Zuayb ibn Muso

Zuayb ibn Muso
Sayyid; Zuayb ibn Muso; Dovudiy, Alaviy va Sulaymoniy Bohralarning birinchi Daʼi al-Mutlaqi.
	ذؤيب بن موسى
Unvoni	Sayyid; Mavlono; Daʼi al-Mutlaq; Daʼi al-Fotimiy; Farras al-Kutub;
Shaxsiy maʼlumotlar
Vafoti	29-aprel milodiy 1151-yil; Huth, Yaman
	Huth, Yaman
Dini	Islom
Ota-onasi	Mūso al-Vādiʿī al-Hamdānīy (otasi);
Diniy oqimi	Ismoiliylik ; Davudi Bohra
Yurisprudensiya	Mustaliy; Toyyibiy;

Zuayb ibn Muso al-Vodiy al-Hamdaniy (arabcha: ذؤيب بن موسى الوادعي الهمداني; 1151-yil 29-aprelda vafot etgan) islom dinining Toyyibi Ismoiliy yoʻnalishidagi maʼnaviy hokimiyat mavqei boʻlgan birinchi daʼi al-mutlaq boʻlgan. U bu lavozimga qirolicha Arva as-Sulayhiy tomonidan tayinlangan.

Faoliyati

Zuayb oʻz faoliyatini Yamandagi Fotimiylar tarafdori boʻlgan Mustaliy daʼvatining aʼzosi sifatida boshlagan va keyinchalik mahalliy bosh targʻibotchi Yahyo ibn Lamakning yordamchisi darajasiga erishgan. 1126-yilda oʻlimidan sal avval Ibn Lamak Sulayhiylar malikasi Arva as-Sulayhiy bilan maslahatlashib, Zuaybni oʻzining oʻrinbosari etib tayinlagan^[1].

1130-yilda fotimiy imom-xalifasi al-Amir bi-ahkamillah vafotidan soʻng Mustaʼliy ismoiliylik hofiziy va toyyibiylik yoʻnalishlariga boʻlinadi. Hofiziylar al-Amirning amakivachchasi al-Hofizni, toyyibiylar esa al-Amirning goʻdak oʻgʻli at-Toyyibni merosxoʻr deb tan oladilar. Yamanda shu paytgacha Fotimiylarga sodiq boʻlgan malika Arva toyyibiylar tomoniga oʻtib, Qohira bilan aloqalarini uzadi. Bu vaqtda, mintaqadagi Hamdoniylar va Zuraydiylar sulolalari esa al-Hofizning daʼvolarini qoʻllab-quvvatlashadi^[2]. 1138-yilda vafot etgunga qadar Arva yangi toyyibiy daʼvatiga amalda rahbarlik qiladi va toyyibiylar uni hujja, yaʼni yashirin (satr) imom at-Toyyibning jonli dalili sifatida tan oladilar^[1]. Zuayb va boshqa daʼvatchilarning koʻmagi bilan malika umrining soʻnggi yillarini yangi mazhabni tashkil etishga sarflaydi. 1132-yildan keyin u Zuaybni daʼi al-mutlaq etib tayinladi va shu tariqa uni yashirin imom nomidan daʼvat qiluvchilarning boshligʻi etib tayinladi. Bu oson vazifa emas edi, chunki boshqa Yaman hukmdorlari Toyyibiylikni qabul qilmaydilar va Arva vafotidan soʻng toyyibiylar kuchli homiydan mahrum boʻlishadi. Shunday boʻlsa-da, aynan Fotimiylardan ham, Sulayhiylardan ham mustaqil boʻlgan alohida iyerarxiyaning oʻrnatilishi tufayli, toyyibiy daʼvati nafaqat har ikkala tuzumdan omon qolishga, balki mintaqada keng tarqalishga ham muvaffaq boʻladi^[3].

Daʼiy sifatida Zuayb Banu Hamdon qabilasining al-Hajur urugʻi boshligʻi al-Xattob ibn al-Hasan ibn Abil-Hifazni oʻz diniga kiritishga erishdi. Mohir jangchi, taniqli shoir va ilohiyotshunos boʻlgan al-Xattob Zu’aybning bosh yordamchisiga va Sulayhidlar hamda Tayyibiylar ishi uchun muhim shaxsga aylanadi. U 1138-yilda al-Hajurustidan nazorat qilish boʻyicha jiyanlari bilan boʻlgan nizoda oʻldirilgunga qadar shu vazifani bajardi^[1]. Al-Xattobning oʻrniga boshqa hamdoniy Ibrohim ibn al-Husayn al-Hamidiy bosh yordamchi (maʼzun) etib tayinlandi. 1151-yilda Zu’ayb vafot etgach, Ibrohim yangi daʼiy al-mutlaq boʻldi. 1151-yilda Zuayb vafot etgach, Ibrohim yangi doʻi al-mutlaq boʻldi^[1].

Manbalar

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Daftary 2007, s. 264.
↑ Daftary 2007, ss. 241–243, 248.
↑ Daftary 2007, s. 265.

Havolalar

Daftary, Farhad. The Ismāʿı̄lı̄s: Their History and Doctrines, Second, Cambridge: Cambridge University Press, 2007. ISBN 978-0-521-61636-2.

Shialik unvonlari
Zuayb ibn Muso Dāʼī al-Mutlaq Vafoti: 29-aprel 1151-yil, Huth, Yaman
Oʻtmishdoshi: Yangi nom	Birinchi Dāʼī al-Mutlaq : 1132–1151-yillar	Vorisi: Ibrohim ibn al-Husayn al-Hamidiy

[FOOTNOTEDaftary2007264-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Daftary 2007, s. 264.

[FOOTNOTEDaftary2007241–243,_248-2] Daftary 2007, ss. 241–243, 248.

[FOOTNOTEDaftary2007265-3] Daftary 2007, s. 265.

[1]

[2]

[3]