Kontent qismiga oʻtish

Yevropa Ittifoqi iqtisodiyoti

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Yevropa Ittifoqi iqtisodiyoti

Parij — Yevropa Ittifoqidagi eng yirik megapolis
Valyutasi Yevro (EUR, €) va 8 ta boshqa valyutalar
Kalendar yil
Savdo tashkilotlari
 WTO, G20, G7 va boshqalar
Mamlakat guruhi
 Rivojlangan/Yetakchi
Yuqori daromadli iqtisodiyot
Statistikalar
Aholi 447,706,209 (YI27, 1-yanvar 2020 tax.)[1]
YaIM
  • Decrease $16.6 trillion (nominal; 2022)[2]
  • $24.05 trillion (XQP; 2022)[2]
YaIM oʻsishi
  • 2.3% (2018)
    1.7% (2019)
    −5.9% (2020)
    5.4% (2021)[3]
Jon boshiga YaIM
  • Decrease $37,180 (nominal; 2022)[2]
  • $53,960 (XQP; 2022)[2]
Tarmoqlar boʻyicha YaIM
  • 7.5% (Mart 2022)[3]
Qashshoqlik chegarasidan past aholi
  • 9.8% (2013)[4]
  • ▼ 21,6 % qashshoqlik yoki ijtimoiy chetlanish xavfi ostida (YI27, 2018 tax.)[5]
Gini koeffitsiyenti
 ▲ 30.4 oʻrtacha (YI27, 2018 tax.)[6]
  • 0.900 juda baland (2018)[7]
  • 0.816 juda baland IHDI (2018)[7]
Ishchi kuchi
  • Decrease 216,229,439 (2019)[8]
  • 73.1 % bandlik darajasi (YI27; 2019)[9]
  • 72.7 % bandlik darajasi (EA19, 2019)[9]
Ishchi kuchi kasb boʻyicha
Ishsizlik
  • ▲ 6.2 % (YI27, Mart 2022)[10]
  • ▲ 6.8 % (EA19, Mart 2022)[10]
€24,946 yillik (2021)[11]
Asosiy ishlab chiqarish
Tashqi aloqalar
Eksport $7.102 trillion (2019 tax.)[13]
Eksport tovarlari
 mashinalar, avtotransport vositalari, farmatsevtika va boshqa kimyoviy mahsulotlar, yoqilgʻi, samolyotlar, plastmassa, temir va poʻlat, yogʻoch va qogʻoz mahsulotlari, spirtli ichimliklar, mebel
Asosiy eksport hamkorlari
Import $6.650 trillion (2019 tax.)[13]
Import tovarlari
 yoqilgʻi va xom neft, mashinalar, transport vositalari, farmatsevtika va boshqa kimyoviy moddalar, qimmatbaho toshlar, toʻqimachilik, samolyotlar, plastmassalar, metallar, kemalar
Asosiy import hamkorlari
Joriy hisob
 €161.6 milliard; YaIMning 1.1 %i (2015)[15]
$13.05 trillion (31-dekabr 2014 tax.)[13]
−€2,557.4 milliard; YaIMning 17.5 %i (2015)[12]
Davlat moliyasi
  • ▼ YaIMning 88.1 %i (YI27; 2021)[16]
  • €12.741 trillion (YI27; 2021)[16]
  • €675.8 milliard defitsit (YI27; 2021)[16]
  • YaIMning −4.7%i (2021)[16]
Daromadlar YaIMning 46.9 %i (YI27; 2021)[16]
Asosiy maʼlumotlar manbasi: Markaziy razvedka boshqarmasi Jahon faktlar kitobi
Barcha qiymatlar, agar boshqacha koʻrsatilmagan boʻlsa, AQSh dollarida keltirilgan.
Yevropa Ittifoqida 2015-yil nominal YaIM
Yevro hududi inflyatsiyasi

Yevropa Ittifoqi iqtisodiyoti — Yevropa Ittifoqiga (YI) aʼzo davlatlarning qoʻshma iqtisodiyoti. U nominal koʻrsatkichlar boʻyicha dunyoda AQShdan keyin ikkinchi, xarid qobiliyati pariteti (XQP) boʻyicha esa Xitoy va Qoʻshma Shtatlardan keyin uchinchi oʻrindagi eng yirik iqtisodiyotdir. Yevropa Ittifoqining yalpi ichki mahsuloti 2024-yilda 19,40 trillion dollarni (nominal) yoki 28,04 trillion dollarni (PPP) tashkil etishi taxmin qilinmoqda, bu esa global iqtisodiyotning oltidan bir qismini tashkil qiladi[22].

Yevro ikkinchi eng yirik zaxira valyutasi va dunyoda AQSh dollaridan keyin ikkinchi eng koʻp ayirboshlanadigan valyutadir[23][24][25]. Yevrodan Yevropa Ittifoqiga aʼzo 27 ta davlatdan 20 tasi foydalanadi, umuman olganda, u 26 ta mamlakatda, yevro hududida va boshqa oltita Yevropa davlatida rasmiy yoki de facto valyuta hisoblanadi.

Yevropa Ittifoqi iqtisodiyoti erkin bozor va ilgʻor ijtimoiy modellarga asoslangan aralash iqtisodiyotlardan tashkil topgan ichki bozordan iborat. Masalan, u tovarlar, xizmatlar, kapital va ishchi kuchining erkin harakatiga ega boʻlgan ichki yagona bozorni oʻz ichiga oladi[26]. Yevropa Ittifoqida aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulot (XQP) 2018-yilda 43 188 dollarni tashkil etdi[27], AQShda bu koʻrsatkich 62 869 dollar, Yaponiyada 44 246 dollar va Xitoyda 18 116 dollarga teng[28]. Yevropa Ittifoqiga aʼzo davlatlar oʻrtasida aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulotda (XQP) Lyuksemburgdagi 106 372 dollardan Bolgariyadagi 23 169 dollargacha sezilarli tafovut mavjud[29]. Yevropa Ittifoqi 31 ga teng boʻlgan Gini koeffitsiyenti bilan jahon o‘rtacha ko‘rsatkichiga qaraganda daromadlarning yanada tengrok taqsimlanishiga ega[30][31].

2012-yilda Yevropa Ittifoqining xorijiy davlatlarga kiritgan sarmoyalari 9,1 trillion dollarni tashkil etgan boʻlsa, Yevropa Ittifoqiga kiritilgan xorijiy investitsiyalar 2012-yilda jami 5,1 trillion dollarni tashkil etib, dunyodagi eng yuqori xorijiy va mahalliy sarmoya hisoblandi[32][33]. Euronext yevro hududining asosiy fond birjasi boʻlib, bozor kapitallashuvi boʻyicha dunyoda oltinchi oʻrinda turadi[34]. Yevropa Ittifoqining eng yirik savdo hamkorlari: AQSh, Xitoy, Buyuk Britaniya, Shveysariya, Rossiya, Turkiya, Yaponiya, Norvegiya, Janubiy Koreya, Hindiston va Kanada[35]. Yevropa Ittifoqiga real investitsiyalar 2020-yilning ikkinchi choragi oxiriga kelib, 2019-yilning toʻrtinchi choragiga nisbatan 14,6 foizga kamaydi. Bu kamayish qayta tiklanib, 2021-yilning ikkinchi choragida 2019-yilgi darajasiga qaytdi.

2009-yilda davlat qarzi inqirozi boshlanganidan beri, bir tomondan Janubiy Yevropa, ikkinchi tomondan Markaziy va Shimoliy Yevropa oʻrtasida qarama-qarshi iqtisodiy vaziyatlar yuzaga keldi: Malta bundan mustasno boʻlgani holda, Oʻrta yer dengizi mamlakatlarida yuqori ishsizlik darajasi va davlat qarzi yuzaga keldi, Sharqiy va Shimoliy aʼzo mamlakatlarda yalpi ichki mahsulotning oʻsish sur’ati yuqoriligi kuzatilib, ishsizlik darajasi past boʻldi. 2018-yilda Yevropa Ittifoqida davlat qarzi YaIMning 80 foizini tashkil etdi, bunda eng past koʻrsatkich Estoniyada 8,4 foiz va eng yuqori koʻrsatkich Gretsiyada 181,1 foizni tashkil etdi[36].

Valyuta

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yevro hududi (toʻq koʻk) 343 million kishini ifodalaydi. Yevro dunyodagi ikkinchi eng yirik zaxira valyutadir

1999-yildan boshlab Yevropa Ittifoqiga aʼzo boʻlgan baʼzi davlatlar bilan hozirda Yevropa Ittifoqining 27 ta davlatidan 20 tasi yevroni valyuta ittifoqida rasmiy valyuta sifatida ishlatadi. Qolgan 7 ta davlat keyinchalik yevroga qoʻshilish imkoniyati bilan oʻz valyutalaridan foydalanishda davom etdi. Yevro Yevropa Ittifoqida eng koʻp qoʻllaniladigan valyuta hisoblanadi.

1992-yildan beri Maastrixt shartnomasi yevroga qoʻshilgan davlatlar uchun qatʼiy iqtisodiy va fiskal konvergensiya mezonlarini belgiladi. 1997-yildan boshlab barqaror iqtisodiyot va fiskal barqarorlikni taʼminlash maqsadida „Barqarorlik va oʻsish pakti“ boshlandi.

Daniya yevro hududining bir qismi emas, chunki u keyinchalik yevroga qoʻshilish bilan bogʻliq fikrlarni rad etgan. Bundan farqli oʻlaroq, Shvetsiya Yevropa valyuta kursi mexanizmiga qachon qoʻshilish yoki qoʻshilmaslikni tanlash orqali oʻz valyutasidan samarali tarzda voz kechishi mumkin, bu qoʻshilish uchun dastlabki qadamdir. Qolgan davlatlar qoʻshilish toʻgʻrisidagi shartnomalari orqali yevroga qoʻshilish majburiyatini oladilar.

2009-yilda Gretsiyadan boshlab, yevro hududining 20 ta davlatidan 5 tasi koʻpchilik tomonidan Yevropa qarz inqirozi deb ataluvchi suveren qarz inqirozi bilan kurashdi. Bu davlatlarning barchasi inqirozga qarshi islohotlarni boshladi va iqtisodiy yordam oldi (Gretsiya, Irlandiya Respublikasi, Portugaliya, Ispaniya, Kipr). 2015-yil holatiga koʻra, Gretsiyadan tashqari barcha mamlakatlar qarz inqirozidan qutulgan. Yevro hududiga kirmaydigan boshqa davlatlar, yaʼni Vengriya, Ruminiya va Latviya (ikkinchisi yevro hududiga qoʻshilishdan oldin) ham qarz inqiroziga duch kelgan va muvaffaqiyatli qutqaruv dasturlarini boshdan kechirgan[37].

Byudjet

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yevropa Ittifoqi 2014—2020-yillarga moʻljallangan „Koʻp yillik moliyaviy asos“ (MFF) deb nomlangan uzoq muddatli byudjetga ega[38].

2021—2027-yillar uchun umumiy byudjet 1,8 trillion yevroni tashkil etadi, bunda MFF 1,074,3 milliard yevroga ega boʻlgan va COVID-19 pandemiyasidan jabr koʻrgan aʼzo davlatlarni qoʻllab-quvvatlash uchun 750 milliard yevrolik favqulodda tiklanish jamgʻarmasi (Next Generation EU) yoʻlga qoʻyilgan[39].

Sektorlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xizmatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xizmat koʻrsatish sohasi Yevropa Ittifoqidagi eng muhim sektor boʻlib, u YaIMning 64,7 foizini tashkil qiladi, shuningdek, ishlab chiqarish sanoati YaIMning 23,8 foizini va qishloq xoʻjaligi YaIMning atigi 1,5 foizini tashkil qiladi[40].

Ittifoqning yagona bozori doirasida moliyaviy xizmatlar yaxshi rivojlangan. Kompaniyalar AQShga qaraganda bank kreditlariga ko‘proq tayanadi. Biroq, Yevropa Ittifoqi doirasida kapitalning erkin harakatini ta’minlash maqsadida 2015-yil sentyabrda Komissiya tomonidan ilgari surilgan CMU (Kapital bozorlari ittifoqi) tashabbusi orqali kompaniyalarning kapital bozorlaridan ko‘proq mablag‘ jalb qilishiga o‘tishi rejalashtirilgan[41]. Rejadan koʻzlangan maqsad „2019-yilga qadar Yevropa Ittifoqida integratsiyalashgan kapital bozorining qurilish bloklarini yaratishga“ qaratilgan[42]. CMU tashabbusi jami 33 ta chora-tadbirlarni oʻz ichiga oladi[43]. Reja 2017 va 2019-yillarda yangilandi, chunki yagona qonunchilik CMUni ta’minlay olmasligi ma’lum bo‘ldi[44]. Moliyaviy barqarorlik, moliyaviy xizmatlar va kapital bozorlari ittifoqi bo‘yicha komissar hamda Yevropa parlamentining sobiq vitse-prezidenti Mairead McGuinness ushbu tashabbusni amalga oshirish uchun mas’uldir[45][46][47][48].

Global moliyaviy markazlar indeksiga koʻra, Yevropaning ikkita eng yirik moliya markazlari London va Syurix Yevropa Ittifoqidan tashqarida joylashgan[49]. Yevropa Ittifoqi doirasida qolgan ikkita eng yirik moliya markazlari Frankfurt va Lyuksemburg shahri boʻladi.

Yevropa investitsiya bankining 2021-yilgi sarmoyaviy soʻrovida xizmat koʻrsatish sohasidagi firmalarning 58 foizi COVID-19ning uzoq muddatli oqibatlarining tugashini kutishgan[50][51]. Yevropa Ittifoqi korxonalarining 56 foizi pandemiya oqibatlarini bartaraf etish uchun hukumatdan yordam oldi[52][53][54].

COVID-19 pandemiyasi savdoga sezilarli taʼsir koʻrsatdi. Yevropa Ittifoqidagi barcha korxonalarning 49 foizi 2020-yil boshidan buyon savdolari pasayganini taʼkidlagan[55][56]. Pandemiya tarmoqlarga taʼsirini turlicha namoyish etgan, mehmonxonalar, restoranlar, sanʼat va dam olish sohalarida pul yoʻqotgan korxonalar soni oldingi davrlarga nisbatan qariyb 25 foizga yetdi va transport xizmati sohasida ham pasayish holati kuzatildi[57][58][59].

Hukumat yordamisiz ishlab chiqarish va xizmat koʻrsatish sohasidagi Yevropa kichik va oʻrta firmalarining (SMEs) 35 foizi oʻz bizneslari pandemiya taʼsiridan omon qolmasligini aytgan[52][60].

2020-yilda korxonalarning 86 foizi oʻtgan yilgi investitsiya faoliyati haqida hisobot bergan boʻlsa, 2021-yilda atigi 79 foizi investitsiyalar haqida hisobot berdi. Yevropa Ittifoqi firmalarining 23 foizi 2021-yilda investitsiya rejalarini oʻzgartirgan, atigi 3 foizi esa oʻtgan yilgiga nisbatan yuqoriroq foyda miqdorni bildirgan[61][62]. Savdo hajmining pasayishi tufayli investitsiya rejalarini qisqartirgan korxonalarning eng yuqori qismi Polshada boʻlib, u yerda firmalarning 49 foizi investitsiyalarni qisqartirgan va Belgiyadagi 47 foiz firmalar ham xuddi shunday qilgan[63][64].

Yevropa Ittifoqidagi yashil yoki raqamli biznesning aksariyati ishlab chiqarishda (33 foiz) yoki infratuzilmada (30 foiz) ishlaydi. Xizmat koʻrsatish sohasi raqamlashtirish yoki qishloq xoʻjaligiga oʻtish bilan shugʻullanmagan korxonalarning eng katta foiziga ega (41 foiz)[65][66].

Qishloq xoʻjaligi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qishloq xoʻjaligi sektori Yevropa Ittifoqining umumiy qishloq xoʻjaligi siyosati (CAP) doirasida beriladigan subsidiyalar orqali qoʻllab-quvvatlanadi. 2013-yilda bu Yevropa Ittifoqi umumiy xarajatlarining taxminan 45 milliard yevrosini (148 milliard yevrolik umumiy byudjetning 33 foizidan kamini) tashkil etdi[67]. U dastlab Yevropa Ittifoqidagi fermerlar uchun minimal narxni kafolatlash uchun ishlatilgan. Bu savdoga to‘sqinlik qilishi va rivojlanayotgan mamlakatlarga zarar yetkazishi sababli proteksionizmning bir shakli sifatida tanqid qilinad. Eng kuchli qarshilardan biri, 2020-yil yanvargacha ittifoqdagi ikkinchi yirik iqtisodiyot bo‘lgan Buyuk Britaniya edi. U, agar CAP sezilarli darajada isloh qilinmasa, o‘zining yillik chegirmasidan voz kechishdan bir necha bor bosh tortdi. CAPning eng katta manfaatdori va ittifoqning uchinchi yirik (hozirda ikkinchi yirik) iqtisodiyoti bo‘lgan Fransiya esa uning eng kuchli tarafdori hisoblanadi. Biroq, CAP jiddiy islohotlarga guvoh boʻlmoqda. 1985-yilda Yevropa Ittifoqi byudjetining taxminan 70 foizi qishloq xoʻjaligiga sarflangan. 2011-yilda fermerlarga toʻgʻridan-toʻgʻri yordam va bozor bilan bogʻliq xarajatlar byudjetning atigi 30 foizini, qishloqni rivojlantirish xarajatlari esa 11 foizni tashkil etdi. 2011-yilga kelib, to‘g‘ridan-to‘g‘ri qo‘llab-quvvatlashning 90 foizi savdoga ta’sir qilmaydigan (ishlab chiqarish bilan bog‘liq bo‘lmagan) holatga keldi. Bu o‘zgarish Umumiy qishloq xo‘jaligi siyosati (CAP), uning moliyalashtirish tizimi va tuzilishida amalga oshirilgan islohotlarning davom etishi natijasida yuz berdi[68].

Turizm

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yevropa Ittifoqi asosiy sayyohlik yoʻnalishi boʻlib, Ittifoq tashqarisidan tashrif buyuruvchilarni va uning ichida sayohat qiluvchi fuqarolarni jalb qiladi. Ichki turizmni amalga oshirish uchun Shengen shartnomasi va yevro qulay omil sifatida xizmat qiladi. Yevropa Ittifoqining barcha fuqarolari har qanday aʼzo davlatga vizasiz sayohat qilish huquqiga ega.

Fransiya xalqaro sayyohlar uchun dunyoda birinchi oʻrinda turuvchi manzil hisoblanadi, undan keyingi oʻrinlarda Ispaniya, Italiya va Germaniya turadi. Ammo shuni taʼkidlash joizki, Yevropa Ittifoqi mamlakatlariga xalqaro tashrif buyuruvchilarning muhim qismi boshqa aʼzo davlatlar fuqarolaridan tashkil topadi.

Energiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Slovakiyaning Cerova shahridagi shamol elektr stansiyalar

Yevropa Ittifoqi uran, koʻmir, neft va tabiiy gaz zaxiralariga ega. Yevropa Ittifoqida oltita neft ishlab chiqaruvchisi bor. Buyuk Britaniya Yevropa Ittifoqining aʼzosi boʻlganida, eng yirik neft ishlab chiqaruvchi edi; Daniya, Germaniya, Italiya, Ruminiya va Gollandiya ham neft ishlab chiqaradi. Yevropa Ittifoqi 2019-yilda 19,8 million tonna neft ekvivalentida (Mtoe) xom neft ishlab chiqardi. Yevropa Ittifoqi neftning eng yirik isteʼmolchilaridan biri boʻlib, u ishlab chiqarishi mumkin boʻlganidan koʻproq neft isteʼmol qiladi. 2019-yilda Yevropa Ittifoqi taxminan 350 Mtoe isteʼmol qildi va neftning 96,8 foizini import qildi. Ittifoqqa neftni eng yirik yetkazib beruvchilar Rossiya, Iroq, Nigeriya, Saudiya Arabistoni, Qozogʻiston va Norvegiya hisoblanadi. Transport neftning eng yirik isteʼmolchisi boʻlib, unga 2019-yilda jami neftning 66,1 foizi sarflangan[69].

Yevropa Ittifoqining barcha mamlakatlari Kioto protokoliga rioya qilish majburiyatini olgan va Yevropa Ittifoqi uning eng katta tarafdorlaridan biridir. Yevropa komissiyasi 2007-yil 10-yanvarda Yevropa Ittifoqining birinchi keng qamrovli energiya siyosati boʻyicha takliflarini eʼlon qildi. 

Yashil iqtisodiyotga o‘tish davrida uglerod ko‘p chiqaradigan sanoat tarmoqlaridagi ishchilar o‘z ish o‘rinlarini yo‘qotish xavfi ostida qoladilar. Kelgusi yillarda uglerod neytral bo‘lgan iqtisodiyotga o‘tish jarayoni, ayniqsa ish bilan ta’minlash darajasi ko‘proq uglerod chiqarishi yuqori bo‘lgan sanoat tarmoqlariga to‘g‘ri keladigan hududlardagi ish o‘rinlarini xavf ostiga qo‘yishi mumkin[70][71][72]. Yashil iqtisodiyotga oʻtish davrida bandlik imkoniyatlari qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanish yoki infratuzilmani yaxshilash bilan bogʻliq[73].

Kompaniyalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yevropa Ittifoqiga aʼzo davlatlarda dunyodagi eng yirik transmilliy kompaniyalarning vujudga kelgan joylari va ularning global shtab-kvartiralari joylashgan. Ular orasida Allianz va AXA kabi oʻz sanoati/sektori boʻyicha dunyoda birinchi oʻrinni egallagan taniqli kompaniyalar bor, ular daromadlari boʻyicha dunyodagi eng yirik ikki moliyaviy xizmat koʻrsatuvchi provayder hisoblanadi; WPP plc va Publicis — daromadlari boʻyicha dunyodagi eng yirik reklama agentliklari; Amorim — dunyodagi eng yirik poʻkakni qayta ishlovchi va poʻkak ishlab chiqaruvchi kompaniya; ArcelorMittal — dunyodagi eng yirik poʻlat kompaniyasi; Christian Dior SE[74] — dunyodagi eng yirik moda guruhi va Inditex — dunyodagi ikkinchi yirik moda guruhi; Sut mahsulotlari bozorida jahon yetakchiligiga ega Groupe Danone aynan shu yerda joylashgan. 

Anheuser-Busch InBev — dunyodagi eng yirik pivo kompaniyasi; L’Oréal Group — dunyodagi eng yirik kosmetika va goʻzallik kompaniyasi boʻlgan; LVMH — dunyodagi eng yirik hashamatli tovarlar konglomerati; Nokia korporatsiyasi — dunyodagi eng yirik mobil telefonlar ishlab chiqaruvchi; Royal Dutch Shell, Électricité de France, TotalEnergies, Eni — dunyodagi eng yirik energiya korporatsiyalar; Stora Enso — ishlab chiqarish quvvati boʻyicha dunyodagi eng yirik pulpa va qogʻoz ishlab chiqaruvchisi; bank va moliya nuqtai nazaridan Yevropa Ittifoqi dunyodagi eng yirik, xususan, BNP Paribas, HSBC, Crédit Agricole, Grupo Santander va Société Générale kabi bozor kapitallashuvi va aktivlari boʻyicha Yevropadagi eng yirik banklarga ega[75].

Boshqa koʻplab Yevropa kompaniyalari aylanma, foyda, bozor ulushi, xodimlar soni yoki boshqa asosiy koʻrsatkichlar boʻyicha dunyodagi eng yirik kompaniyalar qatoriga kiradi. Yevropa Ittifoqiga asoslangan koʻplab kompaniyalar oʻz faoliyat sohalari boʻyicha dunyoning birinchi oʻntaligiga kiradi. Yevropada Aston Martin, Automobiles Alpine, BMW, Bugatti, Ferrari, Jaguar, Lamborghini, Land Rover, Maserati, Mercedes-Benz, Porsche, Volvo kabi koʻplab nufuzli avtomobil kompaniyalari, shuningdek, Automobile Dacia, Citroën, Fiat, Opel, Peugeot, Renault, Seat, Volkswagen va boshqalar kabi hajmli ishlab chiqaruvchilar joylashgan.

Yevropada ish oʻrinlarining 33 foizi raqamli korxonalarga toʻgʻri keladi. Ushbu kompaniyalarning COVID-19 epidemiyasi davomida oʻz xodimlarini oʻqitish ehtimoli kamroq edi[76][77]. Yevropa Ittifoqi boʻylab eng koʻp tilga olingan investitsiya toʻsiqlari oʻqitilgan ishchi kuchining yetishmasligidir. Oʻtish davridagi hududlardagi korxonalarning 75 foizi buni muammoli vaziyat deb topadi. Koʻp sabablar: demografiya va bozorda kamroq tarqalgan koʻnikmalarga talabning ortishi raqamlashtirish faoliyatini qoʻllab-quvvatlash uchun zarur boʻlgan sohalarda malakali ishchilarning yetishmasligiga omil boʻlishi mumkin[78]. Yevropaning barcha hududlarida raqamli korxonalar raqamli boʻlmagan korxonalarga qaraganda koʻproq daromadga ega boʻlgan „yaxshiroq“ bandlikni yaratdilar. Bundan tashqari, ular yaxshi ish qilgan shaxslarni tanib, mukofotlashga koʻproq moyil boʻlishadi[79][80].

Quyida 2016-yilda Yevropa Ittifoqiga asoslangan fond bozoridagi eng yirik kompaniyalar roʻyxati keltirilgan. Roʻyxat million AQSh dollarlari miqdoridagi daromad boʻyicha tartiblangan va Fortune Global 500 reytingiga asoslangan.

Daromad boʻyicha Fortunedagi eng yuqori 9 ta Yevropa Ittifoqi korporatsiyalari (2016)[81]
No. Korporatsiya Birja belgisi Daromad (million dollar) Foyda (million dollar) Xodimlar Bosh qarorgoh Sanoat
1 Royal Dutch Shell RDS. A 272,156 1939 90 000 Shell Center, London, Buyuk Britaniya va Gaaga, Niderlandiya Energiya
2 Volkswagen VLKAY 236 600 −1520 610 076 Volfsburg, Germaniya Avtotransport vositalari va ehtiyot qismlari
3 Daimler DDAIY 165 800 9345 284 015 Shtutgart, Germaniya Avtotransport vositalari va ehtiyot qismlari
4 EXOR Group EXOSF 152 591 825 303 247 Amsterdam, Niderlandiya Moliyaviy
5 TotalEnergies TOT 143 421 5087 96 019 Parij, Fransiya Energiya
6 E.ON EONGY 129 277 −7,764 56 490 Essen, Germaniya Energiya
7 AXA AXAHY 129 250 6,231 98 279 Parij, Fransiya Moliyaviy
8 Allianz AZSEY 122 948 7339 142 459 Myunxen, Germaniya Moliyaviy
9 BNP Paribas BNPQY 111 531 7426 181 551 Parij, Fransiya Moliyaviy

Aʼzo davlatlarning iqtisodiyoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Boylik

[tahrir | manbasini tahrirlash]
2019-yilda aholi jon boshiga YaIM (XQP) boʻyicha Yevropa va unga chegaradosh davlatlar
Oʻrtacha boylik boʻyicha Yevropa mamlakatlari roʻyxati, Credit Suisse
Yevropa boylik tengsizligining Gini koeffitsiyenti, Eurostat
Yevropa mamlakatlarida kattalar boshiga toʻgʻri keluvchi oʻrtacha boylik, 2018-yil

Yevropa Ittifoqining oʻn ikki yangi aʼzo davlati uning keksa aʼzolariga qaraganda oʻrtacha oʻsish sur’atidan yuqori natijaga ega. Slovakiya 2005—2015-yillarda Yevropa Ittifoqining barcha mamlakatlari orasida YaIMning eng yuqori oʻsishiga ega mamlakatdir. Xususan, Boltiqboʻyi davlatlari yalpi ichki mahsulotning yuqori oʻsishiga erishdilar, Latviya 11 foizdan yuqori natijaga ega boʻlib, bu boʻyicha soʻnggi 25 yil davomida oʻrtacha 9 foiz bilan dunyo yetakchisi boʻlgan Xitoyga yaqin oʻrinni egallaydi (garchi bu yutuqlar 2000-yillarning oxiridagi retsessiya tufayli bekor qilingan boʻlsa ham)[82].

Ushbu oʻsishning sabablari orasiga hukumatning barqaror pul-kredit siyosati boʻyicha majburiyatlari, eksportga yoʻnaltirilgan savdo siyosati, past tekis soliq stavkalari va nisbatan arzon ishchi kuchidan foydalanish kiradi. 2015-yilda Irlandiya yalpi ichki mahsulotning oʻsishi boʻyicha Yevropa Ittifoqining barcha davlatlari orasida birinchi oʻrinni egalladi (25,1 foiz). Yevropa Ittifoqining hozirgi oʻsish darajasi katta mintaqaviy oʻzgarishlardan biri boʻlib, yirik iqtisodiyotlar turgʻun oʻsishdan aziyat chekmoqda va yangi davlatlar barqaror, mustahkam iqtisodiy oʻsishga erishmoqda.

2021-yil oʻrtalarida Yevropa Ittifoqining yalpi jamgʻarma darajasi yalpi ixtiyoriy daromadning 18 foizini tashkil etdi, bu avvalgi COVID-19 pandemiyasi davridagi koʻrsatkichlar hisoblangan oʻrtacha 11-13 foizdan yuqori[83][84]. 2020-yilning ikkinchi choragida oilalarning birlamchi daromadlari 2019-yilning ikkinchi choragiga nisbatan 7,3 foizga qisqardi, ikkilamchi daromadlari (ijtimoiy toʻlovlar va boshqa transfertlardan) yalpi daromadning 6,5 foiziga oʻsdi[85][86][87].

Yevropa Ittifoqi 27 ta yalpi ichki mahsuloti oʻsib borayotgan boʻlsa-da, Xitoy, Hindiston va Braziliya kabi iqtisodiyotlarning paydo boʻlishi sababli yalpi jahon mahsulotining ulushi pasayib bormoqda.

Yevropa mamlakatlari aholisi va jon boshiga YaIM (2010)

Quyidagi jadvallarda ranglar yilning eng yaxshi va eng yomon koʻrsatkichlarini koʻrsatadi.

Real YaIM o'sish sur'atlari bo'yicha Yevropa Ittifoqiga a'zo davlatlar[88]
Aʼzo davlatlar 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 Yillik oʻsish

(2012—2021)
 Avstriya 0.7 0.0 0.7 1.0 2.0 2.3 2.4 1.5
4.6 0.83
 Belgiya 0.7 0.5 1.6 2.0 1.3 1.6 1.8 2.2
6.1 1.20
 Bolgariya 0.8 −0.6 1.0 3.4 3.0 2.8 2.7 4.0
7.6 2.03
 Xorvatiya −2.3 −0.4 −0.4 2.5 3.6 3.4 2.8 3.4
13.1 1.58
 Kipr −3.4 −6.6 −1.8 3.4 6.6 5.7 5.6 5.5
6.6 1.60
 Chexiya −0.8 0.0 2.3 5.4 2.5 5.2 3.2 3.0
3.5 1.83
 Daniya 0.2 0.9 1.6 2.3 3.2 2.8 2.0 1.5
4.9 1.72
 Estoniya 3.2 1.5 3.0 1.9 3.2 5.8 3.8 3.7
8.0 3.33
 Finlandiya −1.4 −0.9 −0.4 0.5 2.8 3.2 1.1 1.2
3.0 0.67
 Fransiya 0.3 0.6 1.0 1.1 1.1 2.3 1.9 1.8
6.8 0.85
 Germaniya 0.4 0.4 2.2 1.5 2.2 2.7 1.0 1.1
2.6 1.02
 Gretsiya −7.1 −2.5 0.5 −0.2 −0.5 1.1 1.7 1.9
8.4 −0.68
 Vengriya −1.3 1.8 4.2 3.7 2.2 4.3 5.4 4.9
7.1 2.73
 Irlandiya 0.0 1.1 8.6 24.4 2.0 9.0 8.5 5.4 6.2 13.6 7.68
 Italiya −3.0 −1.8 0.0 0.8 1.3 1.7 0.9 0.5
6.7 -0.26
 Latviya 7.0 2.0 1.9 3.9 2.4 3.3 4.0 2.6
4.1 2.88
 Litva 3.8 3.6 3.5 2.0 2.5 4.3 4.0 4.6 0.0 6.0 3.42
 Lyuksemburg 1.6 3.2 2.6 2.3 5.0 1.3 1.2 2.3
5.1 2.37
 Malta 4.1 5.5 7.6 9.6 3.4 10.9 6.2 5.9
10.3 5.38
 Niderlandiya −1.0 −0.1 1.4 2.0 2.2 2.9 2.4 2.0
4.9 1.25
 Polsha 1.5 0.9 3.8 4.4 3.0 5.1 5.9 4.4
6.8 3.35
 Portugaliya −4.1 −0.9 0.8 1.8 2.0 3.5 2.8 2.7
5.5 0.5
 Ruminiya 1.9 0.3 4.1 3.2 2.9 8.2 6.0 3.9
5.1 3.14
 Slovakiya 1.3 0.6 2.7 5.2 1.9 2.9 4.0 2.5
3.0 2.05
 Sloveniya −2.6 −1.0 2.8 2.2 3.2 4.8 4.5 3.5
8.2 2.07
 Ispaniya −3.0

 −1.4 1.4 3.8 3.0 3.0 2.3 2.0 -11.3 5.5 0.42
 Shvetsiya −0.6 1.2 2.7 4.5 2.1 2.6 2.0 2.0
5.1 1.92
 Yevropa Ittifoqi −0.7 0.0 1.6 2.3 2.0 2.8 2.1 1.8
5.4 0.62
Yevro hududi −0.9 −0.2 1.4 2.0 1.9 2.6 1.8 1.6
5.3 0.38
Yevropa Ittifoqiga aʼzo davlatlarning nominal YaIM boʻyicha (milliard yevro) koʻrsatkichlari[89]
Aʼzo davlatlar 2008 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2008 dan 2021 gacha oʻzgarish Foizda oʻzgarish
 Avstriya 293.762 318.653 323.910 333.146 344.269 357.608 369.362 385.274 397.170 381.043 406.149 112,38 38,25 %
 Belgiya 351.743 386.175 392.880 403.003 416.701 430.085 445.050 460.050 478.645 459.826 502.312 150,57 42,8 %
 Bolgariya 37.218 42.257 42.050 43.026 45.812 48.773 52.531 56.225 61.559 61.639 71.077 33,86 91,0 %
 Xorvatiya 47.998 44.621 44.437 43.989 45.258 47.339 49.986 52.747 55.644 50.425 58.254 10,26 21,4 %
 Kipr 19.010 19.495 18.040 17.483 17.944 19.014 20.312 21.675 23.176 21.894 24.019 5,00 26,4 %
 Chexiya 161.313 162.588 159.462 157.821 169.558 177.439 194.133 210.970 225.614 215.805 238.238 76,93 47,7 %
 Daniya 241.614 254.578 258.743 265.757 273.018 283.110 294.808 302.329 309.526 311.760 336.719 95,11 39,4 %
 Estoniya 16.638 17.917 18.911 20.048 20.631 21.748 23.834 25.932 27.765 27.465 31.445 14,81 89,0 %
 Finlandiya 194.265 201.037 204.321 206.897 211.385 217.518 226.301 233.462 239.858 238.043 251.367 57,10 29,4 %
 Fransiya 1,992.380 2,088.804 2,117.189 2,149.765 2,198.432 2,234.129 2,297.242 2,363.306 2,437.635 2,310.469 2,500.870 508,49 25,5 %
 Germaniya 2,546.490 2,745.310 2,811.350 2,927.430 3,026.180 3,134.740 3,267.160 3,365.450 3,473.260 3,405.430 3,601.750 1055,26 41,4 %
 Gretsiya 241.990 188.381 179.884 177.236 176.369 174.494 176.903 179.558 183.351 165.406 181.675 -60,32 -24,9 %
 Vengriya 108.216 100.248 102.240 106.234 112.791 116.258 127.028 136.055 146.526 137.827 153.759 45,54 42,1 %
 Irlandiya 187.769 175.615 179.458 195.085 262.976 270.205 297.763 326.631 356.705 372.836 426.283 238,51 127,2 %
 Italiya 1,637.699 1,624.359 1,612.751 1,627.406 1,655.355 1,695.787 1,736.593 1,771.391 1,796.649 1,660.621 1,782.050 144,35 8,8 %
 Latviya 24.397 22.098 22.791 23.626 24.572 25.371 26.984 29.154 30.679 30.294 33.670 9,27 38,0 %
 Litva 32.696 33.410 35.040 36.581 37.346 38.890 42.276 45.515 48.908 49.770 56.179 23,48 71,8 %
 Lyuksemburg 38.129 46.526 49.095 51.791 54.142 56.208 58.169 60.121 62.374 64.781 72.295 34,17 89,6 %
 Malta 6.129 7.365 7.944 8.751 9.997 10.541 11.941 12.955 14.048 13.074 14.681 8,6 139,5 %
 Niderlandiya 647.198 652.966 660.463 671.560 690.008 708.337 738.146 773.987 813.055 796.530 856.356 209,16 32,3 %
 Polsha 366.181 385.389 388.356 406.413 429.835 424.735 465.773 499.004 532.505 526.147 574.772 208,59 57,0 %
 Portugaliya 179.103 168.296 170.492 173.054 179.713 186.490 195.947 205.184 214.375 200.519 214.471 38,37 19,7 %
 Ruminiya 146.591 139.320 142.929 150.522 160.288 167.494 186.399 206.072 224.179 220.467 240.154 93,56 63,8 %
 Slovakiya 66.098 73.649 74.493 76.355 80.126 81.265 84.670 89.875 94.438 93.414 98.523 32,43 49,1 %
 Sloveniya 37.926 36.253 36.454 37.634 38.853 40.443 43.011 45.876 48.533 47.021 52.208 14,28 37,7 %
 Ispaniya 1,109.541 1,031.104 1,020.677 1,032.608 1,078.092 1,114.420 1,162.492 1,203.859 1,245.513 1,117.989 1,206.842 97,30 8,8 %
 Shvetsiya 353.310 430.037 441.851 438.834 455.495 466.267 480.026 470.673 476.870 480.556 537.310 184,00 52,1 %
 Yevropa Ittifoqi 11,321.808 11,396.312 11,516.103 11,782.015 12,215.074 12,548.613 13,074.740 13,533.279 14,018.483 13,460.834 14,522.342 3 200,54 28,3 %
Yevro hududi (19) 9,483.133 9,387.412 9,936.144 10,169.459 10,523.092 10,817.294 11,224.157 11,599.256 11,986.134 11,456.425 12,313.115 2 829,98 29,8 %
Yevropa Ittifoqiga a'zo davlatlarning jon boshiga nominal YaIM bo'yicha ko'rsatkichlari (yevro)[89]
Aʼzo davlatlar 2008 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2008 dan 2021 gacha oʻzgarish Foizda oʻzgarish
 Avstriya 35,300 37,820 38,210 38,990 39,890 40,880 42,100 43,640 44,780 42,300 45,040 9,740 27,6 %
 Belgiya 32,840 34,770 35,210 35,950 36,960 37,980 39,240 40,240 41,460 39,110 43,740 10,900 33,2 %
 Bolgariya 4,880 5,780 5,790 5,960 6,380 6,840 7,420 8,000 8,820 8,840 10,329 5,449 111,7 %
 Xorvatiya 11,130 10,290 10,270 10,250 10,600 11,170 11,890 12,620 13,340 12,170 14,740 3,610 32,4 %
 Kipr 24,170 22,500 20,880 20,420 21,100 22,230 23,410 24,630 25,270 23,400 25,940 1,770 7,3 %
 Chexiya 13,740 15,360 15,010 14,880 15,980 16,690 18,100 19,530 20,990 19,970 22,340 8,600 62,6 %
 Daniya 43,990 45,530 46,100 47,090 48,050 49,420 50,700 52,010 53,760 53,470 57,140 13,150 29,9 %
 Estoniya 12,430 13,620 14,420 15,340 15,820 16,490 18,070 19,740 21,220 20,440 23,060 10,630 85,5 %
 Finlandiya 36,560 37,130 37,570 37,880 38,570 39,580 41,000 42,370 43,510 42,940 45,550 8,990 24,6 %
 Fransiya 30,960 31,820 32,080 32,420 33,020 33,430 34,220 34,980 35,960 34,040 36,520 5,560 18,0 %
 Germaniya 31,530 34,130 34,860 36,150 37,090 38,060 39,260 40,340 41,510 40,120 42,920 11,390 36,1 %
 Gretsiya 21,840 17,310 16,480 16,400 16,380 16,380 16,760 17,210 17,100 15,490 17,140 -4,700 -21,5 %
 Vengriya 10,780 10,050 10,310 10,730 11,400 11,740 12,830 13,690 14,950 13,940 15,810 5,030 46,7 %
 Irlandiya 41,730 38,090 38,890 41,870 55,970 57,210 61,870 66,670 72,260 73,590 83,990 42,260 101,3 %
 Italiya 27,660 26,920 26,590 26,770 27,260 27,970 28,690 29,220 29,660 27,780 30,130 2,470 8,9 %
 Latviya 11,230 10,870 11,350 11,860 12,350 12,800 13,810 15,130 15,920 15,430 17,480 6,250 55,7 %
 Litva 10,210 11,160 11,830 12,460 12,850 13,560 14,940 16,160 17,460 17,510 19,740 9,530 93,3 %
 Lyuksemburg 77,940 83,000 85,270 89,240 91,440 93,930 95,170 98,640 102,200 101,640 114,370 36,430 46,7 %
 Malta 15,160 17,060 17,950 19,570 22,450 23,240 24,980 25,940 26,930 24,630 27,930 12,770 84,2 %
 Niderlandiya 39,350 38,970 39,300 39,820 40,730 41,590 43,090 44,920 46,710 45,870 49,000 9,650 24,5 %
 Polsha 9,600 10,100 10,250 10,680 11,190 11,100 12,160 12,920 13,870 13,640 14,940 5,340 55,6 %
 Portugaliya 16,960 16,010 16,300 16,640 17,350 18,060 19,020 19,950 20,800 19,660 20,550 3,590 21,2 %
 Ruminiya 7,140 6,620 7,190 7,570 8,080 8,630 9,580 10,500 11,520 11,360 12,510 5,370 75,2 %
 Slovakiya 12,230 13,590 13,740 14,070 14,710 14,920 15,540 16,470 17,210 16,770 17,820 5,590 45,7 %
 Sloveniya 18,760 17,630 17,700 18,250 18,830 19,550 20,810 22,080 23,170 22,010 24,680 5,920 31,6 %
 Ispaniya 24,130 22,050 21,900 22,220 23,220 23,980 24,970 25,730 26,430 23,690 25,410 1,280 5,3 %
 Shvetsiya 38,490 45,050 45,850 45,130 46,480 47,990 47,730 46,260 46,170 45,850 50,910 12,420 32,3 %
 Yevropa Ittifoqi 25,260 25,740 26,000 26,550 27,460 28,160 29,280 30,230 31,160 29,730 32,270 7,010 27,8 %
Yevro hududi 28,880 29,220 29,440 30,070 31,030 31,790 32,850 33,830 34,820 33,060 35,740 6,860 23,8 %
Yevropa Ittifoqiga a'zo davlatlar Gini koeffitsiyenti bo'yicha[6]
Aʼzo davlatlar 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
 Avstriya 27.4 27.6 27.0 27.6 27.2 27.2 27.9 26.8 27.5 27.0
 Belgiya 26.3 26.5 25.9 25.9 26.2 26.3 26.1 25.7 25.1 25.4
 Bolgariya 35.0 33.6 35.4 35.4 37.0 37.7 40.2 39.6 40.8 40.0
 Xorvatiya 31.2 30.9 30.9 30.2 30.4 29.8 29.9 29.7 29.2 28.3
 Kipr 29.2 31.0 32.4 34.8 33.6 32.1 30.8 29.1 31.1 29.3
 Chexiya 25.2 24.9 24.6 25.1 25.0 25.1 24.5 24.0 24.0 24.2
 Daniya 26.6 26.5 26.8 27.7 27.4 27.7 27.6 27.9 27.5 27.3
 Estoniya 31.9 32.5 32.9 35.6 34.8 32.7 31.6 30.6 30.5 30.5
 Finlandiya 25.8 25.9 25.4 25.6 25.2 25.4 25.3 25.9 26.2 26.5
 Fransiya 30.8 30.5 30.1 29.2 29.2 29.3 29.3 28.5 29.2 29.3
 Germaniya 29.0 28.3 29.7 30.7 30.1 29.5 29.1 31.1 29.7 34.4
 Gretsiya 33.5 34.3 34.4 34.5 34.2 34.3 33.4 32.3 31.0 31.4
 Vengriya 26.9 27.2 28.3 28.6 28.2 28.2 28.1 28.7 28.0 28.0
 Irlandiya 29.8 30.5 30.7 31.1 29.8 29.5 30.6 28.9 28.3 28.3
 Italiya 32.5 32.4 32.8 32.4 32.4 33.1 32.7 33.4 32.8 32.5
 Latviya 35.1 35.7 35.2 35.5 35.4 34.5 34.5 35.6 35.2 34.5
 Litva 33.0 32.0 34.6 35.0 37.9 37.0 37.6 36.9 35.4 35.1
 Lyuksemburg 27.2 28.0 30.4 28.7 28.5 31.0 30.9 31.3 32.3 31.2
 Malta 27.2 27.1 27.9 27.7 28.1 28.5 28.3 28.7 28.0 30.3
 Niderlandiya 25.8 25.4 25.1 26.2 26.7 26.9 27.1 27.4 26.8 28.2
 Polsha 31.1 30.9 30.7 30.8 30.6 29.8 29.2 27.8 28.5 27.2
 Portugaliya 34.2 34.5 34.2 34.5 34.0 33.9 33.5 32.1 31.9 31.2
 Ruminiya 33.5 34.0 34.6 35.0 37.4 34.7 33.1 35.1 34.8 33.8
 Slovakiya 25.7 25.3 24.2 26.1 23.7 24.3 23.2 20.9 22.8 20.9
 Sloveniya 23.8 23.7 24.4 25.0 24.5 24.4 23.7 23.4 23.9 23.5
 Ispaniya 34.0 34.2 33.7 34.7 34.6 34.5 34.1 33.2 33.0 32.1
 Shvetsiya 26.0 26.0 26.0 26.9 26.7 27.6 28.0 27.0 27.6 26.9
 Yevropa Ittifoqi 30.5 30.4 30.6 30.9 30.8 30.6 30.3 30.4 30.2 30.0
Yevro hududi 30.6 30.5 30.7 31.0 30.7 30.7 30.4 30.6 30.2 30.3

Mehnat bozori

[tahrir | manbasini tahrirlash]
2019-yil mart oyida EEAdagi mamlakatlar boʻyicha ishsizlik darajasi

Yevropa Ittifoqining mavsumiy tuzatilgan ishsizlik darajasi 2018-yil sentyabr oyida 6,7 foizni tashkil etdi[90]. Yevro hududida ishsizlik darajasi 8,1 foizni tashkil etdi[90]. Aʼzo davlatlar orasida eng past ishsizlik darajasi Chexiya (2,3 %), Germaniya va Polsha (ikkalasi ham 3,4 %), eng yuqori koʻrsatkich esa Ispaniya (14,9 %) va Gretsiyada (2018-yil iyulida 19,0) qayd etilgan[90].

Ishsizlik darajasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Quyidagi jadvalda Yevropa Ittifoqiga aʼzo barcha davlatlardagi ishsizlik darajasi koʻrsatilgan:

Mamlakatlar bo'yicha ishsizlik darajasi (asosiy oy har yilning mart oyi)
Aʼzo davlatlar[91] 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022
 Avstriya 5.0 4.9 4.7 4.6 5.4 5.6 5.6 5.9 5.8 4.9 4.8 4.8 6.7 4.2
 Belgiya 8.0 8.5 6.9 7.1 8.3 8.5 8.7 8.2 7.7 6.1 5.5 4.9 6.7 5.6
 Bolgariya 6.3 9.9 11.2 12.1 13.0 11.9 10.0 8.1 6.4 5.3 4.5 4.4 5.9 4.3
 Xorvatiya 8.9 10.8 13.7 15.5 16.5 17.7 16.6 14.0 11.9 9.0 7.0 6.5 8.2 6.5
 Kipr 4.6 6.7 6.9 10.7 14.9 16.2 16.2 13.0 12.2 8.9 7.6 6.3 7.8 5.9
 Chexiya 5.9 7.7 6.8 6.9 7.2 6.5 5.6 4.1 3.3 2.1 2.0 2.0 3.4 2.3
 Daniya 5.3 7.6 7.4 7.7 7.1 6.6 6.4 6.1 6.0 5.1 5.4 4.8 5.7 4.5
 Estoniya 4.3 11.9 19.2 14.0 11.1 9.1 7.9 6.7 5.5 6.1 4.6 5.1 6.7 5.4
 Finlandiya 7.6 8.5 7.9 7.6 8.1 8.4 9.2 9.4 8.9 8.0 6.3 6.7 7.5 6.4
 Fransiya 8.9 9.3 9.1 9.5 10.3 10.2 10.3 10.2 9.5 9.2 8.6 7.4 8.1 7.4
 Germaniya 7.6 7.3 6.1 5.4 5.3 5.1 4.8 4.3 3.9 3.5 3.2 3.8 3.8 2.9
 Gretsiya 9.1 11.6 16.0 22.7 27.1 26.9 26.0 23.9 22.3 20.2 17.8 15.9 17.1 12.9
 Vengriya 9.6 11.4 11.1 11.3 10.6 7.9 7.3 5.6 4.6 3.5 3.2 3.4 4.0 3.2
 Irlandiya 11.1 13.2 14.3 15.0 13.6 12.0 9.8 8.9 7.2 5.9 5.1 5.0 7.7 5.1
 Italiya 7.6 8.4 8.0 10.5 11.9 12.7 12.4 11.6 11.7 11.0 10.1 7.4 10.0 8.3
 Latviya 14.8 20.4 16.7 15.9 11.9 11.1 9.8 9.7 8.8 7.7 6.4 7.4 7.6 7.0
 Litva 11.6 17.8 16.5 14.0 12.1 11.5 9.3 8.1 7.6 6.6 6.1 7.2 6.5 6.9
 Lyuksemburg 5.4 4.6 4.7 5.1 5.7 6.0 6.4 6.4 5.7 5.6 5.6 6.5 6.1 4.5
 Malta 6.6 6.9 6.5 6.5 6.2 5.9 5.7 5.1 4.0 3.9 3.7 3.9 3.8 3.0
 Niderlandiya 3.9 5.1 4.8 5.5 6.9 7.8 7.0 6.4 5.1 3.9 3.3 2.9 4.6 3.3
 Polsha 7.9 10.0 9.4 9.8 10.6 9.7 7.8 6.5 5.0 3.8 3.6 3.0 3.9 3.0
 Portugaliya 10.1 11.6 12.5 15.0 17.2 14.7 13.2 12.1 9.9 7.6 6.6 6.3 6.6 5.7
 Ruminiya 6.0 7.3 6.8 7.0 6.9 7.0 6.7 6.2 5.2 4.4 3.8 4.5 5.9 5.7
 Slovakiya 10.7 14.9 13.6 13.7 14.1 13.6 11.9 10.2 8.6 7.0 5.8 6.0 7.2 6.5
 Sloveniya 5.3 6.9 8.1 7.9 10.8 10.1 9.2 8.3 7.0 5.5 4.4 4.5 5.0 4.0
 Ispaniya 17.4 19.5 20.7 23.9 26.3 25.2 23.0 20.2 18.0 15.9 14.2 14.4 15.4 13.5
 Shvetsiya 7.8 8.8 7.9 7.5 8.3 8.0 7.5 7.3 6.4 6.1 7.3 6.8 9.5 7.6
 Yevropa Ittifoqi 8.6 9.7 9.5 10.3 10.9 10.5 9.7 9.4 8.5 7.5 6.8 6.4 7.4 6.2
2004-yil yanvar va 04/2014-yil aprel oraligʻida tanlangan Yevropa mamlakatlari va Yevropa Ittifoqi 28da ishsizlik darajasi

Davlat moliyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Davlat moliyasi (Maastrixt mezoniga muvofiq chegaralar bilan)
Aʼzo davlat YaIM foizi hisobida davlat defitsiti (2020)

(Y.I. chegara: −3 %)[92] 		YaIM foizi hisobida davlat qarzi (2020)

(Y.I. chegara: 60 %)[93] 		HICP inflyatsiya darajasi (2020)

Max. 1.8 % (2020-yil 10-iyun)[94][95] 		Uzoq muddatli foiz stavkasi (2020)

Max. 2.9 % (2020-yil 10-iyun)[94][96]
 Avstriya -8.0 83.3 1.4 -0.22
 Belgiya −9.0 112.8 0.4 -0.15
 Bolgariya -4.0 24.7 1.2 0.25
 Xorvatiya -7.3 87.3 0.0 0.83
 Kipr -5.8 115.0 -1.1 0.88
 Chexiya -5.8 37.7 3.3 1.13
 Daniya -0.2 42.1 0.3 -0.36
 Estoniya -5.6 19.0 -0.6 -0.03
 Finlandiya -5.5 69.0 0.4 -0.22
 Fransiya -8.9 114.6 0.5 -0.15
 Germaniya -4.3 68.7 0.4 -0.51
 Gretsiya -10.2 206.3 -1.3 1.27
 Vengriya -7.8 79.6 3.4 2.22
 Irlandiya -5.1 58.4 -0.5 -0.06
 Italiya -9.6 155.3 -0.1 1.17
 Latviya -4.5 43.3 0.1 -0.06
 Litva -7.3 46.6 1.1 0.22
 Lyuksemburg -3.4 24.8 0.0 -0.41
 Malta -9.5 53.4 0.8 0.48
 Niderlandiya -3.7 54.3 1.1 -0.38
 Polsha -6.9 57.1 3.7 1.50
 Portugaliya -5.8 135.2 -0.1 0.41
 Ruminiya -9.3 47.2 2.3 3.89
 Slovakiya -5.5 59.7 2.0 -0.04
 Sloveniya -7.8 79.8 -0.3 0.08
 Ispaniya -10.3 120.0 -0.3 0.38
 Shvetsiya -2.7 39.6 0.7 -0.04
 Yevropa Ittifoqi -6.8 90.0 0.7 0.32
Yevro hududi -7.1 97.2 0.3 0.06

Savdo

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yevropa Ittifoqi — Merkosur erkin savdo bitimi dunyodagi eng yirik erkin savdo hududlaridan birini tashkil qiladi

Yevropa Ittifoqi dunyodagi eng yirik eksportchi[97] va 2008-yil holatiga koʻra tovar va xizmatlarning eng yirik importchisi hisoblanadi[98][99]. Bu koʻrsatkichga erishishda aʼzo davlatlar oʻrtasidagi ichki savdoga tariflar va chegara nazorati kabi savdo toʻsiqlarini olib tashlash yordam beradi. Yevro hududidagi savdoning oʻsishiga koʻpchilik aʼzolar oʻrtasida valyuta farqlari yoʻqligi yordam beradi[100].

Yevropa Ittifoqi Jahon savdo tashkiloti doirasidan tashqarida savdo bilan bogʻliq kelishuv boʻyicha muzokaralar olib borayotganda, keyingi kelishuv har bir YIga aʼzo davlat hukumati tomonidan tasdiqlanishi kerak[100].

10 ta eng yirik savdo hamkorlari (2016, Buyuk Britaniya Brexitdan oldin Yevropa Ittifoqiga kiritilgan)
Asosiy savdo hamkorlari (2016)[101]
No. Hamkorlar Importlar (million yevro) % (jami) Eksportlar (million yevro) % (jami) Jami savdo (million yevro) % (jami)
-  Yevropa Ittifoqi 1,706,413 100 % 1,745,730 100 % 3,452,143 100 %
1  AQSh 246,774 14,5 % 362,043 20,7 % 608,817 17,6 %
2  Xitoy 344,642 20,2 % 170,136 9,7 % 514,779 14,9 %
3   Shveysariya 121,608 7,1 % 142,432 8,2 % 264,040 7,6 %
4  Rossiya 118,661 7,0 % 72,428 4,1 % 191,089 5,5 %
5  Turkiya 66,652 3,9 % 78,030 4,5 % 144,681 4,2 %
6  Yaponiya 66,383 3,9 % 58,136 3,3 % 124,519 3,6 %
7  Norvegiya 62,935 3,7 % 48,371 2,8 % 111,306 3,2 %
8  Janubiy Koreya 41,433 2,4 % 44,518 2,6 % 85,951 2,5 %
9  Hindiston 39,265 2,3 % 37,800 2,2 % 77,065 2,2 %
10  Kanada 29,094 1,7 % 35,200 2,0 % 64,294 1,9 %
11  Braziliya 29,334 1,7 % 30,909 1,8 % 60,243 1,7 %
12  Birlashgan Arab Amirliklari 9,201 0,5 % 45,847 2,6 % 55,048 1,6 %
13  Meksika 19,800 1,2 % 33,928 1,9 % 53,728 1,6 %
14  Gonkong 18,212 1,1 % 34,989 2,0 % 53,201 1,5 %
15  Saudiya Arabistoni 19,010 1,1 % 33,925 1,9 % 52,935 1,5 %
16  Singapur 19,436 1,1 % 31,423 1,8 % 50,859 1,5 %
17  Janubiy Afrika 22,853 1,3 % 22,986 1,3 % 45,839 1,3 %
18  Tayvan 26,057 1,5 % 19,631 1,1 % 45,688 1,3 %
19  Avstraliya 13,070 0,8 % 32,437 1,9 % 45,507 1,3 %
20  Vyetnam 33,064 1,0 % 9,332 0,5 % 42,396 1,2 %
21  Jazoir 16,500 1,0 % 20,908 1,2 % 37,408 1,1 %
22  Malayziya 22,177 1,3 % 13,232 0,8 % 35,409 1,0 %
23  Marokash 13,809 0,8 % 20,791 1,2 % 34,599 1,0 %
24  Isroil 13,197 0,8 % 21,142 1,2 % 34,339 1,0 %
25  Tailand 20,339 1,2 % 13,595 0,8 % 33,934 1,0 %
26  Ukraina 13,080 0,8 % 16,505 0,9 % 29,586 0,9 %
27  Misr 6,691 0,4 % 20,644 1,2 % 27,335 0,8 %
28  Indoneziya 14,618 0,9 % 10,461 0,6 % 25,079 0,7 %
29  Serbiya 8,724 0,5 % 11,698 0,7 % 20,422 0,6 %
30  Nigeriya 10,937 0,6 % 8,961 0,5 % 19,898 0,6 %
Hamkor mamlakatlar guruhlari bilan savdo (2012)[101]
No. Hamkor mintaqa Import (million yevro) % (jami) Eksport (million yevro) % (jami) Umumiy savdo (million yevro) % (jami)
- Jami Yevropa Ittifoqi 1 791 727 100 % 1 686 774 100 % 3 478 501 100 %
- ACP 99,196 5,5 % 86 652 5,1 % 185 848 5,3 %
- And hamjamiyati 17 728 1,0 % 11 738 0,7 % 29 467 0,8 %
- ASEAN 100 035 5,6 % 81 324 4,8 % 181 360 5,2 %
- BRIC 577 513 32,2 % 345,198 20,5 % 922 711 26,5 %
- CACM 9546 0,5 % 5354 0,3 % 14 900 0,4 %
- Yevropa Ittifoqiga nomzod davlatlar 55 386 3,1 % 89 654 5,3 % 145 040 4,2 %
- MDH 273 505 15,3 % 172 641 10,2 % 446,146 12,8 %
- EFTA 208 739 11,7 % 186 222 11,0 % 394 961 11,4 %
- Lotin Amerikasi davlatlari 109 978 6,1 % 110 297 6,5 % 220 275 6,3 %
- MEDA (bundan tashqari Yevropa Ittifoqi va Turkiya) 73 341 4,1 % 92 812 5,5 % 166,153 4,8 %
- Merkosur 49,196 2,7 % 50,266 3,0 % 99 461 2,9 %
- NAFTA 255 657 14,3 % 351 090 20,8 % 606 746 17,4 %
Asosiy savdo hamkorlari 2008-2011
Asosiy savdo hamkorlari[102] 2008 2009 2010 2011
Exportlar (million yevro) Importlar (million yevro) Jami savdo (million yevro) Eksportlar Importlar Jami savdo Eksportlar Importlar Jami savdo Eksportlar Importlar Jami savdo
Jami Yevropa Ittifoqi 1,319,819 1,582,932 2,902,751 1,101,746 1,234,317 2,336,063 1,360,059 1,531,043 2,891,102 1,561,890 1,726,514 3,288,404
 AQSh 247,818 182,351 430,169 203,587 154,862 358,449 242,451 173,067 415,518 263,791 191,555 455,346
 Xitoy 78,276 247,815 326,091 82,391 214,238 296,629 113,426 282,509 395,935 136,372 293,693 430,065
 Rossiya 104,843 178,294 283,137 65,587 118,122 183,709 86,134 160,709 246,843 108,355 199,922 308,277
  Shveysariya 100,537 82,348 182,885 88,693 80,570 169,263 110,401 85,228 195,629 142,022 93,202 235,224
 Norvegiya 43,698 95,888 139,586 37,476 68,864 106,340 41,914 78,981 120,895 46,678 93,813 140,491
 Yaponiya 42,347 76,177 118,524 35,932 58,233 94,165 43,948 67,258 111,206 49,018 69,549 118,567
 Turkiya 54,415 45,963 100,378 44,385 36,228 80,613 61,747 42,397 104,144 73,096 48,143 121,239
 Hindiston 31,349 29,540 60,889 27,477 25,414 52,891 34,866 33,308 68,112 40,558 39,906 80,464
 Janubiy Koreya 25,491 39,565 65,056 21,596 32,370 53,966 27,957 39,391 67,348 32,510 36,175 68,685
 Braziliya 26,302 35,855 62,157 21,574 25,926 47,500 31,466 33,238 64,704 35,752 38,939 74,691
 Kanada 25,468 25,043 50,511 21,934 19,285 41,219 26,758 24,697 51,455 29,885 30,708 60,593
 Singapur 22,213 16,137 38,350 20,404 14,579 34,983 24,550 18,760 43,310 27,256 19,184 46,440
 Janubiy Afrika 20,800 24,597 45,397 16,083 19,229 35,312 21,755 20,406 42,161 26,212 21,807 48,019
 Saudiya Arabistoni 21,081 22,001 43,082 19,068 11,766 30,834 23,216 16,300 39,516 26,401 28,440 54,841
 Tayvan 11,595 24,069 35,660 10,021 17,875 27,896 14,782 24,138 38,920 16,212 24,230 40,532
 Gonkong 21,786 12,258 34,044 19,667 13,277 32,944 27,250 14,302 41,552 30,763 10,969 41,732
 Avstraliya 26,689 13,785 40,474 21,930 9,923 31,853 26,955 12,454 39,409 31,159 14,944 46,103
 Jazoir 15,391 28,259 43,650 14,807 17,410 32,217 15,584 21,069 36,653 17,279 27,844 45,123
 Libiya 5,836 35,308 41,144 6,484 20,870 27,354 7,087 29,230 36,317 2,093 10,444 12,537
 Meksika 21,976 13,981 35,597 15,988 10,135 26,123 21,342 13,748 35,090 23,908 16,985 40,893
Savdo balansi, YI28 (Brexitdan oldin 2018-yil holatiga)
Manbalar: Eurostat [ext_lt_intertrd][103]
Savdo balansi, YI27 (Brexitdan keyin 2020-yil holatiga)
Manbalar: Eurostat, 2019-yil dekabr

Yevro hududda xalqaro savdo balansi 23,1 mlrd yevro; YI27 profitsiti 23,4 mlrd yevro

Mintaqaviy oʻzgaruvchanlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yevropa Ittifoqining eng boy hududlarini taqqoslash qiyin ish boʻlishi mumkin. Buning sababi, NUTS 1 va 2 hududlari bir hil emas, ularning baʼzilari juda katta mintaqalardir, masalan, NUTS-1 Hessen (21,100km2) yoki NUTS-1 Ile-de-Frans (12 011 km2), boshqa NUTS hududlari esa ancha kichikroq, masalan, NUTS-1 Gamburg (755km2). Ekstremal misol Finlandiya boʻlib, u tarixiy sabablarga koʻra 5,3 million aholi bilan Finlandiya materigiga boʻlingan va Aland (27 000 aholisi boʻlgan avtonom arxipelag) yoki kichik Finlandiya shahriga teng keladi.

Ushbu maʼlumotlar bilan bogʻliq muammolardan biri shundaki, baʼzi hududlarga koʻp sonli sayyohlar kirib keladi va bu raqamlar sunʼiy ravishda koʻtariladi. Bu yalpi ichki mahsulotning koʻpayishiga taʼsir qiladi, lekin bu hududda yashovchi odamlar sonini oʻzgartirmaydi, aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulot koʻrsatkichini oshiradi. Shu kabi muammolarni hududga tashrif buyuradigan koʻplab sayyohlar keltirib chiqarishi mumkin. Maʼlumotlar Yevropa mintaqaviy rivojlanish jamgʻarmasi kabi dasturlarda moliyaviy yordam bilan qoʻllab-quvvatlanadigan hududlarni aniqlash uchun ishlatiladi. Statistikaning hududiy birliklari nomenklaturasini (NUTS) belgilash toʻgʻrisidagi qaror koʻp jihatdan oʻzboshimchalik bilan qabul qilinadi (yaʼni butun Yevropa boʻylab obyektiv va yagona mezonlarga asoslanmagan) va Yevropa darajasida hal qilinadi.

NUTS-1 va NUTS-2 hududlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Aholi jon boshiga eng yuqori YaIMga ega boʻlgan 10 ta mamlakat NUTS-1 va NUTS-2 mintaqalariga kiradi. 2019-yilda aholiga toʻgʻri keladigan NUTS-2 mintaqaviy YaIM boʻyicha reytingda yetakchi hududlar Lyuksemburg Buyuk Gersogligi (260 %), Irlandiyaning janubiy mintaqasi (240 %) va Praga, Chexiya (205 %) boʻldi. Biroq, ushbu uchta mintaqa boʻyicha koʻrsatkichlar bu hududlarda istiqomat qilmaydigan sayyohlar tomonidan sunʼiy ravishda oshirilgan („Ushbu hududlarda yoʻlovchilarning aniq oqimini hisoblash mumkin emas. Natijada, aholiga toʻgʻri keladigan yalpi ichki mahsulot ushbu hududlarda haddan tashqari oshirilgan va shahar tashqarisiga chiqayotgan hududlarda kam baholangan koʻrinadi“[104]). Sunʼiy inflyatsiyaning yana bir misoli Groningenda kuzatiladi. Aholi jon boshiga hisoblangan YaIM bu mintaqadagi katta tabiiy gaz zaxiralari tufayli juda yuqori, ammo Groningen Gollandiyaning eng qashshoq qismlaridan biri hisoblanadi.

2020-yilda 160 % darajasidan oshgan 16 ta NUTS-2 mintaqalari orasiga Belgiya, Germaniya, Irlandiya, Niderlandiyada 2 ta hudud, Chexiya, Daniya, Fransiya, Polsha, Ruminiya, Slovakiya, Shvetsiya, shuningdek, Lyuksemburg Buyuk Gersogligida 1 ta hudud kirgan.

NUTS reglamenti aholining minimal sonini 3 million va maksimal hajmi 7 million kishidan iboratligini belgilaydi, NUTS-1 mintaqasi uchun kamida 800 000 kishi va NUTS-2 hududlari uchun maksimal 3 million kishi boʻlishi mumkin[105]. Biroq, bu taʼrif Eurostat tomonidan tan olinmaydi. Masalan, Il-de-Frans viloyati, 11,6 million aholisi NUTS-2 hududi sifatida qaraladi, atigi 664 000 aholisi boʻlgan Bremen shahri esa NUTS-1 hududi sifatida qaraladi.

2020-yilda reytingdagi eng past mintaqalar orasida eng koʻp past koʻrsatkichli hududlar Bolgariyada boʻlgan, eng past koʻrsatkich esa Severozapadenda qayd etilgan. Eng qashshoq 20 ta hududlarning yettitasi Gretsiyada, beshtasi Bolgariyada, uchtasi Vengriyada, ikkitasi Fransiyada va Xorvatiya, bittasi Ruminiya va Slovakiyada joylashgan.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Population change - Demographic balance and crude rates at national level“. ec.europa.eu/eurostat. Eurostat. Qaraldi: 13-iyul 2020-yil.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 „World Economic Outlook database: October 2022“. Qaraldi: 11-oktabr 2022-yil.
  3. ↑ 3,0 3,1 „World Economic Outlook Database, April 2020“. EuroStat. Qaraldi: 16-aprel 2020-yil.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 „The World Factbook – Central Intelligence Agency“. www.cia.gov. Qaraldi: 13-oktabr 2016-yil.
  5. ↑ „People at risk of poverty or social exclusion“. ec.europa.eu/eurostat. Eurostat. Qaraldi: 2-fevral 2020-yil.
  6. ↑ 6,0 6,1 „Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey“. ec.europa.eu/eurostat. Eurostat. Qaraldi: 9-may 2020-yil.
  7. ↑ 7,0 7,1 „Inequalities in Human Development in the 21st Century“. UNDP. Qaraldi: 15-iyul 2020-yil.
  8. ↑ „Labor force, total - European Union“. data.worldbank.org. World Bank. Qaraldi: 15-iyul 2020-yil.
  9. ↑ 9,0 9,1 „Employment rate by sex, age group 20-64“. ec.europa.eu/eurostat. Eurostat. Qaraldi: 15-may 2020-yil.
  10. ↑ 10,0 10,1 „Unemployment by sex and age - monthly average“. appsso.eurostat.ec.europa.eu. Eurostat. Qaraldi: 4-oktabr 2020-yil.
  11. ↑ „Database – Eurostat“. ec.europa.eu.
  12. ↑ „International investment position statistics – Statistics Explained“. ec.europa.eu.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 „Export and Import Partners of European Union“. The World Factbook. CIA (2015). Qaraldi: 10-iyul 2016-yil.
  14. ↑ 14,0 14,1 „Client and Supplier Countries of the EU27 in Merchandise Trade (value %) (2021, excluding intra-EU trade)“. European Commission (20-aprel 2022-yil). 2017-yil 17-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-noyabr.
  15. ↑ „Balance of payment statistics – Statistics Explained“. ec.europa.eu. Qaraldi: 15-oktabr 2016-yil.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 16,4 16,5 „Euro area government deficit at 5.1% and EU at 4.7% of GDP“. ec.europa.eu. Eurostat. Qaraldi: 15-sentabr 2022-yil.
  17. ↑ Source: OECD: Financing for sustainable development; Table 1, page 6. Quote, page 3: "In 2015, total net ODA from the 28 EU member states was USD 74 billion, representing 0.47% of their GNI. Net disbursements by EU Institutions were USD 13.8 billion, a slight fall of 0.5% in real terms compared to 2014."
  18. ↑ EU Institutions 603.85 billion, EU member states $73.80 billion.[17]
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 „The EU as a borrower – European Commission“. ec.europa.eu. Qaraldi: 15-oktabr 2016-yil.
  20. ↑ „Scope affirms the European Union's and Euratom's AAA rating with Stable Outlook“. Scope Ratings. Qaraldi: 1-oktabr 2021-yil.
  21. ↑ Bank, European Central „Foreign reserves and own funds“. European Central Bank. Qaraldi: 15-oktabr 2016-yil.
  22. ↑ „World Economic Outlook database: October 2024“. imf.org. International Monetary Fund. Qaraldi: 2024-yil 5-noyabr.
  23. ↑ „Triennial Central Bank Survey 2007“. BIS (19-dekabr 2007-yil). Qaraldi: 25-iyul 2009-yil.
  24. ↑ Aristovnik. „Compositional Analysis of Foreign Currency Reserves in the 1999–2007 Period. The Euro vs. The Dollar As Leading Reserve Currency“. Munich Personal RePEc Archive, Paper No. 14350 (30-mart 2010-yil). Qaraldi: 27-dekabr 2010-yil.
  25. ↑ Boesler, Matthew. „There Are Only Two Real Threats to the US Dollar's Status As The International Reserve Currency“. Business Insider (11-noyabr 2013-yil). Qaraldi: 8-dekabr 2013-yil.
  26. ↑ „European Union - The World Factbook“. www.cia.gov (12-iyul 2022-yil).
  27. ↑ „World Economic Outlook Database, October 2019“. IMF.org. International Monetary Fund. Qaraldi: 30-yanvar 2020-yil.
  28. ↑ „World Economic Outlook Database, October 2019“. www.imf.org. Qaraldi: 31-yanvar 2020-yil.
  29. ↑ „World Economic Outlook Database, October 2019“. IMF.org. International Monetary Fund. Qaraldi: 13-yanvar 2020-yil.
  30. ↑ „Eurostat – Tables, Graphs and Maps Interface (TGM) table“. ec.europa.eu. Qaraldi: 14-oktabr 2016-yil.
  31. ↑ „GINI index (World Bank estimate) | Data“. data.worldbank.org. Qaraldi: 14-oktabr 2016-yil.
  32. ↑ „The World Factbook – Central Intelligence Agency“. www.cia.gov. 2007-yil 11-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 12-oktabr 2016-yil.
  33. ↑ „The World Factbook – Central Intelligence Agency“. www.cia.gov. 2007-yil 11-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 12-oktabr 2016-yil.
  34. ↑ „Monthly Reports“. www.world-exchanges.org. Qaraldi: 12-oktabr 2016-yil.
  35. ↑ Top Trading Partners (Wayback Machine saytida 2017-01-17 sanasida arxivlangan) Client and Supplier Countries of the EU28 in Merchandise Trade (value %) (2015, excluding intra-EU trade).
  36. ↑ „Eurostat – Tables, Graphs and Maps Interface (TGM) table“. ec.europa.eu. Qaraldi: 13-oktabr 2016-yil.
  37. ↑ „Romania becomes third eastern European EU country to be bailed out“. The Guardian (25-mart 2009-yil).
  38. ↑ © European Union, Integrated Financial Reporting Package Overview, Financial year 2017 Retrieved 15 November 2019.
  39. ↑ Special European Council, 17-21 July 2020 Retrieved 15 November 2020.
  40. ↑ „Europäische Union: Anteile der Wirtschaftssektoren am Bruttoinlandsprodukt (BIP) von 2004 bis 2014“ (olmoncha). statista.de. World Bank. Qaraldi: 22-mart 2016-yil.
  41. ↑ European Commission, Overview of the Capital Markets Union, accessed 9 May 2018
  42. ↑ European Commission, Capital markets union action plan, accessed 9 May 2018
  43. ↑ Conference Report: European Financial Market Integration, 6 June 2016, accessed 20 September 2018
  44. ↑ Vértesy, László (2019). „The legal and regulatory aspects of the free movement of capital - towards the Capital Markets Union“. Journal of Legal Theory HU. № 4. 110–128-bet.
  45. ↑ „EU's capital markets union 2.0, explained“ (inglizcha). POLITICO (8-iyun 2017-yil). Qaraldi: 7-mart 2018-yil.
  46. ↑ „What is the capital markets union?“ (inglizcha). European Commission – European Commission. Qaraldi: 7-mart 2018-yil.
  47. ↑ „EU Capital Markets Union“ (inglizcha). Financial Times. Qaraldi: 7-mart 2018-yil.
  48. ↑ White, Lucy. „EU's Dombrovskis ignites fresh row over City's market access post-Brexit“ (inglizcha) (24-aprel 2018-yil). 26-aprel 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25-aprel 2018-yil. „Regarding Capital Markets Union, the European Commission's plan to improve access to non-bank financing across the EU, he said the "departure of the UK makes this project even more important and even more urgent. It will have to compensate for the EU's largest financial centre not being in the EU and not being in the single market any more"“.
  49. ↑ „The Global Financial Centres Index 22“. Long Finance (2017-yil sentabr).
  50. ↑ Bank, European Investment. EIB Investment Report 2021/2022: Recovery as a springboard for change (EN). European Investment Bank, 12-yanvar 2022-yil. ISBN 978-92-861-5155-2. 
  51. ↑ „Impacts of the COVID-19 pandemic on EU industries“.
  52. ↑ 52,0 52,1 Bank, European Investment. EIB Investment Report 2021/2022: Recovery as a springboard for change (EN). European Investment Bank, 12-yanvar 2022-yil. ISBN 978-92-861-5155-2. 
  53. ↑ „Coronavirus (COVID-19): SME policy responses“ (inglizcha). OECD. Qaraldi: 31-yanvar 2022-yil.
  54. ↑ „Jobs and economy during the coronavirus pandemic“. European Commission.
  55. ↑ Bank, European Investment. EIB Investment Report 2021/2022: Recovery as a springboard for change (EN). European Investment Bank, 12-yanvar 2022-yil. ISBN 978-92-861-5155-2. 
  56. ↑ „Impact of Covid-19 crisis on services“ (inglizcha). ec.europa.eu. Qaraldi: 31-yanvar 2022-yil.
  57. ↑ „The territorial impact of COVID-19: Managing the crisis and recovery across levels of government“ (inglizcha). OECD. Qaraldi: 23-mart 2022-yil.
  58. ↑ „Home“ (inglizcha). www.oecd-ilibrary.org. Qaraldi: 23-mart 2022-yil.
  59. ↑ „Cultural and creative sectors in post-COVID-19 Europe“.
  60. ↑ „Covid-19: how the EU can help small businesses | News | European Parliament“ (inglizcha). www.europarl.europa.eu (14-yanvar 2021-yil). Qaraldi: 31-yanvar 2022-yil.
  61. ↑ Bank, European Investment. EIB Investment Report 2021/2022: Recovery as a springboard for change (EN). European Investment Bank, 12-yanvar 2022-yil. ISBN 978-92-861-5155-2. 
  62. ↑ „New EIB study: How do EU and US firms perceive and invest in climate change?“ (inglizcha). Science|Business. Qaraldi: 9-fevral 2022-yil.
  63. ↑ Bank, European Investment. EIB Investment Report 2021/2022: Recovery as a springboard for change (EN). European Investment Bank, 12-yanvar 2022-yil. ISBN 978-92-861-5155-2. 
  64. ↑ „Impacts of the COVID-19 pandemic on EU industries“.
  65. ↑ Gandhi, Prashant; Khanna, Somesh; Ramaswamy, Sree. „Which Industries Are the Most Digital (and Why)?“. Harvard Business Review (1-aprel 2016-yil). Qaraldi: 16-avgust 2022-yil.
  66. ↑ Johnson. „Council Post: Three Industries That Are In Dire Need Of Digitization“ (inglizcha). Forbes. Qaraldi: 16-avgust 2022-yil.
  67. ↑ „EU expenditure and revenue“. Financial Programming and Budget. European Commission. Qaraldi: 15-sentabr 2014-yil.
  68. ↑ „EU budget myths“. EC Europa. European Commission. Qaraldi: 15-sentabr 2014-yil.
  69. ↑ „Oil and petroleum products - a statistical overview“. ec.europa.eu.
  70. ↑ „5 facts about the EU's goal of climate neutrality“ (inglizcha). www.consilium.europa.eu. Qaraldi: 16-avgust 2022-yil.
  71. ↑ „The employment impact of climate change adaptation“.
  72. ↑ „Assessing the Implications of Climate Change Adaptation on Employment in the EU“.
  73. ↑ „Press corner“ (inglizcha). European Commission - European Commission. Qaraldi: 16-avgust 2022-yil.
  74. ↑ „The World's Largest Apparel Companies 2018: Christian Dior, Inditex And Nike Continue To Dominate“. Forbes. Qaraldi: 9-noyabr 2020-yil.
  75. ↑ „The world's 100 largest banks, 2021“. S&P Global Market Intelligence. 26-iyul 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-noyabr 2022-yil.
  76. ↑ Bank, European Investment. EIB Investment Report 2021/2022: Recovery as a springboard for change (EN). European Investment Bank, 12-yanvar 2022-yil. ISBN 978-92-861-5155-2. 
  77. ↑ „The recovery will be digital“.
  78. ↑ „Green, Digital, Inclusive and Fair: How can Cohesion Policy Rise to the New Territorial Challenges?“ (inglizcha). RSA Europe. Qaraldi: 16-avgust 2022-yil.
  79. ↑ „Digital platform economy - European Commission proposes new measures in the fight against false self-employment“ (inglizcha). www.taylorwessing.com (27-yanvar 2022-yil). Qaraldi: 16-avgust 2022-yil.
  80. ↑ „Digital transformation: importance, benefits and EU policy - EU monitor“. www.eumonitor.eu. Qaraldi: 16-avgust 2022-yil.
  81. ↑ „Fortune Global 500 List 2017: See Who Made It“. Fortune. 2016-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-noyabr.
  82. ↑ Vértesy, László (2018). „Macroeconomic Legal Trends in the EU11 Countries“ (PDF). Public Governance, Administration and Finances Law Review. 3-jild, № 1. 94–108-bet. doi:10.53116/pgaflr.2018.1.9. 12 August 2019da asl nusxadan (PDF) arxivlandi. Qaraldi: 12-avgust 2019-yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  83. ↑ Bank, European Investment. EIB Investment Report 2021/2022: Recovery as a springboard for change (EN). European Investment Bank, 12-yanvar 2022-yil. ISBN 978-92-861-5155-2. 
  84. ↑ „From savings to spending: Fast track to recovery“ (inglizcha). European Stability Mechanism. Qaraldi: 23-mart 2022-yil.
  85. ↑ Bank, European Investment. EIB Investment Report 2021/2022: Recovery as a springboard for change (EN). European Investment Bank, 12-yanvar 2022-yil. ISBN 978-92-861-5155-2. 
  86. ↑ Bank, European Central (17-noyabr 2021-yil). „Financial Stability Review, November 2021“ (inglizcha). {{cite magazine}}: Cite magazine requires |magazine= (yordam)CS1 maint: date format ()
  87. ↑ „Global Economic Effects of COVID-19“. Congressional Research Service.
  88. ↑ „Eurostat – Tables, Graphs and Maps Interface (TGM) table“. Epp.eurostat.ec.europa.eu. Qaraldi: 2-may 2022-yil.
  89. ↑ 89,0 89,1 „Gross domestic product at market prices (Current prices and per capita)“. Eurostat. Qaraldi: 28-iyul 2016-yil.
  90. ↑ 90,0 90,1 90,2 „Eurostat – Tables, Graphs and Maps Interface (TGM) table“. ec.europa.eu.
  91. ↑ „Archived copy“. 25-aprel 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25-aprel 2021-yil.
  92. ↑ „General government deficit (-) and surplus (+) - annual data“. Eurostat. Qaraldi: 25-avgust 2022-yil.
  93. ↑ „General government gross debt – annual data“. Eurostat. Qaraldi: 25-avgust 2022-yil.
  94. ↑ 94,0 94,1 „Convergence Report 2020“. European Central Bank. № 2020. 10-iyun 2020-yil. Qaraldi: 25-avgust 2022-yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  95. ↑ „HICP - inflation rate“. Eurostat. Qaraldi: 25-avgust 2022-yil.
  96. ↑ „EMU convergence criterion series - annual data“. Eurostat. Qaraldi: 25-avgust 2022-yil.
  97. ↑ „Central Intelligence Agency“. Cia.gov. 19-avgust 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-aprel 2011-yil.
  98. ↑ „World trade report 2009“. WTO information website.
  99. ↑ „EU position in world trade“. European Commission. Qaraldi: 24-may 2015-yil.
  100. ↑ 100,0 100,1 Se-jeong, Kim. „EU-Korea FTA Will Be a Long Process: Greek Ambassador“. The Korea Times (19-iyul 2009-yil). Qaraldi: 15-avgust 2009-yil.
  101. ↑ 101,0 101,1 „Top Trading Partners 2017 – Trade Statistics“. trade.ec.europa.eu. 2020-yil 14-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-noyabr.
  102. ↑ „Extra-EU27 trade, by main partners, total product“. Epp.eurostat.ec.europa.eu (17-oktabr 2013-yil). Qaraldi: 20-may 2014-yil.
  103. ↑ International trade of EU, the euro area and the Member States by SITC product group
  104. ↑ Eurostat. „Gross domestic product (GDP) at current market prices by NUTS 2 regions“. Europa web portal (22-fevral 2022-yil). Qaraldi: 22-fevral 2022-yil.
  105. ↑ „Archived copy“. 9-dekabr 2008-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 10-iyul 2008-yil.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Yevropa_Ittifoqi_iqtisodiyoti&oldid=5336394" dan olindi