Temuriylar tarixi davlat muzeyi

Temuriylar tarixi davlat muzeyi
Asos solingan sanasi	1996-yil
Ochilgan sanasi	18-oktyabr 1996-yil
Asos soluvchi	Islom Karimov
Yoʻnalishi	Toshkent
Joylashuvi	41°18′49″N 69°16′44″E
Manzili	Toshkent, Oʻzbekiston
Temuriylar tarixi davlat muzeyi

Temuriylar tarixi davlat muzeyi – Toshkent markazida Amir Temur va u asos solgan sulola vakillari davridagi Oʻrta Osiyo tarixiga bagʻishlangan muzey. Muzey Oʻzbekiston Respublikasining „Davlat noyob ilmiy obʼyektlari roʻyxati“ga kiritilgan. Muzeyda Temur va Temuriylar sulolasi davriga oid 5 mingdan ortiq eksponatlar mavjud.

Tarixi

Temuriylar tarixi davlat muzeyi Oʻzbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti Islom Karimov tashabbusi bilan 1996-yilda Temur tavalludining 660 yilligini nishonlash sharafiga qurildi. 2006-yilda muzeyning oʻn yilligi munosabati bilan „Temuriylar tarixi davlat muzeyiga 10 yil“ koʻrgazmasi ochildi. 2007–2011-yillarda „Oʻzbekistonda va xorijdagi temuriylar davri yozma yodgorliklarini oʻrganish“ fundamental ilmiy-tadqiqot loyihasi amalga oshirilib, uning doirasida Amir Temur va temuriylar davri qoʻlyozmalariga oid materiallar va maʼlumotlar toʻplangan.

Arxitekturasi

Muzey 1996-yilda Toshkentdagi Amir Temur xiyoboni yaqinida bunyod etilgan. Temuriylar tarixi davlat muzeyi klassik sharqona gumbazli dumaloq inshootdir. Muzey uch qavatdan iborat boʻlib, ikkinchi va uchinchi qavatlar butunlay temuriylar tarixiga bagʻishlangan. Muzeyning ichki qismi marmar, ustunlar, rasmlar, sharqona miniatyuralar, oltin barg (shundan 20 kg dan koʻprogʻi ishlatilgan) bilan bezatilgan, binoning oʻzi esa ayvon bilan qoplangan. Zallarning devorlari Amir Temur hayotini aks ettiruvchi freskalar va qadimdan to hozirgi kungacha boʻlgan mamlakat tarixi haqidagi rasmlardan iborat. Shuningdek, muzey balandligi 8,5 metr boʻlgan 106 ming dona billur qandil bilan bezatilgan.

Muzey binosi oʻrta asr meʼmorligi anʼanalari asosida aylana tarxli, tomi gumbazli qilib, maxsus temirbetondan yaxlit supa ustiga qurilgan. Bino 3 qavatli boʻlib, balandligi 31 m (diametri – tashqi tomoni 70 m, ichkisi 50 m), uni qurishda temir ustun, gʻisht, turli beton blok va yengil tayyorlangan sunʼiy qurilish uskunalari qoʻllangan. Devor yuzasini pardozlashda ganch, marmar va sopol koshinlar ishlatilgan. Qurilishda Toshkent shahri hokimiyati, „Turon“ firmasi, Toshkent aviatsiya ishlab chiqarish birlashmasi, „Oniks“ korxonasi (30 dan ortiq kattakichik hajmdagi billur qandillar, 500 ta yoritgichli, ogʻirligi 2 tonna, balandligi 8 m „Zumrad“ qandil ishlab bergan), „Us to“ birlashmasi qatnashgan.

Muzeyga marmar zinalar orqali bosh tarzi (Amir Temur xiyobonidan)dagi 3 eshikdan kiriladi. 14 ta eshik yogʻoch oʻymakorligidagi bilan oʻziga xosdir. Atrofi peshayvonli, qator ustunli (20 ta, balandligi 10 m, muqarnas boshali, poyustuni kulrang marmardan ishlangan), turunjlari sirkori sopol bilan bezatilgan, binoning tashqi devori yuzasida „suls“ uslubida insonni yaxshilikka undovchi soʻzlar bitilgan. Bino asosida foye, magazinlar, maʼmuriyat, vestibyul, kassa, axborot, maʼruza zali va boshqa texnik xizmat xonalari joylashgan. Binoning birinchi qavatida Oʻzbekiston viloyatlaridagi yirik muzeylardan keltirilgan eksponatlar, shuningdek, 1996-yilda Parijda Amir Temur tavalludining 660 yilligiga bagʻishlab oʻtkazilgan koʻrgazmadagi eksponatlar ham muzeyga oʻtkazilgan. Muzeyda arxeologiya, etnologiya, numizmatika yodgorliklari, qoʻlyozmalar, tasviriy sanʼat namunalari bor. Shuningdek, I. Karimovning Amir Temurga boʻlgan hurmatini ifodalovchi dil soʻzlari va „Temur tuzuklari“dan keltirilgan iboralar eksponatlarni mazmunan boyitgan.

Koʻrgazma zalining markazidagi devoriy tasvirdan „Buyuk Sohibqiron – buyuk bunyodkor“ nomli 3 qismdan iborat asar oʻrin olgan. Birinchisi – „Tugʻilish“ qismida Sohibqironning tugʻilishi bilan bogʻliq urfodatlar ramziy tasvirlarda ifodalangan. Ikkinchisi – „Yuksalish“da „Toʻgʻrilik najotdir“ degan shiorning soʻzlari oltin harflar bilan bitilgan. Bu qismning markazida taxtda oʻtirgan Sohibqironning vazir, ulamo, harbiy aʼyonlar davrasidagi mashvaratlari aks ettirilgan. Pastroqda esa Sohibqironning nabira va abiralari (Muhammad Sulton, Ulugʻbek, Husayn Boyqaro, Zahiriddin Muhammad Bobur) bobolaridan meros qolgan tuzuklarni mutolaa qilayotganlari va Amir Temur yaratgan meʼmoriy obidalar tasvirlangan. Uchinchisi – „Faxrlanish“ boʻlimida merosning avloddan-avlodga oʻtib kelayotganlik gʻoyasi oʻz aksini topgan. Muzeyga har yili 100 mingdan ziyod tomoshabin kiradi.

Ekspozitsiyasi

Muzeyning markaziy eksponatlari – Qur’on Usmon (Samarqand Kufiy Qur’oni) nusxasi va uning asli, shuningdek, Amir Temur hayotiga bagʻishlangan panno Hazrati Imom ansambli tarkibiga kiruvchi Moʻyi Muborak madrasasida saqlanadi. Pannoda miniatyura uslubida ishlangan boʻlib, sarkarda Amir Temur hayotining turli manzaralari aks ettirilgan. Pannoda Amir Temurning tugʻilganidan to vafotigacha boʻlgan hayoti tasvirlangan.

Oʻzbekiston Milliy agentligi maʼlumotlariga koʻra, 2014-yil oktabr oyida muzey fondi 5 mingdan ortiq eksponatdan iborat edi. Amir Temur va temuriylar davriga oid qoʻlyozmalar, Amir Temur gerbi tasvirlangan kumush va mis tangalar, shuningdek, temuriylar sulolasi vakillarining zarb qilingan nomlari, sopol va mis buyumlar, etnografik ahamiyatga ega boʻlgan buyumlar, qurol-yarogʻlar, kiyim-kechaklar shular jumlasidandir. Harbiy boshliqlar va oddiy askarlarning jangchilari, zargarlik buyumlari, cholgʻu asboblari, Ulugʻbekning astronomik asboblari va temuriylar davriga oid boshqa koʻplab madaniy qadriyatlar mavjud. Temuriylar davrining turli buyumlari, ularga 600 yildan ortiq qoʻllangan naqsh va ranglar oʻzining asl qiyofasini saqlab qolgan.

Muzey eksponatlari tarixiy ahamiyatga ega boʻlib, Amir Temur nafaqat davlat arbobi, balki ilm-fan, sanʼat va madaniyat, hunarmandchilik, maʼnaviyat va maʼrifat homiysi boʻlganidan dalolat beradi.

Havolalar

• Museum of Amir Timur at Aba Travel

Vikiomborda Amir Timur Museum mavzusiga oid fayllar bor