Kontent qismiga oʻtish

Xodim Husayn Rizviy

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Xodim Husayn Rizviy
Shaxsiy maʼlumotlar
Tavalludi 22-may 1966-yil
Vafoti 19-noyabr 2020-yil(2020-11-19)
(54 yoshda)
Lahor, Panjob, Pokiston
Dini Islom
Millati Pokistanlik
Mazhab Sunniy
Oqim Barelvi
Siyosiy partiya Tehreek-e-Labbaik Pakistan
Kasbi Voiz, rahbar

Xadim Husayn Rizvi (urdu: خادم حسین رضوی ; 1966-yil 22-may — 2020-yil 19-noyabr[1]) pokistonlik islom muallifi va 2015-yilda asos solingan Tehrik-e-Labbaik[2] siyosiy-diniy tashkilot asoschisi boʻlib, Pokistonning kufr qonuniga kiritilgan har qanday oʻzgartirishga qarshi norozilik bildirgan[3].

Urdu, panjob, arab va fors tillarini yaxshi bilgan. Islom paygʻambari Muhammadni himoya qilishdagi nutqlari hamda Qur’on va hadislardan tashqari Imom Ahmad Rizo Xon Barelviy va Muhammad Iqbol sheʼrlaridan iqtibos keltirgani bilan mashhur edi[4].

Yoshlik davri

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xodim Husayn Rizviy 1966-yilda Panjobning Attok tumanidagi Pindi -Geb shahrida Panjoblik avan oilasida tug‘ilgan[5]. Akasi Amir Husayn Pokiston armiyasidan isteʼfoga chiqqan kichik komissar (JCO) hisoblanadi[6].

Jhelumda hofizlik darsini boshlagan. Keyinchalik Lahordagi Jamiya Nizomiyaga qabul qilindi[2]. Rizviy hofizi Qur’on va shayx ul-hadisdir[7]. Panjob Aqaf va Din ishlari boʻlimida ishlaganida Lahordagi Pir Makkiy masjidida juma xutbalarini oʻqigan[2]. U 2009-yilda Ravalpindidan Lahorga ketayotganda haydovchi uxlab qolishi natijasida Gujranvala yaqinida sodir boʻlgan avtohalokatda nogiron boʻlib qolgan[2].

2017-yilda Tehreek-e-Labbaik Pakistan (TLP) deb nomlangan siyosiy partiyaga asos solgan[8]. TLP kufr qonunlariga qarshi chiqqani uchun Panjob gubernatori Salman Tasirni oʻldirgan Mumtoz Qadrining osilishidan keyin vujudga kelgan va keyinchalik shuhrat qozongan. Gubernator oʻldirilishi paytida Rizviy Panjob hukumatida auqaf amaldori boʻlib xizmat qilgan. Rizvi bu suiqasdni Tasir kufr qonunini „qora qonun“ deb ataganini bahona qilib oqlagan edi. Unga kufr qonunlari foydasiga oʻz qarashlarini tarqatishni toʻxtatish toʻgʻrisida ogohlantiruvchi bildirishnomalar berildi, ammo buni rad etishi davlat xizmatidan chetlatilishiga olib keldi[2].

Rizviy lavozimidan chetlatilganidan keyin oʻz qarashlarini targʻib qilish uchun koʻproq imkoniyatga ega boʻldi. U Pokiston Jinoyat kodeksining 295-C boʻlimini qoʻllab-quvvatlash uchun mamlakat boʻylab sayohat qildi. Ushbu moddada Muhammadga qarshi qilingan kufr uchun jazo belgilangan. Mumtoz Qadrining ozod etilishi haqida ham gapirdi. Tinimsiz targʻiboti natijasida diniy doiralarda „kufr faoli“ laqabini oldi[2]. Rizviy Pokiston madrasalaridagi jinsiy zoʻravonliklar haqidagi daʼvolarga eʼtibor bermay, kufr uchun ayblovlar bilan mashgʻul boʻlgani sababli tanqid qilindi[9].

Bahslar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2017-yil Fayzoboddagi oʻtirish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2017-yilning 6-noyabrida Rizviy „2017-yilgi Pokiston saylovi“ qonun loyihasidagi g‘ayriqonuniy o‘zgarishlar va Ahmadiylarni qo‘llab-quvvatlaganligi sababli PML(N) aʼzosi bo‘lgan huquq vaziri janob Zohid Hamidni isteʼfoga chiqarish uchun Lahordan Islomobodga yurish uyushtirdi[10][11][12]. Tez orada Rizviy jamoatchilik, boshqa diniy-siyosiy partiyalar va jamiyatning boshqa qatlamlari tomonidan qoʻllab-quvvatlana boshladi. Bu esa butun mamlakat boʻylab noroziliklarning koʻpayishiga yoʻl ochdi[2][13]. Keng jamoatchilik huquq vazirining isteʼfosi haqidagi xuddi shu talab bilan koʻchaga chiqdi[2]. Shundan soʻng, toʻliq yopilish boshlandi va hukumat oxir-oqibat vaziyat va axborot oqimini ushlab turish uchun barcha yangiliklar kanallarini majburiy oʻchirish, ijtimoiy media tarmoqlarini bloklash bilan javob berdi. Mazkur chora Karachi, Ravalpindi, Islomobod, Lahor va Panjobdagi boshqa shaharlarda tartibsizliklarni keltirib chiqardi. Nihoyat, kechga yaqin armiya boshligʻi vaziyatga aralashib, „ikkala tomondan“ oʻzini tutishni soʻradi[2].

2018 Osiyo Bibi noroziliklari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2018-yil 31-oktabrda shakkoklikda ayblanib barcha quyi sudlar tomonidan sakkiz yillik hibsga hukm qilingan pokistonlik nasroniy Asiya Bibi Oliy sudning tomonidan aybsiz deb topildi[14]. Yakuniy hukmda aytilishicha, Bibini ayblovchilardan biri "Muhammad paygʻambarning 7-asrda nasroniylar bilan tuzgan va hozirda ham ama qiladigan ahdi „Muhammadning Ashtinomasi“ni buzgan[15]. Adliya vakili Osif Said Xosa Osiyo Bibiga qarshi ayblovlar qoʻygan ikki ayol „haqiqatga eʼtibor bermagani“ va uning Muhammadni omma oldida haqorat qilgani haqidagi daʼvosi „yolgʻon“ ekanligini aytdi[16]. Pokiston Oliy sudi qarorida „moddiy qarama-qarshiliklar va guvohlarning bir-biriga mos kelmaydigan bayonotlari“ keltirilib, bu „prokuratura faktlari versiyasiga shubha uyg‘ot“ishi taʼkidlandi[15].

Bu qaror Rizviy boshchiligidagi TLPni Karachi, Lahor, Peshovar va Multanda namoyishlar boshlashga undadi. Politsiya bilan to‘qnashuvlar haqida xabar berilgan. TLP yetakchisi Muhammad Afzal Qadrining aytishicha, Oliy sudning uchta sudyasi ham „o‘ldirilishga loyiq“. Poytaxt Islomoboddagi Oliy sud joylashgan Qizil hudud politsiya tomonidan oʻrab olingan[17]. Ommaviy chiqishlarida Rizviy Osiyo Pokiston jinoyat kodeksiga koʻra kufr uchun jazoga tortilishini talab qildi. Uning „Hukumat talabimizni qabul qilmagunicha, namoyishlar davom etadi“, degan so‘zlaridan iqtibos keltirildi. Namoyishlarni tez orada tugatish haqidagi talablarni rad etdi[18]. 2018-yil 23-noyabrda boshqa TLP rahbarlari bilan birga hibsga olindi[19]. 2019-yil may oyida garov evaziga ozod qilindi[20].

Professorlarni oʻldirish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2019-yil mart oyida Bahavalpur hukumati Sodiq Egerton kollejining uchinchi kurs talabasi Xatib Husayn dotsent Xolid Hamidni pichoqlab o‘ldirgan edi[21]. Xatib Husayn qotillikdan oldin advokati va TLPning yuqori martabali aʼzosi Zafar Gillani bilan aloqada boʻlgan. Ulardan Tinder bilan bogʻliq harakat uchun rozilik olgan. Qotillikning taxminiy maqsadi Islomga nisbatan kufr va haqoratli ritorika edi.

2018-yilda Charsadda shahridagi Islomiya kolleji direktori Sareer Ahmad bir qancha darslarni qoldirgani uchun tanbeh bergani sababli 17 yoshli talaba tomonidan o‘ldirildi. Talaba professorni TLP tomonidan o‘tkazilgan mitinglarda qatnashish uchun dars qoldirgani sababli tanbeh bergani uchun „kufr“da aybladi[22].

Ikkala talaba ham Rizviydan ilhomlanganliklarini aytishdi[23].

2020 Zindagi Tamasha bahsi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2020-yilda Rizviy Pokistonning „Zindagi Tamasha“ filmi chiqarilishiga qarshi norozilik namoyishlarini ilgari surdi. Kinorejissyor Sarmad Khoosatni kufrda aybladi. Rizviy kufr deb daʼvo qilgan materialda ulamolarni tanqid qilish va bachabozlikka ishora mavjud edi[24][25]. Pokistonlik yozuvchi Muhammad Hanif filmning senzuradan oʻtmagan versiyalarini koʻrgan. Hanif filmda ulamoga nisbatan tanqid borligini rad etgan[26].

Vafoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Dafn marosimi.

2020-yil 19-noyabrda Rizviy yiqilib tushgach, Lahorning Allama Iqbol shaharchasidagi Faruk kasalxonasiga yetkazilgan. Kasalxonaga yetib kelganida klinik oʻlim qayd etildi. Keyinroq Shayx Zayd kasalxonasiga olib ketilgan va u yerda soat kechki 8:48da oʻlgan deb eʼlon qilingan. Rizviy bir necha kundan beri kasal boʻlgan. Bir muncha vaqtdan buyon nogiron edi[1][27]. Rizviyning oʻgʻli Saad Husayn Rizviyning aytishicha, otasi oʻlgan deb eʼlon qilinganidan keyin besh daqiqa davomida yana nafas ola boshlagan, ammo nafasi yana toʻxtagan va nihoyat vafot etgan[28]. Janoza namozi Lahordagi Minor-e-Pokistonda o‘qildi. Saad imomlik qildi. Rizviy „Rahmatul Lil Alamin“ masjidi bilan bogʻliq boʻlgan Abuzar Gʻafforiy madrasasiga dafn etilgan[29]. Mahalliy amaldorning taxmin qilishicha, tadbirda 200 mingga yaqin odam qatnashgan[30]. Rizviy oʻlimidan oldin isitma va nafas olish muammosidan aziyat chekkan, ammo hech qanday COVID-19 yoki otopsi testlari oʻtkazilmagan[31][32]. Saad 21-noyabr kuni TLPning yangi amiri etib tayinlandi[33].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 „TLP's Khadim Rizvi passes away in Lahore | SAMAA“ (en-US). Samaa TV (2020-yil 19-noyabr). Qaraldi: 2020-yil 19-noyabr.„TLP’s Khadim Rizvi passes away in Lahore | SAMAA“. Samaa TV. 19 November 2020. Retrieved 19 November 2020.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 Ali, Kalbe. „Who is Allama Khadim Hussain Rizvi?“ (en-US). dawn.com (2017-yil 3-dekabr). Qaraldi: 2018-yil 1-noyabr.Ali, Kalbe (3 December 2017). „Who is Allama Khadim Hussain Rizvi?“. dawn.com. Retrieved 1 November 2018.
  3. ↑ Barker. „Asia Bibi: anti-blasphemy protests spread across Pakistan“ (en). the Guardian (2018-yil 1-noyabr). Qaraldi: 2018-yil 1-noyabr.
  4. ↑ K K Shahid, „‘If I curse in anger, it is justified’“ (Wayback Machine saytida 2021-10-27 sanasida arxivlangan), The Friday Times. 1-7 Dec 2017 Vol. XXIX, No. 43
  5. ↑ Warraich, Suhail. „A Barelvi revival?“. The News International (2017-yil 10-dekabr). Qaraldi: 2021-yil 24-yanvar.
  6. ↑ „Back to the Barelvis | Special Report | thenews.com.pk“. thenews.com.pk.
  7. ↑ Mehmood Hussain (1 May 2018), „Allama Khadim Hussain Rizvi and Rise of Religious Extremism 2.0 in Pakistan“, South Asia Journal. Retrieved 8 September 2019.
  8. ↑ „The Mullah of NA-120“. Nation.com.pk (2017-yil 16-sentyabr). Qaraldi: 2017-yil 18-dekabr.
  9. ↑ „Why is Raping Kids Inside Madrassas Not 'Blasphemous'?“ (2020-yil 18-avgust).
  10. ↑ „Tehreek Labik to hold Islamabad long march“. Nation.com.pk. Qaraldi: 2017-yil 18-dekabr.
  11. ↑ Hussain. „Large religious protests halt traffic in Islamabad and Rawalpindi“ (2017-yil 11-noyabr). Qaraldi: 2017-yil 18-dekabr.
  12. ↑ „Tehreek Labaik Ya Rasool Allah (SAW) protest continue – Times of Islamabad“. TimesOfIslamabad.com (2017-yil 9-noyabr). Qaraldi: 2017-yil 18-dekabr.
  13. ↑ Shahrukh. „Discordant Saga of Blasphemy“. nation.com.pk (2017-yil 25-noyabr).
  14. ↑ Correspondent, Sana Jamal. „All you need to know about the Aasia Bibi case“. GulfNews (2018-yil 1-noyabr). Qaraldi: 2018-yil 1-noyabr.
  15. ↑ 15,0 15,1 Asif Aqeel. „Pakistan Frees Asia Bibi Maloona from Blasphemy Death Sentence“ (en). Christianity Today (2018-yil 31-oktyabr). Qaraldi: 2018-yil 31-oktyabr.
  16. ↑ Barker. „Asia Bibi: Pakistan court overturns blasphemy death sentence: Christian woman to be freed after being sentenced in 2010, accused of insulting prophet Muhammad“ (en). The Guardian (2018-yil 31-oktyabr). — „Justice Asif Khosa, in a verdict widely praised for its courage and rigour, noted that the two sisters who accused Bibi "had no regard for the truth" and that the claim she smeared the prophet in public was "concoction incarnate".“. Qaraldi: 2018-yil 31-oktyabr.
  17. ↑ „Imran Khan condemns blasphemy hardliners“ (en-GB). BBC News (2018-yil 31-oktyabr). Qaraldi: 2018-yil 1-noyabr.
  18. ↑ Barker. „Asia Bibi: anti-blasphemy protests spread across Pakistan“ (en). the Guardian (2018-yil 1-noyabr). Qaraldi: 2018-yil 1-noyabr.
  19. ↑ Abrar. „Khadim Rizvi among other TLP leaders arrested“. Pakistan Today. 2019-yil 10-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 24-noyabr.
  20. ↑ „TLP leader Allama Khadim Hussain Rizvi released on bail“. International The News. 2019-yil 16-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 14-may.
  21. ↑ AFP. „Bahawalpur student stabs professor to death over 'anti-Islam' remarks“. DAWN.COM (2019-yil 20-mart).
  22. ↑ „Pakistani principal shot dead by student over blasphemy dispute“. Reuters (2018-yil 23-yanvar).
  23. ↑ Rehman. „Student behind stabbing of Bahawalpur professor may have had help from outsider“. DAWN.COM (2019-yil 27-mart).
  24. ↑ „Film about cleric held over 'risk to Muslims'“. BBC News (2020-yil 22-yanvar).
  25. ↑ Asad Hashim. „Pakistan delays release of film after far-right protest threat“. Al Jazeera (2020-yil 21-yanvar).
  26. ↑ „Myths about Zindagi Tamasha | SAMAA“. Samaa TV.
  27. ↑ Taimoor, Muhammad; Gabol, Imran. „Huge turnout for TLP chief Khadim Rizvi's funeral at Lahore's Minar-i-Pakistan“. Dawn (2020-yil 22-noyabr). Qaraldi: 2020-yil 29-noyabr.
  28. ↑ „Khadim Hussain Rizvi, Pakistan's 'blasphemy activist', dies in Lahore at 54“ (en-IN). The Print (2020-yil 20-noyabr). Qaraldi: 2020-yil 28-noyabr.
  29. ↑ „TLP chief Khadim Hussain Rizvi laid to rest in Lahore“. The Print (2020-yil 21-noyabr). Qaraldi: 2020-yil 28-noyabr.
  30. ↑ Bukhari, Mubasher. „Thousands attend Pakistani cleric's funeral despite COVID-19 curbs“ (en). Reuters (2020-yil 21-noyabr). Qaraldi: 2020-yil 21-noyabr.
  31. ↑ „TLP chief Khadim Hussain Rizvi laid to rest in Lahore“. The News International (2020-yil 21-noyabr). Qaraldi: 2020-yil 28-noyabr.
  32. ↑ Bukhari, Mubasher. „Huge crowd gathers for Pakistani firebrand cleric's funeral“ (en). Reuters (2020-yil 21-noyabr). Qaraldi: 2021-yil 18-yanvar.
  33. ↑ „Who is TLP's new chief?“. The News International (2020-yil 21-noyabr). Qaraldi: 2020-yil 29-noyabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Xodim_Husayn_Rizviy&oldid=3854824" dan olindi