toʻrtta Klasiko oʻtkazilishi kamdan-kam uchraydigan hodisa yuz berdi. Birinchi uchrashuv 16 aprel kuni liga kampaniyasida boʻlib oʻtdi (har ikki tomonning penaltilari bilan 1:1 hisobida yakunlangan), ikkinchisi Ispaniya kubogi finalida boʻlib oʻtdi (bu oʻyinda Madridliklar 1:0 hisobida gʻalaba qozonishdi va bu ularga oʻzining birinchi oʻyinini keltirdi. ikkinchi Galaktiko davridagi kubok) 20-aprelda va uchinchi va toʻrtinchi bahslarda.[95][96] 27-aprel va 3-may kunlari Chempionlar ligasining ikki oʻyinli yarim finali („Barselona“ safarda 2:0 hisobidagi gʻalaba va 1:1 hisobidagi durang bilan umumiy hisobda gʻalaba qozongan)[97]. Madrid yana 102 gol bilan La Ligada eng koʻp gol urgan jamoaga aylandi va oʻtgan mavsumdagi natijalarini takrorladi, Ronaldu esa 40 gol urib, Yevropaning „Oltin butsasi“ni qoʻlga kiritdi.

Iker Kasilyas „Real Madrid“da oʻynamoqda, 2012-yil
Iker Kasilyas „Real Madrid“da oʻynamoqda, 2012-yil

2011/2012-yilgi mavsumda „Real Madrid“ oʻz tarixida rekord darajadagi 32-marta La Liga gʻolibi boʻldi, shuningdek, mavsumni koʻplab liga rekordlari bilan yakunladi, shu jumladan bir mavsumda toʻplangan 100 ochko, jami 121 gol, toʻplar farqi. ning +89, 16 safar oʻyinida gʻalaba qozongan va umumiy 32 gʻalaba[98]. Shuningdek, ular ketma-ket 15-mavsum UEFA Chempionlar Ligasida ishtirok etishdi,[99] yarim finalda „Bavariya“ga penaltilar seriyasida 3:3 hisobida magʻlub boʻldi. Madrid klubi Ispaniya kubogiga amaldagi chempion sifatida kirdi, ammo chorak finalda „Barselona“ga umumiy hisobda 3:4 hisobida magʻlub boʻldi. Oʻsha mavsumda Krishtianu Ronaldu Ispaniya chempionati tarixidagi eng tez 100 ta gol urgan futbolchiga aylandi. 92 oʻyinda 101 ta gol urgan Ronaldu 105 oʻyinda 100 ta gol urgan „Real Madrid“ afsonasi Ferens Pushkashni ortda qoldirdi. Ronaldu bir yil ichida urilgan individual gollar boʻyicha yangi klub belgisini oʻrnatdi (60) va bir mavsumda barcha 19 raqib jamoalari darvozasiga gol urgan birinchi futbolchiga aylandi[100][101].

José Mourinho, 2010—2013-yillarda klub bosh murabbiyi.

„Real Madrid“ 2012/2013-yilgi mavsumni Ispaniya Superkubogida „Barselona“ni mehmonda magʻlub etish bilan boshladi. Biroq superkubok ularning barchasida gʻalaba qozonishga yaqin boʻlishiga qaramay, mavsumdagi yagona sovrini boʻlib chiqdi. „Real“ 85 ochko jamgʻarib, La Ligada „Barsa“ga ikkinchi oʻrinni egalladi va ketma-ket uchinchi yil UEFA Chempionlar Ligasining yarim finaliga chiqdi va u yerda „Borussiya Dortmund“ umumiy hisobda 3:4 hisobida magʻlub boʻldi. Madrid ham Ispaniya Kubogining 32-turidan oʻrin oldi va finalgacha unutilmas yoʻlni bosib oʻtdi, bunda ular yarim finalda „Barselona“ni magʻlub etib, „Atletiko Madrid“ga 1:2 hisobida magʻlub boʻlishdi. „Real Madrid“ mavsum davomida „Blaugrana“ bilan olti marta toʻqnash keldi va uchta gʻalaba, ikkita durang va bir magʻlubiyat bilan qaytdi. Mavsumning eng muhim transferi Luka Modrichning „Tottenxem“dan 33 million funt sterlingga qoʻshilishi boʻldi[102]. Qirol kubogi finalida „Atletiko“ga magʻlub boʻlganidan soʻng, Peres mavsum oxirida Joze Mourinoni „oʻzaro kelishuv“ asosida tark etishini eʼlon qildi[103].

La Decima va Chempionlar Ligasi ustunligi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
2014-yil UEFA Chempionlar Ligasi finali boshlang'ich tarkibi, Bale, Benzema va Cristiano Ronaldoning oldingi uchligi (BBC nomi)
"Real Madrid" futbolchilari klubning 2014-yilda Yevropa kubogi/Chempionlar ligasidagi tarixiy oʻninchi gʻalabasini (La Decima) nishonlashmoqda.

2013-yilning 25-iyunida Carlo Ancelotti Mourinoning oʻrniga „Real Madrid“ bosh murabbiyi boʻldi va uning yordamchilaridan biri Zinedine Zidane bilan 3 yillik shartnoma imzoladi[104]. 2013-yilning 1-sentyabrida „Tottenxem“dan uzoq kutilgan Gareth Bale transferi eʼlon qilindi. Xabar qilinishicha, uelslik futbolchining transferi yangi jahon rekordi boʻlib, uning transfer narxi 100 million yevroga baholangan[105]. Anchelotti klubdagi birinchi mavsumida „Real Madrid“ qitʼa trebllari uchun uchta frontda ham kurashdi. Liga kampaniyasida bir necha bor peshqadam boʻlishiga qaramay, Madrid yakunda uchinchi oʻrinni egalladi („Barselona“ bilan ochkolar darajasi va shahar boʻylab raqiblari „Atletiko Madrid“dan 3 ta ortda), jami 87 ochko toʻpladi va 104 gol urdi[106]. Bu vaqtga kelib, Los Blankos aprel oyida „Barselona“ga qarshi Ispaniya kubogini qoʻlga kiritgan edi, Beyl gʻoliblikni qoʻlga kiritdi[107]. Yirik yutuq UEFA Chempionlar Ligasida boʻldi, oʻn ikki yildan soʻng „Real“ yarim finalda amaldagi chempion „Bavariya“ni umumiy hisobda 5:0 hisobida magʻlub etib, finalga qaytdi[108]. Finalda ular oʻsha paytdagi liga gʻolibi „Atletiko Madrid“ni 4:1 hisobida magʻlub etishdi. Oʻzining oʻninchi Yevropa kubogini (2002-yildan beri birinchi marta) qoʻlga kiritish va oʻnta Yevropa kubogi/Chempionlar ligasida gʻolib chiqqan birinchi jamoa boʻlish, bu yutuq „La Décima“ (ispancha: "Oʻninchi, " [la ˈðethima]).[109] „Real“ning Beyl, Benzema va Krishtianudan iborat hujum triosi BBC nomini oldi, mavsumni 97 gol bilan yakunladi[110].

2014-yilgi Chempionlar ligasida gʻalaba qozongandan soʻng, „Real Madrid“ darvozabon Keylor Navas, yarim himoyachi Toni Kroos va hujumkor yarim himoyachi James Rodríguez bilan shartnoma imzoladi[111]. Avgust oyida madridliklar 2014-yilgi UEFA Superkubogida „Sevilya“ga qarshi oʻyinda gʻalaba qozondi, bu klubning 79-rasmiy kubogi boʻldi[112] 2014-yil yozgi transfer oynasining soʻnggi haftasida „Real Madrid“ oʻtgan mavsumdagi muvaffaqiyatlari uchun kalit boʻlgan ikki futbolchini sotdi: Xabi Alonsoni „Bavariya“ga va Angel Di Mariani „Manchester Yunayted“ga. Klubning bu qarori bahs-munozaralarga sabab boʻldi, Cristiano Ronaldo: „Agar men rahbar boʻlganimda, balki boshqacha qilgan boʻlardim“ degan edi, Carlo Ancelotti esa „Biz yana noldan boshlashimiz kerak“ deb tan oldi[113].

2014/2015-yilgi mavsumni sekin boshlagandan soʻng, „Real Madrid“ rekord darajadagi 22 oʻyinlik gʻalabali seriyani davom ettirdi, bu „Barselona“ va „Liverpul“ga qarshi gʻalabalarni oʻz ichiga oldi va 2005/2006-yilda Frank Raykard boshchiligidagi „Barsa“ tomonidan oʻrnatilgan ketma-ket 18 ta gʻalabadan iborat oldingi Ispaniya rekordini ortda qoldirdi[114]. Dekabr oxirida Madridning „Real“ klubi finalda San-Lorensoni 2:0 hisobida magʻlub etib, ilk klublar oʻrtasidagi jahon chempionatini qoʻlga kiritdi[115]. Gʻalabali seriya 2015-yilning dastlabki oʻyinida „Valensiya“ga magʻlub boʻlish bilan yakunlandi va klub ketma-ket 24 gʻalabadan iborat jahon rekordini yangilash uchun ikkita kamlik qildi[116]. Madrid klubi La Liga va UEFA Chempionlar Ligasi uchun ham oxirigacha kurashgan edi, ammo yakunda ligani 92 ochko bilan yakunladi, uch marta gʻalaba qozongan „Barselona“dan ikki ochko ortda qoldi va „Yuventus“ga umumiy hisobda 2:3 hisobida magʻlub boʻldi. Chempionlar ligasi yarim finali.[117] Ronaldu mavsumni 48 ta gol urib, toʻrtinchi marta Yevropaning „Oltin butsasini“ qoʻlga kiritdi va barcha musobaqalarda 61 ta gol urib, 2011-yildan 2012-yilgacha boʻlgan rekordini yangiladi[118]. Umuman olganda, jozibali hujumkor futbol oʻynashiga va ligada 118 ta gol bilan Yevropaning eng koʻp gol urgan jamoasi boʻlishiga qaramay,[119] Bir nechta kichik magʻlubiyatlar „Real“ning mavsumni mumkin boʻlgan oltita sovrindan ikkitasi bilan yakunladi degani edi, bu esa 2015-yilning 25-mayida Karlo Anchelottining ishdan boʻshatilishiga sabab boʻldi[120][121].

2015-yil 3-iyunda Rafael Benites 2015/2016-yilgi mavsum uchun „Real Madrid“ning yangi bosh murabbiyi etib tasdiqlandi va uch yillik shartnoma imzoladi[122]. „Real Madrid“ 11-turda „Sevilya“ga 3:2 hisobida magʻlub boʻlgunga qadar ligada magʻlub boʻlmadi. „Barselona“ga qarshi mavsumning ilk „klasikosida“ 0:4 hisobida magʻlub boʻldi. Balki uning hukmronligi La Ligada ham, Chempionlar Ligasida ham qoʻlga kiritilgan koʻplab gʻalabalar (6:0 – „Espanyol“, 8:0 – „Malmyo“, 10:2 va „Rayo Valyekano“ va boshqalar) bilan esga olinadi. Ispaniya kubogi 32-turida „Real“ „Kadis“ga qarshi oʻyinda 3:1 hisobida gʻalaba qozongan oʻyinda tasodifan nomaqbul oʻyinchini maydonga tushirdi va prezident Peresning noroziligiga qaramay, ikki kundan keyin musobaqa hakami tomonidan turnirdan diskvalifikatsiya qilindi[123][124][125]. Ayni paytda madridliklar 16 ochko va +16 toʻp farqi bilan UCL guruhida bemalol peshqadamlik qildi. Benites 2016-yilning 4-yanvarida tarafdorlar orasida mashhur emasligi, futbolchilardan noroziligi va top-jamoalarga qarshi oʻyinda yaxshi natijalarga erisha olmagani kabi ayblovlar tufayli oʻz vazifasidan ozod etilgan edi[126]. Benitesning ketishi Zinedin Zidanning birinchi bosh murabbiylik lavozimiga koʻtarilishi bilan birga eʼlon qilindi[127]. Zidan qoʻl ostida madridliklar vaziyatni oʻz foydasiga oʻzgartirishga muvaffaq boʻldi va yakunda Chempionlar ligasida gʻalaba qozondi, buni hech kim kutmagandi. Eʼtiborga molik natijalar orasida rekord darajadagi gʻalabalar seriyasini davom ettirayotgan amaldagi trebl gʻolibi „Barselona“ ustidan 2:1 hisobida gʻalaba qozonish, Chempionlar Ligasi chorak finalida „Volfsburg“ga qarshi ajoyib qaytish (mehmonda 0:2 hisobida magʻlub boʻlgan „Madrid“ magʻlub boʻldi. Krishtianu Ronalduning xet-triki evaziga oʻz maydonida 3:0 hisobida gʻalaba qozondi), shuningdek, liga kampaniyasini yakunlash uchun 12 oʻyinlik gʻalabali seriya, yaʼni „Real“ 90 ochko bilan ikkinchi oʻrinni egalladi va chempion „Barselona“dan atigi bir ochko ortda qoldi. , chempionlikni qoʻlga kiritish va jarayondagi 12 ochkolik kamomadni yengib oʻtishga juda yaqin turibdi[128]. Nihoyat, 28-may kuni „Real Madrid“ oʻn birinchi Chempionlar Ligasi gʻolibligi finalda 1:1 hisobida durang oʻynagan „Atletiko Madrid“ ustidan penaltilar seriyasida 5:3 hisobidagi gʻalaba evaziga qoʻlga kiritildi va bu yutuq „La Undécima“ deb nomlandi[129][130][121].

2016/2017-yilgi La Liga chempioni „Real Madrid“ chempionlikni Madrid jamoasi prezidenti Kristina Cifuentes bilan nishonladi.
Zinedin Zidan va „Real Madrid“ futbolchilari 2017 yil may oyida La Ligadagi 33-gʻalabasidan keyin Madrid meri Manuela Karmena bilan

„Real Madrid“ oʻzining 2016/2017-yilgi mavsumini Zidanning klub boshqaruvidagi ilk toʻliq mavsumi boʻlishi kerak edi, 2016-yilgi UEFA Superkubogida „Sevilya“ga qarshi oʻyindagi gʻalaba bilan boshladi[131]. 2016-yil 10-dekabr kuni Madrid klubi ketma-ket 35-uchrashuvini magʻlubiyatsiz oʻtkazdi va bu klub rekordini oʻrnatdi[132]. 2016-yil 18-dekabr kuni klub 2016-yilgi klublar oʻrtasidagi jahon chempionati finalida Yaponiyaning „Kashima Antlers“ jamoasini 4:2 hisobida magʻlub etdi[133]. 2017-yil 12-yanvar kuni Ispaniya Kubogi 1/8 finalining javob oʻyinida „Sevilya“ga qarshi oʻyinda 3:3 hisobida durang oʻynagan Madrid jamoasi umumiy 6:3 hisobida gʻalaba qozonib, chorak finalga yoʻl oldi va magʻlubiyatsiz seriyasini 40 ta oʻyinga yetkazdi va „Barselona“ni yangiladi. Oʻtgan mavsumdagi barcha musobaqalarda magʻlub boʻlmagan 39 ta oʻyindan iborat Ispaniya rekordi.[134] Ularning magʻlubiyatsiz seriyasi uch kundan soʻng La Ligada xuddi shu raqibga safarda 1:2 hisobida magʻlub boʻlganidan keyin yakunlandi[135]. Oʻshanda jamoa „Celta Vigo“ga umumiy hisobda 3:4 hisobida Ispaniya kubogidan chiqib ketgan edi. Biroq, bu siljishlar mavsumning umumiy traektoriyasiga taʼsir qilmadi. May oyida madridliklar 33-marta rekord darajadagi chempionlikni qoʻlga kiritdi, bu jarayonda 93 ochko jamgʻarib, besh yil ichida birinchi chempionlikni qoʻlga kiritdi[136]. 2017-yil 3-iyun kuni Chempionlar ligasi finalida klubning „Yuventus“ ustidan qozonilgan gʻalabasi natijasida „Real Madrid“ UEFA Chempionlar Ligasi davrida oʻz unvonini muvaffaqiyatli himoya qilgan birinchi jamoa boʻldi va 1989-yilda Milandan keyin musobaqada ketma-ket chempionlikni qoʻlga kiritgan birinchi jamoa boʻldi. 1990 yil, oʻshanda turnir Yevropa kubogi sifatida tanilgan. „Real Madrid“ chempionligi 12-chi boʻldi, bu rekordni uzaytirdi va toʻrt yil ichida uchinchi boʻldi. Yutuq „La Duodécima“ nomi bilan ham tanilgan[137]. 2016/2017-yilgi mavsum „Real Madrid“ tarixida qoʻlga kiritilgan sovrinlar (mumkin beshtasidan toʻrttasi) boʻyicha eng katta kampaniya boʻldi, keyinchalik bu yutuq 2017/2018-yilgi mavsumda tenglashtiriladi[138].

„Real“ 2017/2018-yilgi mavsumni „Manchester Yunayted“ ustidan 2:1 hisobida gʻalaba qozonib, ketma-ket ikkinchi va toʻrtinchi umumiy UEFA Superkubogini qoʻlga kiritish bilan boshladi[139]. Besh kundan soʻng, „Real Madrid“ Ispaniya Superkubogi-2017ning birinchi oʻyinida „Barselona“ni „Kamp Nou“da 3:1 hisobida magʻlub etdi va javob oʻyinida „Barsa“ni 2:0 hisobida magʻlub etdi va El Klassikodagi ketma-ket 24 oʻyinda gol urish rekordini tugatdi va gʻalaba qozondi. mavsumning ikkinchi kubogi[140]. 2017-yilning 16-dekabr kuni „Real“ FIFA klublar oʻrtasidagi jahon chempionati finalida Braziliyaning „Gremio“ klubini 1:0 hisobida magʻlub etdi va kubokni oʻzida saqlab qolgan birinchi jamoaga aylandi[141]. 2017-18 yilgi UEFA Chempionlar Ligasida Madrid yana bir bor finalga yoʻl oldi, u yerda „Liverpul“ni 3:1 hisobida magʻlub etib, Chempionlar Ligasi davrida ketma-ket uchta chempionlikni qoʻlga kiritgan birinchi klubga aylandi, shuningdek, ketma-ket uchta chempionlikni qoʻlga kiritgan birinchi jamoaga aylandi. 1976 yilda „Bavariya“dan beri Yevropa kubogi/Chempionlar ligasida. Bu kubok Madridning besh yil ichida toʻrtinchi gʻalabasi va ketma-ket sakkizinchi yarim finaldagi ishtiroki boʻldi. 31-may kuni, finalda gʻalaba qozonganidan atigi besh kun oʻtib, Zidan „Real Madrid“ bosh murabbiyligidan isteʼfoga chiqishini eʼlon qildi va klubni „oʻzgartirish zarurati“ bilan izohladi[142][143]. Zidan va Ronalduning ketishi bilan toʻrtta Chempionlar Ligasi, ikki marta La Liga, ikki marta Ispaniya kubogi, ikki marta Ispaniya Superkubogi, uchta UEFA Superkubogi va uchta FIFA klublar oʻrtasidagi jahon chempionati gʻolibi boʻlgan Ikkinchi Galaktiko davri yakunlandi. Blaugrana tarixdagi eng katta isteʼdodlar toʻplami bilan maqtansa ham, jamoa „Barselona“ning ustunligini tugatishda muhim rol oʻynadi.,[144] va Yevropa sahnasida kataloniyaliklarga soya soldi[145]. „Real Madrid“ ushbu toʻqqiz yil davomida oʻzining liga kampaniyalarida biroz omadsiz boʻlib, 96, 92 (ikki marta) va 90 ochko bilan ikkinchi oʻrinni egalladi, shuningdek, 87 ochko bilan uchinchi oʻrinni egalladi, liga gʻoliblaridan atigi uchtasi kam[92].

Ronaldu ketganidan keyin

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Real Madridning 1929—2023-yillardagi ligadagi oʻyinlari jadvali

2018-yil 12-iyun kuni „Real Madrid“ Ispaniya terma jamoasi bosh murabbiyi Xulen Lopetegini yangi bosh murabbiy etib tayinladi. U 2018-yilgi futbol boʻyicha jahon chempionatidan soʻng rasman oʻzining menejerlik faoliyatini boshlashi maʼlum qilingandi. Biroq, Ispaniya terma jamoasi musobaqadan bir kun oldin Lopetegini klub bilan hech qanday maʼlumot bermasdan turib, muzokara olib borganini aytib, isteʼfoga chiqardi.[146][147] Keyin klub 2018-yilning yozida tarkibni qayta shakllantirishni boshladi, jumladan Krishtianu Ronalduni „Juventus“ga 117 million yevroga sotishdi..[148] Madridliklar 2018/2019-yilgi mavsumdagi faoliyatini Atletiko Madridga 2:4 hisobida magʻlub boʻlishdan boshladilar. 2018-yilgi UEFA Superkubogida. 28-oktyabr kuni „El Klassiko“da „Barselona“ga 1:5 hisobida magʻlub boʻlgan va oʻn oʻyindan soʻng bor-yoʻgʻi 14 ochko bilan „Real“ni toʻqqizinchi oʻrinda qoldirgan Lopetegi bir kundan keyin isteʼfoga chiqarilib, oʻsha paytdagi „Kastilya“ bosh murabbiyi Santyago Solari almashtirildi[149]. 2018-yil 22-dekabr kuni Madridning „Real“ klubi klublar oʻrtasidagi jahon chempionatida „Al-Ayn“ni 4:1 hisobida magʻlub etdi va toʻrtta chempionlik unvoniga ega boʻldi[150]. Biroq ular keyinroq Qirol kubogining yarim final bosqichida „Barselona“ga umumiy hisobda 1:4 hisobida magʻlub boʻlishdi. 2019-yilning 5-mart kuni „Real“ oʻz maydonida „Ayaks“dan 1:4 (umumiy hisobda 3:5) hisobida magʻlub boʻldi va ketma-ket sakkizta yarim final oʻyinidan soʻng Chempionlar ligasining 1/8 final bosqichidan chiqib ketdi. 2019-yilning 11-martida „Real Madrid“ Solarini isteʼfoga chiqardi va Zidanni klub bosh murabbiyligiga qayta tikladi[151]. Madrid mavsumni 68 ochko va +17 toʻp farqi bilan yakunladi, bu mos ravishda 2001-02 va 1999-2000 yillardagi eng past natijadir[152].

2019-yilning yozida madridliklar Eden Azar, Luka Yovich, Eder Militao, Ferland Mendi, Rodrigo, Reyner va boshqa futbolchilarni jami 350 million yevroga sotib oldilar[153]. 2020-yil 12-yanvar kuni Ispaniya Superkubogi finalida Madridliklar shaharlararo raqibi „Atletiko Madrid“ni penaltilar seriyasida magʻlub etib, oʻn birinchi chempionlikni qoʻlga kiritdi[154]. 2020-yil mart oyida COVID-19 epidemiyasi sababli uch oylik tanaffusdan soʻng, La Liga iyun oyida qayta boshlandi va Madrid ketma-ket oʻnta oʻyinda gʻalaba qozonib, jami 87 ochko toʻplab, jamoaning 34-liga chempionligini qoʻlga kiritgan[155]. Musobaqa iyun oyida qayta boshlanganidan va 2020/2021-yilgi mavsum oxirigacha „Real“ vaqtinchalik „Alfredo Di Stefano“ stadionida uy uchrashuvlarini oʻtkazdi, Santyago Bernabeuda esa keng koʻlamli taʼmirlash ishlari olib borildi[156][157]. 2020-yil 12-yanvarda „Real Madrid“ „Atletiko“ni penaltilar seriyasida magʻlub etib, oʻn birinchi marta Ispaniya Superkubogi gʻolibligini qoʻlga kiritdi. 2020-yilning mart oyida boshlangan COVID-19 pandemiyasi tufayli uch oylik tanaffusdan soʻng, „Real Madrid“ iyun oyida 34-liga chempionligini qoʻlga kiritish uchun liga tiklanganidan beri ketma-ket 10 ta gʻalaba bilan qaytdi . 2021-yil 19-aprelda klub boshqa 11 klub bilan birgalikda Superliganing bir qismi ekanligini eʼlon qildi. Ammo oradan bir-ikki kun oʻtib, muxlislarning noroziligi tufayli klublar birin-ketin ligani rasman tark eta boshladi. Real Madrid va yana 3 ta klub muzokaralarni davom ettirdi . Klub chempionat mavsumini „Atletiko Madrid“dan bir ochko ortda qoldirib, ikkinchi oʻrinda yakunladi va 2020/21-yilgi Chempionlar ligasida jamoa kubok sohibi „Chelsi“ga yutqazib, yarim finalga chiqdi.

Keyingi ichki muvaffaqiyat va La Decimocuarta

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"Real Madrid" futbolchilari 2022-yil 29-may kuni Chempionlar Ligasidagi gʻalabaning ertasiga dublni nishonlashmoqda

Zidan 2021-yilning 27-mayida oʻsha mavsumda sovrinsiz qolganidan soʻng jamoani ikkinchi marta tark etdi[158]. Carlo Ancelotti 2021/2022-yilgi mavsumda jamoani boshqargan[159]. Jamoani kuchaytirishga Fransiyaning „Renn“ klubining yosh yarim himoyachisi Eduardo Kamavinga va „Bavariya“ning avstriyalik himoyachisi David Alaba kirdi. Ichki jabhada La Liga va Ispaniya Superkubogini qoʻlga kiritishi mumkin boʻlgan uchta sovrindan ikkitasini qoʻlga kiritgan[160][161][162]. Shunday qilib, Anchelotti Madrid jamoaida mavjud boʻlgan oltita eng yaxshi sovrinni qoʻlga kiritdi[163]. Chempionlar ligasida Madrid barcha davrlarning eng esda qolarli oʻyinlaridan birini oʻtkazgan[164], turnirdan oldingi favorit Paris Saint-Germain F. C.ni magʻlub etgan[165][166]. Shuningdek musoboqa davomida amaldagi chempion va favorit jamoalardan „Chelsi“[167], Premyer-liga chempioni va asosiy favorit Manchester City jamoasini[168] va finalda yana bir bor ingiliz jamoasi va favorit sifatida koʻrilgan Liverpulga qarshi oʻyinlarda muvaffaqiyatga erishgan[169] 2018-yilgi finalda toʻqnash ikki jamoa[170] oʻrtasidagi baxsni Vinisiusning yagona goli hal qildi. Oʻyin yakunida „Los Blankos“ uchun 14-yevrokubokni nishonladi, bu toʻqqiz yil ichida beshinchi va Anchelotti uchun ikkinchisi boʻldi[171][172]. Shuningdek, „Real“ oʻzining Yevropadagi toʻrtinchi dubliga erishdi (1956/1957, 1957/1958 va 2016/2017). „Real“ Chempionlar ligasi tarixidagi eng koʻp sovrindor jamoa sifatidagi maqomiga ega boʻlishiga qaramay, oʻsha yilgi mavsumida gʻalaba qozonish imkoniyati yuqori baxolanmagan va ularning gʻalaba qozonish ehtimoli koʻpchilik uchun kutilmagan voqea sifatida qabul qilingan[173]. 2022-yil 10-avgust kuni „Real Madrid“ UEFA Superkubogi-2022 uchrashuvida Frankfurtning „Ayntraxt“ klubini 2:0 hisobida magʻlub etdi va shu tariqa „Barselona“ va „Milan“ni tenglashtirib, ushbu turnirdagi 5-chempionligini qoʻlga kiritdi. Va shuningdek uning ashaddiy muhlislari o'zbek qizlaridir

Ramz va ranglar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Birinchi gerb oq koʻylakdagi toʻq koʻk rangdagi Madrid Club de Fútbol uchun „MCF“ klubning uchta bosh harflarining yozuvu dekorativ kesishmasidan iborat oddiy dizaynga ega edi. Tilning birinchi oʻzgarishi 1908-yilda harflar yanada soddalashtirilgan shaklni qabul qilib, doira ichida paydo boʻlganida sodir boʻldi[174]. Gerb konfiguratsiyasidagi navbatdagi oʻzgarish 1920-yilda Pedro Parages prezident boʻlgunga qadar sodir boʻlmadi. Oʻsha paytda qirol Alfonso XIII klubga oʻzining qirollik homiyligini berdi, bu esa „Real Madrid“, yaʼni „Qirollik“ unvoni koʻrinishiga keldi[175]. Shunday qilib, Alfonsoning toji tojga qoʻshildi va klub oʻzini Real Madrid Club de Fútbol deb nomladi[174].

1931-yilda monarxiyaning tugatilishi bilan barcha qirollik ramzlari (tojdagi toj va Real unvoni) yoʻq qilindi. Toj oʻrnini Kastiliya mintaqasining qora tut bogʻi egalladi[176]. 1941-yilda, fuqarolar urushidagi millatchilar gʻalabasidan ikki yil oʻtgach, frankoistik rejim gerbning „Real toji“ yoki „Qirollik toji“ni tikladi, shu bilan birga Kastiliyaning tut chizigʻi ham saqlanib qoldi[177][178]. Bundan tashqari, butun gerb toʻliq rangda boʻlib, eng koʻzga koʻringani oltin edi va klub yana oʻzining „Real Madrid Club de Fútbol“ nomini oldi[174]. Eng soʻnggi oʻzgartirish 2001-yilda klub XXI asrda oʻzini yaxshiroq joylashtirishni va oʻz gerbini yanada standartlashtirishni xohlaganida sodir boʻldi. Oʻzgartirishlardan biri tut chizigʻini yanada koʻkishroq soyaga oʻzgartirish edi[174].

1964-yilda Real Madrid. Los Blancos (Oqlar) laqabli klub 1925-yilda bir mavsumdan tashqari butunlay oq rangli uy libosini kiygan.

„Real Madrid“ klub tarixi davomida oʻzining uy libosi uchun oq futbolkani saqlab kelgan. Biroq, bir mavsum bor edi, u mavsumda koʻylak ham, shortik ham oq emas edi. Bu jamoa prezidenti Juan Padrós tomonidan oʻzining sayohatlaridan birida uchrashgan, oʻzining nafisligi va sport mahorati bilan mashhur boʻlgan oʻsha davrdagi eng mashhur jamoalardan biri boʻlgan „Korintian“ ingliz jamoasi sharafiga qilingan tashabbus edi. „Real Madrid“ Angliya jamoasini takrorlash maqsadida qora shortilar kiyishga qaror qilindi. Bu esa Madridning asl oq libosini ham ilhomlantirdi, ammo tashabbus bor-yoʻgʻi bir yil davom etdi. Madridda 1:5 va Kataloniyada 2:0 hisobida „Barselona“ jamoasidan magʻlubiyatga uchragan va kubokdan chiqarib yuborilganidan soʻng, prezident Parages oq libosga qaytishga qaror qildi va boshqa forma omadsizlik keltirdi deb daʼvo qildi[note 3]. 1940-yillarning boshlariga kelib, menejer koʻylakning tugmachalarini va chap koʻkrakdagi klub gerbini qoʻshib, toʻplamni yana oʻzgartirdi, shu vaqtdan beri klub libosi shunday saqlanib qolgan. 1947-yil 23-noyabrda „Metropolitano“ stadionida „Atlético Madrid“ga qarshi oʻyinda „Real Madrid“ raqamlangan futbolkalarni kiygan birinchi ispan jamoasi boʻlgan. Angliyaning „Lids Yunayted“ klubi oʻtgan asrning 60-yillarida oʻzining koʻk rangli koʻylagini doimiy ravishda oq rangga almashtirgan va bu davrning „Real Madrid“ jamoasiga taqlid qilgan[179].

„Real“ning anʼanaviy mehmondagi ranglari hammasi koʻk yoki toʻliq binafsha. Replika toʻplami bozori paydo boʻlgandan beri klub qizil, yashil, toʻq sariq va qora kabi turli xil rangli dizaynlarni ham chiqardi. Klub formasini Adidas kompaniyasi ishlab chiqaradi, uning shartnomasi 1998-yildan beri davom etib kelmoqda[180][181]. „Real Madrid“ning birinchi futbolka homiysi Zanussi 1982/1983, 1983/1984 va 1984/1985 mavsumlari uchun kelishib oldi. Shundan soʻng, 1992-yilda Teka bilan uzoq muddatli shartnoma imzolanishidan oldin, klub Parmalat va Otaysa tomonidan homiylik qilingan[182][183]. 2001-yilda „Real Madrid“ Teka bilan shartnomasini yakunladi va klub yangi mavsumda veb-saytini reklama qilish uchun libosning old qismida Realmadrid.com logotipidan foydalangan. Keyinchalik, 2002-yilda Siemens bilan shartnoma imzolandi va 2006-yilda klub futbolkasida BenQ Siemens logotipi libosning old qismi paydo boʻlgan[184] 2007-yildan 2013-yilgacha Real Madridning futbolka homiysi BenQ Siemens kompaniyasining iqtisodiy muammolaridan keyin bwin.com boʻlgan[185][186]. Fly Emirates 2013-yilda ularning futbolka homiysiga aylandi va 2017-yilda klub avialayner bilan homiylikni yangiladi va 2022-yilgacha, yiliga 70 million yevrolik shartnoma imzolagan[187]. 2022-yilda shartnoma yana 2026 yilgacha uzaytirilgan[188]. 2015-yilda Madrid Adidas bilan yangi oʻn yillik shartnoma imzoladi, uning umumiy qiymati 850 million funt sterling (1 milliard yevro) boʻlib, klub bir mavsumda 59 million funt sterling (64 million yevro) ishlab topdi. Shartnomada, agar „Real Madrid“ yevrokuboklarga chiqa olmasa yoki La Ligadan tushib qolsa, istalgan vaqtda shartnomada koʻrsatilgan mukofotlarni kamaytirish yoki shartnomani bekor qilish bandi mavjud[189].

Toʻplam yetkazib beruvchilar va koʻylak homiylari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"Real Madrid" futbolkasi (2015-yilda Luka Modrić kiygan) Adidas kompaniyasi tomonidan ishlab chiqarilgan, Emirates futbolka homiysi.
Davr Ishlab chiqaruvchisi Koʻylak homiysi
1981-1982 Adidas
1982-1985 Zanussi
1985-1989 Hummel Parmalat
1989-1991 Reny Picot
1991-1992 Otaysa
1992-1994 Teka
1994-1998 Kelme
1998-2001 Adidas
2001-2002 Realmadrid.com[note 4]
2002-2005 Siemens mobile
2005-2006 Siemens
2006-2007 BenQ-Siemens
2007-2013 bwin
2013-0000 Emirates

Toʻplam bitimi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Toʻplam yetkazib beruvchi Davr Shartnoma

eʼlon qilingan davr

Shartnoma

davomiyligi

Qiymat Eslatma
1998-hozirgacha
2015-2020 (6 yil) Jami 1 milliard[190]
8 May 2019
2020-2028 (8 yil)[191] Jami 1.1 milliard[192]

Eslatma: muddatidan oldin tugatish bandlari jamoaning ishiga qarab istalgan vaqtda faollashtirilishi mumkin.


Santiago Bernabéu
Sigʻimi 85,000[6]
Maydon oʻlchami 107 m × 72 m (351 ft × 236 ft)[193]
Konstruksiya
Buzilgan joy 27 October 1944
Ochilgan 14 December 1947
Arxitektor Manuel Muñoz Monasterio, Luis Alemany Soler, Antonio Lamela
Santyago Bernabeu stadioni ichida

Bir necha maydonlarni uy maydon sifatida foydalanganidan soʻng, jamoa 1912-yilda Campo de OʻDonnellga koʻchib oʻtdi, u 11 yil davomida oʻzining uy stadioni boʻlib qoldi. Bu davrdan soʻng klub bir yilga 8000 tomoshabinga moʻljallangan kichik maydon boʻlgan Campo de Ciudad Linealga koʻchib oʻtgan. Shundan soʻng, „Real Madrid“ oʻz uy uchrashuvlarini 1923-yil 17-mayda „Nyukasl Yunayted“ga qarshi oʻyin bilan ochilgan Estadio Chamartinda oʻtkazishni boshlagan[194]. 22 500 tomoshabinga moʻljallangan ushbu stadionda „Real Madrid“ oʻzining birinchi Ispaniya chempionligini nishonladi. 1943-yilda prezident Santyago Bernabeu Chamartinni klub ambitsiyalari uchun etarlicha katta emas deb qaror qildi va shu sababli yangi stadion qurildi va 1947-yil 14-dekabrda ochildi[195]. Dastlab Nuevo Chamartin nomi bilan tanilgan stadion 1955-yilda Bernabeu sharafiga oʻzgartirilgan va hozirgi kungacha uning nomini saqlab kelmoqda. Bernabeudagi birinchi oʻyin Madrid va Portugaliyaning „Belenenses“ klubi oʻrtasida kechdi va „Los Blancos“ 3:1 hisobida gʻalaba qozondi va Sabino Barinaga birinchi golni urdi.

Stadion sigʻimi tez-tez oʻzgarib turdi va 1953-yildagi kengayishdan keyin 120 000 ga yetdi[196]. Oʻshandan beri modernizatsiya tufayli bir qator qisqartirishlar boʻldi (oxirgi turish joylari 1998/1999-yillarda UEFA qoidalariga muvofiq Yevropa musobaqalarida oʻyinlarda tik turib tomosha qilinadigan joylar taqiqlagan edi)[196]. Hozirgi sigʻimi 81 044 tomoshabin. „Real Madrid“ Yevropada oʻrtacha tomoshabinlar soni boʻyicha „Borussiya Dortmund“, „Barselona“ va „Manchester Yunayted“dan keyin toʻrtinchi oʻrinda turadi[197][198][199].

Bernabeuda 1964-yilgi UEFA Yevropa chempionati finali, 1982-yilgi FIFA Jahon kubogi finali, 1957, 1969, 1980 va 2010-yilgi Yevropa kubogi/Chempionlar ligasi finali oʻtkazilgan[200]. Stadionning 10-qator boʻylab oʻz nomi bilan atalgan Madrid metro bekati bor. 2007-yil 14-noyabrda Bernabeu UEFA tomonidan Elit futbol stadioni maqomiga koʻtarilgan[201]

2006-yil 9-may kuni „Real Madrid“ odatda mashgʻulotlar oʻtkazadigan „Real Madrid Siti“ da klub afsonasi Alfredo Di Stefano nomi bilan atalgan „Alfredo Di Stefano“ stadionining ochilish marosimi boʻlib oʻtdi. Dastlabki oʻyin „Real Madrid“ va „Reyms“ jamoalari oʻrtasida boʻlib oʻtdi, bu 1956-yilgi yevrokuboklar finalining revansh oʻyini edi. „Real Madrid“ oʻyinda 6-1 hisobida gʻalaba qozondi va gollarni Sergio Ramos, Antonio Kassano (2), Roberto Soldado (2) va José Manuel Juradolar kiritgan. Bu joy hozirda Madriddan tashqarida, Valdebebasda joylashgan klubning mashgʻulot majmuasi boʻlgan Ciudad Real Madridning bir qismidir. Stadion sigʻimi 5000 kishiga moʻljallangan va u „Real Madrid Castilla“ jamoasining uy maydoni hisoblanadi[202]. 2019/2020-yilgi mavsumning oxirgi qismida va 2020/2021-yilgi mavsum davomida stadion COVID-19 pandemiyasi qoʻzgʻatgan cheklovlar va Santyago Bernabeuning keng koʻlamli taʼmirlanishi kombinatsiyasi tufayli birinchi jamoaning uy oʻyinlariga mezbonlik qildi[203].

Santyago Bernabeuning soʻnggi taʼmirlanishi qoʻshimcha qavat qoʻshilishi bilan sigʻimni taxminan 4000 ga oshirib, uni deyarli 85 000 ga yetkazadi[204][205]. Bundan tashqari, balandlik ham oʻn metrga oshiriladi va yigʻiladigan tom, tortib olinadigan qadam va 360 daraja ekran oʻrnatiladi[206][207]. Ishlar 2019-yilda boshlangan va yangilangan stadion dastlab 2022-yilda ochilishi rejalashtirilgan edi; ammo, COVID-19 pandemiyasi va Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi taʼminot zanjirlarida jiddiy uzilishlarga olib keldi, bu esa klubni stadionning ochilishini 2023-yilga qoldirishga undadi[208][209].

Rekordlar va statistikalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Raul oʻyinlar soni boʻyicha „Real Madrid“ning barcha vaqtlardagi yetakchisi.

Raul 1994-yildan 2010-yilgacha 741 ta oʻyin oʻtkazgan „Real Madrid“da eng koʻp oʻyin oʻtkazish boʻyicha rekordchi hisoblanadi. Iker Casillas 725 ta oʻyin bilan ikkinchi, 710 marta oʻynagan kichik Manuel Sanchis ikkinchi oʻrinda turadi[210]. U darvozabonlar rekordi Iker Casillasga tegishli boʻlib, 725 ta maydonga tushgan.

Cristiano Ronaldo – „Real Madrid“ning rekord toʻpurari va La Liganing bir mavsumida barcha jamoalar darvozasiga gol urgan birinchi futbolchi.

Cristiano Ronaldo (2009-2018) „Real Madrid“ tarixidagi eng yaxshi toʻpurar boʻlib, 438 ta oʻyinda 450 ta gol urgan[211][212]. Yana olti nafar futbolchi „Real“ safida 200 dan ortiq gol urgan: Alfredo Di Stefano (1953-1964), Santillana (1971-1988), Ferenc Puskás (1958-1966), Ugo Sanches (1985-1992), Karim Benzema (0203)) va avvalgi gollar rekordchisi Raul (1994-2010). Cristiano Ronaldo 311 ta gol bilan La Liga tarixidagi barcha vaqtlardagi eng yaxshi toʻpurar boʻlishi bilan bir qatorda bir mavsumda ligada eng koʻp gol urish boʻyicha ham rekordchi (2014-15 yillarda 48 ta gol). Di Stefanoning 58 ta oʻyinda 49 ta gol urgani oʻn yillar davomida yevrokuboklar tarixidagi eng yuqori koʻrsatkich boʻlib kelgan, to 2005 yilda Rauldan oʻzib ketgan va hozirda Madridliklar safida 105 ta gol va 140 ta gol bilan Krishtianu Ronalduga tegishli. Klub tarixidagi eng tezkor gol (13 soniya) chililik Iván Zamorano tomonidan 1994-yil 3-sentyabrda Sevilyaga qarshi oʻyinda kiritilgan..[213]

Rasmiy ravishda, „Real Madrid“ oʻyini uchun uydagi eng koʻp tomoshabin koʻrsatkichi 83 329 kishini tashkil etadi, bu 2006-yilda Ispaniya kubogi oʻyinida edi. „Santyago Bernabeu“ning hozirgi rasmiy sigʻimi – 81 044 kishi[214]. 2007/2008-yilgi mavsumda klubning oʻrtacha tashrifi 76 234 nafarni tashkil etdi, bu Yevropa ligalaridagi eng yuqori koʻrsatkich[215]. „Real“ shuningdek, Ispaniya futbolida rekordlarni oʻrnatdi, xususan, eng koʻp ichki chempionlik (2021/2022-yil holatiga koʻra 35 ta) va ketma-ket eng koʻp gʻalaba qozongan (beshta, 1960/1965 va 1985/1990-yillarda).[1] 121 oʻyin bilan (1957-yil 17-fevraldan 1965-yil 7-martgacha) klub La Ligada oʻz maydonida magʻlubiyatsiz oʻyinlar soni boʻyicha rekord oʻrnatdi[216].

Gareth Bale 2013-yilda 100 million € evroga tushgan klubning qoʻshma rekordi hisoblanadi.

Klub, shuningdek, oʻn toʻrt marta Yevropa kubogi/UEFA Chempionlar ligasida gʻalaba qozonish boʻyicha rekordga ega[217] va eng koʻp yarim final oʻyinlari uchun (32). 2023-yil iyun holatiga koʻra, Krishtianu Ronaldu UEFA Chempionlar Ligasi tarixidagi eng yaxshi toʻpurar boʻlib, jami 140ta (141ta saralash oʻyinlari bilan birga) gollari, 105ta gollari „Real Madrid“da oʻynagan. Jamoa 1955/1956 dan 1969/1970 gacha boʻlgan 15 ta bilan Yevropa kuboklarida ketma-ket ishtirok etish boʻyicha rekord koʻrsatkichga ega (chempionlar ligasi boʻlgunga qadar)[218]. Klubning maydondagi rekordlari orasida 2014/1915-yilgi mavsumda barcha musobaqalarda 22 oʻyindan iborat gʻalabali seriya, Ispaniya rekordi va dunyo miqyosida toʻrtinchi oʻrinni egallagan[219]. Oʻsha mavsumda jamoa Chempionlar ligasida oʻnta oʻyin oʻtkazib, rekord darajadagi gʻalabali seriyani qayd etdi[220]. 2017-yil sentabr oyida klub oʻzining ketma-ket 73-oʻyinida gol urib, Pele oʻynagan Braziliyaning „Santos“ klubining rekordini takrorladi[221].

2009-yil iyun oyida klub „Manchester Yunayted“ yulduzi Krishtianu Ronalduni 94 million yevroga € (80 million funt £) sotib olib, futbol tarixidagi eng yuqori transfer narxi boʻyicha oʻzining rekordini yangiladi[222][223]. 2001-yilda Zinedin Zidanning „Juventus“dan „Real“ga oʻtgani uchun 77,5 million yevro € (100 milliard lira) toʻlangani avvalgi eng yuqori transfer narxi edi. Bu rekord (£ funt sterlingda) avvalroq 2009-yilning iyun oyida, bir necha kun davomida, „Real“ Kakani „Milan“ dan 67 million yevro (65 million funt) evaziga sotib olishga rozi boʻlganida yangilangan edi. 2013-yilda „Tottenxem“ futbolchisi Gareth Balening transferi yangi jahon rekordi boʻldi, uning transfer narxi taxminan 100 million yevroni tashkil qilgan. 2016-yil yanvarida Balening transferiga oid hujjatlar oshkor boʻlgan edi, bu esa transfer narxi 100 759 418 yevroni tashkil etgani haqidagi jahon rekordini tasdiqladi[224]. „Real Madrid“ 2019-yilda oʻzining rekordini takrorladi, oʻshanda klub „Chelsea“ jamoasidan Eden Hazardni 115 million evro evaziga sotib olgan edi[225]. Klubning rekord sotuvi esa 2018-yilning 10-iyulida, oʻshanda „Juventus FC“ klubi Cristiano Ronaldoni 117 million yevroga sotib olgan edi[226].

Qoʻllab-quvvatlash

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bernabeudagi abonementlar soni 65 000 tani tashkil etadi, qolgan oʻrindiqlar esa keng jamoatchilikka taqdim etiladi.

Koʻpgina uy uchrashuvlarida stadiondagi oʻrindiqlarning koʻp qismini mavsumiy chipta egalari egallaydi, ulardan bu koʻrsatkich 65 000 tani tashkil qiladi. Mavsumiy chipta egasi boʻlish uchun avvalo ijtimoiy yoki klub aʼzosi boʻlishi kerak. Aʼzolardan tashqari klub Ispaniya va butun dunyoda 1800 dan ortiq penyaga (rasmiy, klubga tegishli tarafdorlar guruhlari) ega. „Real Madrid“ Ispaniya futbolida oʻrtacha tomoshabinlar soni boʻyicha ikkinchi oʻrinda turadi va Bernabeuga muntazam ravishda 74 000 dan ortiq muxlislarni jalb qiladi. Dunyo miqyosida eng yaxshi qoʻllab-quvvatlanadigan jamoalardan biri boʻlgan Real Madrid 2017-yil aprel oyida Facebook’da 100 million muxlisni qamrab olgan birinchi sport jamoasi (va birinchi brend) boʻldi.

Real Madridning qattiq tarafdorlari Ultras Sur tarafdorlari yoki oddiygina Ultras tarafdorlari. Ular Barselonaning qattiq tarafdorlari Boixos Nois guruhiga oʻxshab, oʻzlarining haddan tashqari oʻng qanot siyosati bilan tanilgan. Ultras Surs boshqa oʻng qanot guruhlari, xususan, Latsio Irriducibili muxlislari bilan ittifoq tuzdi, shuningdek, chap qanot guruhlari bilan ham ittifoq tuzgan. Bir necha marta ular raqib futbolchilarini irqiy haqorat qilishgan va buning uchun UEFA tomonidan tergov qilingan. Florentino Peres ultrasni Bernabeuda taqiqlashni va ularning oʻrinlarini keng jamoatchilikka berishni oʻz zimmasiga oldi. Bu qaror Bernabeuning baʼzi sodiqlari uchun bahsli boʻldi, ammo buning natijasida oʻyinlarning jonli muhiti buziladi. Ultras bundan buyon Bernabeu tashqarisida norozilik namoyishlari oʻtkazdi va ularni qayta tiklashni va maydonga kirishga ruxsat berishni talab qilgan.

Rim papasi Fransiskning FIFA Klublar oʻrtasidagi Jahon chempionati finali 2014 dagi raqibi San-Lorenso jamoasiga qarshi Marid jamoasini qoʻllab quvvatlash uchun tashrif buyurganidan soʻng, Madrid jamoasi sardori Sergio Ramos shunday dedi: „Yarim finalda biz Marrokashdagi muxlislarning mehrini sezdik va biz oʻz uyimizda oʻynagandek tuyuldi. Bu xulosa. Bu jamoaning buyukligi – bu Xudoning jamoasi va butun dunyoning“. Klubning mashhur tarafdorlari orasida golfchi Sergio Garsiya ham bor.

"Santyago Bernabeu" stadionidagi 2011-yilgi „El Clásico“dan manzara

Milliy ligada ikki eng kuchli jamoalar oʻrtasida tez-tez shiddatli raqobat boʻlib turadi va bu, ayniqsa, „Real Madrid“ va „Barselona“ oʻrtasidagi oʻyin „Klassik“ (El Klassiko) nomi bilan mashhur boʻlgan La Ligada koʻrinadi. Milliy musobaqalar boshlangandan beri klublar Ispaniyaning ikkita raqib mintaqasi: Kastiliya va Kataloniya, shuningdek, ikki shaharning vakillari sifatida koʻrildi. Raqobat koʻpchilik kastiliyaliklar va kataloniyaliklar oʻrtasidagi siyosiy va madaniy ziddiyatlarni aks ettiradi, bu bir muallif tomonidan Ispaniya fuqarolar urushining qayta timsoli sifatida koʻriladi. Yillar davomida „Real Madrid“ va „Barselona“ning rekordi Madridning 100 ta gʻalabasi, „Barselona“ning 97 ta gʻalabasi va 52 ta durang[227].

"Real Madrid" muxlislari „El Clásico“ oldidan oʻz klublarining oq libosini namoyish qilishmoqda. „Real Madrid“ muxlislari ham „El Clásico“ oʻyinlarida Ispaniya bayroqlarini koʻtarib turishadi[228].

1930-yillardayoq Barselona „Madridning markazlashtirish tendentsiyalariga qarshi turib, kataloniyaliklarning oʻziga xosligi ramzi sifatida obroʻ qozongan edi“. Migel Primo de Rivera va ayniqsa Francisco Franconing diktaturasi davrida Ispaniyadagi barcha mintaqaviy tillar va oʻziga xosliklarga nisbatan norozilik bildirilgan va jilovlangan. Shunday qilib, Barselona fuqarolarining aksariyati Franko rejimiga qattiq qarshilik koʻrsatdilar[229][230]. Oʻsha davrda „Barselona“ oʻzining „Més que un club“ (inglizcha: More than a club) shioriga ega boʻldi, chunki uning kataloniyalik millatchi va ilgʻor eʼtiqodlari bilan aloqasi bor edi[231].

Franko boshqaruvi davrida (1939—1975) „Barselona“ va „Real Madrid“ning faoliyati va maydondagi natijalariga qay darajada taʼsir qilgani haqida munozaralar hozirgi davrgacha davom etmoqda. Ikkala klubning muxlislari oʻzlarining hikoyalarini afzal koʻrgan afsonalarni boʻrttirib yuborishadi. Koʻpgina tarixchilar Frankoning afzal koʻrgan futbol jamoasiga ega emasligiga rozi boʻlishadi, ammo uning ispan millatchiligiga boʻlgan eʼtiqodi uni „Atletiko Aviasion“ va „Madrid“ FC (Respublika qulagandan keyin oʻzining „qirollik“ nomini qayta tiklagan vayan Real Madrid nomini olgan) kabi tashkiliy jamoalar bilan bogʻlashiga olib kelgan. Boshqa tomondan, u oʻzgartirilgan „Barselona“ jamoasining kataloniyaliklar emas, balki „Ispaniya jamoasi“ sifatida muvaffaqiyat qozonishini ham xohladi. Franko hukmronligining dastlabki yillarida „Real Madrid“ unchalik muvaffaqiyat qozona olmadi, ikki marta Generalimo kubogi va kubogi Eva Duarteni qoʻlga kiritgan. „Barselona“ uchta liga chempionligini qoʻlga kiritdi, bir marta Generalimo kubogi va bir marta Eva Duarte kubogi sohibi boʻlgan. Oʻsha davrda „Atletiko Aviación“ „Real Madrid“ klubidan ustun kelgan jamoa deb hisoblangan. Bu davrdagi eng bahsli voqealar qatoriga „Real Madrid“ning „Barselona“ ustidan 11:1 hisobida gʻalaba qozonishi kiradi. Franko qoʻshinlari uchun kurashgan fuqarolar urushi faxriysi boʻlgan Bernabeu „Real Madrid“ni nafaqat ispan, balki Yevropa futbolida ham yuqori pogʻonaga olib chiqdi va Yevropaning eng yaxshi klublari uchun birinchi haqiqiy raqobat boʻlgan Yevropa kubogini yaratishda yordam bergan. Uning orzusi „Real Madrid“ nafaqat ketma-ket liga chempionligini qoʻlga kirita boshlaganida, balki 1950-yillarda Yevropa kubogining dastlabki beshta mavsumida ham gʻolib chiqqanida amalga oshdi[232]. Bu voqealar ispan futboliga katta taʼsir koʻrsatdi va Frankoning munosabatiga taʼsir qildi. Tarixchilarga koʻra, bu vaqt ichida u oʻz rejimining xalqaro obroʻsi uchun „Real Madrid“ning muhimligini tushunib yetgan va oʻlimigacha klub uning afzal koʻrgan jamoasiga aylangan. 1957-yildan 1969-yilgacha Franko qoʻl ostida tashqi ishlar vaziri boʻlib ishlagan Fernando Mariya Kastiella „Real Madrid bizda mavjud boʻlgan eng yaxshi elchixona“ deb taʼkidlagan. Franko 1975-yilda vafot etdi va tez orada Ispaniya demokratiyaga oʻtgan. Uning hukumronligi davrida „Real Madrid“ 14 marta liga, olti marta Generalimo kubogi, bir marta Eva Duarte kubogi, oltita yevrokubok, ikki marta Lotin kubogi va bir marta Qitʼalararo kubokni qoʻlga kiritgan. Xuddi shu davrda, „Barselona“ sakkizta liga chempionligi, toʻqqizta Generalisimo kubogi, uchta Eva Duarte kubogi, uchta shaharlararo yarmarkalar kubogi va ikkita Lotin kubogida gʻalaba qozongan[233][234].

Raqobat 1950-yillarda, klublar Alfredo Di Stéfano bilan shartnoma imzolash borasida bahslashganda raqobat kuchaygan. Di Stefano Kolumbiyaning Bogota shahridagi „Los Millionarios“ jamoasida oʻynab, oʻz vatani Argentinada oʻyinchilarning ish tashlashi vaqtida „Barselona“ va „Real Madrid“ jamoalarini hayratda qoldirgan. Millonarios Kolumbiyaga qaytganidan koʻp oʻtmay, „Barselona“ direktorlari Buenos Ayresga tashrif buyurishdi va Di Stefanoni 1954-yilda 150 million italyan lirasi ekvivalentiga (boshqa manbalarga koʻra 200 000 dollar) transfer qilish uchun FIFAga tegishli soʻnggi jamoa boʻlgan River Pleyt bilan kelishib oldilar. Bu uning huquqlari uchun ikki ispaniyalik raqib oʻrtasida kurashni boshlanishiga asos boʻlgan. FIFA Ispaniya futbol federatsiyasining sobiq prezidenti Armando Munos Kaleroni vositachi etib tayinladi. Kalero Di Stefanoni Madridda 1953/1954 va 1955/1956, Barselonada esa 1954/1955 va 1956/1957 mavsumlarida oʻynashga ruxsat berishga qaror qildi. Shartnoma futbol assotsiatsiyasi va ularning tegishli klublari tomonidan tasdiqlangan. Kataloniyaliklar rozi boʻlishsada, bu qaror „blaugrana“ aʼzolari oʻrtasida turli noroziliklarni keltirib chiqardi va prezident 1953-yilning sentyabrida isteʼfoga chiqishga majbur boʻlgan. „Barselona“ Madridga oʻzining yarim ulushini sotib yubordi va Di Stefano Los Blankosga koʻchib oʻtib, toʻrt yillik shartnoma imzolagan. „Real“ transfer uchun 5,5 million ispan pesosi, qoʻshimcha ravishda xarid uchun 1,3 million bonus, „Milonarios“ga toʻlanishi kerak boʻlgan yillik toʻlov, Di Stefano uchun esa 16 000 maosh, jamoadoshlarinikidan ikki baravar koʻp bonus toʻlagan[235].

Di Stefano „Real Madrid“ning keyingi muvaffaqiyatida ajralmas boʻldi va „Barselona“ga qarshi birinchi oʻyinida ikkita gol urdi. U bilan madridliklar yevrokuboklarning dastlabki beshta gʻalabasini qoʻlga kiritgan[236]. 1960-yillarda „Real Madrid“ va „Barselona“ Yevropa kubogida ikki marta toʻqnash kelishdi, Madridliklar 1959/1960-yillarda ketma-ket beshinchi chempionlik yoʻlida gʻalaba qozonishgan. 1973/1974-yilgi mavsum oldidan Johan Cruyff „Ayaks“ jamoasidan 920 000 funt sterling evaziga „Barselona“ jamoasiga kelgan[237]. Allaqachon „Ayaks“ jamoasi tarkibida oʻz nomini qoldirgan Cruyff Yevropa matbuotiga Fransisko Franko bilan bogʻlanganligi sabab „Real Madrid“ni emas, balki „Barselona“ni tanlaganini aytganida tezda „Barselona“ muxlislarini koʻngildan joy olgan. U oʻgʻliga mahalliy kataloniyalik Avliyo Jorjning sharafiga „Jordi“ deb ism qoʻyganida, muhlislar tarifidan yanada eʼtibor oshgan. 2002-yilda klublar oʻrtasidagi Yevropa uchrashuvi ispan matbuoti tomonidan „Asr oʻyini“ deb nomlandi va Madridning gʻalabasini butun dunyo boʻylab 500 milliondan ortiq odam tomosha qildi[238]. Oʻzining shiddatli va intizomsizligi bilan mashhur boʻlgan oʻyinda ikkala jamoaning ham unutilmas gol nishonlashlari, koʻpincha raqibni masxara qilishlari ham bor. 1999-yil oktabr oyida „Real Madrid“ hujumchisi RaulCamp Nou“ stadionida gol urishdan oldin „Barselona“ning 100 000 muxlislarini jim boʻling degandek barmogʻini labiga qoʻyib ovozini oʻchirgan[239][240]. 2009-yilda „Barselona“ sardori Carles Puyol „Bernabeu“da Madrid muxlislari oldida kataloniyaliklar bogʻichini oʻpdi. Cristiano Ronaldo 2012 va 2016-yillarda „Camp Nou“da „Barselona“ jamoasiga gol urganidan soʻng ikki marta „tinchlanish“ uchun ishora qilgan holda golni nishonlagan. 2017-yilning aprelida Messi „Barselona“ safida „Real“ga qarshi oʻyinda gʻalaba golini urganidan soʻng Bernabeu „Barselona“ libosini yechib muhlislarga uning ismi va raqamini ularga qaratilgan nishonlagan. Bu xolat „Real Madrid“ muxlislarini gʻazablantirgan. Oʻsha yilning oxirida, avgust oyida Ronaldu Ispaniya Superkubogining birinchi oʻyinida maydonga tushdi, 80-daqiqada gol urdi va futbolkasini yechib, ismi va raqami koʻrsatilgan futbolkasini Barselona muxlislariga qarata nishonlagan[241].

El Derbi madrileño

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"Real Madrid" tarafdorlari 2006-yilda Santyago Bernabeuda boʻlib oʻtgan „El Derbi“ oʻyinida.

„Atletiko“ jamoasiga 1903-yilda uchta bask oʻlkasidan boʻlgan talaba asos solgan boʻlsa-da, unga 1904-yilda „Madrid FC“ jamoasining dissident aʼzolari qoʻshilgan. Ikki jamoa birinchi marta 1906-yil 2-dekabrda mintaqaviy chempionatda toʻqnash kelishgan va „Real Madrid“ 2:1 hisobida gʻalaba qozongan. Ularning birinchi liga uchrashuvi 1929-yil 21-fevralda sobiq Chamartinda birinchi liga chempionatining uchinchi oʻyinida boʻlib oʻtdi. Bu yangi turnirning ilk rasmiy derbisi boʻldi va „Real“ 2:1 hisobida gʻalaba qozongan. Fuqarolar urushidan soʻng, frankoizm davrida, Atletiko harbiy havo kuchlari bilan bogʻlandi (va shu tariqa Atletiko Aviación nomini oʻzgartirdi), garchi rejimning klubni afzal koʻrishi muhokama qilinmoqda. Qanday boʻlmasin, bu davrda „Atletiko“ Ispaniyaning eng muvaffaqiyatli klubi boʻlib, ikki klub oʻrtasidagi tarixiy tafovutni qisqartirdi, to 1950-yillarda rejim afzalligi „Real Madrid“ tomoniga oʻtmaguncha. Franko „Real Madrid“ning Yevropadagi siyosiy kapitalini yaratishga intildi. Ispaniya xalqaro miqyosda yakkalanib qolgan bir paytda xalaqaro kubok unvonlari orqalik aloqalari yaxshilanishga intilgan. Ispaniyaning oʻsh davrdagi vaziri: „Real Madrid bizda mavjud boʻlgan eng yaxshi elchilar“ degan Shunday qilib, „Atletiko“ muxlislari muntazam ravishda "Real" „El equipo del gobierno, la vergüenza del país“ – „Hukumat jamoasi, mamlakatning uyati“ deb hayqirishgan va goʻyo koʻproq chap qanotga moyillikni qabul qilganlar. Ultras madaniyatining yuksalishi va Rayo Valyekanoning Madriddagi „haqiqiy“ soʻl klub vujudag kelishiga olib kelgan[242][243].

Raqobat birinchi marta xalqaro eʼtiborni 1959-yilda yevrokuboklar paytida, ikki klub yarim finalda toʻqnash kelganida oldi. Santyago Bernabeuda boʻlib oʻtgan birinchi oʻyinda „Real“ 2:1 hisobida gʻalaba qozongan boʻlsa, „Atletiko“ „ Metropolitano“ stadionida 1:0 hisobida zafar quchgan. Uchrashuv takroriy oʻyinga oʻtdi va unda „Real“ 2:1 hisobida gʻalaba qozongan. Ammo „Atletiko“ „Real Madrid“ning sobiq bosh murabbiyi Xose Villalonga boshchiligida 1960 va 1961-yillarda Ispaniya Kubogining ketma-ket ikki finalida shahardagi raqiblarini magʻlubiyatga uchratganidan keyin bir oz qasos olgan edi[244]. 1970-yillarda „Atletiko“ yana oʻn yillikning eng muvaffaqiyatli ispan klubi sifatida yetakchilikni qoʻlga kiritdi, bu esa „Real Madrid“ muxlislarini „Atletiko“ni va ularning tarafdorlarini „Indios“ deb ataganiga nisbatan past nazar bilan qarashga undadi (hindular, Lotin Amerikasiga havola)[245]. Shuni taʼkidlash kerakki, oʻsha paytga qadar „Real Madrid“ kavkazlik boʻlmagan futbolchilarni sotib olishni unchalik istamagan edi (Prezident Santyago Bernabeu hatto 1960-yillarning oxirida portugaliyalik yulduz Eysebioni sotib olmaslikka qaror qilganida, "Mientras yo viva" degan edi, aquí no jugará ningún negro ni un blanco con bigote" („Men tirik ekanman, bu yerda moʻylovli qora yoki oq oʻynamaydi“ degan). „Atletiko“ tarafdorlari yangi „hind“ laqabini xursandchilik bilan qabul qilishdi va undan foydalanishmoqda. u bugungi kungacha „Real Madrid“ stadioni boʻlgan „Santiago Bernabeu“ banklar va korxonalarning yonida joylashgan boʻlib, Paseo de la Castellana koʻchasida joylashgan. Visente Kalderon esa („Atletiko Madrid“ 2016/2017-yilgi mavsumgacha foydalanilgan stadion) yaqinida joylashgan. Pivo zavodi, Manzanares daryosi va avtomagistrali boʻylab, „Real“ tarixiy jihatdan kattaroq resurslari va muvaffaqiyati tufayli butun mintaqa boʻylab koʻproq qoʻllab-quvvatlanadi. „Atletiko“ esa asosan shaharning janubidagi nisbatan ishchilar sinfiga ega, baʼzi muxlislar ham shahar boʻylab tarqalib ketishgan. Aslida, „Atletiko“ gerbi Madrid gerbini oʻz ichiga oladi[246][247], „Real“ gerbida esa shaharga bunday havola yoʻq (buning oʻrniga gerbda kengroq Kastiliya mintaqasiga havolani oʻz ichiga oladi).

1961 va 1989-yillar oraligʻida, „Real“ La Ligada ustunlik qilganda, faqat „Atletiko“ unga jiddiy qiyinchilik tugʻdirdi, 1966, 1970, 1973 va 1977-yillarda chempionlikni qoʻlga kiritgan[248]. 1965-yilda „Atletiko“ Bernabeuda „Real“ni magʻlub etgan birinchi jamoa boʻlgan. „Real Madrid“ning soʻnggi vaqtlarda „Atletiko“ga qarshi oʻyindagi natijalari juda yaxshi. 2002/2003-yilgi mavsumda „Real“ „Visente Kalderon“ stadionida 4:0 hisobida gʻalaba qozonib[249], La Liga chempionligini qoʻlga kiritganida yuqori nuqtaga erishilgan. „Atletiko“ning 1999-yildan beri shahardagi raqiblari ustidan birinchi gʻalabasi 2013-yilning may oyida Ispaniya Kubogi finalida boʻlgan. 2013/2014-yillarda „Real“ va „Atletiko“ UEFA Chempionlar Ligasining finalchisi boʻlgan. „Real Madrid“ qoʻshimcha boʻlimlarda 4:1 hisobida gʻalaba qozongan[250]. 2015-yil 7-fevralda „Real“ 14 yil ichida „Visente Kalderon“da birinchi marta magʻlubiyatga uchradi (Oʻyin 4-0 hisoboda yakunlangan). 2016-yil 28-may kuni „Real“ va „Atletiko“ yana Chempionlar Ligasi finalida toʻqnash kelishdi, natijada „San-Siro“ stadionidagi oʻyin asosiy va qoʻshimcha boʻlimlari 1-1 hisobida yakunlandi va penaltilar seriyasida „Real“ gʻalaba qozongan[251].

El Viejo Clásico

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"Real Madrid"dan Guti (chapda) va „Atletik Bilbao“dan Xavi Martines (markazda) va Amorebieta (oʻngda) Bernabeudagi oʻyinda, 2010-yil

Yana bir kichik raqobat Real Madrid va Athletic Bilbao jamoalari oʻrtasida mavjud. Bu El Viejo Klassiko (eski klassika) nomi bilan tanilgan[252], chunki bu ikki klub 20-asrning birinchi yarmida milliy musoboqalarda dominant boʻlib, toʻqqizta Ispaniya kubogi finalida, shu jumladan 1903-yilda birinchi boʻlib toʻqnash kelishgan[253][254]. 2011-yilning 10-dekabriga qadar bu oʻyin Ispaniya futboli tarixidagi eng koʻp oʻynalgan oʻyin boʻlib, "El-Klassiko" dan oʻzib ketgan edi[255].

Faqat mahalliy oʻyinchilardan foydalanish siyosatini olib boradigan Bilbaoning Atletik klubi uzoq vaqtdan beri dunyo boʻylab eng yaxshi iqtidorlar sohibi boʻlgan Real Madrid kabi klublarga raqobatbardosh boʻlishni toʻxtatgan[256]. "Sherlar" 1984-yildan beri hech qanday yirik sovrin yutmagan va 2005/2006, 2016/2017-yillar oraligʻida jamoalar oʻrtasidagi 26 uchrashuvdan faqat ikkitasida gʻalaba qozongan[257][258]. Biroq, oʻyinlar tarixiy va madaniy ahamiyati tufayli qizgʻin kurash olib borilmoqda. Barselona / Kataloniya raqobatining siyosiy jihati bilan bir qatorda „Atletik“ Basklar mintaqasidagi eng yirik klub hisoblanadi[259][260].

Yeropadagi raqobatldagi jamoalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bayern Munich

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"Real Madrid" futbolchilari 2007-yilda „Bavariya“ darvozasiga urilgan golni nishonlashmoqda

„Real Madrid“ va „BavariyaUEFA Chempionlar Ligasi/Yevropa kubogi musobaqalarida eng muvaffaqiyatli klublardan ikkitasi boʻlib, „Real“ oʻn toʻrt marta, „Bavariya“ olti marta gʻalaba qozongan[261][262]. Garchi ular hech qachon finalda toʻqnash kelishmagan boʻlsa-da, „Real Madrid“ va „Bavariya“ oʻyini tarixan Chempionlar Ligasi/Yevropa Kubogida eng koʻp oʻynalgan oʻyin boʻlib, 26 ta oʻyin (Madrid jamoasida oʻn ikki gʻalaba[263], „Bavariya“ esa 11 gʻalaba qozongan, uchta oʻyin durang bilan yakunlangan), koʻpchilik uchrashuvlarining katta ahamiyati tufayli bir nechta bahsli voqealar sodir boʻgan[264][265][266]. „Real Madrid“ tarafdorlari koʻpincha „Bavariya“ jamoasini „Bestia negra“ („Qora hayvon“) deb atashadi.

2010-yillarda bu ikki jamoa 2011/2012-yilgi Chempionlar Ligasi yarim finalida toʻqnash kelishgan va umumiy hisobda 3:3 hisobida yakunlangan (qoʻshimcha boʻlimlardan keyin „Bavariya“ penaltilar seriyasida 3:1 hisobida gʻalaba qozongan), keyin 2013/2014-yilgi mavsumning yarim final bosqichida bu safar „Real Madrid“ klubi umumiy hisobda 5-0 hisobida gʻalaba qozongan[267] va yana 2017/2018-yilda ispan klubi 4-3 hisobida gʻalaba qozongan. Har ikki safarda Qirollik klubi yakunda musobaqada gʻolib chiqgan[268].

Yevropa kubogi/Chempionlar ligasida tez-tez oʻynaladigan yana bir oʻyin – „Real Madrid“ vs „Juventus“. Juventus jamoasi Italiyaning eng sovrindor klubi. Ikki jamoasi 21 ta oʻyinda oʻzaro oʻynagan va deyarli bir hil natijalarga ega („Juventus“ jamoasi toʻqqizta gʻalaba, „Real“ esa oʻnta gʻalabaga erishgan va ikkita oʻyin durang bilan yakunlangan), shuningdek, toʻplar farqi ham deyarli bir xil (Madrid klubi 26:25 hisobida oldinda)[269][270][271].

"Real Madrid" va „Yuventus“ oʻrtasidagi 2017-yilgi Chempionlar ligasi finalidagi oʻyindan oldingi namoyish

Ularning birinchi uchrashuvi 1961/1962-yilgi Yevropa kubogining chorak finalida boʻlib, Parijda boʻlib oʻtgan takroriy oʻyinda „Real Madrid“ 3:1 hisobida gʻalaba qozongan. 1995/96-yilgi chorak final bosqichida „Juventus“ ikki oʻyinda 2:1 hisobida ustun keldi va yakunda kubokni koʻtarishga muvaffaq boʻldi. 1998-yilda Amsterdamda boʻlib oʻtgan UEFA Chempionlar Ligasi finalida „Real Madrid“ 1:0 hisobida gʻalaba qozongan[272]. Ular 2002/2003-yilgi UEFA Chempionlar Ligasi yarim finalida yana uchrashishdi. Oʻshanda ikkala klub ham oʻzlarining „oltin davri“da edilar. „Juventus“ umumiy hisobda 4:3 hisobida gʻalaba qozongan. Oʻsha vaqtga kelib, 1998-yil finalida "byankoneri" da oʻynagan yulduz yarim himoyachi Zinedine Zidane Turindan Madridga dunyo rekordi boʻyicha 77 million yevroga koʻchib oʻtgan edi[273].

Jamoalar 2013/2014-yilgi mavsumda UEFA Chempionlar Ligasi guruh bosqichida yana toʻqnash kelishdi, Madridliklar oʻz maydonida 2:1 hisobida gʻalaba qozonishgan boʻlsa va oʻninchi chempionlik yoʻlida safardagi oʻyinda 2:2 hisobida durang oʻynagan. 2014/2015-yilgi UEFA Chempionlar Ligasi yarim finalida „Real Madrid“ning sobiq futbolchisi Alvaro Morata har bir oʻyinda bittadan gol urib, „Juventus“ jamoasini finalga olib chiqdi va umumiy hisobda 3:2 hisobida gʻalaba qozongan. Cristiano Ronaldo esa Madridliklar safida ikkala golga mualliflik qilgan. Ikki jamoa Cardiffda boʻlib oʻtgan 2017-yilgi UEFA Chempionlar Ligasi finalida yana toʻqnash kelishdi, Ronaldu oʻyin davomida ikkita gol urdi va yakunda „Real Madrid“ 4:1 hisobida gʻalaba qozongan[274][275].

Chempionlar ligasining soʻnggi uchrashuvi 2017/2018-yilgi chorak finalda boʻlib oʻtdi, unda „Real Madrid“ umumiy hisobda 4:3 hisobida gʻalaba qozondi[276][277]; „Juventus“ „Alyans“ stadionida 0-3 hisobida Real Madridga magʻlub boʻlganidan soʻng „Bernabeu“ stadionida ushbu hisobni 90 daqiqa ichida yoʻqqa chiqarishga erishgan[278]. Oʻyinning soʻnggi daqiqasida „Real Madrid“ jamoasi baxsli belgilangan penaltini golga aylantirib umumiy hisobda (4-3) keyingi bosqichga yoʻl oldi[279]. Cristiano Ronaldo ikkita oʻyin davomida uchta gol urdi, shu jumladan ikkinchi oʻyindagi hal qiluvchi penaltini ajoyib zarba bilan golga aylantirdi va Madrid jamoasi bilan yakunda toʻrtinchi marta Chempionlar ligasida gʻalaba qozondi. Mavsum yakunida Cristiano Ronaldo „Juventus“ jamoasiga 117 million evro toʻlov evaziga transfer qilingan[280].

Moliya va mulk

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Florentino Pérezning birinchi prezidentligi davrida (2000—2006) „Real Madrid“ dunyoning eng boy professional futbol klubiga aylanish niyatini boshlagan[281]. Klub 2001-yilda mashgʻulotlar maydonlarining bir qismini Madrid shahriga berdi va qolgan qismini toʻrtta korporatsiyaga sotdi: Repsol YPF, Mutua Automovilística de Madrid, Sacyr Vallehermoso va OHL. Savdo klubning qarzlarini yoʻqotdi va unga Zinedine Zidane, Luís Figo, Ronaldo va David Beckham kabi dunyoning eng qimmat futbolchilarini sotib olishga yoʻl ochdi. Shahar avvalroq rivojlanish uchun oʻquv maydonchalarini qayta taqsimlagan, bu esa oʻz navbatida ularning qiymatini oshirgan va keyin saytni sotib olgan. Yevropa Komissiyasi davlat subsidiyasining bir shakli sifatida koʻrib chiqilishi uchun shahar mulk uchun ortiqcha toʻlangan yoki yoʻqligini tekshirishni boshladi[282].

Ofis binolari uchun mashgʻulot maydonchasining sotilishi „Real Madrid“ning 270 million yevrolik qarzidan xalos boʻldi va klubga misli koʻrilmagan xarajatlarni boshlashga imkon berdi, bu esa klubga mashhur futbolchilarni olib keldi[283]. Bundan tashqari, savdodan tushgan foyda shahar chekkasida qurilgan zamonaviy oʻquv majmuasiga sarflangan. Peresning siyosati klubning butun dunyo boʻylab, ayniqsa Osiyoda yuqori marketing salohiyatidan foydalanish natijasida moliyaviy muvaffaqiyatlarning oshishiga olib kelgan boʻlsa-da, u Real Madrid brendini sotishga haddan tashqari eʼtibor qaratgani va oʻyinchilarning oʻyinlariga yetarlicha eʼtibor qaratmagani uchun tobora koʻproq tanqid ostiga olindi. jamoa.

2007-yilning sentyabriga kelib, Real Madrid BBDO tomonidan Yevropadagi eng qimmat futbol brendi deb topildi. 2008-yilda u 951 million evro (640 million funt sterling / 1.285 milliard dollar) bilan jahon futbolidagi ikkinchi eng qimmat klub boʻldi[284], faqat 1.333 milliard evro (900 million funt) ga baholangan Manchester Yunayted tomonidan magʻlub boʻldi[285]. 2010-yilda „Real Madrid“ butun dunyo boʻylab futbolda eng koʻp oʻz aylanmalarini amalga oshirdi[286]. 2009-yil sentabr oyida „Real Madrid“ rahbariyati 2013-yilgacha klubning oʻziga xos tematik parkini ochish rejasini eʼlon qildi[287].

Harvard universitetida oʻtkazilgan tadqiqot shuni koʻrsatdiki, „Real Madrid“ 20 ta eng muhim brend nomidan biri va uning rahbarlari, oʻyinchilari taniqli boʻlgan yagona brenddir[288]. Bizda klubni butun dunyo boʻylab qoʻllab-quvvatlash borasida ajoyib raqamlar mavjud. „Real Madrid“ni butun dunyo boʻylab 287 millionga yaqin odam kuzatib boradi". 2010-yilda Forbes 2008/2009-yilgi mavsumdagi maʼlumotlarga asoslanib, „Real Madrid“ning boyligini 992 million yevro (1,323 milliard AQSh dollari) deb baholadi[289][290] va uni faqat „Manchester Yunayted“dan keyin ikkinchi oʻringa qoʻydi. Deloitte maʼlumotlariga koʻra, „Real Madrid“ oʻsha davrda rekord darajadagi 401 million yevro daromadga ega boʻlib, birinchi oʻrinni egalladi[291].

„Barselona“, „Atletik Bilbao“ va „Osasuna“ bilan bir qatorda, „Real Madrid“ ham roʻyxatdan oʻtgan assotsiatsiya sifatida tashkil etilgan. Bu klubga uning tarafdorlari egalik qiladi, ular prezidentni saylaydi[292]. Prezident oʻz pulini sarmoya qila olmaydi va klub faqat oʻzi topganini sarflashi mumkin, bu asosan homiylik, tijorat hamkorliklari, tovarlar savdosi, televidenie huquqlari, mukofot pullari va chiptalar savdosi orqali olinadi. Cheklangan kompaniyadan farqli oʻlaroq, klub aktsiyalarini sotib olish mumkin emas, faqat aʼzolik[293]. Real Madridning „socios“ deb nomlangan aʼzolari klubning eng yuqori boshqaruv organi boʻlgan delegatlar assambleyasini tashkil qiladi. 2010-yil holatiga koʻra, klubda 60 000 sotsial mavjud edi. 2009/2010-yilgi mavsum oxirida klub direktorlar kengashi „Real Madrid“ning sof qarzi 244,6 million yevroni tashkil etganini maʼlum qildi, bu avvalgi moliyaviy yilga nisbatan 82,1 million yevroga kam[294][295]. „Real Madrid“ 2010/11-yilgi mavsumdan keyin 170 million yevro sof qarzi borligini eʼlon qildi. 2007-yildan 2011-yilgacha klub 190 million yevro sof foyda koʻrgan[296][297].

2009/2010-yilgi mavsumda „Real Madrid“ chiptalar sotish orqali 150 million yevro ishlab topdi, bu eng yuqori darajadagi futbol klublari orasida. „Real Madrid“ mavsumda eng koʻp futbolka sotgan – 1,5 million atrofida. 2010/2011-yilgi mavsumda Madridning ish haqi fondi 169 million yevroni tashkil etdi[298], bu Yevropada „Barselona“dan keyin ikkinchi oʻrinda turadi; bundan tashqari, uning ish haqi fondining aylanmaga nisbati 43 foiz bilan Yevropadagi eng yaxshi koʻrsatkich boʻlib, mos ravishda 46 foiz va 50 foiz bilan Manchester Yunayted va Arsenalni ortda qoldirdi. 2013 yilda Forbes klubni 3,3 milliard dollarlik dunyoning eng qimmat sport jamoasi sifatida qayd etdi[299]. „Real Madrid“ 2018 yilda 3,47 milliard yevroga (4,1 milliard dollar) baholangan, 2016/2017-yilgi mavsumda esa yillik daromadi 674,6 million yevro bilan dunyoning ikkinchi eng koʻp daromad keltiruvchi futbol klubi boʻlgan[300]. 2018-yil noyabr oyida Madridda asosiy jamoaning oʻrtacha maoshi yiliga 8,1 million funt sterlingni (10,6 million dollar) tashkil etdi va bu u dunyodagi eng koʻp maosh oladigan sport jamoasi boʻlib, „Barselona“dan keyin ikkinchi oʻrinni egalladi[301][302]. 2022-yilda Forbes 5,1 milliard dollar bilan Real Madridni dunyodagi eng qimmat futbol klubi sifatida qayd etdi.

Ommaviy madaniyat

[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Real Madrid" Goal filmining ikkinchi qismida klub hayoti koʻrsatilgan edi. Gol! 2: Orzu bilan yashash… (2007). Film „Nyukasl Yunayted“ning sobiq yulduzi Santyago Munezning 2005/2006-yilgi mavsum uchun avval kuzatilgani, keyin esa „Real Madrid“ bilan shartnoma imzolagani haqida. Film ijodkorlari Munezning Madridga koʻchib oʻtganidan soʻng hayotidagi oʻzgarishlarga alohida urgʻu bermoqchi edi. Ishlab chiqarish UEFAning toʻliq koʻmagida amalga oshirildi, bu esa suratga olish guruhiga komeo rollarida koʻplab haqiqiy oʻyinchilardan foydalanish imkonini berdi. Filmda „Real Madrid“ jamoasi aʼzolari orasida Iker Kasilyas, Zinedine Zidane, David Beckham, Ronaldo, Roberto Carlos, Raul, Sergio Ramos, Robinho, Michael Owen, Mishel Salgado, Júlio Baptista, Steve McManaman va Iván Helguera bor edi. „Real Madrid“ning oʻyinlarida ishtirok etgan futbolchilar orasida Ronaldinho, Tyerri Anri, Lionel Messi, Samuel EtoʻO, Andres Iniesta, Pablo Aimar, Freddi Lyungberg, Sesk Fabregas va Santiago Cañizares bor edi. Filmda Florentino Pérez ham, Alfredo Di Stéfano ham xayoliy oʻyinchi Munezni shartnoma imzolaganidan keyin klubga taqdim etishdi.

Real, The Movie – 2005-yilda suratga olingan qisman hujjatli film boʻlib, unda butun dunyo boʻylab Real Madridga boʻlgan ishtiyoq namoyish etiladi. Klub tomonidan ishlab chiqarilgan va Borja Manso rejissyori boʻlib, butun dunyo boʻylab muxlislar va ularning klubga boʻlgan muhabbatlari haqida beshta kichik hikoyalarni kuzatib boradi. Filmning xayoliy qismi bilan bir qatorda, Real Madriddagi mashgʻulotlar, oʻyinlar va intervyular paytidagi jamoaning haqiqiy kadrlarini ham oʻz ichiga oladi. Garchi filmda barcha tarkib qayd etilgan boʻlsa-da, u asosan Devid Bekxem, Zinedin Zidan, Raul, Luish Figu, Ronaldu, Iker Kasilyas va Roberto Karlos kabi Galácticoslarga qaratilgan. Film dastlab ispan tilida ishlab chiqarilgan, ammo butun dunyo boʻylab muxlislari uchun dublyaj qilingan.

Fil Ballning „Oq boʻron: Real Madridning 100 yilligi“ kitobi „Real Madrid“ning ingliz tilidagi birinchi tarixi edi. 2002-yilda nashr etilgan u turli tillarga tarjima qilingan klubning birinchi yuz yilligidagi eng muvaffaqiyatli daqiqalari haqida gapiradi. 2011-yil oxirida Real Madrid "Afsonalar" nomli raqamli musiqa albomini chiqardi va klub madhiyasi „Himno del Real Madrid“ remiksi albomdan birinchi singl sifatida chiqdi.

Real Madrid TV

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Real Madrid TV shifrlangan raqamli telekanal boʻlib, Real Madrid tomonidan boshqariladi va klubga ixtisoslashgan. Kanal ispan va ingliz tillarida mavjud. U Real Madridning mashgʻulotlar markazi Valdebebasdagi (Madrid) Ciudad Real Madridda joylashgan.

Hala Madrid jurnali har chorakda Real Madrid klubi aʼzolari va Madridistas Fan Club kartalari egalari uchun nashr etiladi. „Oldinga Madrid“ yoki „Madridga boring“ degan maʼnoni anglatuvchi Hala Madrid iborasi, shuningdek, Madridistlar (klub muxlislari) tomonidan tez-tez kuylanadigan klub rasmiy madhiyasining nomidir. Jurnal klubning oʻtgan oydagi oʻyinlari haqidagi hisobotlarni, shuningdek, oʻrinbosar va yoshlar jamoalari haqidagi maʼlumotlarni oʻz ichiga oladi. Xususiyatlar koʻpincha oʻtmishdagi va hozirgi futbolchilar bilan intervyu va klubning tarixiy uchrashuvlarini oʻz ichiga oladi.

Video oʻyinlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Real Madrid koʻplab futbolga asoslangan video oʻyinlarda, xususan FIFA va Pro Evolution Soccer seriyalarida paydo boʻlgan. „Real Madrid“ futbolchisi ikkala chempionatning muqovasida yetti marta paydo boʻlgan.

2007-yilda ispan oʻyin nashriyoti Virgin Play klub bilan rasmiy litsenziyaga ega Real Madrid video oʻyinlarini ishlab chiqarish boʻyicha shartnoma imzoladi. Bitimga koʻra (2009 yil sentyabr oyida Virgin Play tugatilishi munosabati bilan) chiqarilgan yagona narsa „ Real Madrid: The Game“ boʻlib qoladi, u Atomic Planet Entertainment tomonidan ishlab chiqilgan va Virgin Play nashriyot boʻlimi V.2 Play ostida 2009 yil may oyida nashr etilgan. PlayStation 2, PlayStation Portable, Windows, Wii va Nintendo DS Virgin Play oʻz mahsulotlarini faqat Yevropa hududlarida chiqardi. Oʻyinda rol oʻynash va simulyatsiya aralashmasi, shuningdek, arkada uslubidagi Futbol oʻyini bilan birga martaba rejimi mavjud edi.

Real Madrid CF sovrinlari
Turi Musoboqa Sovrin Mavsum
Mahalliy La Liga[303] 36 1931-32, 1932-33, 1953-54, 1954-55, 1956-57, 1957-58, 1960-61, 1961-62, 1962-63, 1963-64, 1964-65, 1966-67, 1967-68, 1968-69, 1971-72, 1974-75, 1975-76, 1977-78, 1978-79, 1979-80, 1985-86, 1986-87, 1987-88, 1988-89, 1989-90, 1994-95, 1996-97, 2000-01, 2002-03, 2006-07, 2007-08, 2011-12, 2016-17, 2019-20, 2021-22, 2023-24
Copa del Rey[303][304] 20 1905, 1906, 1907, 1908, 1917, 1934, 1936, 1946, 1947, 1961-62, 1969-70, 1973-74, 1974-75, 1979-80, 1981-82, 1988-89, 1992-93, 2010-11, 2013-14, 2022-23
Copa de la Liga[303] 1 1985
Supercopa de España[303][305] 13 1988, 1989, 1990, 1993, 1997, 2001, 2003, 2008, 2012, 2017, 2019-20, 2021-22, 2023-24
Copa Eva Duarte 1 1947
Xalqaro Yevropa kubogi/UEFA Chempionlar Ligasi[303] 14 1955-56, 1956-57, 1957-58, 1958-59, 1959-60, 1965-66, 1997-98, 1999-2000, 2001-02, 2013-14, 2015-16, 2016-17, 2017-18, 2021-22
UEFA Kubok/UEFA Yevropa Ligasi[303][306] 2 1984-85, 1985-86
UEFA Superkubogi[303] 5s 2002, 2014, 2016, 2017, 2022
Lotin kubogi[303][307] 2s 1955, 1957
Butun dunyoda FIFA Klublar oʻrtasidagi jahon chempionati[303] 5 2014, 2016, 2017, 2018, 2022
Qitʼalararo kubok[303][308] 3s 1960, 1998, 2002
Ibero-amerika kubogi[13][14] 1 1994
Mintaqaviy Campeonato de Madrid/Campeonato Regional Centro[303] 23 1903, 1904-05, 1905-06, 1906-07, 1907-08, 1912-13, 1915-16, 1916-17, 1917-18, 1919-20, 1921-22, 1922-23, 1923-24, 1925-26, 1926-27, 1928-29, 1929-30, 1930-31, 1931-32, 1932-33, 1933-34, 1934-35, 1935-36
Copa Federación Centro 4s 1923, 1928, 1943, 1945
  •   Rekord
  • s umumiy rekord

Ispaniya jamoalari Yevropa Ittifoqi fuqaroligi boʻlmagan uchta futbolchi bilan cheklangan. Jamoalar roʻyxati faqat har bir oʻyinchining asosiy millatini oʻz ichiga oladi; jamoadagi bir qancha yevropalik boʻlmagan futbolchilar Yevropa Ittifoqi mamlakati bilan ikki fuqarolikka ega. Shuningdek, Kotonu kelishuvini imzolagan Afrika, Karib havzasi va Tinch okeani mintaqasidagi ACP davlatlarining oʻyinchilari Kolpak qarori tufayli Yevropa Ittifoqidan tashqari kvotalardan hisoblanmaydi.

Joriy tarkibi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
1-sentyabr 2024[309]
Amplua Futbolchi
1  BEL DR Thibaut Courtois
2  ESP HM Dani Carvajal (vitse-sardor)
3  BRA HM Éder Militão
4  AUT HM David Alaba
5  ENG YH Jude Bellingham
6  FRA YH Eduardo Camavinga
7  BRA HJ Vinícius Júnior
8  URU YH Federico Valverde
9  FRA HJ Kylian Mbappé
10  CRO YH Luka Modrić (Sardor)
11  BRA HJ Rodrygo
Amplua Futbolchi
13  UKR DR Andriy Lunin
14  FRA YH Aurélien Tchouaméni
15  TUR YH Arda Güler
16  BRA HJ Endrick
17  ESP HM Lucas Vázquez
18  ESP HM Jesús Vallejo
19  ESP YH Dani Ceballos
20  ESP HM Fran García
21  MAR HJ Brahim Díaz
22  GER HM Antonio Rüdiger
23  FRA HM Ferland Mendy


Zahira jamoasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Amplua Futbolchi
26  ESP DR Fran González
31  ESP HM Jacobo Ramón
Amplua Futbolchi
34  ESP DR Sergio Mestre
36  ESP YH Chema Andrés

Ijaraga berilgan futbolchilar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Amplua Futbolchi
 ESP HM Rafael Obrador (Deportivo La Coruña jamoasiga 30-iyun 2025-yilgacha)
 ESP HM Marvel (Córdoba jamoasiga 30-iyun 2025-yilgacha)
 BRA YH Reinier (Granada jamoasiga 30-iyun 2025-yilgacha)
Amplua Futbolchi
 ESP YH Mario Martín (Valladolid jamoasiga 30-iyun 2025-yilgacha)
 URU HJ Álvaro Rodríguez (at Getafe jamoasiga 30-iyun 2025-yilgacha)

Klub hodimlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hozirgi texnik xodimlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Klubning hozirgi bosh murabbiyi Carlo Ancelotti.
Lavozimi Ismi
Bosh murabbiy Italiya Carlo Ancelotti
Yoramchi murabbiy Italiya Davide Ancelotti
Texnik yordamchi murabbiy Italiya Francesco Mauri
Bosh fitness murabbiyi Italiya Antonio Pintus
Texnik va fitnes boʻyicha murabbiy yordamchisi Italiya Beniamino Fulco
Darvozabonlar murabbiyi Ispaniya Luis Llopis
Texnik tahlilchi Italiya Simone Montanaro
Qayta tiklash boʻyicha mutaxassis Ispaniya José Carlos Parrales
  • Last updated: 21 August 2021
  • Source:[310]
Ispaniyalik tadbirkor Florentino Pérez klubning amaldagi prezidenti hisoblanadi.
Lavozimi Ismi
President Florentino Pérez
Vitse-prezidentlar Fernando Fernández Tapias
Eduardo Fernández de Blas
Pedro López Jiménez
Faxriy prezident José Martínez Pirri[311]
Kengash kotibi Enrique Sánchez González
Aʼzolar Ángel Luis Heras Aguado

Santiago Aguadi García

Jerónimo Farré Muncharaz

Enrique Pérez Rodriguez

Manuel Cerezo Velázquez

José Sánchez Bernal

Gumersindo Santamaría Gil

Raúl Ronda Ortiz

José Manuel Otero Lastre

Nicolás Martín-Sanz García

Catalina Miñarro Brugarolas

  • Last updated: 17 July 2023
  • Source:[312]
  • Yevropa klublari assotsiatsiyasi
  • Muxlislarga tegishli sport jamoalari roʻyxati
  1. "Real Madrid" beshta FIFA Klublar oʻrtasidagi jahon chempionati va uchta Qitʼalararo kubok gʻolibi boʻlib, jami sakkiz marta.[12] Bundan tashqari, „Real Madrid“ bir martalik Ibero-Amerika kubogi gʻolibi boʻldi (Copa de Oro va [[1992–93] Ispaniya Kubogi|Copa del Rey]]. gʻoliblar) 1994-yil.[13][14]
  2. The Copa del Rey, as it was known for the most part of its history, was renamed to Copa del Presidente de la República by the Second Spanish Republic in 1932 and then to Copa del Generalísimo by the Francoist government in 1939.
  3. 1905-yildan "Real Madrid"ning uy libosi oq rangda edi, shuning uchun muxlislar oʻyinchilarni "Los Blankos" deb atashdi.
  4. Realmadrid.com klubning yangi veb-saytini reklama qilish uchun futbolka homiysi sifatida paydo boʻlgan.
  1. 1,0 1,1 „Real Madrid Club de Fútbol“ (es). Liga de Fútbol Profesional. 2019-yil 20-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 6-yanvar.
  2. „Los vikingos arrasan Europa“. Ligadecampeones.com (1960-yil 23-noyabr). 2014-yil 25-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 18-fevral.
  3. The White House:
  4. „Real Madrid remind the world they are, and always will be, the Kings of Europe“. goal.com (2022-yil 28-may). 2024-yil 8-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 8-aprel.
  5. „Kings of Europe more than ever“. marca.com (2018-yil 27-may). 2024-yil 8-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 8-aprel.
  6. 6,0 6,1 „Mundial 2030: España. Santiago Bernabeu (85.000 espectadores)“ (es). Diario MARCA (2023-yil 5-oktyabr). 2024-yil 18-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 18-aprel.
  7. Hala Madrid...y nada más (feat. RedOne) (inglizcha), 25 March 2023da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 23 June 2023
  8. Dongfeng Liu, Girish Ramchandani (2012). „The Global Economics of Sport“, p. 65, Routledge.
  9. „Social media: Real ahead of Barcelona - CIES Football Observatory“. football-observatory.com. 2023-yil 25-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 25-iyun.
  10. Ozanian, Mike; Tietelbaum, Justin. „The World's Most Valuable Soccer Teams 2022: Real Madrid, Worth $5.1 Billion, Back On Top“. Forbes (2022-yil 26-may). 2022-yil 29-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-may.
  11. „World Football: The 11 Most Successful European Clubs in History“. Bleacher Report. 2012-yil 15-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 22-yanvar.
  12. Press Association Sport. „Man United retrospectively declared 1999 world club champions by FIFA“. ESPN FC (2017-yil 27-oktyabr). 2017-yil 2-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 4-noyabr.
  13. 13,0 13,1 „The Official Competitions of CONMEBOL“ (es). conmebol.com. CONMEBOL. Qaraldi: 2015-yil 19-avgust.
  14. 14,0 14,1 „Ibero-American Cup“. RSSSF. Qaraldi: 2015-yil 5-noyabr.
  15. „Former Results“ (de-DE). IFFHS (2022-yil 18-iyul). 2023-yil 13-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 22-aprel.
  16. „UEFA Champions League statistics 2022–23 handbook – All-time records 1955–2022“. UEFA. 2020-yil 10-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 25-yanvar.
  17. „Member associations – UEFA rankings – Club coefficients“. UEFA (2021-yil 12-may). 2019-yil 18-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 25-may.
  18. „Real Madrid 1960 – the greatest club side of all time“. BBC (2011-yil 23-may). 2015-yil 1-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 19-mart.
  19. „The great European Cup teams: Real Madrid 1955–60“. The Guardian (2013-yil 22-may). 2020-yil 19-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 19-mart.
  20. Rai, Guillermo „How to manage Los Galacticos. By Vicente del Bosque“ (en). The Athletic. 2023-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 3-mart.
  21. Townsend, Jon. „Steve McManaman at Real Madrid: The most successful English player to head overseas“. These Football Times (2020-yil 2-aprel). 2020-yil 11-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 14-aprel.
  22. X, Mr „The Cristiano Ronaldo £80m Transfer from Man United to Madrid Analysed“ (en). Bleacher Report. 2023-yil 26-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 26-fevral.
  23. Bhargav „Ranking the 10 greatest Real Madrid players of all time“ (en-us). sportskeeda.com (2021-yil 8-dekabr). 2023-yil 11-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 11-aprel.
  24. Ayamga, Emmanuel „3 reasons why Cristiano Ronaldo is easily the greatest footballer of all time“ (en-us). sportskeeda.com (2019-yil 8-yanvar). 2023-yil 12-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 11-aprel.
  25. „Karim Benzema betters Raul record but still 81 behind Cristiano Ronaldo on Real Madrid goal chart | Goal.com“. goal.com. 2023-yil 26-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 26-fevral.
  26. Babalola, Oluwatomiwa „Cristiano Ronaldo, Pele, Messi Top List of Greatest Goal Scorers in International Football“ (en). SportsBrief – Sport news. (2021-yil 6-iyul). 2023-yil 24-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 19-aprel.
  27. „Jude Bellingham: Why Real Madrid move makes 'perfect sense'“. BBC Sport (2023-yil 14-iyun). 2023-yil 15-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 15-iyun.
  28. „The FIFA Club of the Century“. FIFA (2000-yil 1-dekabr). 2007-yil 23-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 11-may.
  29. „FIFA Centennial Orders of Merit“. FIFA (2004-yil 20-may). 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 11-may.
  30. UEFA.com „All-time stats & rankings | UEFA Champions League“ (en). UEFA.com. 2023-yil 16-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 19-may.
  31. „Most wins of the football (soccer) European Cup / Champions League (team)“ (en-gb). Guinness World Records (2022-yil 28-may). 2023-yil 19-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 19-aprel.
  32. „Centurions! Real Madrid won their 100th trophy with FIFA Club World Cup triumph“ (en). ESPN (2023-yil 13-fevral). 2023-yil 26-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 26-fevral.
  33. „UEFA rankings for club competitions“. UEFA. 2017-yil 20-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 31-may.
  34. UEFA.com „Ten-year club coefficients | UEFA Coefficients“ (en). UEFA.com. 2023-yil 5-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 12-iyul.
  35. „In what century was Real Madrid founded?“ (es). CIHEFE (2013-yil 16-noyabr). 2022-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 9-iyul.
  36. Rowley, Christopher. The Shared Origins of Football, Rugby, and Soccer.. Rowman & Littlefield, 2015. ISBN 978-1-4422-4618-8. 
  37. Ball, Phil p. 117.
  38. Luís Miguel González. „Pre-history and first official title (1900–1910)“. Realmadrid.com. 2008-yil 29-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 12-iyul.
  39. Sàpiens Editions: „The Catalan founders of Real Madrid“. 2023-yil 30-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 18-iyul.
  40. Tomás Guasch. „A Catalan founded Real Madrid“. Mundo Deportivo (1992-yil 27-dekabr). 2021-yil 13-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-iyul.
  41. „History — Chapter 1 – From the Estrada Lot to the nice, little O'Donnel pitch“. Realmadrid.com. 2008-yil 6-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 11-iyul.
  42. Luís Miguel González. „Bernabéu's debut to the title of Real (1911–1920)“. Realmadrid.com. 2022-yil 3-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 12-iyul.
  43. Luís Miguel González. „A spectacular leap towards the future (1921–1930)“. Realmadrid.com (2007-yil 28-fevral). 2022-yil 3-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 12-iyul.
  44. González, Luís Miguel „First leagues titles and Civil War (1931–1940)“. Realmadrid.com. 2022-yil 3-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 29-may.
  45. „Real Madrid v Barcelona: six of the best 'El Clásicos'“. The Daily Telegraph (2011-yil 9-dekabr). 2022-yil 10-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 19-dekabr.
  46. 46,0 46,1 "Sid Lowe: Fear and loathing in La Liga.. Barcelona vs Real Madrid" p. 67. Random House. 26 September 2013
  47. Phil Ball. Morbo: the story of Spanish football. Reading: WSC Books, 2001 — 25-bet. 
  48. "Sid Lowe: Fear and loathing in La Liga.. Barcelona vs Real Madrid" p. 70. Random House. 26 September 2013
  49. Lowe, Sid. p. 73, 74
  50. Spaaij, Ramn. Understanding football hooliganism: a comparison of six Western European football clubs. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2006. ISBN 978-90-5629-445-8. Qaraldi: 2011-yil 19-dekabr. 
  51. Sid Lowe: Fear and loathing in La Liga.. Barcelona vs Real Madrid" p. 77. Random House. 26 September 2013
  52. Luís Miguel González. „Bernabéu begins his office as President building the new Chamartín Stadium (1941–1950)“. Realmadrid.com. 2014-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 12-iyul.
  53. 53,0 53,1 Luís Miguel González. „An exceptional decade (1951–1960)“. Realmadrid.com. 2014-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 12-iyul.
  54. Matthew Spiro. „Hats off to Hanot“. uefa.com (2006-yil 12-may). 2006-yil 20-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 11-iyul.
  55. „Regulations of the UEFA Champions League“. UEFA. 2007-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 12-iyul.; Page 4, § 2.01 „Cup“ & Page 26, § 16.10 „Title-holder logo“
  56. Lorenzo Lara. „The Real Madrid domination of the 1960s and 70s“. Marca (2017-yil 22-may). 2019-yil 19-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-iyul.
  57. 57,0 57,1 Luís Miguel González. „The generational reshuffle was successful (1961–1970)“. Realmadrid.com. 2019-yil 22-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 12-iyul.
  58. „Real Madrid History: 1961-1970“ (Wayback Machine saytida 22 November 2019 sanasida arxivlangan). RealMadrid.com. Retrieved 1 October 2015
  59. Video highlights (Wayback Machine saytida 14 January 2019 sanasida arxivlangan) from official Pathé News archive
  60. „Trophy Room“. Realmadrid.com. 2014-yil 21-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 12-iyul.
  61. „European Competitions 1971“. RSSS. 2022-yil 20-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 27-sentyabr.
  62. „Santiago Bernabéu“. Realmadrid.com. 2016-yil 1-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 12-oktyabr.
  63. „Santiago Bernabéu 1943·1978“. Real Madrid CF. realmadrid.com. 2022-yil 16-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 31-may.
  64. 64,0 64,1 64,2 „The "Quinta del Buitre" era begins“. Realmadrid.com. 2022-yil 3-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 11-iyul.
  65. 65,0 65,1 65,2 „The Real Madrid of La Quinta“. Marca (2017-yil 22-may). 2021-yil 23-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 20-noyabr.
  66. Marcotti, Gabriele. Capello: The Man Behind England's World Cup Dream. Bantam Books, 2008 — 291-bet. ISBN 978-0-553-82566-4. 
  67. „1991–2000 – From Raúl González to the turn of the new millennium“. Realmadrid.com. 2022-yil 3-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 12-iyul.
  68. „UEFA Champions League 1999/00 – History“. UEFA (2000-yil 24-may). 2019-yil 15-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 9-iyul.
  69. „The unluckiest manager ever sacked?“. BBC Sport (2003-yil 24-iyun). 2006-yil 23-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 9-iyul.
  70. „Florentino Pérez era“ (es). Realmadrid.com. 2022-yil 22-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 12-iyul.
  71. „Figo's the Real deal“. BBC Sport (2000-yil 24-iyul). 2018-yil 17-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 12-iyul.
  72. „2001 – present — Real Madrid surpasses the century mark“. Realmadrid.com. 2019-yil 22-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 5-dekabr.
  73. „2001 – present — Real Madrid surpasses the century mark“. Realmadrid.com. 2019-yil 22-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 12-iyul.
  74. „Real ditch Del Bosque“. BBC Sport (2003-yil 24-iyun). 2022-yil 1-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 9-avgust.
  75. „Chelsea sign Makelele“. BBC Sport (2003-yil 1-sentyabr). 2003-yil 2-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 9-avgust.
  76. 76,0 76,1 Lowe, Sid (2013). „Fear and Loathing in La Liga: The True Story of Barcelona and Real Madrid“. p. 356-357. Random House,
  77. „Alberto Moreno angling for Real Madrid move“ (Wayback Machine saytida 24 August 2014 sanasida arxivlangan). Marca. Retrieved 23 August 2014
  78. „Real Madrid 0–3 Barcelona“. BBC Sport (2005-yil 19-noyabr). 2007-yil 29-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 26-iyul.
  79. „Real Madrid sack coach Luxemburgo“. BBC Sport (2005-yil 4-dekabr). 2007-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 26-iyul.
  80. „Real Madrid concede six in defeat“. BBC Sport (2006-yil 8-fevral). 2006-yil 18-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 26-iyul.
  81. „Perez resigns as Madrid president“. BBC Sport (2006-yil 27-fevral). 2019-yil 3-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 7-yanvar.
  82. „Beckham's farewell cut short but he still departs a winner“. theguardian.com (2007-yil 18-iyun). 2022-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 12-iyul.
  83. „Beckham bows out with La Liga title“ (Wayback Machine saytida 17 February 2021 sanasida arxivlangan). BBC. Retrieved 16 August 2014
  84. Sid Lowe. „Trophies tell story of Madrid's decline“. The Guardian (2009-yil 10-mart). 2022-yil 19-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-iyul.
  85. Lucas Brown. „Florentino Perez Vows To Lead Real Madrid To Future Glory“. goal.com (2009-yil 1-iyun). 2022-yil 19-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-iyul.
  86. „Perez to return as Real president“. BBC Sport (2009-yil 1-iyun). 2019-yil 7-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 3-iyun.
  87. Wilson, Jeremy „Real Madrid to confirm world record £56m signing of Kaka“. The Telegraph (2009-yil 7-iyun). 2019-yil 30-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 13-fevral.
  88. „Ronaldo completes £80m Real move“ (Wayback Machine saytida 12 January 2016 sanasida arxivlangan). BBC. Retrieved 16 August 2014
  89. Paul Maidment. „Galacticos 2.0“. Forbes (2009-yil 11-iyun). 2022-yil 19-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-iyul.
  90. „Ronaldo forced out of Milan meetings“. UEFA (2009-yil 11-oktyabr). 2022-yil 19-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-iyul.
  91. Paolo Bandini. „Manchester United, Real Madrid and European Football's Greatest-Ever Runners-Up“. Bleacher Report (2014-yil 10-aprel). 2022-yil 22-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-oktyabr.
  92. 92,0 92,1 Gouyet, Stefan. „92 Points Not Good Enough for Real Madrid to Win La Liga“. 2022-yil 19-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-iyul.
  93. Tynan, Gordon. „Mourinho to be unveiled at Madrid on Monday after £7m compensation deal“. The Independent (2010-yil 28-may). 2019-yil 7-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 31-may.
  94. „Real Madrid unveil José Mourinho as their new coach“. BBC Sport (2010-yil 31-may). 2019-yil 7-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 31-may.
  95. „Uefa reject Real Madrid's complaint against Barcelona“. goal.com (2011-yil 2-may). 2022-yil 4-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-avgust.
  96. „Champions League 2010-11: 5 Most Controversial Barcelona Moments“. Bleacher Report (2011-yil 6-may). 2022-yil 22-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-avgust.
  97. „Barcelona 1 – 1 Real Madrid (agg 3 – 1)“ (Wayback Machine saytida 11 March 2022 sanasida arxivlangan). BBC. Retrieved 3 October 2014
  98. 2011–12 La Liga
  99. „UEFA Champions League 2011/12 season matchweek stats pack Matchweek 1 13/09/2011 – 14/09/2011“. UEFA (2011-yil 9-sentyabr). 2012-yil 11-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 11-sentyabr.
  100. „Cristiano Ronaldo is fastest La Liga player to 100 goals“. BBC Sport (2012-yil 24-mart). 2012-yil 26-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 19-avgust.
  101. „Jose Mourinho, Real Madrid earn vindication after La Liga conquest“. Msn.foxsports.com (2012-yil 13-may). 2012-yil 19-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 19-avgust.
  102. „Real Madrid: Highs and Lows of Their 2012-13 Season“. Samuel Marsden. Bleacher Report (2013-yil 31-may). 2022-yil 1-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 1-avgust.
  103. „Jose Mourinho: Real Madrid boss to leave next month“. BBC (2013-yil 20-may). 2016-yil 7-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 11-fevral.
  104. „Carlo Ancelotti named Real Madrid boss, Laurent Blanc joins PSG“. BBC Sport (2013-yil 25-iyun). 2013-yil 16-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 25-sentyabr.
  105. „Gareth Bale transfer“. Daily Mirror (2013-yil 1-sentyabr). 2014-yil 26-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 1-sentyabr.
  106. „Real Madrid Claims 'La Decima' with Champions League Win over Atletico Madrid“. Bleacher Report (2014-yil 27-may). — „The four goals for Real Madrid—who led La Liga with 104 goals this season—were the most in a Champions League final since AC Milan defeated FC Barcelona 4-0 in 1994.“. 2022-yil 24-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-oktyabr.
  107. Lowe, Sid. „Real Madrid's Gareth Bale gallops past Barcelona to land Copa del Rey“ (2014-yil 16-aprel). 2019-yil 15-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 30-aprel.
  108. „Bayern Munich 0–4 Real Madrid“. BBC Sport (2014-yil 29-aprel). 2016-yil 1-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 30-aprel.
  109. „Real Madrid make history with La Decima“. euronews.com (2014-yil 26-may). 2021-yil 25-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 26-may.
  110. „200 goals for the BBC“. Real Madrid CF (2015-yil 24-oktyabr). 2018-yil 18-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 3-dekabr.
  111. „Real Madrid to unleash new signings Rodriguez and Kroos in Super Cup“. First Post. 15 September 2020da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 14 August 2014.
  112. „Real Madrid ties with Barcelona in trophies“. 2014-yil 14-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 14-avgust.
  113. „Ancelotti: Madrid must start again from scratch“. Yahoo! Sports. 2014-yil 5-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 5-sentyabr.
  114. „Real Madrid stretch winning run as Ronaldo and Gareth Bale score“ (Wayback Machine saytida 6 January 2016 sanasida arxivlangan). BBC. Retrieved 20 December 2014
  115. „2–0: World champions!“. Real Madrid C.F. (2014-yil 20-dekabr). 2022-yil 2-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 1-avgust.
  116. „Valencia 2 – 1 Real Madrid“ (Wayback Machine saytida 6 January 2016 sanasida arxivlangan). BBC. Retrieved 4 January 2015
  117. 2014–15 La Liga, 2014–15 UEFA Champions League
  118. „Comparing Cristiano Ronaldo's 2014/15 Stats to His 2013/14 Numbers“. Bleacher Report. 2022-yil 19-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-may.
  119. „James and Bale, La Liga's top scoring midfielders“. Real Madrid CF (2015-yil 8-iyun). — „Fourteen Madrid players have chipped in to score a record 118 goals with which the team closed out the La Liga campaign.“. 2022-yil 22-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-oktyabr.
  120. „Florentino Pérez holds a press conference“. Realmadrid.com (2015-yil 25-may). 2020-yil 16-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 25-may.
  121. 121,0 121,1 „Real Madrid 2015/16 Season Review: Real Madrid 2015/16 Season Review:“. 2022-yil 24-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-oktyabr.
  122. „Rafa Benitez named new coach of Real Madrid“. Sky Sports (2015-yil 3-iyun). 2018-yil 13-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 3-iyun..
  123. Díaz, José Félix. „Alineación indebida de Cheryshev“ (es) (2015-yil 2-dekabr). 2015-yil 3-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 2-dekabr.
  124. „Real Madrid not told Cheryshev was ineligible, says president“. BBC Sport (2015-yil 4-dekabr). 2015-yil 8-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 4-dekabr.
  125. „Acuerdos y resolución del Juez de Competición acerca de los 1/16 de final de Copa de SM El Rey“. rfef.es (2015-yil 4-dekabr). 2015-yil 6-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 4-dekabr.
  126. „Zidane: a club legend in the Real Madrid dugout“. realmadrid.com (2016-yil 4-yanvar). 2020-yil 20-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 4-yanvar.
  127. „Zidane replaces Benítez at Real Madrid“. UEFA.com (2016-yil 4-yanvar). 2016-yil 6-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 5-yanvar.
  128. „2015–16 La Liga Table“. Sky Sports (2016-yil 8-iyun). 2017-yil 7-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 15-iyun.
  129. „1–1: La Undécima is ours“. Real Madrid. 2016-yil 31-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 28-may.
  130. „Spot-on Real Madrid defeat Atlético in final again“. UEFA.com (2016-yil 28-may). 2018-yil 10-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 29-may.
  131. „Carvajal wonder goal wins Super Cup for Madrid“. UEFA.com. Union of European Football Associations (UEFA) (2016-yil 9-avgust). 2017-yil 26-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 15-iyun.
  132. „Real Madrid 3–2 Deportivo de La Coruña“. BBC Sport. 2019-yil 31-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 10-dekabr.
  133. „Madrid see off spirited Kashima in electric extra time final“. FIFA (2016-yil 18-dekabr). 2016-yil 20-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 18-dekabr.
  134. „Real Madrid break Barcelona's Spanish record as unbeaten run reaches 40“. ESPN (2017-yil 12-yanvar). 2017-yil 1-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 27-may.
  135. West, Aaron „Sevilla just snapped Real Madrid's unbeaten streak one match after they set the record“. Fox Sports (2017-yil 15-yanvar). 2017-yil 13-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 27-may.
  136. „Malaga 0–2 Real Madrid“. BBC.com (2017-yil 21-may). — „Real Madrid won their first La Liga title since 2012 thanks to a final-day victory at Malaga.“. 2018-yil 16-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 11-fevral.
  137. Das, Andrew; Smith, Rory. „Champions League Final: Real Madrid Confirms Its Spot as World's Best“ (2017-yil 3-iyun). 2020-yil 30-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 3-iyun.
  138. Leal, Antonio M. „The best season in history“. Realmadrid.com. Madrid, Spain: Real Madrid Club de Fútbol (2017-yil 8-iyun). — „Real Madrid won four titles for the first time in their 115-year history.“. 2017-yil 9-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 9-iyun.
  139. „Real Madrid v Manchester United: Super Cup – as it happened“. The Guardian (2017-yil 8-avgust). 2021-yil 26-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 9-avgust.
  140. Bull, J. J.. „Real Madrid 2 Barcelona 0 (5–1 on aggregate): Woeful Barca dismissed as Zinedine Zidane's unstoppable side win Super Cup“. Telegraph (2017-yil 17-avgust). 2022-yil 10-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 24-avgust.
  141. „Ramos and Real make history in the Emirates“. FIFA (2017-yil 17-dekabr). 2018-yil 23-dekabrda asl nusxadan arxivlangan.
  142. „Zinedine Zidane Announces His Resignation From Real Madrid“ (en-GB). Esquire (2018-yil 31-may). 2021-yil 11-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 14-iyun.
  143. „Zinedine Zidane: Real Madrid boss stands down five days after Champions League win“ (en-GB). BBC Sport (2018-yil 31-may). 2021-yil 13-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 14-iyun.
  144. „The 21 greatest sides in history have been ranked by football fans“. givemesport.com (2020-yil 28-mart). 2022-yil 19-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-iyul.
  145. „For Real Madrid, Galacticos 2.0 has proven to be more successful than its predecessor“. Vyasa Shastry. scroll.in (2017-yil 3-iyun). 2022-yil 10-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-iyul.
  146. „Julen Lopetegui: Real Madrid name Spain manager as new head coach“ (en-GB). BBC Sport (2018-yil 12-iyun). 2018-yil 15-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 14-iyun.
  147. Lowe, Sid „Julen Lopetegui sacked by Spain as Fernando Hierro takes over“ (en). The Guardian (2018-yil 13-iyun). 2019-yil 1-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 14-iyun.
  148. „Cristiano Ronaldo: Juventus sign Real Madrid forward for £99.2m“ (en-GB). BBC Sport (2018-yil 10-iyul). 2018-yil 10-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 10-iyul.
  149. „Solari se sentará en el banquillo del Real Madrid tras la destitución de Lopetegui“ (es). Vocento (2018-yil 29-oktyabr). 2019-yil 13-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 29-oktyabr.
  150. „Real Madrid win third successive global crown“. FIFA.com. Fédération Internationale de Football Association (2018-yil 22-dekabr). 2018-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 22-dekabr.
  151. „Official Announcement“. Real Madrid C.F. (2019-yil 11-mart). 2019-yil 30-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 11-mart.
  152. „Real Madrid's 2018–2019 Season Overview“. Managing Madrid (2019-yil 23-may). 2022-yil 19-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-iyul.
  153. „Real Madrid's strange summer: 16 departures and no new signings“. 2020-yil 17-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 13-oktyabr.
  154. „Spanish Super Cup: Real Madrid beat Atletico Madrid on penalties“ (en-GB). BBC Sport (2020-yil 12-yanvar). 2020-yil 13-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 9-fevral.
  155. „Real Madrid win the longest LaLiga Santander season“. marca.com (2020-yil 17-iyul). 2020-yil 21-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 17-iyul.
  156. Navarro, Alberto „Real Madrid-Éibar: LaLiga is back | Real Madrid CF“ (en). Real Madrid CF (2020-yil 14-iyun). 2021-yil 18-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 14-iyun.
  157. „Why are Real Madrid playing at Estadio Alfredo Di Stefano and not Santiago Bernabeu?“. Evening Standard (2021-yil 9-aprel). 2021-yil 18-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 18-aprel.
  158. „Zinedine Zidane leaves Real Madrid for second time as manager“. bbc.com (2021-yil 27-may). 2021-yil 27-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-may.
  159. „Official Announcement: Ancelotti“. realmadrid.com (2021-yil 1-iyun). 2021-yil 1-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 1-iyun.
  160. „Athletic Bilbao 0-2 Real Madrid: Luka Modric scores in Super Cup final win“. BBC Sport (2022-yil 16-yanvar). 2023-yil 3-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-yanvar.
  161. Mctear, Euan. „Modric and Benzema fire Real Madrid to the Supercopa title“ (2022-yil 16-yanvar). 2022-yil 25-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-yanvar.
  162. „Real Madrid 4–0 Espanyol“. BBC (2022-yil 30-aprel). 2023-yil 26-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 30-aprel.
  163. „Ancelotti completes 'Grand Slam' as Real win title“ (en-GB). BBC Sport. 2023-yil 26-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 30-aprel.
  164. Paul Macdonald. „Champions League final: Real Madrid as plucky underdogs shows how broken football is“. footballtransfers.com (2022-yil 26-may). 2022-yil 6-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-may.
  165. Simon Borg. „UEFA Champions League odds, betting favorites & futures picks for 2021-22 tournament“. The Sporting News (2021-yil 14-sentyabr). 2022-yil 1-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 1-iyun.
  166. Alfredo Relaño. „Champions League: PSG favourites but history favours Real Madrid“. Diario AS (2022-yil 9-mart). 2022-yil 30-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-may.
  167. CBS Sports Staff. „Chelsea vs. Real Madrid odds, picks, how to watch, live stream: UEFA Champions League bets for April 6, 2022“. CBS Sports (2022-yil 6-aprel). 2022-yil 1-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 1-iyun.
  168. Associated Press. „Ancelotti fine with underdog role against Manchester City“. thescore.com (2022-yil 25-aprel). 2024-yil 16-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-may.
  169. „A look back at the road to Paris“. Real Madrid CF (2022-yil 22-may). 2022-yil 8-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 1-avgust.
  170. Kyle Bonn. „Who will win the Champions League final 2022? Liverpool vs. Real Madrid betting odds“. The Sporting News (2022-yil 16-may). 2022-yil 28-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-may.
  171. Javier García.. „Madrid clinch the Decimocuarta!“. realmadrid.com. 2023-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-may.
  172. Summerscales, Robert „Carlo Ancelotti Becomes Most Successful Manager In Champions League History“ (en). Futbol on FanNation (2022-yil 28-may). 2023-yil 11-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-may.
  173. Associated Press.. „Real Madrid beats Liverpool 1-0 for 14th European Cup title“. CNBC. 2022-yil 5-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-may.
  174. 174,0 174,1 174,2 174,3 „Escudo Real Madrid“ (es). santiagobernabeu.com. 2008-yil 19-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 29-noyabr.
  175. „Presidents — Pedro Parages“. Realmadrid.com. 2014-yil 30-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 18-iyul.
  176. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Real Madrid turns 106 (IV)
  177. „General Franco, Real Madrid & the king: The history behind club's link to Spain's establishment“. Ryan Kelly. goal.com. 2022-yil 1-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 1-iyul.
  178. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Real Madrid turns 106 (V)
  179. „Don Revie statue unveiled 40 years after FA Cup victory“. BBC Sport (2012-yil 5-may). 2018-yil 27-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 4-yanvar.
  180. „Adidas renews with Real Madrid until 2020“. sportspromedia.com (2006-yil 1-dekabr). 2020-yil 26-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 12-iyul.
  181. „Our Sponsors — Adidas“. Realmadrid.com. 2014-yil 22-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 18-iyul.
  182. „Evolución Del Uniforme del Real Madrid (1902–1989)“ (es). Leyendablanca.com. 2012-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 18-iyul.
  183. „Evolución Del Uniforme del Real Madrid (1991–2008)“ (es). Leyendablanca.com. 2012-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 18-iyul.
  184. „BenQ to sponsor giant Real Madrid“. taipeitimes.com (2005-yil 8-noyabr). 2006-yil 30-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 18-iyul.
  185. Juan José López Soto. „Real Madrid and Bwin sign sponsorship agreement“. bwinparty.com (2008-yil 11-iyun). 2013-yil 7-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 18-iyul.
  186. „Our Sponsors — bwin.com“. bwin.com. 2013-yil 17-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 18-iyul.
  187. „Real Madrid agree record-breaking sponsorship deal with Emirates“. As. 2018-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 8-avgust.
  188. „Real Madrid and Emirates renew sponsorship deal until 2026“. Real Madrid CF (2022-yil 14-oktyabr). 2022-yil 23-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-oktyabr.
  189. „Eine Milliarde von Adidas für Real Madrid“ (Wayback Machine saytida 16 April 2024 sanasida arxivlangan). Der Spiegel. Retrieved 13 October 2020
  190. „Football Leaks – All Details of Real Madrid's €1 Billion Adidas Deal Leaked“. FOOTY HEADLINES. 2019-yil 9-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 9-fevral.
  191. „Real Madrid and adidas extend their successful alliance with a deal that is unprecedented in the sporting industry“. Real Madrid.com. 2019-yil 9-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 9-may.
  192. „Real Madrid sign reported €1.1 billion new Adidas deal“. GOAL.com. 2019-yil 9-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 9-may.
  193. „Estadio Santiago Bernabéu“. stadiumguide.com. 5 january 2012da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22 september 2011.
  194. Ball, Phil p. 118.
  195. „History — Chapter 3 – The New Chamartin, an exemplary stadium“. Realmadrid.com. 25 february 2014da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 12-iyul.
  196. 196,0 196,1 „60th Anniversary“. xtratime.org (13 december 2007). 3 january 2015da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 12-iyul.
  197. „Camp Nou: Average attendance 79,390“. Arxiu.fcbarcelona.cat (17 may 2011). 8 july 2012da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4 july 2012.
  198. „Barclays Premier League Stats: Team Attendance – 2010–11“. ESPNsoccernet. 24 december 2012da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22 november 2011.
  199. „Spanish La Liga Stats: Team Attendance – 2010–11“. ESPNsoccernet. 3 april 2013da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22 november 2011.
  200. „Madrid and Hamburg awarded 2010 finals“. UEFA.com. Union of European Football Associations (28 march 2008). 23 march 2010da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 9 march 2010.
  201. Javier Palomino. „The Bernabéu is now Elite“. Realmadrid.com (14 november 2007). 2014-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 12-iyul.
  202. „This one's for you, Alfredo!“. Realmadrid.com (10 may 2006). 21 february 2014da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7 july 2008.
  203. Roncero, Tomás. „The changes Real Madrid must make to play their games at the Di Stéfano“ (en) (22 april 2020). 5 march 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 14-iyun.
  204. „Real Madrid hope €525m Bernabeu renovation gives them 'best stadium in world'“. espn.com (24 september 2018). 20 november 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-iyul.
  205. „Five things you didn't know about the new Bernabeu - MARCA in English“ (en). MARCA (7 september 2021). 7 september 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8 september 2021.
  206. Sport, Telegraph. „Real Madrid unveil plans for new Bernabeu with 360-degree screen and retractable roof“ (en-GB). The Telegraph (2 april 2019). 12 january 2022da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3 april 2019.
  207. „Real Madrid's new Bernabeu to grow over 10 metres in height - MARCA in English“ (en). MARCA. 14 may 2017da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 9 may 2017.
  208. „Real Madrid present the new Santiago Bernabéu“. AS.com (2 april 2019). 3 april 2019da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3 april 2019.
  209. Ruairidh Barlow. „Santiago Bernabeu full opening delayed until 2023“. football-espana.net (18 june 2022). 2022-yil 19-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-iyul.
  210. „Legends — Manolo Sanchís Hontiyuela“. realmadrid.com. 23 february 2014da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 13 july 2008.
  211. „Ronaldo's 501 goals: The numbers behind his amazing scoring record“. 3 october 2015da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 october 2015.
  212. „Conor Brown Equals Di Stéfano's Real Madrid Record“. 31 march 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5 february 2009.
  213. „Quickfire Ronaldo proves Real hero“. CNN.com (3 december 2003). 14 october 2018da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7 december 2008.
  214. „Attendances Spain average — Primera División 2007–2008“. European Football Statistics. 13 june 2008da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16 july 2008.
  215. „European Attendances“. European Football Statistics. 13 june 2008da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16 july 2008.
  216. „Unbeaten at Home in the League“. RSSSF. 16 december 2015da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7 december 2008.
  217. „History“. Uefa.com. 2 january 2010da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 11-iyul.
  218. „History“. Uefa.com. 6 august 2017da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 11-iyul.
  219. „Real Madrid win Club World Cup, fourth title of 2014“ (Wayback Machine saytida 11 July 2018 sanasida arxivlangan). Yahoo Sports. Retrieved 19 February 2015
  220. „Real Madrid equals Bayern's Champions League win record“. Goal (18 february 2015). 21 february 2015da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 19 february 2015.
  221. „Real Madrid equal Santos' run of 73 consecutive games scoring“ (20 september 2017). 19 september 2017da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 19 september 2017.
  222. „History of the world transfer record“. BBC News (2009-yil 11-iyun). 11 july 2018da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 12 june 2009.
  223. „Man Utd accept £80m Ronaldo bid“. BBC Sport (2009-yil 11-iyun). 12 january 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 19-dekabr.
  224. „Gareth Bale contract leak sparks panic at Real Madrid – and agent's fury“ (21 january 2016). 2022-yil 10-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
  225. „Hazard: 100 million euros plus variables“. Marca (7 june 2019). 7 august 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4 july 2019.
  226. (2018-yil 10-iyul). „Cristiano Ronaldo signs for Juventus!“. Press-reliz.
  227. „Victory Tracker“. Ceroacero.es. 11 october 2013da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 18-fevral.
  228. Fitzpatrick, Richard. El Clasico: Barcelona v Real Madrid: Football's Greatest Rivalry. Bloomsbury, 2012 — 146-bet. 
  229. Burns, Jimmy, 'Don Patricio OʻConnell: An Irishman and the Politics of Spanish Football' in „Irish Migration Studies in Latin America (Wayback Machine saytida 26 July 2011 sanasida arxivlangan)“ 6:1 (March 2008), p. 44. Available online pg. 3 (Wayback Machine saytida 18 July 2010 sanasida arxivlangan),pg. 4 (Wayback Machine saytida 18 July 2010 sanasida arxivlangan). Retrieved 29 August 2010.
  230. Ham, Anthony p. 221
  231. Ball, Phil p. 88
  232. „SANTIAGO BERNABÉU 1943·1978“. Real Madrid C.F.. realmadrid.com. 2022-yil 16-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 1-iyul.
  233. „THE STORY OF REAL MADRID AND THE FRANCO REGIME“. Nick Fitzgerald. thesefootballtimes.co (27 september 2017). 2022-yil 1-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 1-iyul.
  234. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named goal.com2
  235. „BBC SPORT | Football | Alfredo Di Stefano: Did General Franco halt Barcelona transfer?“. BBC News (7 july 2014). 8 february 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2 december 2014.
  236. „Alfredo di Stéfano was one of football's greatest trailblazers“ (7 july 2014). 25 july 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 12 october 2018.
  237. Ball, Phil. pp. 83-85
  238. „Real win Champions League showdown“. BBC News (11 december 2008). 31 july 2012da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21 august 2010.
  239. „Real Madrid-Barcelona: Celebrations in enemy territory“. Marca. 10 october 2018da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 9 october 2018.
  240. „When Raul ended Madrid's humiliation, silenced Nou Camp“. Egypt Today. 21 october 2023da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 9 october 2018.
  241. „Cristiano Ronaldo scores and is sent off in win over Barcelona“. The Guardian. Reuters (14 august 2017). 27 march 2022da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 1-iyul.
  242. Ballout, Richard „Why everything you know about the Madrid derby might be wrong“. FourFourTwo (7 january 2015). 2015-yil 13-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14 february 2015.
  243. FITZPATRICK, Richard „Franco, Real Madrid and Spanish football's eternal power struggle“. The Scotsman (7 october 2012). 19 october 2015da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14 february 2015.
  244. Real have won El Derbi madrileño 75 times.
  245. ¿Por qué a los jugadores del Atlético se les llama 'colchoneros'? (Wayback Machine saytida 30 June 2019 sanasida arxivlangan) (Why are Atlético players called 'colchoneros'?), La Liga
  246. Rivalries: No love lost in Madrid, FIFA (archive version), 2009
  247. More Than A Game: Atletico Madrid vs Real Madrid (Wayback Machine saytida 3 September 2021 sanasida arxivlangan), FourFourTwo, 2006
  248. Álvaro Velasco. „H2H statistics“. espn.co.uk (17 january 2008). 3 january 2015da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 12-iyul.
  249. Sid Lowe. „Atlético Madrid overwhelm Real to show they will battle to keep title“. The Guardian (7 february 2015). 2020-yil 6-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20 november 2019.
  250. Prince-Wright, Joe „Real Madrid win Champions League, seal tenth title after dramatic comeback“. NBC Sports (24 may 2014). 24 may 2014da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 24 may 2014.
  251. Azzoni, Tales „Madrid Rivals Return to Champions League Final“. AP. 25 december 2017da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5 may 2016.
  252. „El viejo Clásico español, Athletic–Madrid, se despide de San Mamés“ [The 'old classic' of Spain, Athletic–Madrid, says goodbye to San Mamés] (es). RTVE (14 april 2013). 2021-yil 6-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16 november 2017.
  253. „Athletic-Real Madrid Final 1903 Cup“. 16 december 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16 november 2017.
  254. „Los Athletic-Real Madrid están a punto de cumplir 97 años“ (es). Diario AS (18 march 2017). 28 december 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 13 november 2017.
  255. „El Clásico de los Clásicos: 216 partidos oficiales“ (es) (10 december 2011). 15 december 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 13 november 2017.
  256. Pete Jenson.. „Pete Jenson: Athletic Bilbao's locals-only transfer policy shows success does not need to be bought“ (2014-yil 26-avgust). 29 september 2017da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16 november 2017.
  257. „Past seasons (filter: versus Real Madrid, League Championship)“. Athletic Bilbao. 2018-yil 12-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16 november 2017.
  258. „Real Madrid matches (filter: versus Athletic Club)“. Bdfutbol.com. 13 november 2017da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16 november 2017.
  259. Lowe, Sid. „Morbo: The Story of Spanish Football by Phil Ball (London: WSC Books, 2001)“. The Guardian (26 march 2001). 28 june 2013da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 july 2009.
  260. „Real Madrid repelled as Gorka Iraizoz emulates the Squid“. The Guardian (18 january 2010). 26 december 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16 november 2017.
  261. Miguel Delaney. „Bayern Munich and Real Madrid form one of the Champions League's richest and most intense historical rivalries“. The Independent (11 april 2017). 2020-yil 26-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8 december 2018.
  262. „Bayern Munich vs. Real Madrid: A Champions League classic“. Bundesliga (11 april 2017). 25 october 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8 december 2018.
  263. „Real Madrid – Record against Bayern München“. worldfootball.net (17 may 2023). 14 june 2017da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 15-iyun.
  264. Real Madrid v Bayern: the night Juanito kicked Matthäus in the face (Wayback Machine saytida 11 November 2020 sanasida arxivlangan), Scott Murray, The Guardian, 23 April 2014
  265. Bayern Munich v Real Madrid is the European Clásico – let the Champions League battle commence (Wayback Machine saytida 11 May 2021 sanasida arxivlangan), Graham Hunter, Daily Record, 11 April 2017
  266. „El loco del Bernabéu escenificó la guerra: contigo empezó todo“ [The madman at the Bernabéu staged the war: everything started with you] (es). ABC (24 april 2018). 6 september 2018da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 august 2020.
  267. „Bayern Munich 0-4 Real Madrid“ (Wayback Machine saytida 1 January 2016 sanasida arxivlangan). BBC. Retrieved 23 August 2014
  268. „Real Madrid 2 Bayern Munich 2: Karim Benzema brace sends Champions League holders into third straight final after Bernabeu thriller“. Evening Standard (1 may 2018). 22 may 2018da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21 may 2018.
  269. „Juventus v Real Madrid: one of Europe's grandest rivalries“. UEFA (2 april 2018). 17 november 2018da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 17 november 2018.
  270. „Real Madrid matches: v Juventus“. BDFutbol. 1 december 2018da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 december 2018.
  271. „Real Madrid-Juventus, the second most played match in the European Cup“. Real Madrid CF (3 august 2018). 1 december 2018da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 december 2018.
  272. „Alves: Real Madrid beat Juventus in 1998 with an offside goal“. Marca (2 june 2017). 1 december 2018da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 december 2018.
  273. Ley, John. „Zidane in £48m Real deal“ (9 july 2001). 2022-yil 10-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 december 2018.
  274. Daniel Taylor.. „Real Madrid win Champions League as Cristiano Ronaldo double defeats Juve“. The Guardian (2017-yil 3-iyun). 2017-yil 3-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 december 2018.
  275. Andrew Haslam. „Majestic Real Madrid win Champions League in Cardiff“. UEFA (2017-yil 3-iyun). 31 march 2019da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 december 2018.
  276. „CL: Juve heartbreak at the Bernabeu“. Football Italia (11 april 2018). 26 january 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 december 2018.
  277. „Buffon: Referee 'has a trashcan in place of a heart'“. thescore.com (11 april 2018). 22 april 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 december 2018.
  278. NDTVSports.com. „Watch: Cristiano Ronaldo's Goal Leaves Sporting World in Awe – NDTV Sports“. NDTVSports.com. 5 april 2018da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 december 2018.
  279. Saffer, Paul „Three in a row: Real Madrid make more history“. UEFA (26 may 2018). 2 may 2018da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 december 2018.
  280. (2018-yil 10-iyul). „Cristiano Ronaldo signs for Juventus!“. Press-reliz.
  281. „Perez resigns as Real Madrid president“. BBC (2006-yil 27-fevral). 2019-yil 3-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11 december 2008.
  282. Nash, Elizabeth. „EU investigates Real Madrid property deal“ (4 march 2004). 13 february 2009da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14 august 2008.
  283. „Mistakes are forbidden“. CNN/Sports Illustrated (8 may 2001). 9 march 2013da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14 august 2008.
  284. „The Most Valuable Soccer Teams“. Forbes. 30 April 2008. 24 May 2012da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 16 March 2010.
  285. „The Most Valuable Soccer Teams – Manchester United“. Forbes. 30 April 2008. 13 April 2010da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 16 March 2010.
  286. „Deloitte Football Money League“. Deloitte (20 october 2003). 3 april 2013da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16 march 2010.
  287. „Real Madrid plan to open their own theme park“. TheSpoiler.co.uk (4 september 2009). 1 april 2012da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8 september 2009.
  288. „Noticias“. upcomillas.es. 20 may 2012da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23 february 2009.
  289. „The Business of Soccer“. Forbes. 21 April 2010. 24 April 2010da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 7 August 2010.
  290. „Soccer Team Valuations“. Forbes. 30 June 2009. 24 August 2010da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 7 August 2010.
  291. „Real Madrid becomes the first sports team in the world to generate €400m in revenues as it tops Deloitte Football Money League“. Deloitte. 5 august 2010da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7 august 2010.
  292. „How Real Madrid can afford their transfer spending splurge? – ESPN Soccernet“. Soccernet.espn.go.com (12 june 2009). 15 june 2009da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4 july 2012.
  293. Peterson, Marc p. 25
  294. Andreff, Wladimir; Szymański, Stefan. Handbook on the economics of sport. Edward Elgar Publishing, 2006 — 299-bet. ISBN 1-84376-608-6. 
  295. „Real Madrid drama. The oldest supporter died“ (ro). ziare.com (2010). 1 october 2011da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21 september 2010.
  296. The Swiss Rambler. „The Swiss Ramble: Real Madrid And Financial Fair Play“. Swissramble.blogspot.ie (21 june 2011). 18 december 2012da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4 july 2012.
  297. „Real Madrid CF – Official Web Site – Real Madrid's annual turnover amounts to €480.2 million, showing an 8.6% increase over the previous financial year“. goal.com (16 september 2011). 2018-yil 13-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4 july 2012.
  298. „Football clubs dominate the world ranking of highest-paying sports clubs“. The Guardian (3 may 2012). 12 september 2014da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14 may 2012.
  299. „Real Madrid Tops The World's Most Valuable Sports Teams“. Forbes. 15 July 2013. 16 July 2013da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 20 July 2013.
  300. „Deloitte Football Money League 2022“. Deloitte (21 march 2022). 22 march 2022da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22 march 2022.
  301. „Barcelona become first sports team to average £10m a year in wages“ (25 november 2018). 5 december 2018da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4 december 2018.
  302. „Barcelona tops the 2018 list of the highest-paid sports teams in the world with 2103.8 million average annual salary“. Business Insider. 28 november 2018da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4 december 2018.
  303. 303,00 303,01 303,02 303,03 303,04 303,05 303,06 303,07 303,08 303,09 303,10 „Football honours“. Realmadrid.com. Madrid, Spain: Real Madrid Club de Fútbol. Qaraldi: 2017-yil 11-may.
  304. „Copa del Rey – Palmarés“ (es). MARCA.com. Qaraldi: 2017-yil 11-may.
  305. Carnicero, José; Torre, Raúl; Ferrer, Carles Lozano „Spain – List of Super Cup Finals“. RSSSF (25 august 2016). Qaraldi: 2017-yil 11-may.
  306. „From Fairs Cup via UEFA Cup to UEFA Europa League“. UEFA.com. Union of European Football Associations (UEFA). — „The UEFA Europa League evolved from the UEFA Cup, which itself was conceived by Switzerland's Ernst Thommen, along with Italy's Ottorino Barrasi and England's Sir Stanley Rous.“. 17 may 2017da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 11-may.
  307. „Latin Cup“. RSSSF. Qaraldi: 20 august 2015.
  308. Magnani, Loris; Stokkermans, Karel „Intercontinental Club Cup“. Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation (30 april 2005). Qaraldi: 9 august 2010.
  309. „Real Madrid squad“. Real Madrid CF. Qaraldi: 1 september 2024.
  310. „Squad“. Real Madrid CF. Qaraldi: 21 august 2021.
  311. „Official Announcement | Real Madrid CF“ (en). Real Madrid CF (2023-11-11). Qaraldi: 2023-11-11.
  312. „Board members“. Real Madrid CF. Qaraldi: 17 july 2023.

Andoza:Madrid Sport Jamiyati