Olmaota xalqaro aeroporti
Olmaota xalqaro aeroporti qozoqcha: Halyqaralyq Almaty Äuejaiy | |||
---|---|---|---|
IATA kodi: ALA[1] – ICAO kodi: UAAA[1] – WMO identifikatori: 36870 | |||
Qisqacha bayon | |||
Aeroport turi | Fuqarolik | ||
Egasi | Groupe ADP, Fransiya | ||
Operator | TAV Airports Holding, Turkiya | ||
Xizmat doirasi | Olmaota | ||
Joylashuvi | Qozogʻiston, Olmaota (shahar ichida) | ||
Havo yoʻli tuguni | * Air Astana
| ||
Markazi | * SCAT Airlines | ||
Dengiz sathidan balandligi | 681 m / 2,234 ft | ||
Koordinatalari | 43°21′19″N 077°02′41″E / 43.35528°N 77.04472°E | ||
Vebsayti | |||
Xarita | |||
| |||
Uchish/qoʻnish yoʻlaklari | |||
Uzunligi | Yuzasi | ||
m | ft | ||
05R/23L | 4,400 | 14,436 | Beton |
05L/23R | 4,500 | 14,764 | Beton |
Maʻlumotlar (2019) | |||
Yoʻlovchilar oqimi | 6,422,721 | ||
Manba: Aeronavtika axborot nashri Qozogʻiston[2] |
Olmaota xalqaro aeroporti (qozoqcha: Halyqaralyq Almaty Äuejaiy) (IATA: ALA, ICAO: UAAA) — Qozogʻistonning eng yirik shahri va iqtisodiy poytaxti boʻlgan Olmaotadan 15 km (9.3 mi) shimoli-sharqda joylashgan yirik xalqaro aeroport. Bu Qozog‘iston va Markaziy Osiyodagi eng gavjum aeroport bo‘lib, 2022-yilda 7,23 million yo‘lovchiga xizmat koʻrsatgan[3].
Egalari va boshqaruvi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Aeroport dunyo boʻylab koʻplab aeroportlarga egalik qiluvchi Turkiyaning TAV Airports Holding kompaniyasiga tegishli boʻlgan „Olmaota xalqaro aeroporti“ (Almaty International Airport) AJ nomi bilan roʻyxatga olingan.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Dastlabki yillar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Aeroport 1935-yilda kichik fuqarolik va harbiy samolyotlar foydalanishi uchun qurilgan[4]. 1990-yilgacha u Qozogʻiston fuqaro aviatsiyasi departamenti tarkibiga kirgan, keyin 1991-yilda „Olmaota aeroporti“ deb qayta tashkil etildi. 1993-yildan beri u mustaqil biznes subyekti sifatida ishlaydi. 1994-yilda u „Olmaota aeroporti“ OAJ deb qayta tashkil etilgan va keyinchalik „Olmaota xalqaro aeroporti“ AJ deb oʻzgartirilgan.
Tupolev Tu-144 tovush tezligidagi transport vositasi 1975-yil 26-dekabrda Moskva va Olmaota oʻrtasida 1977-yil noyabr oyida boshlangan yoʻlovchilarga xizmat koʻrsatishga tayyorgarlik koʻrish maqsadida pochta va yuk tashishni boshladi. Aeroflotning 1978-yil 1-iyundagi parvozi Tu-144 ning 55-chi va oxirgi muntazam yoʻlovchi tashish xizmati boʻldi.
Uchish-qo‘nish yo‘lagi 1998-yilda rekonstruksiya qilinganidan so‘ng aeroportga CAT II sertifikati va xalqaro aeroport maqomi berildi.
1999-yil 9-iyulda aeroport restoranining shashlik oshxonasida yongʻin chiqdi. Terminal binosi bir necha soat ichida yonib ketdi, ammo jiddiy jarohatlarsiz boʻldi.
2000-yildan beri rivojlanish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yangi terminal qurilishi 2004-yilda yakunlandi. 2008-yil 30-sentyabrda ikkinchi uchish-qo‘nish yo‘lagi ochildi, birinchi parvozni British Midland International aviakompaniyasi amalga oshirib, kompaniya samolyoti London-Hitrouga yo‘l oldi. Yangi uchish-qo‘nish yo‘lagi, shuningdek, qo‘nish uchun ICAO CAT III sertifikatiga ega bo‘ldi, bu ayniqsa qish oylarida ko‘rishning pastligi sababli yaqin atrofdagi aerodromlarga yo‘naltiriladigan samolyotlar sonini sezilarli darajada kamaytiradi. Uchish-qo‘nish yo‘lagi Markaziy Osiyodagi eng uzuni hisoblanadi. Yangi uchish-qoʻnish yoʻlagi uchish ogʻirligi va ishlash chastotasini cheklamagan holda barcha turdagi samolyotlarni qabul qilishi mumkin.
Ulanishning oʻsishi nisbatan qimmat va talabning oʻsishiga mos kelmaydigan aeroport infratuzilmasi tomonidan xavf ostida. Xalqaro havo transporti assosatsiyasi Qozogʻiston hukumatini ICAO tamoyillariga amal qilishga va mahalliy va xalqaro tashuvchilar oʻrtasidagi farqli ANSP toʻlovlarini bekor qilishga chaqirmoqda. Hozirda (2012-yilda) Airbus A320 ni Olmaotaga qoʻndirish Yevropadagi xuddi shunday oʻlchamdagi aeroportlarga qaraganda 18% qimmatroq. Boeing 767 uchun farq 43% gacha koʻtariladi[5].
Yaqin kelajakda xalqaro reyslar uchun oltita yuk ortish ko‘prigiga ega va soatiga 2500 nafar yo‘lovchiga xizmat ko‘rsatadigan yangi yo‘lovchi terminali qurish rejalashtirilgan edi. Ushbu terminalda Marriott mehmonxonasi, konferentsiya zallari, biznes markazi, savdo markazi va kinoteatrlardan iborat rivojlangan infratuzilma majmuasi boʻlishi lozim edi.
Yangi terminal aeroportga boradigan yoʻlda transport harakatini kamaytirish uchun Koʻlja yoʻli boʻylab joylashtirilishi kerak edi. Biroq, mavjud terminal ichki yoʻnalishlarga xizmat koʻrsatishi va bu Air Astananing xalqaro reyslarga xizmat koʻrsatishi kerak boʻlgan terminal rejasi bilan bog‘liq kelishmovchiliklar tufayli menejerlar 2010-yilda loyiha qurilishini keyinga qoldirishdi, natijada terminal qurilishi toʻxtatildi. Menejerlarning fikriga koʻra, bu rejaning muammolari shundan iboratki, Air Astanada fakultetlar ishlaydi va uning samolyotlari uchish-qoʻnish yoʻlagining bir chetidan ikkinchi chetiga oʻtadi, bu esa Air Astana uchun transport bilan bogʻliq kechikish muammolarini keltirib chiqaradi; chunki uchish-qoʻnish yoʻlaklari yangi uchish-qoʻnish yoʻlaklarini yaratish uchun joy yetishmasligi bilan band boʻlar edi. Qurilishni buzish va ichki va xalqaro reyslar uchun foydalaniladigan yangi terminalni qayta qurish boʻyicha xulosa chiqarildi. Endilikda Olmaotadan 48 km uzoqlikdagi Qopchig‘ay suv omborida yangi aeroport qurish rejalashtirilgan[6].
2012-yil 17-fevralda Moskvada Davlatlararo aviatsiya qo‘mitasining (DAQ) Aviatsiya va havo hududidan foydalanish bo‘yicha Kengashining 32-sessiyasida Olmaota xalqaro aeroporti MDHda eng yaxshi deb topildi va „Xalqaro aeroportlarni rivojlantirishda erishgan yutuqlari uchun“ mukofotiga sazovor bo‘ldi[7].
2022-yilgi Qozog‘istondagi norozilik namoyishlari paytida namoyishchilar 5 yanvar kuni aeroportni egallab olishdi va parvozlarni to‘xtatildi. Qozog‘iston prezidenti Qosim-Jomart To‘qayev Qozog‘iston xavfsizlik kuchlarining sakkiz nafar xodimi o‘ldirilgani, isyonchilar beshta samolyotni o‘g‘irlab ketganini maʼlum qildi va Rossiya xavfsizlik kuchlariga obyektni qaytarib olishni so‘radi[8][9]. 7-yanvar kuni TASS KXShT qo‘shinlari aeroportni egallab, tartib o‘rnatgani haqida xabar berdi[10][yaxshiroq manba kerak].
2022-yil may oyida Qozog‘iston xalq partiyasidan bir guruh deputatlar tomonidan Bosh vazir o‘rinbosari Roman Sklyarga aeroportga qozoq sovet kommunist siyosatchisi Dinmuhammad Qo‘nayev nomini berish taklifi kiritilgan edi[11].
Aviakompaniyalar va yo‘nalishlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yo‘lovchi tashish
[tahrir | manbasini tahrirlash]|Yakutia Airlines | Mavsumiy: Irkutsk
Yuk tashish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Aviakompaniya | Manzillar |
---|---|
Aerotranscargo, Moldova [60] | Hong Kong, Kuala Lumpur–Xalqaro |
Cargolux, Lyuksemburg [61] | Lyuksemburg ( Lyuksemburg ) |
Cargolux Italia, Italiya[62] | Milan–Malpensa |
Qatar Airways Cargo, Qatar [63] | Doha, Hong Kong |
Silk Way West Airlines, Ozarbayjon[64] | Boku |
Turkish Cargo, Turkiya[65] | Bishkek, Guanchjou, Istanbul, Ostona, Seul-Inchxon, Taypey–Taoyuan, Shanxay-Pudong |
UPS Airlines ( AQSh)[manba kerak] | Kyoln/Bonn ( Olmoniya), Seul-Inchxon, Shanxay-Pudong |
Statistika
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yillik yoʻlovchi tashish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yil | Yoʻlovchilar soni | oʻzgarish, %da |
---|---|---|
2010 | 3 000 000 | ▬ |
2011 | 3 665 538 | 22,2% |
2012 | 4 003 004 | 9,2% |
2013 | 4 323 224 | 8% |
2014 | 4 588 866 | 6% |
2015 | 4 905 307 | 6,9% |
2016 | 4 878 450 | 0,5% |
2017 | 5 640 800 | 15,6% |
2018 | 5 686 926 | 1% |
2019 | 6 422 721 | 13% |
2020 | 3 669 668 | 42,9% |
2021 | 6 103 657 | 66,3% |
2022 | 7 230 156 | - |
Baxtsiz hodisalar va falokatlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- 1980-yil 7-iyul: Aeroflotning 4225-reysi, Tupolev Tu-154B-2, CCCP-85355 roʻyxatidan oʻtgan samolyot Olmaota aeroportidan koʻtarilganidan koʻp oʻtmay, barcha 156 tfafk yoʻlovchi va 10 ekipaj aʼzosini yoʻqotdi. Tergovchilar samolyotning koʻtarilish paytida duch kelgan pastga tushishi tufayli havo tezligi toʻsatdan pasayib ketganini aniqladilar, bu esa uning toʻxtab qolishiga olib keldi, aeroportdan taxminan 5 km (3.1 mi) balandlikda qulab tushdi va yongʻin chiqdi[69].
- 1983-yil 30-avgust: Aeroflotning 5463-reysi, Tupolev Tu-134 samolyoti Chelyabinskdan parvoz qilgandan keyin Olmaotaga yaqinlashayotganda qulab tushdi; barcha 90 nafar yoʻlovchi va ekipaj halok boʻldi.
- 2013-yil 29-yanvar: SCAT Airlines aviakompaniyasining Bombardier CRJ-200 ER samolyoti 760-reys Olmaota xalqaro aeroportiga kam koʻrinishda yaqinlashish vaqtida qulab tushdi. 21 yoʻlovchining hammasi halok boʻldi. Tekshiruvchilar shuni aniqladilarki, noqulay ob-havo taqozo etgan holda, oʻtkazib yuborilgan yaqinlashish paytida lift burunni koʻtarish oʻrniga burunni tushirish uchun burilib, tik shoʻngʻigan va yerga zarba bilan urilgan; ular lift harakatining sababini aniqlay olmadilar, lekin tizimning notoʻgʻri ishlashi yoki tashqi taʼsirlar haqida dalillar topa olmadilar.
- 2019-yil 27-dekabr: Bek Air 2100-reysi, Fokker 100 samolyoti Nursulton Nazarboyev xalqaro aeroportiga uchib ketayotib, havoga ko‘tarilishidan so‘ng binoga qulashi oqibatida 13 kishi halok bo‘ldi.
- 2021-yil 13-mart: Qozog‘iston Respublikasi Milliy xavfsizlik qo‘mitasi Chegara xizmati uchun harakatlanayotgan Antonov An-26 samolyoti qo‘nish vaqtida halokatga uchradi; to‘rt nafar yo‘lovchi halok bo‘lgan, ikki omon qolgan esa jiddiy jarohat olgan. Hodisa sabablari o‘rganilmoqda.[70][71]
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Qozogʻiston aeroportlari roʻyxati
- Sobiq SSSRdagi eng band aeroportlar roʻyxati
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 „Almaty - Kazakhstan“. world-airport-codes.com. Qaraldi: 2020-yil 18-noyabr.
- ↑ „AIP Kazakhstan“. 2016-yil 30-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 1-iyun.
- ↑ MarketScreener. „Aéroport de Paris SA - 2022 Full-year results | MarketScreener“ (en). www.marketscreener.com. Qaraldi: 2023-yil 23-mart.
- ↑ „Almaty International Airport“ (en-GB). Airport Technology. Qaraldi: 2020-yil 23-may.
- ↑ „Building the 'Silk Road in the Sky' via Kazakhstan“. The Gazette of Central Asia. Satrapia (2012-yil 16-sentyabr).
- ↑ Бурдин. „Почему "Эйр Астана" против нового терминала аэропорта Алматы“ (2017-yil 16-may).
- ↑ „Аэродром международного аэропорта Алматы назван лучшим в СНГ“ (ru). www.aex.ru. 2012-yil 23-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 14-dekabr.
- ↑ Rodionov, Maxim; Trevelyan, Mark. „Kazakh president seeks help from Russia-led security bloc“. Reuters (2022-yil 5-yanvar). Qaraldi: 2022-yil 31-avgust.
- ↑ „Kazakhstan president confirms takeover of Almaty airport | DW | 05.01.2022“. Deutsche Welle (2022-yil 5-yanvar). Qaraldi: 2022-yil 31-avgust.
- ↑ „Peacekeepers take control over Almaty airport - Russian Defense Ministry“. TASS (2022-yil 7-yanvar). Qaraldi: 2022-yil 31-avgust.
- ↑ „Аэропорту Алматы предложили присвоить имя Кунаева“ (2022-yil 27-aprel).
- ↑ „Aeroflot Set to Resumes Kazakhstan flights on Wednesday“. Simply Flying (2023-yil 27-yanvar). Qaraldi: 2023-yil 29-yanvar.
- ↑ „AirAsia X Schedules Kazakhstan mid-March 2024 Debut“ (en-CA). AeroRoutes (2023-yil 24-noyabr). Qaraldi: 2023-yil 24-noyabr.
- ↑ „Air Astana – Timetable“. Qaraldi: 2019-yil 29-avgust.
- ↑ „Air Astana Adds Jeddah Service From Oct 2023“ (en-CA). AeroRoutes (2023-yil 5-iyul). Qaraldi: 2023-yil 5-iyul.
- ↑ „UK to gain new route to largest Kazakh city and financial hub“.
- ↑ „Air Astana Resumes Its 2nd Chinese Route Since COVID-19“ (2022-yil 7-noyabr).
- ↑ „Air Astana Launches New Service to Phuket Thailand“ (2021-yil 15-oktyabr). Qaraldi: 2023-yil 23-mart.
- ↑ Nurmaganbetova, Zhanna. „Air Astana to launch flights to Israel“ (en). Kazinform (2023-yil 15-iyun). Qaraldi: 2023-yil 15-iyun.
- ↑ „Air Astana launches new service to Crete“ (2022-yil 5-aprel).
- ↑ „Air Astana to launch flights to Montenegro's Podgorica in June“. seenews.com (2021-yil 24-may).
- ↑ „Sri Lanka's Mattala Airport welcomes Air Astana, 2,500 tourists in 2021“. economynext.com (2021-yil 7-fevral).
- ↑ „AIR CAIRO BEGINS EL DABAA – ALMATY SERVICE FROM LATE-JULY 2024“. aeroRoutes.com (2024-yil 26-iyul). Qaraldi: 2024-yil 26-iyul.
- ↑ „AnadoluJet Adds Ankara – Kazakhstan Routes in NW22“.
- ↑ „Azimuth Schedules New Sochi – Central Asia Service in NW23“ (en-CA). AeroRoutes (2023-yil 19-sentyabr). Qaraldi: 2023-yil 20-sentyabr.
- ↑ „China Southern Adds Xi'An – Almaty Service in 1Q23“. Aeroroutes. Qaraldi: 2022-yil 15-dekabr.
- ↑ „Mainland Chinese Carriers NS23 International / Regional Network – 23APR23“. Aeroroutes. Qaraldi: 2023-yil 24-aprel.
- ↑ Liu, Jim „FlyArystan expands domestic network in July/August 2020“. Routesonline. Qaraldi: 2020-yil 19-iyun.
- ↑ „Flights from Almaty to Delhi (India)“. flyarystan.com. FlyArystan. Qaraldi: 2023-yil 23-avgust.
- ↑ „FLYARYSTAN FILES QATAR 1Q23 SCHEDULES“. Aeroroutes (2023-yil 24-yanvar). Qaraldi: 2023-yil 24-yanvar.
- ↑ „Flights from Almaty to Mumbai“ (en). FlyArystan. Qaraldi: 2023-yil 23-sentyabr.
- ↑ „Kazakh Civil Aviation Committee to Launch First Flights to Country's Turkistan“. AviationPros (2020-yil 4-noyabr). Qaraldi: 2020-yil 12-noyabr.
- ↑ „FlyArystan will start operating flights on the route Almaty- Yerevan- Almaty“. zvartnots.aero (2022-yil 13-may).
- ↑ „Flynas Launches First Route to Kazakhstan“. Arab News. Qaraldi: 2022-yil 23-avgust.
- ↑ „Kazakhstan Opens Its Skies To India's Indigo Low-Cost Airline“ (en). MENAFN News Agency (2023-yil 22-may). Qaraldi: 2023-yil 22-may.
- ↑ „Jazeera Airways Launches First Ever Route Between Kazakhstan and Kuwait“. Aviation Pros (2021-yil 2-dekabr). Qaraldi: 2021-yil 2-dekabr.
- ↑ „Neos pronta a decollare da Milano Malpensa per il Kazakistan“ (2022-yil 19-aprel).
- ↑ „Pegasus Adds Ankara – Almaty Service from Nov 2022“.
- ↑ „Qatar Airways announces the launch of flights to Almaty in Kazakhstan“. TravelDailyNews International (2021-yil 24-sentyabr).
- ↑ „QAZAQ AIR opens direct flights to Bishkek“. www.flyqazaq.com. QAZAQ AIR. Qaraldi: 2023-yil 10-avgust.
- ↑ Liu, Jim „Qazaq Air adds Almaty – Taraz route from July 2020“. Routesonline. Qaraldi: 2020-yil 2-iyul.
- ↑ „Qeshm Air announces establishment of Almaty and Tashkent routes“ (2023-yil 30-oktyabr).
- ↑ „Red Wings Adds Makhachkala – Almaty Service From mid-July 2023“ (en-CA). AeroRoutes (2023-yil 13-iyul). Qaraldi: 2023-yil 13-iyul.
- ↑ „Aeroflot launches international network from Sochi, Russia“ (2022-yil 26-mart).
- ↑ „S7 Airlines May 2024 Novosibirsk – Kazakhstan Routes Addition“ (en-CA). AeroRoutes (2024-yil 18-aprel). Qaraldi: 2024-yil 20-aprel.
- ↑ „SALAMAIR ADDS ALMATY / RIZE IN 3Q23“. aeroroutes.com (2023-yil 28-mart).
- ↑ „SCAT Airlines – Timetable“. 2022-yil 6-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 29-avgust.
- ↑ Liu, Jim „SCAT aircompany plans various domestic sector resumptions in W19“. Routesonline. Qaraldi: 2020-yil 8-yanvar.
- ↑ „Direct flight links China's resort island, Kazakhstan's Almaty – Xinhua | English.news.cn“. 2019-yil 10-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
- ↑ 50,0 50,1 Liu, Jim „SCAT adds Saudi Arabia service in W19“. Routesonline. Qaraldi: 2019-yil 4-noyabr.
- ↑ „SCAT Aircompany Adds Almaty – Lahore From July 2023“ (en-CA). AeroRoutes (2023-yil 13-iyun). Qaraldi: 2023-yil 15-iyun.
- ↑ Liu, Jim „SCAT expands Kyzylorda service in June 2020“. Routesonline. Qaraldi: 2020-yil 9-iyun.
- ↑ „Direct flight to UAE“. scat.kz. Qaraldi: 2021-yil 26-fevral.
- ↑ „SCAT adds Almaty – Antalya service from late-Dec 2018“. routesonline. Qaraldi: 2018-yil 25-dekabr.
- ↑ „First Charter flight from Kyrgyzstan lands at Dabolim Airport“ (en). Digital Goa (2022-yil 29-dekabr). Qaraldi: 2023-yil 19-yanvar.
- ↑ „SCAT flight DV5212–Almaty (ALA) to Goa (GOI)“. Flightradar24.
- ↑ „SCAT Airlines operates inaugural flight to Mattala“. adaderana.lk (2021-yil 11-fevral).
- ↑ „Vietnam and Kazakhstan to Resume Direct Air Traffic in September“ (2022-yil 26-avgust).
- ↑ „Hungarian low-cost airline Wizz Air plans to launch flights "Abu Dhabi-Nur-Sultan-Abu Dhabi"“.
- ↑ „Flight History of ER-BBC (Aerotranscargo–F5/ATG)-3 June 2023“. FlightAware.
- ↑ cargolux.com — Network & Offices retrieved 1 December 2021
- ↑ cargolux-italia.com — Map retrieved 1 December 2021
- ↑ Ltd, DVV Media International „Qatar Airways Cargo adds another new freighter service“. Air Cargo News. 2019-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 18-fevral.
- ↑ silkwaywest.com — Schedule retrieved 1 December 2021
- ↑ Ltd. 2019, UBM (UK) „Turkish Cargo adds 7 destinations in Jan 2018“. Routesonline. Qaraldi: 2019-yil 18-fevral.
- ↑ Airport. „files/ARAL/2016“. kase.kz.
- ↑ UAAA. „Министерства по инвестициям и развитию РК“. facebook.com.
- ↑ „Аэропорт Алматы в 2018г увеличил пассажиропоток на 1%“. interfax.kz. Qaraldi: 2019-yil 18-fevral.
- ↑ „ASN Aircraft accident Tupolev Tu-154B-2 CCCP-85355 Alma-Ata Airport (ALA)“. aviation-safety.net. Aviation Safety Network. Qaraldi: 2021-yil 14-may.
- ↑ VOA News. „Kazakhstan Military Plane Crashes; 4 Killed“ (en). Voice of America (2021-yil 13-mart). 2021-yil 14-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 13-mart.
- ↑ Chris Loh. „Antonov An-26 Turboprop Crashes In Kazakhstan“ (en). Simple Flying News (2021-yil 13-mart). 2021-yil 16-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 13-mart.
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Vikiomborda Almaty International Airport mavzusiga oid fayllar bor