Jaʼfar ibn Mansur al-Yaman
| Islom dinining bir boʻlimi Ismoiliylar |
|---|
 |
 Islom portal |
Jaʼfar ibn Mansur al-Yaman (arabcha: جعفر بن منصور اليمن) X asrda yashagan ismoiliy missioneri va ilohiyot yozuvchisi. Yamanda tugʻilib oʻsgan, otasi Ibn Havshab IX asr oxirida Ismoiliy taʼlimotiga asos solgan. U oʻz yurtidan Ifriqiyadagi Fotimiy xalifalari saroyiga qochib ketgan va u yerda oʻlimiga qadar xalifalarga xizmat qilgan. U Fotimiylarning Abu Yazid qoʻzgʻoloni ustidan qozongan gʻalabasini madh etuvchi sheʼrlar yozgan, otasining tarjimai holi, bir qancha muhim diniy risolalar muallifi.
Hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Jaʼfar Yamanda ismoiliylik taʼlimotini asos solgan kufonlik missioner Ibn Havshabning oʻgʻli edi. Ibn Havshab 914-yilda vafot etgunga qadar, sherigi Ali ibn al-Fadl al-Jayshoniy bilan birga mamlakatning katta qismlarini zabt etib, Mansur al-Yaman („Yaman fathchisi“) sharafli kunyaga sazovor boʻlgan[1][2]. 911-yilda Ibn al-Fadl ismoiliylar harakatining yetakchisi fotimiylar xalifasi Abdulloh al-Mahdiyga[3] bay’at qilishni istamay va oʻzini mahdī eʼlon qiladi[4]. Ibn Havshab uning isyoniga qoʻshilishdan bosh tortadi. Lekin Ibn al-Fadl Jabal Masvar qal’asini qamal qilish orqali, oʻzining sobiq sherigini avvalgidek u bilan yelkadosh boʻlishga majburlaydi. Sakkiz oylik qamaldan soʻng, 912-yil aprelida Ibn Havshab oʻgʻli Jaʼfarni garovga topshiradi. Jaʼfar bir yildan soʻng oltin marjon evaziga garovdan ozod etiladi[5][6].
Ibn Havshab vafotidan keyin oʻgʻillari oʻzaro janjallashadilar. Ukasi Abul-Hasan bilan kelisha olmay qolgan Jaʼfar oxir-oqibat Yamanni tark etib, Ifriqiyadagi Fotimiylar saroyiga yoʻl oladi. U ikkinchi Fotimiy xalifasi al-Qoim bi-Amr Alloh (h. 933–946) va Abu Yazidning buyuk qoʻzgʻoloniga guvoh boʻlgan[1]. U Fotimiylarning yakuniy gʻalabalari va 945–948-yillardagi qoʻzgʻolonning bosqichma-bosqich bostirilishi bayramiga bagʻishlangan sheʼrlar yozadi va uchinchi xalifa al-Mansur (h. 946–953) tomonidan qurilgan Fotimiylarning yangi poytaxti Mansuriyda yer-mulkka ega boʻladi[1]. Xalifa al-Muizz (h. 953–975) davrida uyini garovga qoʻyib, qarzlari qoplashga urinadi. Lekin qarz miqdorining koʻpligi bois uyidan deyarli mahrum boʻlishiga oz qoladi, xalifaning aralashuvi bilan qutqarib qolinadi[1]. U al-Muizz hukmronligining dastlabki davrida nomaʼlum bir yilda vafot etgan[1].
Yozuvchilik faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]U otasi Ibn Havshab tomonidan yozilgan avtobiografiyani takomillashtirib, uning kvazi-agiografik tarjimai holini yozadi[1][7]. Hozirda mazkur asar yoʻqolgan[7].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Daftary, Farhad. Ismaili Literature: A Bibliography of Sources and Studies. London and New York: I.B. Tauris, 2004. ISBN 978-0-8577-1386-5.
- Daftary, Farhad. The Ismāʿı̄lı̄s: Their History and Doctrines, Second, Cambridge: Cambridge University Press, 2007. ISBN 978-0-521-61636-2.
- Haji, Hamid (2008). "Jaʿfar B. Manșur-Al-Yaman". in Yarshater, Ehsan. Encyclopædia Iranica, Volume XIV: Isfahan IX–Jobbāʾi. London and New York: Routledge & Kegan Paul. p. 349. ISBN 978-1-934283-08-0. https://www.iranicaonline.org/articles/jafar-b-mansur-al-yaman.
- Madelung, Wilferd (1991). "Manṣūr al-Yaman". in Bosworth, C. E.. Encyclopaedia of Islam. Volume VI: Mahk–Mid (2nd nashri). Leiden: E. J. Brill. 438–439 b. doi:10.1163/1573-3912_islam_SIM_4941. ISBN 978-90-04-08112-3. https://referenceworks.brillonline.com/search?s.q=Man%E1%B9%A3%C5%ABr+al-Yaman&s.f.s2_parent=s.f.book.encyclopaedia-of-islam-2&search-go=Search.
- Virani, Shafique „The Book of the Master and the Disciple by Ja‘far ibn Mansur al-Yaman“, . The Ismailis: An Illustrated History. London: Azimuth Editions, in association with the Institute of Ismaili Studies, 2008 — 69-bet. ISBN 978-1-898592-26-6.
- Ismail K. Poonawala, Biobibliography of Ismāʿīlī Literature, Malibu, 1977